Onosai—Aisea ua Seāseā ai ona Maua?
O EMILIO ua silia i le 60 ona tausaga.a Na sau o ia i Oahu i Hawaii i se malaga faanoanoa—e lagomau ai i inā le tinomaliu o si ona atalii matua. A o savalivali atu i se auala i autafa o atumauga, o se auala e lē feoai tele mai ai ni taavale, ma talatalanoa ma ni uo, a e na matuā faateia Emilio i le solomuli masau mai o se taavale mai le auala o le fale o se aiga, e agaʻi atu i le alatele. Na toeitiiti lava soʻa o ia e le taavale, ma ona o lona ita tele ma lona lē onosai, na ee atu ai Emilio i le avetaavale ma ia po le pito i tua o le tino o le taavale. Na sosoo ai loa ma se taugaupu. E foliga mai na tulei e le avetaavale Emilio, ma paʻū ifo ai ma tau lona ulu i se vaega malo o le auala. I ni nai aso mulimuli ane, ona maliu ai lea o Emilio mai i ni manuʻa o lona ulu. Pagā se iuga faanoanoa.
Ua tatou ola i se lalolagi ua avea ai le onosai o se uiga ua seāseā maua. Ua faateleina avetaavale saoasaoa. O isi e matuā ō atu lava—e matuā faapipii atu—i tua o isi taavale i le saoasaoa e gata mai ai. A e o isi e feosoosofai solo mai lea laina i le isi laina ona e lē fia manao e mulimuli mai i tua o le isi taavale. I totonu o le aiga, atonu e oo ina matuā faapasae aʻe le ita o tagata o le aiga ma oo atu ai i ni misa. E oo lava i nisi Kerisiano e matuā feita lava ona o ni masei po o ni mea sese a o latou uso faaleagaga.
Aisea ua seāseā ai ona mauaina le onosai? Pe o le tulaga ea lea talu mai le amataga? Aisea ua matuā faafaigata ai ona i ai le onosai i o tatou taimi?
Faaaʻoaʻoga o le Lē Onosai
Ua taʻua i le Tusi Paia se fafine o lē na lei faatali e muai fesiligia lana tane, a o lei faia se faaiuga tāua. O ia lea o Eva. I lona lē faatali ia Atamu, atonu ona o lona lē onosai, na ia ʻaia ai loa le fua faasaina. (Kenese 3:1-6) A e faapefea lana tane? Atonu foi na faaalia e lana tane le lē onosai e ala i lona mulimuli atu ia Eva i le faia o le agasala e aunoa ma le muai fesili atu i lona Tamā faalelagi, o Ieova, mo se fesoasoani po o se taʻiala. O lo la matapeapea, ma atonu foi e i ai faatasi ma lo la lē onosai lea na oo atu ai i le agasala, na oo mai ai ni āuga e sili ona matautia mo i tatou uma. O i laua na ua tuufaasolo mai ai ia i tatou le faanaunauga o le faia o le agasala, e aofia ai faanaunauga o le faamaualuga ma le lē onosai.—Roma 5:12.
Pe ā ma le 2,500 tausaga talu ona mavae le agasala a o tatou uluai mātua, na faaalia ai e le nuu filifilia o le Atua, le fanauga a Isaraelu, le matuā leai o se faatuatua, ma le leai o se onosai. E ui sa faatoʻā uma lava ona faasaoina faavavega mai i latou e Ieova mai le nofo pologa i Aikupito, a e na “vave galo ia te i latou o ana mea na fai” ma sa “lei faatali atu i latou i lana pule.” (Salamo 106:7-14) Na tele taimi na latou faia ai ni agasala matuiā auā latou te lei onosai. Sa latou faia se tamai povi auro ma tapuai i ai; sa latou muimui i le sauniuniga faaletino o le manai na faia e Ieova mo i latou; ma o le toatele o i latou na oo lava ina fouvale atu ia Mose o le na tofia e Ieova e fai ma ona sui. E moni lava la, o le leai o so latou onosai na taʻitaʻiina atu ai i latou i mafatiaga ma mala.
O le uluai tupu faaletagata o Isaraelu, o Saulo, na ia lē mauaina le avanoa e avea ai ona atalii ma ē soloai ane i lana nofoaiga tupu. Aisea? Auā na ia lē faatali atu i le perofeta o Samuelu, o le sa tatau ona ia faia le taulaga ia Ieova. O le fefe o Saulo i tagata na ia lē faatali ai ia Samuelu i le osiina o le taulaga. Seʻi vaai faalemafaufau la i ni ona lagona na i ai ina ua mulimuli ane taunuu atu Samuelu, a e o lea faatoʻā uma lava ona faamaeʻa e Saulo le sauniga! Maimau pe ana seʻi faatali teisi lava o ia!—1 Samuelu 13:6-14.
