SHAPITRE 17
Shaala peepi na ndumbulwilo a Yehowa
MULONDJI Shake bafundjile’shi: “Efubwileyi kwi Efile Mukulu, byabya aye namu eefubwila peepi nenu.” (Shak. 4:8) Oolo, Yehowa te kula neetu ngofu mu mushindo washa kuteemesha nteko yeetu nya, sunga mbyabidi’shi twi bakutwe kupwidika. (Bik. 17:27) Mushindo kinyi watudi balombeene kwifubwila peepi n’Efile Mukulu? Twi balombene kukita byabya nsaa yaatudi naye kipwano pa bupenka bwetu ku bukwashi bwa nteko. (Mis. 39:12) Na dingi atudi bukuuku na Yehowa p’atudi na kyubishi kya kulonga Eyi dyaaye Bible. Kukita byabya akwitukwasha bwa kuuka Yehowa Efile Mukulu, mpángo yaaye na ky’akumiina kwatudi. (2 Tim. 3:16, 17) Paapa, atulongo bwa kumufula na kutshina bwa kumubungamisha.—Mis. 25:14.
2 Anka, kipwano na Yehowa akifiki nkapenda ku bukwashi bwa Mwan’aaye, Yesu. (Yo. 17:3; Lom. 5:10) Ta kwi muntu mulombene kwituukisha bi mu binangu bya Yehowa kukila Yesu nya. Baadi awuku Nshaye kalolo mu kipaso kibafikile mu kwamba’shi: “Takwi muntu awuku shi Mwana nnanyi, kukaasha penda Yaaya, sunga’shi Yaaya nnanyi, kukaasha Mwana, na baakyebe kufumbwila anka.” (Luk. 10:22) Byabya, p’atubadika ma Evanjile bwa kulonga pabitale mushindo ubaadi awunangusheena Yesu na bibaadi apusha, kushii mpaka, tukwete kulonga mushindo awupushaa Yehowa na wakwete kunangusheena. Kyakya kyukilo akitukwasha bwa kwisesela peepi menemene n’Efile Mukulu.
3 Ku bukwashi bwa bukunkushi bwa Mwan’Efile Mukulu, tukwete kulama kipwano na Yehowa pa kushaala peepi na kipindji akimweneka kya ndumbulwilo aaye etukwasha bwa kukita akikyeb’eshimba Dyaaye. Nka bu abilesha mukanda wa Mateo 24:45-47, Nfumwetu Yesu Kidishitu, mmutuule ‘mpika a lulamato na mudimukye’ bwa kwitupa “kya-kudya pa nguba atungiibwa” bwa’shi lukumiino lwetu lwibakiibwe. Lelo uno, mpika a lulamato na mudimukye kwete kwitupa bya kudya bya mu kikudi. Kukidila kwi mpika, Yehowa kwete kwitulanga bwa kwibadikilanga Eyi dyaaye kwifuku n’efuku, kutwela mu bisangilo bya beena Kidishitu ku lubingo losoo, na kulungula mukandu “wibuwa wa Bufumu” na katshintshi. (Mat. 24:14; 28:19, 20; Yos. 1:8; Mis. 1:1-3) Tatukumanga kwikala na mweneno a ku mbidi pabitale mpika a lulamato na mudimukye. Abitungu twikale na kitshibilo kya kushaala peepi na ndumbulwilo a Yehowa na kukokyela bukunkushi bwaye. Bino abitukwasha bwa kwifubwila peepi na Yehowa Efile Mukulu, na aye namu etunyingisha na kwitukalwila nsaa y’atutompiibwa.
BWAKINYI BITOMPWANGA BIKWETE KUFIIMA
4 Pangi toodi mu ndumbulwilo a Yehowa munda mwa bipwa bibungi. Bu byabidi byabya, t’olubu akipatuula kunyingiila myanda ayitompo lukumiino nya. Kadi sunga byekala’shi we mutwele mu ndumbulwilo a Yehowa binobino sunga’shi okwete kwibunga na mwilo waye, oshinguula kalolo’shi Satana Dyabulu e mu looshi na muntu ooso akimbi bwa kulamata ku Bufumu bw’Efile Mukulu. (2 Tim. 3:12) Byabya, bi kwikala’shi bopu kunyingiila ngoshi ikata sunga ipeela, tabitungu’shi otshoobolokye sunga kupusha moo nya. Mwanda Yehowa alaa bwa nkukankamika na nkufuta na nkupa muwa wa losoo mwanda wa kunyingiila koobe.—Eb. 13:5, 6; Kibaf. 2:10.
