MUISAMBO WA KULONGA 2
LOONO 132 Tatudi muntu umune
Mulume, pa mukashi oobe kinemo
“Anue balume . . . Nupe bakashi benu kinemo.”—1 MP. 3:7.
KI’ATUISAMBILA
Atumono mushindo ulombene mulume kunemeka mukashi aaye mu ngakuilo na mu bikitshino.
1. Buakinyi Yehowa baadi mukite eyibakishi?
YEHOWA nyi “Efile Mukulu a muloo,” na akumiina’shi natue namu tuikale na muloo. (1 Ti. 1:11) Muitupe bintu bi bungi biakuituikasha na muloo. (Yak. 1:17) Kimune kia ku bino bintu nyi eyibakishi. Apeyibakishena mulume na mukashi abetshipaa bua kuifulena, na kuinemekeshena. Su bakita bino abekala na muloo wi bungi.—Nki. 5:18.
2. Mmianda kinyi ikuete kukitshika mu mabaka e bungi lelo uno?
2 Muanda wa malua, mabaka e bungi lelo uno, ngayilue mutshipo ubabakitshine muifuku diabo di’eyibakishi. Bu kipeta, ta be na muloo nya. Rapore a Ndumbuluilo atalaa mianda ya mbidi bukome ekalanga alesha’shi, balume be bungi bakuete kukiengiesha bakashi babo pa kuibakupila na kuibakaa mulomo. Mulume akitaa bino, mulombene kulesha bu anemekaa mukashi aaye munkatshi mua bantu, kadi ekala amukiengiesha mu nshibo. Dingi, balume be bungi abatalaa pornografi, bino abiisha bakashi milongo na t’abibekashaa na muloo nya.
3. Nkinyi akitakulaa bangi balume bua kukitshina bakashi babo mianda i bubi?
3 Nkinyi ki kutakula bangi balume bua kukitshina bakashi baabo mianda i bubi? Ba mashabo abaadi pangi abakiengiesha ba nyinabo, biabia abanangushena’shi ta bi bubi kukiengiesha bakashi babo. Bangi balume abakiengiesha bakashi babo muanda balume be bungi mbalo yabadi bashale, nyi biabakitaa bua kulesha’shi abo nyi ba nfumu. Bangi balume ta bebalongieshe bua kupoosha nsungu yabo. Pa muanda wa kutalanga pornografi, bangi balume be na mueneno e bubi pabitale bakashi, abapuandikisha’shi bakashi be kuanka penda bua kulaala nabo. Na dingi, ma rapore e bungi aalesha’shi mu kipupa kia COVID-19, ino mianda ngifuime ngofu. Anka, ta kui kabingilo su nkamune ka’shi mulume akiengieshe mukashi aaye.
4. Mueneno kinyi mulombene balume bena Nkidishitu kuikala naye, na buakinyi?
4 Abitungu balume bena Nkidishitu bekale na mueneno e buwa pabitale bakashi.a Buakinyi? Kabingilo kamune nka’shi, binangu bia muntu abimutakulaa nka mukukita mianda kampanda. Mpoolo mutumibua baadi mulangie bena Nkidishitu bedibue muimu ba mu Loma’shi: “Lekayi kuambula uno ndumbuluilo a mianda.” (Lom. 12:1, 2) Nsaa ibaadi Mpoolo mufundile bena Loma mukanda, kakongie kabaaadi kapue kuikala kuankua. Anka mayi a Mpoolo aalesha’shi bangi bena kakongie abaadi abatungunuka na kuambula bipikua na bikitshino bia bantu ba pa nsenga. Nyi buakinyi baadi muibanyingishe buabadia kushintula binangu biabo na muikeelo wabo. Dino elango nditale mpa na balume bena Nkidishitu lelo uno. Muanda wa malua, bangi ba kuabadi mbalekie binangu bia uno ndumbuluilo shi bibakunkushe na bakuete kukiengiesha bakashi babo.b Yehowa akumiina’shi balume bakitshine bakashi baabo mianda mu mushindo kinyi? Atupete lualuulo mu kifundue kia mutue wa muanda wa uno muisambo.
5. Muyile 1 Mpiele 3:7, mushindo kinyi ulombene mulume kukitshina mukashi aaye mianda?
5 Badika 1 Mpiele 3:7. Yehowa atekie balume buabadia kupa bakashi baabo kinemo. Kinemo akilesha mushindo wa tukikitshina muntu atunemekaa mianda. Mulume anemeka mukashi aaye, amukitshina mianda na kalolo na kifulo. Mu uno muisambo, atulongo mushindo ulombene mulume kupa mukashi aaye kinemo. Anka tubandeyi kuisambila mianda ishi ilombene mulume kukitshina mukashi aaye.
