Mikanda yatudi bafubishe mu Programe a bisangilo bya Bwina Kidishitu na mudimo wetu
LUBINGO LWA 7-13/1/2019
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | BIKITSHINO 21-22
“Kikyebe ky’eshimba dya Yehowa kikitshikye”
bt-F 177-178 ¶15-16
“Kikyebe ky’eshimba dya Yehowa kikitshikye”
15 Pabadi Mpoolo kwa Filipe, ungi mwenyi mukata bafikile ababadi abetanyina bu—Agabuse. Bantu babadi mu nshibo mwa Filipe babadi abauku Agabuse bu mutemuki; badi mutemukye shi akwikala nsala ikata mu kumunana kwa Kolodyuse. (Bik. 11:27, 28) Pangi abadi beyipushe shi: ‘Bwakinyi Agabuse bafiki? Mmukandu kinyi ubafiki nao?’ Pababadi abatala bwa kumona kyakitshi, batshile mukaba wa Mpoolo—ubadi mooshi ula wa kilamba wafwala mu kifuka ubadi mulombene kwela makuta sunga tungi tu bintu twaye. Agabuse bewatshile aye nkwianya ku mabako na ku mikoolo. Akupu aye nkubanga kwakula. Mukandu waye ubadi aukwatshisha moo: “Pushayi abyamba kikudi kiselele, ‘muntu sha uno mukaba byabya nyi abimwanya beena Yuuda ku Yeelusaleme, bamupaane kwi beena bingi bisamba!’”—Bik. 21:11.
16 Butemuki bwaye bubadi abushinkamisha shi Mpoolo badi na kya kwenda ku Yeelusaleme. Bubadi dingi abulesha shi kipwano kyaye kwakwa na beena Yuuda akikafudila mu kumupana ku maasa kwa “beena bingi bisamba.” Buno butemuki bubadi bukalakashe bantu babadi paapa ngofu. Luka bafundile shi: “Pa kupusha bino bishima, atwe na bakwetu ba mu lupata nkusendeela Mpoolo bwady’a kuleka kwenda ku Yeelusaleme. Paapa aye nkwitwaluula’shi: ‘kyanudidi nkinyi na nkinyi kyanunkwatshisha katshim’amunda? Nee mwilumbuule ta’nka penda bwa kwikala mwanyibwe, kadi mpaa naa bwa kufwa ku Yeelusaleme bw’eshina dya Nfumu Yesu.’”—Bik. 21:12, 13.
bt-F 178 ¶17
“Kikyebe ky’eshimba dya Yehowa kikitshikye”
17 Banda kwela binangu. Bakwetu booso, pamune na Luka, abatekyele Mpoolo bwa kupela kwenda. Bangi babadidile. Pa mwanda wa lusa lubabadi abamupushiisha, Mpoolo bebalungwile na kalolo kooso shi abadi ‘abamukwatshisha katshim’amunda,’ sunga byabadi balule kwi bangi mu kiina Greke shi: abadi “abamutapa kwishimba”. Anka, tabadi mubofule nya, bibadi bikitshikye dingi bya mumune pabadi na bakwetu ku Tire, tabadi mutadiile bwa’shi kumwiyayila sunga kudila kwabo kumubofushe nya. Kadi badi mwibapatulwile bwakinyi badi na kya kwenda. Balesheshe eshimba dinyingye na kitshibilo kya kwenda! Nka bu bibakitshine Yesu, Mpoolo badi mwata kitshibilo kya kwenda ku Yeelusaleme. (Eb. 12:2) Mpoolo tabadi akimbi bwa kufwila mwilo nya, anka su bibadi bikumbane, badi na kya kwibimona bu kineemo kya kufwa bu mulongi a Yesu Kidishitu.