Pe ana faatali Eva ia Atamu nai lo le fia vave tago atu i le fua o le laau! Pe ana fai lava e manatua e le fanauga a Isaraelu le tatau ona latou faatalitali atu i le pule a Ieova! O le mea moni, na semanu e fesoasoani le onosai e faasaoina i latou ma i tatou mai le tele o faanoanoaga ma tiga.
O Pogai o le Lē Onosai
Ua fesoasoani mai le Tusi Paia ina ia tatou malamalama i se pogai autū o le lē onosai i aso nei. I le tusi lona 2 Timoteo mataupu e 3, o loo faamatala mai ai le ola o lo tatou augatupulaga i “aso faigata.” Ua taʻua ai le avea o tagata ma “e alolofa i latou ia i latou, o e mananao i tupe, o e loto vii, o e faamaualuga . . . o e le taofi manao o le tino, o e faasaua, o e inoino i le amio lelei.” (Fuaiupu 2, 3) O lena uiga matapeapea ma le manatu faapito ua oo atu i loto ma mafaufau o le toatele o tagata, ua faafaigata ai i tagata uma, e oo lava i Kerisiano moni, ona faaalia le onosai. Pe a tatou molimauina le saoasaoa o le aveina o taavale a tagata o le lalolagi po o lo latou faaofiofi ane i luma o se laina e aunoa ma le amata mai i tua po o le faiupu leaga mai ia i tatou, e mafai ona matuā tofotofoina ai lava lo tatou onosai. Atonu e tofotofoina i tatou ina ia faataʻitaʻi atu ia i latou po o le taui ma sui atu ia i latou, ma tatou pauu atu ai i lo latou tulaga faamaualuga manatu faapito.
O nisi taimi, o a tatou lava faaiuga sese e mafua ai ona leai so tatou onosai. Seʻi mātau le auala na faaata mai ai e le tupu poto o Solomona le sootaga i le va o manatunatuga sese ma faatopetope, ma uiga ita ma le lē onosai: “E sili ona lelei o le ua onosai i le ua loto faamaualuga. Aua le faataalise ona ita o lou loto; auā e tumau le ita i loto o e valelea.” (Failauga 7:8, 9) Pe afai tatou te faaalu se taimi e matuā maua atoatoa ai le ata saʻo aʻiaʻi o se mea a o lei faia i ai se gaoioiga, o le a foliga e faateleina ai lo tatou malamalama, faateleina ai lo tatou agaga alofa, ma atili ai ona tatou onosai i isi. A e i le isi itu, o le agaga faamaualuga, le manatu faapito e ono taaina ai i tatou ina ia tatou lē fetuutuunai, lē onosai, ma loto ita, e pei o le fanauga a Isaraelu muimui ma le loto maaa o ē na faatiga ia Mose.—Numera 20:2-5, 10.
O le isi mafuaaga o le faateleina o le leai o se onosai i lenei lalolagi, o lona tulaga ua aunoa ma se faamoemoe, ona ua ō ese mai ia Ieova. Na faaleo mai e Tavita le manaoga o le tagata ina ia faamoemoe atu ia Ieova e faapea: “E moni loʻu agaga e, e te faalologo lava i luma o le Atua; auā mai ia te ia lava loʻu faamoemoe.” (Salamo 62:5) O le toatele o ē latou te lē iloa Ieova, e gata mai ma lē fiafia la latou vaai, o lea latou te taumafai ai e maua avanoa uma e faafiafia ma maua ai ni lelei mo i latou lava manū latou te lei feoti. Ua pei o lo latou tamā faaleagaga, o Satani le Tiapolo, i le fai ma a latou masani le lē popole pe o faapefea ona faatiga i isi ona o a latou gaoioiga.—Ioane 8:44; 1 Ioane 5:19.
E lē tioa ona seāseā maua le onosai i aso nei. O lenei faiga amioleaga o mea ma le manatu faapito, lea ua avea ai Satani ma ona atua, ma faanaunauga agasala o lo tatou tino augavale, ua faafaigata ai mo tagata uma, e oo lava i ē loto faamaoni, ona faaalia le onosai. A e ua timai mai le Tusi Paia ia i tatou ina “ia onosai,” a e maise lava e tusa ai i le faataunuuina atoatoa o fuafuaga a le Atua. (Iakopo 5:8) Aisea ua tāua tele ai le onosai? O ā taui e mafai ona tatou maua mai ai?