TOKITANGA KINTU SU NKIMUNE KIA KUTAPA MUKASHI OOBE KUISHIMBA
6. Yehowa apushaa naminyi bua balume abakupila bakashi baabo? (Bena Kolose 3:19)
6 Kumukupila. Yehowa mushikue bash’etombo. (Mis. 11:5) Yehowa mushikue bikishekishe balume abakiengiesha bakashi babo. (Mal. 2:16; badika Bena Kolose 3:19.) Muyile kifundue kietu kia mutue wa muanda, 1 Mpiele 3:7, su mulume akitshina mukashi aye mianda mu mushindo wi bubi, kipuano kiaye n’Efile Mukulu ki mu masaku. Yehowa ekupela kuteemesha nteko yaye.
7. Muyile Bena Efeso 4:31, 32, ngakuilo kinyi atungu mulume alekie? (Tala dingi “Kishima kiabadi bapatuule.”)
7 Kumukaa mulomo. Bangi balume abakiengiesha bakashi babo pa kuibasashila na kuibakaa mulomo. Anka Yehowa mushikue “nsungu, bukielo, kutomboka, na kukayishena.”c (Badika Bena Efeso 4:31, 32.) Apushaa bioso bi’anuakula. Mushindo wi mulume esamba na mukashi aaye, sunga bekala bubidi mu nshibo, Yehowa ebipushaa. Mulume akaa mukashi aaye, t’aluisha penda kipuano kiaye na mukashi aaye nya, kadi mpa na kipuano kiaye na Yehowa.—Yak. 1:26.
8. Yehowa e na mueneno kinyi pabitale pornografi, na buakinyi?
8 Kutala pornografi. Yehowa e na mueneno kinyi pabitale pornografi? Mumushikue. Mulume atala bifuanyi bi bubi aluisha kipuano kiaye na Yehowa na t’anemeka mukashi aaye.d Yehowa atekie balume buabadia kuikala na lulamato kui bakashi babo, kushi penda mu bikitshino, kadi mpa na mu binangu. Yesu bakuile’shi, muntu atala mukashi mu kipaso ki bubi, bapu kutambuka naye lusandi “muishimba diaye.e—Mat. 5:28, 29.
9. Buakinyi Yehowa mushikue mulume akitshisha mukashi aaye mianda ayimuisha milongo nsaa y’abelaalena?
9 T’abitungu mulume akitshishe mukashi aaye kintu ki’ashakumiina nsaa y’abelaalena. Bangi balume abakitshishaa bakashi babo kintu ki’abash’abakumiina, akibayisha milonga, sunga akikalakasha kondo kabo k’eshimba nsaa y’abelaalena. Yehowa mushikue biabia bikitshino bi bubi. Atekie’shi mulume afule mukashi aaye na anemekie kondo kaye k’eshimba. (Ef. 5:28, 29) Su mulume kuete kuisha mukashi aaye milongo nsaa y’abelaalena sunga’shi kuete kutala pornografi, e kukita kinyi? Mushindo kinyi wadia kushintula ngielelo aaye a binangu na bikitshino biaye?
MUSHINDO ULOMBENE MULUME KUKAMBILA BIKITSHINO BI BUBI
10. Balume mbalombene kulongiela kinyi ku kileshesho kia Yesu?
10 Nkinyi kilombene kukuasha mulume bua kukambila muikelo wi bubi na bishima abiisha mukashi aye milongo? Pa kuikitshisha bua kuambula Yesu. Yesu ta baadi muibakile, anka mushindo ubaadi akitshina balongi baye mianda, nyi nkileshesho ki buwa kiabadia kuambula kui balume pabitale mushindo wa kukitshina bakashi baabo mianda. (Ef. 5:25) Bu kileshesho, tala mushindo ulombene balume kulongiela ku mushindo ubaadi Yesu akitshina balongi baye mianda na mushindo ubaadi esamba nabo.