bt-F 178 ¶18
“Kikyebe ky’eshimba dya Yehowa kikitshikye”
18 Bakwetu abakitshine naminyi? Mu kikoso, abebikitshine na kaneemo. Atubadika shi: “Bu bibaadi nka munyingiile, atwe nkuleka kumushiishikila. Tubambanga’shi: ‘Akikyebe Yehowa kikitshikye.’” (Bik. 21:14) Baba abapimine kukuminyisha Mpoolo bwa kusuuka kwenda ku Yeelusaleme tababaadi bamushiishikile bwa mweneno aabo nya. Abadi bapushiishe Mpoolo, abo nkushinguula na kukumina kikyebe ky’eshimba dya Yehowa sunga byekala shi ubadi mwanda wibukopo kwabadi. Mpoolo babangile lwendo lubadi na kya kumufisha pangi ku lufu. Bibadi na kya kwikala bibofwele Mpoolo su baaba abadi bamufule abakutshilwe kukimba kumutosha bwa kwenda.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
bt-F 184-185 ¶10-12
‘Temeshayi kwikalwila kwande’
10 Sunga mbyambya, Mpoolo badi etuulu pa mbalo ya bangi abaneemeka bipikwa bya beena Yuuda bu kupela kufuba mwifuku dya sabato sunga kupela kudya bingi bidiibwa. (Lom. 14:1-6) Na tabadi mwele miiya pabitale kusadiibwa nya. Anka, Mpoolo balungwile Timote bwadya kusadiibwa, kupela bena Yuuda bekala na binangu bibubi bwa Timote badi na nshaye mwina Greke. (Bik. 16:3) Kusadiibwa kubadi kitshibilo kya muntu nabeene. Mpoolo balungwile beena Ngalateya shi: “Kusadiibwa sunga kushii kusadiibwa nta nkintu nya, anka lukumiino alufubila mu kifulo.” (Gal. 5:6) Binobino, kusadiibwa penda bwa kwikala muushi mwa Miiya sunga kukita myanda bwa kukuminyibwa na Yehowa kubadi na kya kulesha kukutwa kwa lukumiino.
11 Byabya, sunga byekala shi nungunungu ibadi ayifunyu pabitale Mpoolo ibadi ya madimi, ibadi nka ayikalakasha bena Yuuda abafikanga bena Kidishitu. Pa mwanda wa byabya, bantu bakulu abapeele Mpoolo buno buludiki shi: “Twi na bantu bananka beshidikye. Ebaate okatooshibwe pamune naabo, webafutshile byabadi na kya kufuta, mbalombeene byabya kwikuudisha mutwe kapweto na bantu booso abashinguula shi, myanda yabesamba mbalo yooso pa mwanda oobe ngya bisumanga. Anka shi noobe naamu okwete kulama bishila.”—Bikitshino 21:23, 24.
12 Mpoolo badya kupela shi nungunungu tayibadi na mwanda nya, anka mwanda ubadi wa baaba bena Yuuda abafikile bena Kidishitu abadi na kisumi kya kulonda Miiya ya Moyiise. Kadi badi mwibapushiishe bu byabishibadi abipaa miiya y’Efile Mukulu. Badi mupwe kwibafundjila shi: “Na be ku matalwa a mukanda wa bishila anka bu a mu kisaka kyabo, aku ami nabeene ntshi ku matalwa a bishila bwa balamate ku mukanda wa bishila.” (1 Kod. 9:20) Bwa uno musango, Mpoolo badi mwipusheene na bakulu ba mu Yeelusaleme aye nkufika “ku matalwa a bishila.” P’aye kukita byabya, mmwitulekyele kileshesho ki buwa lelo uno kya kufuba pamune na bakulu kushii kukimba kukita penda byatukumiina.—Eb. 13:17.
nwtsty ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 22:16
otoshiibwe ku milwisho yoobe pa kuteemuna eshina dyaye: Sunga shi “kulekyeelwa kwa milwisho akukapeebwa mwishina dyaye.” Muntu tabadi na kya kulekyelwa milwisho yaaye kushii ku lubatshisho lwa mu meema nya, kadi pa kwitamina eshina dya Yesu. Kukita bino akutekye kutuula lukumiino mwi Yesu na kuleesha lukumiino mu mifubo ya Kidishitu.—Bik 10:43; Shak 2:14, 18.
LUBINGO LWA 14-20/1/2019
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | BIKITSHINO 23-24
“Babamufundjile shi e bu kipupa na bu mulendwishi”
bt-F 191 ¶5-6
“Nying’eshimba!”
