Fuafua Mamao mo Ē Pele ia i Tatou

O SE tala faanoanoa ia Ane sa aliali mai talu ai nei i se nusipepa a Aferika. O le tane a Ane o se tagata faipisinisi. Sa maliu o ia i le 1995, ma tuua ai taavale e 15; o nisi o teugatupe; pe tusa o le 4,000 tālā Amerika le tino i tupe; se faleoloa; se pa pia; ma se fale e tolu ona potu moe. O le mea sa ia lei tuua o se uili.

Sa lipotia mai le aveina faamalosi e le uso o le tane a Ane o le fanua ma tupe ma faamalosia o ia ma lana fanau e toaono e ō ese ma lo latou fale. Ona o le lē tagolima, ua nonofo ai nei o ia ma lana fanau faatasi ma lona tuagane. O le toafā o lana fanau sa tatau ona ō ese ma le aʻoga, talu ai le leai o se tupe mo pili o le aʻoga po o toniga aʻoga.

Sa talosaga atu Ane i le faamasinoga maualuga, ma sa faaiua ai loa e tatau ona toe tuuina atu ia Ane nisi o nei meatotino, e aofia ai ma se taavale. Ae peitai e leai se mea na toe faafoia. E tatau ona ia toe alu atu i le faamasinoga e sailia se faatonuga e faamalosia ai le uso o lana tane e gaoioi e tusa ai ma le faatonuga a le faamasinoga sili.

Aisea e Manatu ai i le Oti?

Ua faataitaia mai i le mea na tupu ia Ane le mea e ono tupu pe a lē taulau ona fuafua e se ulu o se aiga le ono oo o le oti ia te ia. I le oti, o tagata uma “e tuua . . . e i latou a latou oa mā nisi.” (Salamo 49:10) E lē gata i lea, e matuā leai lava se mea e toe mafaia e lē ua oti e pulea ai mea ua faia i a latou meatotino. (Failauga 9:5, 10) Ina ia iai se leo o le tagata i mea e faia i ana meatotino, e tatau ona faatulagaina e le tagata mea a o lei maliu.

E ui e tatou te iloa uma lava atonu e mafai ona tatou feoti faafuasei, ae o le toatele o tagata ua lē taulau ona faia sauniuniga mamao mo ē pele ia i latou o loo ola. A o taulai atu la tatou talanoaga i nisi o aganuu patino i vaega o Aferika, o faafitauli lava foi talitutusa ia o loo mapuna aʻe i isi itu o le lalolagi.

Pe e te faia ni gaoioiga e tusa ai ma fuafuaga o au meatotino ina neʻi e oti, o se mea e patino i le tagata lava ia. (Kalatia 6:5) Peitai, e ono fesili se tasi, ‘Aisea e faapelepele ma tausia ai e se tane lana avā ma le fanau a o ola ae e leai se sauniuniga e faia mo lo latou lelei pe a teʻi ua maliu?’ O le mafuaaga autū ona o le toatele o i tatou e tatou te lē mananao e mafaufau i le mafai ona ono oo le oti ia i tatou, ma leai ai se fuafuaga mo le oo mai o le oti. O le mea moni, e tatou te lē muai iloa le aso e tatou te oti ai, e pei ona taʻua i le Tusi Paia: “A e le iloa e outou se mea e tupu a taeao. . . . O le puao lava lea, ua aliali mai se itu aso itiiti, ona mou ai lea.”—Iakopo 4:14.

O le fuafua mo le ono oo mai o le oti e aogā tele. E faaalia ai foi le manatu alofa mo ē o loo feola. Afai e tatou te lē faatulagaina a tatou mea, o le a oo ina faatulaga e isi. Atonu o tagata e tatou te lei feiloai muamua lava i ai o le a faia faaiuga i a tatou meatotino ma fuafuaga o le falelauasiga. I lalo o ia tulaga i nisi o atunuu, e filifili e le Malo po o ai o le a mauaina a tatou tupe ma a tatou meatotino. I isi nofoaga, e filifilia e tauaiga, ma o ia filifiliga e masani lava ona ō mai faatasi ma le gugulu lea e aumaia ai le ʻinoʻino i totonu o le aiga. E lē gata i lea, o le mea ua filifilia atonu e matuā ese mamao lava mai le mea atonu e tatou te mananao i ai.

Faoa o Meatotino

O le fafine ua oti lana tane e pito sili ona pagatia pe a oo ina maliu lana tane. E lē gata i le faanoanoa i le maliu o lana paaga, ae e masani foi ona aafia i le faamalosia o le faoa o meatotino. Sa faamatalaina lenei mea i le mea lea na tupu ia Ane. O se tasi o mafuaaga o le faoa o meatotino o le vaaiga o loo iai e faatatau i avā. I nisi o aganuu o le avā a le tane e lē manatu i ai o se vaega o lona aiga. I se uiga, o ia o se tagata ese lea e ono foi i lona aiga i so o se taimi lava po o le toe faaipoipo atu foi i se isi aiga. I se faaeseesega, o nisi o manatu e faapea, o uso o le tamaloa, tuafāfine, ma mātua o le a lē tāitai ona tuua o ia. Pe afai e maliu, e talitonu lona aiga faapea o ana mea o a latou mea ia, ae lē o mea a lana avā ma le fanau.