Le Onosai—Le Pogai ua Tāua Tele Ai
“Ua aogā foi i na o i latou o ē onosai ma faatalitali.” O upu na sa tautala i ai le tusisolo Egelani o John Milton i le silia ma le tolu selau tausaga ua mavae i lana solo “I le Taimi a o Tauaso o Ia (On His Blindness).” I le vaega amata lava o le solo, na ia faamatalaina ai lona lē fiafia ma lona popole i ona lagona o le lē mafai ona ia auauna atoatoa i le Atua, talu ai na tauaso o ia ina ua fasefulu ma ona tupu ona tausaga. A e pei ona faaatagia mai i le laina faaiu o le solo lena e sii mai i le amataga o le palakalafa, na oo ina iloa e ia, e mafai e se tasi ona tapuai i le Atua e ala i le tumau ma le onosai i tofotofoga, ma saili atu pea ma le toafilemu i avanoa e mafai ona maua i le auaunaga. Na iloa e Milton le tāua o le faalagolago ma le onosai i le Atua.
O le toatele o i tatou atonu o loo lelei pea la tatou vaai, a e o i tatou uma lava e i ai o tatou vaivaiga e mafai ona faapogaia ai lo tatou loto ita ma le popole. E mafai faapefea ona tatou maua ma faaalia le onosai?
O Faaaʻoaʻoga Faalaeiau
Ua saunia e le Tusi Paia mo i tatou ni faaaʻoaʻoga o le onosai. O le onosai o Ieova ua mafai ai e le faitau miliona o tagata ona maua le ola e faavavau. (2 Peteru 3:9, 15) I lana valaaulia agalelei ina ia tatou amoina lana amo ma “maua . . . le malologa mo [o tatou] agaga,” ua faaatagia lelei mai ai e Iesu le onosai ofoofogia o lona Tamā. (Mataio 11:28-30) O le mafaufau loloto i faaaʻoaʻoga a Ieova ma Iesu e mafai ona aogā ia i tatou ina ia tatou atili onosai ai.
O Iosefa le atalii o Iakopo, o ia lea na foliga mai sa i ai sana mafuaaga saʻo na ita, pe matuā lē fiafia ai. Na matuā sili ona leaga le faiga o ia e ona uso, i se faufauga e fasiotia o ia, ma iu ina faatauina atu o ia e fai ma pologa. A o i ai i Aikupito, e ui i lona faamaoni, i lana auaunaga faamaoni ia Potifara, a e na tuuaia pepelo Iosefa ma faafalepuipui ai. Na ia tutumau ma le onosai i ona tofotofoga uma, atonu sa ia malamalama o na tofotofoga e mafai ona faataunuuina ai fuafuaga a Ieova. (Kenese 45:5) Talu ai lona faaalia o le faatuatua ma le faamoemoe ia Ieova faatasi ai ma lona loto maulalo ma le loto malamalama, na mafai ai e Iosefa ona faaalia le onosai e oo lava i tulaga na sili ona tofotofoina ai.
O le isi fesoasoani tāua o le agaga paia lea o Ieova. Mo se faaaʻoaʻoga, pe afai tatou te itaita gofie ma tautatala faasausili, e mafai ona tatou tatalo atu mo le fesoasoani a le agaga paia ina ia mafai ai ona tatou atiina aʻe fua o le agaga. O le mafaufau loloto i nei fua taitasi, e pei o le onosai ma le pulea totino, o le a fesoasoani ia i tatou ina ia iloa ai le auala o loo fesootai tonu atu ai na uiga i le onosai.—Kalatia 5:22, 23.
O Taui o le Onosai
O le onosai e mafai ona tatou maua ai aogā e tele. E faamalosia ai lo tatou uiga totino, ma puipuia ai i tatou mai le faia o ni gaoioiga faatopelau ma le valea. O ai se isi o i tatou e lei faia se mea sese e tiga ai, talu ai lo tatou vavevave e tali atu i faigata po o ni tulaga lē manuia? Atonu tatou te fai atu se upu lē alofa po o le amioai foi i se uiga lē mafaufau. Atonu tatou te faatagaina sina mea faatauvaa e faatelē atu ma fai ai se misa tele e faigata ona toe foia ma se tasi e pele ia te oe. Pe a mavae atu la le loto ita tele, le lē malie, ma tiga, atonu tatou te toe manatunatu ifo ai, ‘Pe ana iloa lava o oʻu onosai.’ O le faaalia o le onosai e mafai ona puipuia ai i tatou mai ituaiga uma o faanoanoaga. O le iloaina o lena mea moni e aumaia ai i o tatou olaga le tele o le filemu, le toafimalie, ma le faamalieina.—Filipi 4:5-7.