5 Kunyingishibwa kwa Mpoolo kubafikile pa nsaa ilombane. Efuku dibalondele, balume beena Yuuda bakile ku 40 “babatwelele mu kikongeeno, abo nkwata kitshibilo na kutshipa bwa kupela kudya sunga kutoma kumpala kwa kwipaa Mpoolo.” Kino “kikongeeno” kibadi kileshe penda bibadi bena Yuuda na kitshibilo kya kwipaa mutumiibwa. Bi nka bu abadi abakula shi malwa ebakwete su bapela kulombasha lukuku lwabo. (Bik. 23:12-15) Lukulu lwabo lubadi lukuminyibwe na ba tshite mwakwidi na bakulu lubadi lwa kwalusha Mpoolo kwi beena Sanedrine bwabadya kumwela ingi nkonko pabitale ingi myanda ibadi imutale. Anka lukuku lwabo lubadi lwa kumwipaa mwishinda mu kabasamushi.
6 Mwipu a Mpoolo bapushishe lwalwa lukulu aye nkumulungula. Akupu, Mpoolo batumine yawa nsongwalume bwadya nkalungula mukata a basalayi ba beena Looma abetamina bu Kolodyuse Lysiase. (Bik. 23:16-22) Kushii mpaka, Yehowa afulaa ba nsongwa bakwete kukwatshishena bafubi b’Efile Mukulu n’eshimba dinyingye bwa kwibakalwila na kukita kyoso akitungu bwa kuyisha myanda ya Bufumu kumpala, be bu uno mwipu a Mpoolo shii mukiibwe eshina.
bt-F 192 ¶10
“Nying’eshimba!”
10 Pabadi mu Kezaree, Mpoolo babadi ‘bamulame mwibalasa dya Eroode’ bwa kutengyela kufika kwa bantu abamufundjile mu Yeelusaleme. (Bik. 23:35) Kunyima kwa mafuku ataano—Tshiite mwakwidi mukata e pa nundu Ananii, mwisambi abetamina bu Tertuluse na kisaka kya bakulu abafikile. Tertuluse badi a kumpala mu kutumbisha Felixe bwa biiya bibadi akitshina bena Yuuda bwa kumulesha lubombo bwadya kukuminyibwa naye. Akupu, kunyima kwa kwakula mwanda, Tertuluse bambile Mpoolo shi e bu “kipupa, baadi ebwesha maunga munkatshi mwa beena Yuuda booso ba pa nsenga, dingi badi muloombwe na kisaka kya beena Nazereete, mmutompe mpa na kulwisha nkumo ya nshibo y’Efile.” Bangi bena Yuuda “babelele kuno kufundjibwa mwito, na nkwamba patooka shi: bi nka byabya.” (Bik. 24:5, 6, 9) Kulendwisha bantu, kwikala na kisaka ki bubi na kulwisha nkumo ya ntempelo kubadi mwanda ukile bukata wi kufisha muntu ku lufu.
bt-F 193-194 ¶13-14
“Nying’eshimba!”
13 Mpoolo mmwitulekyele kileshesho kyatudya kulonda su betutwala kwi bakata ba mbulamatadi pabitale mwanda wa lulangwilo lwetu sunga kwitudimbiila madimi bwa myanda bu kutakula bantu mu kutomboka, kulendwisha sunga kwikala bu ‘kisaka ki bubi.’ Mpoolo t’abakimbile kusankisha mukunkushi na mayi a lubombo nya, bu bibakitshine Tertuluse. Mpoolo badi mushale muwumiine na kanemo kooso. Na mayele ooso, badi mutushe bu kamonyi bweyendo na bwa binyibinyi. Mpoolo balesheshe shi: “Bangi beena Yuuda ba mu Asii” babadi bamufunde bu asabuula nshibo y’Efile Mukulu tababadi panka nya na muyile miiya, babadya kwikala panka bwa shi asambe nabo na kupusha byabamufundu.—Bik. 24:18, 19.