5 Mu ano mafuku apeela abashadila uno ndumbulwilo, nkalakashi ikwete kwitukwata atwe booso. Kasha Bufumu bw’Efile Mukulu bwatuulwa mu 1914, Satana te na dingi kipaso kya kwalukiila mwiyilu nya. Abamusumbwile pa nsenga, aye na bamwikeyilu baaye. Makyenga akwete kwenda na kufiima pa nsenga, kusanga kukyengyesha kwa bafubi b’Efile Mukulu, byooso bino nyi mpa mwanda Satana e na nsungu na abishinkamisha’shi twi mafuku a ku nfudiilo kwa bukunkushi bukutshikwe bwa Satana.—Kibaf. 12:1-12.
6 Ku mwanda e mu nshalelo kwete kumufitshisha nsungu, Satana ashinguula’shi kubamushadila mafuku apeela. Pamune na bademo baaye, kwete kukita mwaye mooso bwa kukutshishwa mudimo wa kulungula mukandu wibuwa na kulwisha buumune bwa bafubi ba Yehowa. Bino abitwikasha mu ngoshi yabadi bakwiile’shi: ‘Ta muntu atulu naaye nya, nyi mmakata, matalwa, mafumu a pa ino nsenga ya mmufito, na bikudi bibubi bii mwiyilu.’ Su abitungu’shi twikale ku lupese lwa Yehowa bwa kutshokola, twi na kya kushaala balame biina ngoshi byetu bya mu kikudi. Abitungu “kunyinga kumpala kwa bibembo bya Kafilefile.” (Ef. 6:10-17) Bino abitutakula mu kunyingiila.
TWIKALEYI ATUNYINGIILA MU BITOMPWANGA
7 Kunyingiila nyi “nkwikala na bukome bwa kukambila bitompwanga na nkalakashi.” Mu Bible, kunyingiila akulesha kukankamana na kukita myanda ilulame sunga kwekala makyenga, bulwishi, kubingwabingwa, na ungi mwanda ooso ulombene kutompa kululama kwetu kumpala kw’Efile Mukulu. Abitungu’shi beena Kidishitu bekale abanyingiila bitompwanga. Kunyingiila akwataa nsaa ibungi. Atupetaa bukome bwa kunyingiila p’atukwete kwenda na kutama mu kikudi. Nsaa yatunyingiila bitompwanga bipeela abifikaa nsaa yatubanga lwendo lwa mu bwina Kidishitu, atupete bukome bwibungi, abuketukwasha bwa kunyingiila bitompwanga bitwindjile kumpala. (Luk. 16:10) T’abitungu’shi tutengyele mpaa na apetukwatshila bitompwanga bibukopo ndjo twate kitshibilo kya kunyingiila mu lukumiino ooo. Kitshibilo kyetu kya kunyingiila twi na kya kwikyata kumpala kwa’shi bitompwanga tabyafikile. Bwa kulesha’shi abitungu kunyingiila pamune na kwikala na ngikashi ya bwin’Efile Mukulu, Mpyeele bafundjile bino: ‘pa wawa mwanda ikalayi anukitshi mwenu mooso bwanudya kutenteka mwikeelo wibuwa ku lukulupilo lwenu mwi Kidishitu, na kutenteka kyukilo kya mwanda’we ku wawa mwikeelo wibuwa. Ku kyakya kyukilo nutentekye butontshi bwa mbidi, ku butontshi bwa mbidi namu nutentekye kunyingiila. Ku kunyingiila nutentekye kulamata kw’Efile Mukulu, ku kwakwa kulamata namu nutentekye kwiateena bu baana na baana. Ku kwakwa kwiateena bu baana na baana nutentekye kifulo.’—2 Mp. 1:5-7; 1 Tim. 6:11.