O tane e lē faatuatuaina a latou avā e faaauilumaina ia mafaufauga. O Mika na ia talanoaina faiga faapisinisi na o ona uso lava. Na latou iloaina uma ana meatotino, ae sa itiiti lava se mea e iloaina e lana avā. Ina ua maliu o ia, sa ō ane loa uso o lana tane ia te ia ma poloaia se aofaiga o tupe sa faatalitalia e lana tane. Sa ia matuā lei iloaina e faatatau i lena mea. Na sosoo ai ma lo latou faoina o masini e faia ai kopi ma laau lomitusi sa faatauina e lana tane mo ia. Na oo lava ina aveina uma e uso o lana tane le fale ma mea uma o iai. O lenei fafine ua oti lana tane ma lana tama teine laitiiti sa faamalosia e ō ese, sa na o lavalava na la aveina.

“Ona Avea ai Lea o i Laua o le Tino e Tasi”

O tane Kerisiano e latou te alolofa i a latou avā ma manatu i ai e talafeagai le maufaatuatuaina o i latou. O ia tane e latou te teuina i o latou loto le fautuaga faale-Tusi Paia: “O loo faapea ona tatau ona alolofa o tane i a latou lava avā, faapei o latou lava tino.” O nei tane e latou te talitonu foi i le faamatalaga faagaeeina tauatua: “O le mea lea e tuua ai e le tane o lona tamā ma lona tinā, a e faatasi ma lana avā, ona avea ai lea o i laua o le tino e tasi.”—Efeso 5:28, 31.

O tane faaleatua e ioe faatasi ma le aposetolo Kerisiano o Paulo, o lē sa tusi faapea: “A e afai e le tausi e se tasi i lona aiga, afai foi e le sili ona tausi i e mau ma ia, ua faafitia e ia le faatuatua, e sili foi lona leaga i le ua le faalogo.” (1 Timoteo 5:8) I le ogatasi ma lenei mataupu silisili, afai e fuafua e se tane Kerisiano se malaga umi, e tatau ona ia faamautinoa o loo lelei ona vaaia lona aiga a o toesea o ia. I se tulaga tutusa, pe lē talafeagai ea la ona ia faia ni fuafuaga mo lana avā ma le fanau pe afai e oti? E lē gata ina aogā ae o se agalelei foi le sauniuni mo faalavelave faafuasei.

Aganuu i Falelauasiga

O loo iai se isi vala o lenei mataupu e ao i tane Kerisiano ona mafaufauina. E faaopoopo atu i le faanoanoaga o le fafine ua oti lana paaga, o meatotino, ma atonu e oo lava i lana fanau, o nisi o nuu e latou te faamalosia o ia e faia tu faaleaganuu o le faanoanoa. Sa faamatala ma le faanoanoa e se nusipepa e taʻua o le Guardian a Nigeria e faapea i nisi o vaipanoa, e manaomia ai e le aganuu ia le fafine ua oti lana tane ona moe i le potu pogisa lava lea e tasi o loo iai le tino oti o lana tane. I nisi o vaipanoa, o fafine ua oti a latou tane e lē faatagaina e ō ese mai i o latou aiga mo se vaitaimi o le faanoanoa pe toetoe lava ono masina. I lena taimi atoa, e lē tatau ona latou taeele, ma e oo lava foi i le fufuluina o lima a o lei aai po o le uma foi ona aai e faasaina lava.

O na aganuu e aumaia ai faafitauli, ae maise ai lava fafine Kerisiano ua oti a latou tane. O lo latou faanaunau e faafiafiaina le Atua ua uunaia ai i latou e alofia aganuu ia e lē ogatasi ma aʻoaʻoga a le Tusi Paia. (2 Korinito 6:14, 17) Peitai, o le lē faia o nei aganuu, atonu o le a mafatia ai i sauaga se fafine ua oti lana tane. Atonu e ao foi ona ia sola ese mo le saogalemu o lona ola.

Faia Fuafuaga Faaletulafono

Ua taʻua ma le poto e le Tusi Paia faapea: “O mafaufauga [“fuafuaga,” NW] o e filigā i galuega, na o le mau mea e iu i ai.” (Faataoto 21:5) O ā fuafuaga e mafai e le ulu o le aiga ona faia? O le tele o atunuu e mafai lava ona faia se uili po o le sauniunia o se faamaumauga tusitusia e faaalia ai le auala e vaevaeina ai meatotino a se tasi i le taimi e oti ai. Atonu o le a aofia ai faamatalaga e faatatau i fuafuaga o le falelauasiga. Atonu e faamanino i faamaumauga le mea e faia e le paaga faaipoipo (po o le lē faia foi) e fesootai atu i le falelauasiga ma aganuu o le faanoanoa.