14 Mwanda wa ku kanya, Mpoolo tabalekyele kutusha bukamonyi pabitale nkumiino yaye. Badi mushikamishe n’eshimba dinyigye lukumino lwaye mu lusangukilo, mwanda ubadi utushe tuleo twibungi pababadi abamusambisha kwi beena Sanedrine. (Bik. 23:6-10) Mu kwikalwila kwaye, Mpoolo pabadi ashimika kasele pa lukupilo mu lusangukilo. Bwakinyi? Mwanda Mpoolo badi atusha bukamonyi pabitale Yesu na pabitale lusangukilo lwaye—kintu kishibadi akikumina beshikwanyi naye. (Bik. 26:6-8, 22, 23) Byabya, mpabitale mwada wa lusangukilo—bikishekishe, lukumino mwi Yesu na mu lusangukilo lwaye—ubadi aukamba kutusha kwikakena.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
nwtsty ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 23:6
Ne Mufadisee: Bangi bantu abadi panka pabadi apasamba Mpoolo abadi abamuuku. (Bik 22:5) Babadi na kya kwikala bapushe shi p’aye kwiyitamina aye nabene bu mwana a Mufadisee, badi ashinkamisha bupyanyi bwabo booso. Abapushanga shi Mpoolo tabaadi na mweneno e bubi bwa’ye nabeene mwanda Bafadisee ba ku Sanedrine abaukanga shi bafikile mwina Kidishitu e na kisumi. Mu uno mwanda, mayi a Mpoolo abadi apushikye mu kipaso kibuwa; Mpoolo badi eleesha aye nabeene bu e kinangu kimune na Bafadisee pamutwe wa kwikala na ba Sandukayi mwanda badi mukwatshishena mweneno a Bafadisee pabitale kukumiina mu lusangukilo. P’aye kukita byabya, badi mufwishe kwipushena na Bafadisee abadi paapa. Abimweneka badi mukulupile shi, p’aye kutusha kwakwa kwikutwena mu wawa mwanda, badi na kya kutakula bangi bena Sanedrine bwabadya kushimika kasele pa binangu byaye na mu mayele a mudimo waye. (Bik 23:7-9) Mayi a Mpoolo e mu mukanda wa Bik 23:6 e dingi mu kwipushena na kipaso kibadi mwileshe aye nabene kunyima pabadi mwikalwile kumpala kwa Nfumu Agripa. (Bik 26:5) Nsaa ibadi mufundjile bakwabo bena kukumiina ba mu Fidipe na nsaa ibadi mu Looma, Mpoolo badi dingi esambila bupeta bwaye bwa kwikala bu Mufadisee. (Fid 3:5) T’ambikale dingi mwanda wa kukaanya p’ekale bangi beena Kidishitu ba ku Bafadisee bu byabebilesha mu Bik 15:5.—Tala ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 15:5.
nwtsty ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 24:24
Drusila: Nsongwakashi a kasatu na mukinga a Eroode abadi baleshe mu Bik 12:1, Eroode Agripa I. Badi mutandikwe pangi mu kipwa kya 38 B.B. na badi nkasha-naye na Agripa II na Bernice. (Tala ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 25:13.”) Guvernere Felixe badi mulum’aye a kabidi. Abadi bamwibakile kumpala kwi Nfumu Azizuse a ku Emesa mwina Sirii anka badi mutshibe naye bulunda aye nkuyibakila Felixe pangi mu kipwa kya 54 B.B., sunga pabadi na bipwa 16. Abimweneka shi badi panka pabadi apakula Mpoolo kumpala kwa Felixe pabitale “mwanda wa bululame, ku kwikanda ku ngabi ya mbidi na mwanda wa kiimu akifiki.” (Bik 24:25) P’abadi Felixe mwalushe bufumu kwi Festuse, balekyele Mpoolo mu momba bwa “kusangasha bena Yuuda,” nyi bwakinyi abanangushena shi badi mwibikite bwa kusangasha mukashi aaye nsongwakashi, badi mwina Yuuda.—Bik 24:27.
LUBINGO LWA 21-27/1/2019
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | BIKITSHINO 25-26
“Mpoolo batekyele bwa nkasamba kwi nfumu Keezare na aye nkutusha bukamonyi kwi Nfumu Eroode Agripa”
bt-F 198 ¶6
‘Nantekye bwa nkasamba kwi Keezare!’