11. Mushindo kinyi ubaadi Yesu akitshina batumibua baye mianda?
11 Yesu baadi akitshina balongi baye mianda na kalolo mpa na kuibanemeka. Ta baadi na mianda i bukopo sunga kuikala na kikiso. Sunga bibaadi Nfumu aabo, Yesu ta baadi mufubishe matalua aaye mu kukita mianda ayibakanyisha nya. Anka, baadi muibafubile na kuiyisha koso. (Yo. 13:12-17) Balunguile balongi baye’shi: “Longielayi kuandi, muanda ami ne mupopele na ne muiyishe kuishimba, anukanyingishibua.” (Mat. 11:28-30) Lamiina’shi Yesu baadi muiyishe kuishimba. Muntu muiyishe t’etshimba nya. Anka, e na bukome bui bungi pa kulesha butotshi bua mbidi. Nsaa y’abamolomona, ashala muumine na kulesha butontshi bua mbidi.
12. Mushindo kinyi ubaadi Yesu esamba na bangi?
12 Ngakuilo a Yesu baadi anyingisha bangi. T’abaadi akula mianda ayitapa balongi baye kuishimba. (Luk. 8:47, 48) Mpa na pabaadi beshikuanyi abamukaa, “ta baadi ebaluisha nya.” (1 Mp. 2:21-23) Ingi nsaa, Yesu baadi muate kitshibilo kia kushala mumiine bua kupela kuakula bishima bi kutapa bangi ku mashimba. (Mat. 27:12-14) Kino nyi kileshesho ki buwa bua balume bena Nkidishitu!
13. Muyile Mateo 19:4-6, mushindo kinyi ulombene mulume ‘kulamata kui mukashi aye?’ (Tala dingi kifuatulo.)
13 Yesu mulongieshe balume buabadia kuikala na lulamato kui bakashi babo. Pabaadi mutemune mayi a Nshaye, bakuile’shi abitungu mulume ‘alamate mukashi aye.’ (Badika Mateo 19:4-6.) Kishima kia mu kina Greke kiabadi bafubishe bu “kulamata kui,” kishima ku kishima akipushisha “kulamika.” Biabia, kipuano ki pankatshi pa mulume na mukashi, abitungu kikale kinyingie ngofu nka bu bantu babaadi balamikie. Kipuano kiabo ki kuluila su umune a kuabadi akita kintu ki bubi. Mulume e mu kipuano ki bukopo na mukashi aaye ta mulombene kutala pornografi. Akaasha ‘meso musango umune ku “bintu bya bisumanga.” (Mis. 119:37) Anka bu Yobo, adi kipuano na meso aaye bua kupela kushimika nsonguakashi meso.—Yob. 31:1.
Mulume e na lulamato kui mukashi aaye t’atalaa pornografi (Tala kikoso 13)g
14. Mianda kinyi ayitungu’shi mulume akupilaa sunga kukaa mukashi aaye akite bua kulumbuula kipuano kiaye na Yehowa mpa na mukashi aaye?
14 Mulume akupila mukashi aaye sunga kumukaa mulomo, abitungu akite mianda i bungi bua kulumbuula kipuano kiaye na Yehowa mpa na mukashi aaye. Mianda kinyi ayitungu’shi akite? Wa kumpala, abitungu akumiine’shi biabia biakitaa bi bubi. Ta kui kintu su nkimune kifuame ku meso a Yehowa. (Mis. 44:21; Mul. 12:14; Eb. 4:13) Wa kabidi, abitungu alekie kukiengiesha mukashi aaye na ashintule bikitshino biaye. (Nki. 28:13) Wa kasatu, atekie mukashi aaye na Yehowa lusa. (Bik. 3:19) Abitungu dingi esendeele Yehowa bua’shi amupe lukalo lua kushintuluka na amukuashe bua kushintuula binangu, ngakuilo, na bikitshino biaye. (Mis. 51:10-12; 2 Ko. 10:5; Fid. 2:13) Wa kananka, akite mianda mu kuipushena na nteko yaye pa kulonga bia kushikua bu ntomboshi na ngakuilo e bubi. (Mis. 97:10) Wa katano, kushi kunyengakana, atekie bakulu bukuashi. (Yak. 5:14-16) Wa kasamombo, ate mpango ilombene kumukuasha bua kupela kubanguula kukita mianda i bubi. Mulume kuete kutala pornografi, abitungu naye alondo ino mianda yoso. Yehowa amukuasha bua kushintuluka. (Mis. 37:5) Anka, t’abitungu’shi mulume alekie penda kukita mianda ayitapa mukashi aaye kuishimba. Abitungu alongie dingi bua kumulesha kanemo. E kuibikita naminyi?