O le onosai e mafai foi ona fesoasoani ia i tatou ina ia tatou maua ai se loto e toamalie ma maufaatuatuaina. E mafai e lenei mea ona taʻitaʻiina atu ai i lo tatou olioli i se soifua maloloina ua lelei i le faaletino, i faalogona ootia, ma le faaleagaga. (Faataoto 14:30) O le ita e lē puleaina e mafai ona faapogaia ai ni maʻi tugā i faalogona ootia, ma maʻi o le tino, ma le oti. I le isi itu, o le faaalia o le onosai e mafai ai ona tatou maua se uiga e sili ona mautinoa e uiga i isi, a e maise lava i o tatou uso faaleagaga ma tagata o o tatou aiga. O le a atili ai ona tatou faanaunau e magafagafa ma loto fesoasoani nai lo le itaita gofie ma faitio. O le iuga, o le a faafaigofie ai i isi ona faateleina lo latou fiafia tatou te faifaimea faatasi.
E manaomia faapitoa lava ona faaalia le onosai e toeaina i le faapotopotoga Kerisiano. I nisi taimi, e oo atu ai ia i latou ni uso Kerisiano ma ni o latou faafitauli matuiā. O nei tagata loto faamaoni atonu o loo fenuminumiai, o loo lē fiafia, po o loo mafatia foi, a e po o le taimi foi lena atonu o loo vaivai ai pe o i ai foi ni mea totino po o ni faafitauli o le aiga o le toeaina o loo faalavelavea ai o ia. A e peitai, maeu le tāua o le faaalia e toeaina o le onosai i na tulaga e tofotofoina ai! I lenei auala e mafai ai ona latou faatonu atu “ma le agamalu” ma ia “tausi faapelepele i le lafu mamoe.” (2 Timoteo 2:24, 25; Galuega 20:28, 29, NW) Ua lamatia le ola tautele. Maeu le faamanuiaga o se faapotopotoga pe a i ai ni toeaina e agalelei, e alolofa, ma onosai!
E ao i ulu o aiga ona feutagai ma o latou auaiga i le uiga o le onosai, le loto malamalama, ma le agalelei. E tatau foi ona latou faatalitalia ma faalaeiauina tagata uma o le aiga ina ia latou faaalia maia ia lava uiga. (Mataio 7:12) O lenei mea o le a faaopoopo atili atu i le alofa ma le filemu i totonu o le aiga.
O le faaalia o le onosai a o auai i le faiva i le fanua o le a fesoasoani i faifeau Kerisiano latou te atili olioli atoatoa ai i lenei auaunaga. O le a atili ai ona latou mafaia ona onosaia so o se faaletonu ma teteega e mapuna aʻe. Nai lo le finau atu ma le ita i tagata e ona fale, o faifeau onosai o le a mafai ona latou avatuina se tali agamalu po o le tuumuli ese ma le filemu, ma faatupuina ai le filemu ma le olioli. (Mataio 10:12, 13) E lē gata i lea, pe a feagai Kerisiano ma tagata uma i le onosai ma le agalelei, o le a tosina mai ai ē pei ni mamoe i le feau o le Malo. Ua faamanuiaina e Ieova i se tulaga e sili ona tele taumafaiga sa faia ma le onosai, a o lolofi atu i le faapotopotoga alofa a Ieova i tausaga taitasi le faitau selau o afe o ē loto agamalu o loo latou saili mo le upu moni.
O le mea moni, o le faaalia o le onosai o le a tatou maua mai ai ni taui matagofie. O le a tatou alofia ai le tele o faalavelave ma faafitauli e māfua ona o le soona nanati po o le vave ona faaaogā o o tatou laulaufaiva. O le a sili atu ona tatou fiafia, ma toafimalie, ma atonu foi e atili ai ona lelei lo tatou soifua maloloina. O le a tatou tofo ai i le tele o le olioli ma le filemu i la tatou faiva, i le faapotopotoga, ma i le aiga. A e o le sili o na mea uma, o le a tatou olioli ai i se faiā vavalalata ma le Atua. O lea la, ia faatalitali atu ia Ieova. Ia faaalia le onosai!
[Faaopoopoga i lalo]
a Ua suia le igoa.
[Ata i le itulau 10]
O faapeī lou onosai i aso taitasi?