6 Bu bibadi shi Festuse akimbi kusangasha bena Yuuda, bibadi abituulu Mpoolo mu masaku. Anka, Mpoolo badi mufubishe matalwa aye a bwina Looma. Balungwile Festuse shi: ‘Ne kumpala kwa tumilaadi twa Kayisa, kwinyi kwandya katshibilwa kiimu, ntshi mulwishiishe beena Yuuda ku mwanda su ngumune nya, bu byouku byanka obe nabene kalolo. . . . Nantekye bwa nkasamba kwi Keezare!’ Mwanda ubatekyele taubadi bya kwiushintuula nya. Festuse badi mushimikye kasele pa kwakula shi: “Bootekye nkelambula kwi Kayisa, wende nka kwi Kayisa.” (Bik. 25:10-12) P’aye kuteka bwa nkasamba kwi mukata e na matalwa e kunundu, Mpoolo mmulekye kileshesho bwa bena Kidishitu lelo uno. Nsaa i beshikwanyi abikimbi ‘kutwesha malwa pa kupeesha miiya,’ ba Temwe ba Yehowa abakimbaa bukwashi bwa bakata ba mbulamatadi bwa kukalwila mukandu wibuwa.—Mis. 94:20.
bt-F 198-201 ¶10-16
‘Nantekye bwa nkasamba kwi Keezare!’
10 Na kaneemo kooso, Mpoolo badi mutumbule Nfumu Agripa bwa kumupa matalwa a kusamba kumpala kwaye, akupu bambile shi nfumu auku kalolo bipikwa na mpaka ibadi nayo beena Yuuda. Akupu Mpoolo badi muleshe bibadi nshalelo aaye pa kwakula shi: “Muyile kisaka kikile kululama kya mu lulangwilo lwetu, ami ne mukule bu Mufadisee.” (Bik. 26:5) Bu bibadi Mufadisee, Mpoolo badi atengyela kufika kwa Mesiya. Binobino p’aatadi bu mwina Kidishitu, badi alesha shi Kidishitu badi binyibinyi muntu ababadi abatengyela. Mpoolo balesheshe shi su badi asamba dyadya efuku, bibadi bwa mwanda ubadi akumiina na ubadi aukumiina bantu abamufudjile wa kutengyela kulombana kwa mulayilo w’Efile Mukulu ubalayile ba nkambwa baabo. Uno mwanda ubakakile na kinangu kya Agripa ku bibadi abyakula Mpoolo.
11 P’aye kutentekyesha bibakyengyele mu nshalelo aaye a bwina Kidishitu, Mpoolo bakwile shi: “Ami nabeene naadi mukumiine, nakitanga mwande mooso bwa kulwa ngoshi mwishina dya Yesu a mu Nazarete . . . Naadi neelondena nabo [balongi ba Kidishitu], mpa na mu mpata ya kwabeene.” (Bik. 26:9-11) Mpoolo tabadi mukishekishe mu ngakwilo aye nya. Bantu bebungi abauku etombo dibadi nadyo kwi beena Kidishitu. (Gal. 1:13, 23) Agripa badi na kya kwiyipusha shi: ‘Nkinyi kibadi na kya kushintuula yawa muntu?’
12 Bishima bya Mpoolo bibakwile kunyima bibatushishe lwaluulo pabambile shi: “Byabya, nyi binayiile efuku kampanda ku Damase, na matalwa ooso n’ekoma dya bakata ba batshiite mwakwidi, panaadi mwishinda, Obe nfumu mukata, bu ku midi, namwene mbadibadi y’etaata ibafikanga mwiyilu dikile dya nguba, etaata dibangifunyiishe n’ebakanyi dyadyo, pamune na benaami ba mwishinda. Atwe booso nkupona paashi, ngi ami nkupusha eyi dibandungulanga mwidjimi dya beena Ebreeyi shi: ‘Soolo, Soolo, webingeena naami bwakinyi? Bi bukopo [kukupila misebe ku mutshi wi nsongo].’ Ami nkwalula shi: ‘Nnobe’nyi, Mwanana?’ Mwanana nkwaluula shi: ‘Nee Yesu, nnami webingeena naye.’”—Bik. 26:12-15.