KIODIA KUKITA BUA KULESHA MUKASHI OOBE KANEMO
15. Mushindo kinyi ulombene mulume kulesha mukashi aaye kifulo?
15 Muleshe kifulo. Bangi bakuetu balume be na muloo muiyibakishi, be na kiubishi kia kukita kintu kampanda efuku dioso akilesha’shi mbafule bakashi babo ngofu. (1 Yo. 3:18) Mulume e kulesha mukashi aaye kifulo mu mishindo ilekene, bu kileshesho, e kumukuata ku mboko sunga kumuanya kiipa. Mulombene kumutumina mesaje na kumuipusha’shi “a we naminyi?” Ku nsaa na nsaa, mulombene kumulesha kifulo pa kumulungula tu bishima tua kifulo na kumuudila tu bintu. Nsaa ayikitshi mulume bino, anemeka mukashi aaye na anyingisha eyibakishi diaye.
16. Buakinyi abitungu mulume asamune mukashi aaye?
16 Mulungule’shi e na muulo kodi. Mulume anemeka mukashi aaye amulungulaa buakinyi e na muulo kuadi na kumunyingisha. Umune wa ku mishindo, ngua kumutumbula bua bioso bia kuete kukita. (Kol. 3:15) Nsaa i mulume asaamuna mukashi aaye, amusankisha. Mukashi epusha mu kukaluilua, epusha mufudibue, na apusha’shi abamunemeka.—Nki. 31:28.
17. Mushindo kinyi ulombene mulume kulesha mukashi aaye kanemo?
17 Ikala na kalolo na omuleshe kanemo. Mulume mufule mukashi aaye amuataa na muulo na amuengielekaa. Amumonaa bu kia buntu ki na muulo a kifiki kui Yehowa. (Nki. 18:22; 31:10) Bu kipeta, amukitshina mianda na kalolo na kanemo, mpa na nsaa y’abelaalena. T’amutakula bua kukita kintu akimuisha milongo, sunga akitapa kondo kaye k’eshimba nsaa y’abelaalena.f Naye namu alama kondo k’eshimba katookane kumpala kua Yehowa.—Bik. 24:16.
18. Nkitshibilo kinyi akitungu’shi balume bekale nakio? (Tala dingi kashibo akamba’shi “Mishindo inanka ilombene balume kulesha kanemo.”)
18 Balume, Yehowa asanka nsaa y’amono’shi nukuete kuikitshisha bua kulesha bakashi benu kinemo mu mianda yoso y’anukitshi sunga y’anuakula. Ikalayi na kitshibilo kia kuibapa kinemo pa kupela kukita kintu kioso kiakia akibayisha milongo, na pa kuikala na kalolo, kanemo, na pa kuibalesha kifulo. Su nubakitshi bino, anulesha’shi nuibebafule na anuibaata na muulo. Payi bakashi benu kinemo, paapa anukaluila kipuano kienu ki na muulo ngofu, kipuano kienu na Yehowa.—Mis. 25:14.
LOONO 131 “Kyakya kibungibwe n’Efile”
a Abitungu balume babadikie muisambo awamba’shi “Okitshinaa bana bakashi mianda bu abibakitshinaa Yehowa su?” wi mu Kitenta kia Mulami kia mueshi wa Kumpala 2024.
b Boso babakuete kukiengiesha kui balume babo, be kupeta bukuashi mu muisambo awamba’shi: “De l’aide pour les victimes de violences conjugales” wi mu jw.org na mu JW Library®.
c KISHIMA KIABADI BAPATUULE: “Bishima bia kuisha nabio milongo” nyi bishima bi bubi bia kukaa nabio muntu bua’shi epushe bi bubi. Sunga kulungula muntu’shi bioso biakitshi ta bi buwa.
d Tala mu jw.org na JW Library muisambo awamba’shi “Pornografi mmulombene kuluisha dibaka diobe.”
e Mukashi sha mulume atalaa pornografi e kupeta bukuashi pa kubadika muisambo awamba’shi “Nsaa i umune a ku bantu be muiyibakishi abandila pornografi” mu Kitenta kia Mulami kia mueshi wa Muanda 2023.
f Bible t’alesha kantu pa kantu pabitale mushindo wi buwa na wi bubi wa kuilaalena kua mulume na mukashi beyibakishene. Bena Nkidishitu beyibakishene abitungu baate kitshibilo akitumbisha Yehowa, akisankisha oso a kuabadi, na akibakuasha bua kuikala na kondo k’eshimba katookane. Na dingi, t’abitungu’shi bantu beyibakishene, balungule bangi bantu uno muanda ufuame wa muiyibakishi diabo.
g KIFUATULO KIABADI BAPATUULE: Bena Mudimo naye bashi Tumonyi abatompo kumulesha mukanda usole bifuanyi bia bantu bashi na bilamba.