Sa maliu le tane a se fafine e igoa ia Lea i le 1992. Sa ia faapea mai: “E toalima laʻu fanau—e toafā teine ae tasi le tama. Sa maʻi laʻu tane mo se taimi umi a o lei maliu o ia. Peitai e oo lava foi a o lei maʻi, sa ia tusia se uili e faapea e manao i ana meatotino uma ina ia tuuina mai ia te au ma la ma fanau. Ua aofia ai iinei tupe o le inisiua, fanua mo faatoaga, lafu manu, ma se fale. Sa ia sainia le uili ma tuuina mai ia te au. . . . Ina ua mavae le maliu o laʻu tane, sa mananao ona tauaiga e maua sa latou vaega i ana vaegā mea. Sa ou faasino atu ia i latou faapea sa faatauina e laʻu tane le fanua mo faatoaga i ana lava tupe ma e leai sa latou aiā e talosagaina ai se mea. Ina ua latou vaai i le uili na tusia, sa latou taliaina.”

Talanoaina Mataupu ma le Aiga

E ono tulai mai faafitauli pe afai e lē talanoa atu le tane i lona aiga e faatatau i ona talitonuga ma ona manaoga. Seʻi manatunatu i le mea na tupu i se tasi o tane sa maumauai lona aiga faapea e faia lona falelauasiga i le nuu ina ia ogatasi ma aganuu o loo iai. Ina ua lamatia ola o le avā ma le fanau, sa faamalosia loa i latou e tuu atu le tino maliu o le tane i ona tauaiga. Sa faapea mai ma le faanoanoa le fafine: “A na fai e taʻu atu e laʻu tane i se tasi o uso o lona tamā po o ona tauusoga le auala e manao e teuina ai o ia, semanū e lē finau le aiga e faia a latou tu masani faaleaganuu i le falelauasiga.”

I nisi o nuu o se ioega tuugutu e mausali e pei lava o se faamaumauga tusitusia. O le tulaga lenei i vaega o Swaziland, lea e tele ai talitonuga o tagata e faamalosia ai le faia o falelauasiga faaleaganuu ma faatulagaga o le faanoanoa. O le iloaina o lenei mea, sa taloina ai e se tane Kerisiano e igoa ia Isaako se faatasiga a ona tauaiga, o ē e lē o ni Molimau a Ieova, ma talanoaina ai le mea e manao e fai pe a maliu. Sa ia taʻuina atu ia i latou po o ai e mauaina mea faitino patino, ma sa ia faamatalaina ma le manino le auala e faia ai lona maliu. Ina ua maliu o ia, sa faia mea e tusa ai ma ona manaoga. Sa faia ia Isaako le falelauasiga faa-Kerisiano, ma sa lelei ona vaaia lana avā.

Ia Puipuia Lou Aiga

O le mea o le a e faia e puipuia ai lou aiga i le taimi e te maliu ai o se mataupu totino, ae ua faapea mai se tane Kerisiano e igoa ia Eteuati: “O loo iai saʻu inisiua o loʻu ola e aogā mo tagata uma e toavalu o loʻu aiga. O laʻu avā e na te sainia laʻu teugatupe. O lea afai ou te oti, e mafai ona ia talaina tupe mai le tusitupe. . . . E iai laʻu uili e aogā i loʻu aiga. Pe afai ou te oti, o ā uma aʻu mea o loo iai o le a aveina e laʻu avā ma le fanau. Sa ou tusia laʻu uili i le lima tausaga ua mavae. Sa saunia lea e se loia, ma sa iai se kopi a laʻu avā ma loʻu atalii. I laʻu uili, sa ou taʻuina patino ai faapea o oʻu tauaiga e lē tatau ona aofia i filifiliga e faatatau i loʻu falelauasiga. O aʻu ou te i totonu o le faalapotopotoga a Ieova. O lea e tusa lava pe na o le toatasi pe toalua Molimau e iai e faia loʻu falelauasiga o le a lava ma totoe lena. Ua uma ona ou talanoaina lenei mea ma oʻu tauaiga.”

I sona uiga, o le faia o na fuafuaga o se meaalofa lea i lou aiga. O le mea moni, o le fuafua i le ono tupu o le oti e lē pei o se meaalofa o ni sukalati po o se teu fugalaau. Peitai, e faaalia ai lou alofa. E faamaonia ai faapea e te manao e ‘saunia mea mo i latou o lou auaiga’ e ui lava e te lē o toe faatasi ma i latou.

[Pusa/Ata i le itulau 21]

Sa Faia e Iesu Sauniuniga mo Lona Tinā

“Sa tutū latalata ane i le satauro o Iesu o lona tinā, ma le uso o lona tinā, o Maria le avā a Kalopa, ma Maria le Makatala. Ua silasila atu Iesu i lona tinā, ma le soo ua alofaina e ia, ua tutū mai, ona fetalai atu lea o ia i lona tinā, ‘Sena e, faauta, o lau tama!’ Ua faapea atu foi i lea soo, ‘Faauta, o lou tinā!’ Talu foi lea itu aso ua ave o ia e lea soo [Ioane] i lona aiga.”—Ioane 19:25-27.

[Ata i le itulau 22]

O le toatele o Kerisiano e manatunatu lelei i le faia o sauniuniga faaletulafono e puipuia ai o latou aiga