13 Kumpala kwa kino kimonwa, Mpoolo badi ‘atshintameena mulonda ulombene kumutapa’ mu ngakwilo a mu kifwanyi. Nka abikala nyema mutwale bushito mulombene kwitapa ku mulonda, Mpoolo badi emwesha malwa bisumanga pa kukimba kwimika kikyebe ky’eshimba dy’Efile Mukulu. P’aye kumumwenekyela mwishinda dya ku Damase, Yesu badi mupwe kusanguka, badi mutakule uno muntu badi mululame kadi aye nkushimina bwa kushintulula binangu byaye bikata.—Yo. 16:1, 2.
14 Mpoolo badi mushintulukye bikata. Nyi bwakinyi balungwile Agripa shi: “Ntshi mupele kukookyela luno lumonyi lukata lwa kwiyilu, anka naukisha beena Damase na beena Yeelusaleme, kipindji kishima kya nsenga ya beena Yuudeya, mpa na beena bingi bisamba, ashi babadi na kya kwaluluka na kutadiila kwi Efile Mukulu, pa kwikala na bwikashi bulombeene kuno kwaluluka.” (Bik. 26:19, 20) Munda mwa bipwa, Mpoolo baadi mupwe kubanga kulombasha uno mudimo ubamupeele Yesu Kidishitu mu kyakya kimonwa. Mbipeta kinyi bibatukile? Baba abadi bakumine mukandu wibuwa ubadi aulungula Mpoolo abadi belangye ku bukitekite bwabo, ku mwikeelo wibubi na abo nkukumina mwi Efile. Bangi ba kwabadi abafikile bana-kibundji bebuwa abakwatshishena na abaneemeka miiya na kwikala na nshalelo a kufukama.
15 Anka, kwakwa kushintuluka kooso takubadi akumweneka kwi beshikwanyi ba Mpoolo nya. Nyi bwakinyi Mpoolo bakwile shi: “Nyi pa wawa mwanda ubakwatshile beena Yuuda, panadi mu nshibo y’Efile na kukimba bya kungipaa. Bu byandi munyingishwe na mulamiibwe kwi Efile Mukulu, nyi bya nkii panka na ku leelo, na kwikala kamonyi kaaye kumpala kwa bapeela na bakata.”—Bik. 26:21, 22.
16 Bu byatudi beena Kidishitu ba binyibinyi, abitungu twikale “nguba ooso belumbuule bwa kushinkamisha” lukumiino lwetu. (1 Mp. 3:15) Nsaa yatudi kumpala kwa ba nsushi na ba nfumu pa mwanda wa nkumiino yetu, twi balombene kupeta bukwashi pa kulonda kileshesho kya nagakwilo a Mpoolo kumpala kwa Agripa na Festuse. P’atwe kwibalungula na kaneemo kipaso kishintuule bya binyibinyi bya mu Bible nshalelo eetu mpa na a bangi bantu, twi balombene kukuma mashimba a bano bakata ba mbulamatadi.
bt-F 202 ¶18
‘Nantekye bwa nkasamba kwi Keezare!’
18 Anka Mpoolo badi mwalule guvernere shi: “Ntshi na mombe nya, Mukata Festuse, naukisha mwisambo wa binyibinyi na mpàngo ilulame. Mulopwe andungula byanka na kishima kyoso, auku kushii mpaka bino bintu, . . . Obe Mulopwe Agripa, we mukumiine Batemuki su? Ne mushinkamishe shi we mwibakumiine.” Agripa bamulungwile shi: “Anka mu kano kapindji kapeela, akyebe kungwobesha shi ngikale mwina Kidishitu.” (Bik. 26:25-28) Bya bibikala shi ano mayi a Agripa abadi a binyibinyi sunga a madimi, aalesha shi bukamonyi bwa Mpoolo bubamukumine kwishimba.
Kukimbula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
nwtsty ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 26:14
kukupila misebe ku mutshi wi nsongo: abadi abafubisha mutshi wi nsongo bwa kunkusha nyema. (Bans 3:31) Kishima “kukupila misebe ku mutshi wi nsongo” nkikale lukindji lubadi mu mikanda ya mu kiina Greke. Lubadi lwimene pa kifwatulo kya ngombe ashinama ku nfimbo yabamukupila na mutshi wi nsongo p’apele kwenda, na byabya bibadi abitapa nyema malonda. Soolo badi na mwikeeleo wi mumune kumpala kwa kufika mwina Kidishitu. P’aye kulwiisha balongi ba Yesu ngoshi, abo abadi abakwatshishena Yehowa, Mpoolo badi na kya kwikimbila malwa akata nka’ye nabeene. (Pwandjikisha na Bik 5:38, 39; 1Tim 1:13, 14.) Mu mukanda wa Mul 12:11, “tutshi twi nsongo” mbetuleshe mu ngakwilo a mu kifwanyi, atulesha mayi a muntu sha kinangu aatakula bantu abamuteemesha bwa kupusha elango.
w03-F 15/11 16-17 ¶14
Kwasha bangi bwabadya kukumina mukandu wibuwa
14 Mpoolo badi auku shi Agripa badi mwina Yuuda a kwishina. Bu bibaukanga Mpoolo shi Agripa auku myanda ya lulangwilo lwa beena Yuuda, bamulungwile shi ‘t’abadi akula ungi mwanda, kukatusha nka wawa ubadi batemuki na Moyiise abalambukisha’shi, aukafiki’ pabitale lufu na lusangukilo lwa Mesiya. (Bikitshino 26:22, 23) Bayipwishe Agripa musango umune shi: “Obe Mulopwe Agripa, we mukumiine Batemuki su?” Agripa badi kumpala kwa mwanda. Su akula shi tabadi akumina batemuki, badya kulwisha kineemo kyaye kya bu mwina Yuuda. Kadi su akumiina mmweneno a Mpoolo, badi na kya kwikala musango umune ku lupese lwa bantu abadi na kinangu kimune na batumibwa na abadya kubanga kumwitamina bu mwina Kidishitu. Mpoolo badi mwalule lukonko lwaye’ye nabene na kinangu shi: “Ne mushinkamishe shi we mwibakumiine.” Eshimba dya Agripa dibamutakwile bwa kwalula naminyi? Bambile shi: “Anka mu kano kapindji kapeela, okyebe kungwobesha shi ngikale mwina Kidishitu.” (Bikitshino 26:27, 28) Sunga byekala shi Agripa tabafikile mwina Kidishitu, abimweneka shi Mpoolo badi mumukume kwishimba na mukandu waye.—Beena-Ebelu 4:12.
LUBINGO LWA 28/1/2019–3/2/2019
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | BIKITSHINO 27-28
“Mpoolo bende na bwato ku Looma”
bt-F 208 ¶15
“Nsu ngumune a munkatshi mwenu t’aashimisha muwa waye”
15 Kushii mpaka, Mpoolo atusha bu kamonyi kwi bantu bebungi abadi mu bwato pabitale “lukulupilo lwa kulaa kubaadi Efile Mukulu mukitshiine ba masheetu.” (Bik. 26:6; Kol 1:5) Binobino p’ababamwene shi bwato abukyebe kwiyina, Mpoolo bebalungwile kibadi na kushinkamisha shi t’abafu nya. Bambile shi: “Bwinyi bufuku buno, mwikeeyilu w’Efile Mukulu wi ku lupese lwande . . . , ao nkundungula shi, ‘Leka kutshiina, Mpoolo. We na kya kumweneka kumpala kwa [Kayisala] n’Efile Mukulu akwikasha na muwa, mpa na benoobe booso ba mu lwendo.’” Nyi Mpoolo kwibakankamika shi: “Nyingayi mashimba, bakuuku bande nee mukulupile mwi Efile Mukulu, abikitshika’nka bu byadi mundungule. Twi na kya kufika pa kisengasenga kampanda.”—Bik. 27:23-26.
bt-F 209 ¶18
“Nsu ngumune a munkatshi mwenu t’aashimisha muwa waye”
18 Bantu abapandjile mu bwato abamwene shi abadi ku kisangi kya Malate. (Tala kashibo akamba shi: Où situer “Malte”?) Beena kibundji babaabadi bapete ku kisangi abadi bebalesha “kalolo kakile”. (Bik. 28:2) Abadi babungye kaalo bwa beenyi abafikile ku kisangi kyabo batope na kusuusa mashika. Kaalo kabebakwashile bwabadya kupeta kibobo ku mashika a mpeshi. Dingi, kaka kaalo kabebakwashishe bwabadya kumona kilengyeleshi.
bt-F 210 ¶21
“Nsu ngumune a munkatshi mwenu t’aashimisha muwa waye”
21 Publiyuse badi nfumu sha nsenga badi peepi na mbalo ibabadi bashale. Bi kwikala shi babadi bamutule kwi beena Looma bwadya kwikala mukata a mu kisangi kya Malta. Luka amulesha bu “muntu muneeme a mu kisengasenga”; badi mufubishe ngakwilo e mumune na myaku ibidi ibapetele kwi bantu abakimbulaa myanda ya muushi mwa nsenga. Badi muleshe Mpoolo na babadi nabo kalolo munda mwa mafuku asatu. Aku namu, nshaye na Publiyuse badi na maladi. Luka apatuula maladi aye na bishinkamisho. Bebalungwile shi yawa muntu “baadi mulaale apusha busungu ngofu bwa mbindi kaalo na kusuumbuka kwa mase”. Mpoolo badi mu mutentekye maboko aye nkumutekyela, na aye nkupanda. Kyakya kilengyeleshi kibadi kikanyishe bantu ba mu kisengasenga ngofu, abo nkutwadila mpoolo bangi bantu babadi na maladi, na kwibatwadila bya buntu na bintu bya kwibakwasha mu lwendo.—Bik. 28:7-10.
bt-F 213 ¶10
‘Batushanga bukamonyi kubanga ku namashika mpaa na kukyolwa’
10 Pabafikile ku Looma “Mpoolo baadi mupete matalwa a kwikala na nshibo ya bupenka, na musalaayi bwa kumulama.” (Bik. 28:16) Misango ibungi, muntu abadi bakwete bwa ka kilumbu kapeela, babadi abamwanya ndombo na yawa amulama bwa kupela asuuka. Sunga byabya, Mpoolo badi mulungudi a bufumu, kumwanya kwa ndombo takubadi bya kumukutshishwa kwakula nya. Kunyima kwabo kumupa mafuku asatu a kwikisha, badi mubungye bakata ba beena Yuuda mu Looma bwa kwilubula na kutusha bu kamonyi.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
nwtsty ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 27:9
Efuku dya kwishidika: Sunga “efuku dya kishila.” sunga. “kushila.” Kishima kya kina Greke kya “kushila” akilesha penda kishila ki mu mwiya wa Moyiise kibadi mu kwipushena na kwishidika kw’efuku dya ku kipwa dibabadi abetamina dingi bu Yom Kippur (Mu Ebelu bu yohm hak·kip·pu·rimʹ, “efuku dya kupuutshiila”). (Lv 16:29-31; 23:26-32; Mb 29:7) Kishima “kwinyongola,” kyabadi bafubishe mu kwipushena n’Efuku dya Kwishidika abadi abakamba kwikifubisha bwa kulesha mu miisambo ilekene kwipela pamune na kushila. (Lv 16:29) Kufubisha kwa kishima “kishila” mu Bik 27:9 akikwatshishena kinangu kya mushindo wa kumpala wa kwipela ubabadi abakitshi Mwifuku dya Kwishidika. Efuku dya kwishidika dibadi adilombana ku nfudiilo kwa mweshi wa Kitema na kumbangilo kwa mweshi w’Ekumi.
nwtsty ma note aakwasha bwa kwilongyela mu Bik 28:11
Bana ba Zeuse: Muyile mpwandjikishi ya beena Greke na beena Looma, “Bana ba Zeuse” (mu Greke, Di·oʹskou·roi) abadi Castor na Pollux, bana ba mapasa b’efile Zeuse (Jupitere) na Ndalamumba Leda a mu Sparte. Abadi abebamono shi be na ngobesha ya kupaasha ba mwenya, na bantu abatambuka mu kalunga. Kupatuula kwa kino kifwatulo kibadi kumpala kwa bwato nyi bungi bukamonyi abulesha shi muntu bafundjile wawa mwanda badi mwimwene na meso.