Oolo, kunyingiila kwetu kukwete kutama kwifuku n’efuku patukwete kukambila bitompwanga
8 Shake etutentekyesha muulo wa kunyingiila mu ano mayi abafundjile mu mukanda waaye’shi: ‘Anwe bakwetu, tambulayi na muloo bitompwanga byooso abinufwila. Anuwuku’shi kutompiibwa kwa lukumiino lwenu akwinupa kunyingiila. Anka abitungu kunyingiila kulombashe mufubo wako munda mwenu, bwanudya kwikala bantu balombanyinyiine, bashii balobeshe kintu.’ (Shak. 1:2-4) Shake amba’shi abitungu beena Kidishitu bakumiine bitompwanga na muloo ooso mwanda abibakwasha bwa kulesha kunyingiila. Wawa ndjo mushindo okwete kumona myanda su? Pano Shake kwete kulesha’shi kunyingiila akulombasha mufubo wako mwanda akwibaka bumuntu bwa beena Kidishitu na kwibekasha bu bantu abasangasha Efile Mukulu. Oolo, kunyingiila kwetu kukwete kutama kwifuku n’efuku patukwete kukambila bitompwanga. Kushii mpaka, kunyingiila akutuusha mwatudi ingi ngikashi yatudi nayo lukalo.
9 Kunyingiila kwetu akusankishaa Yehowa ngofu; akumutakula bwa kwitupa kyabuntu kya muwa wa Ikalayika. Shake atungunuka’shi: ‘Nsha-mwabi, muntu mukankamane mu bitompwanga, mwanda, pa kupiimibwa byabya akatambula lubàngo lwa muwa, lulee Efile Mukulu kwi bamufule.’ (Shak. 1:12) Eyendo, atunyingiila na lukulupilo lwa kupeta muwa. Kushii kunyingiila, tatwi balombeene kubombeela mu bya binyibinyi nya. Su twapona mu bitompwanga bya uno ndumbulwilo, t’abikekala bibofule bwa kwimutuuka nya. Kushii kunyingiila, t’atuyididiila na kupeta kikudi kya Yehowa sunga kulesha ngikashi yakyo mu nshalelo eetu nya.
10 Su atukumiina kuyididiila na kunyingiila nkalakashi, abitungu twikale na mweneno ebuwa a nkalakashi ayitukwata bu byatudi beena Kidishitu. Tatukumanga kwilwankana mayi a Shake a’shi: “Tambulayi na muloo bitompwanga byooso abinufwila.” Kukita bino ta mwanda upeelepeele nya, mwanda iinyi nkalakashi ngilombene kwikala ya ku mbidi sunga ya mbinangu. Kadi tutentekyesheyi’shi muwa wetu wa mu mafuku e kumpala wi mu masaku. Kileshesho kya batumibwa akitukwasha bwa kumona kyatudi balombene kulama muloo wetu aku namu tukwete kukyenga. Mwanda wabo mbeufunde mu mukanda wa Bikitshino’shi: ‘Abo nkwitaanyisha batumiibwa, nkwibakupisha nfimbo. Pabaabapwile kwibakanda bwa kuteemuna dino eshina dya Yesu, babebaposwele. Byabya batumiibwa babaatukile mu lwalwa Lukuku lukata [mu Sanedrine] na kusepeela, mwanda babaatundwilwe bu balombeene kukayiibwa bw’eshina dya Yesu.’ (Bik. 5:40, 41) Batumiibwa abaadi abashinkamisha’shi kukyengyeshiibwa kwabo nyi nkitundwilo kya’shi abaadi abakokyela ku’eyi dya Yesu na’shi abaadi abasangasha Yehowa. Bipwa kumongo, pabaadi mufunde mukanda waye, Mpyeele bakwile pabitale muloo wa aa makyenga abaabapetele mwanda wa kululama kwabo.—1 Mp. 4:12-16.
11 Kingi kileshesho nkya Mpoolo na Silase. Pabaabadi bakwete kulambukisha mu kibalo kya Fidipe, abo nkwibakwata na nkwibadimbila’shi abaadi abatwesha kafutakanyi mu kibalo na kulambukisha bipikwa bishii buwa. Ndjo abo nkukupilwa kushii lusa akupu nkwediibwa mu lukano. Bible etulondela’shi, abo mu lwalwa lukano na malonda aabo ashii asuule, “Bu munkatshi a bufuku, Mpoolo na Silase abatwelele mu nteko na kuyimba ntumbo y’Efile Mukulu; bangi beena lukano babaadi abebateemesha.” (Bik. 16:16-25) Mpoolo na mwina’ye babaadi abamono kukyengyeshiibwa pamwanda wa Kidishitu kushii penda bu mushindo wa kulesha kululama kwabo kumpala kw’Efile Mukulu na kwa bantu nya, kadi na bwa kutuusha bukamonyi kwi baaba abaadi balombene kupusha mukandu wibuwa. Bino bibaadi bitale mpaa na myuwa ya bangi. Bwabwa bufuku, mulami a lukano na ba mu nshibo yaaye abafikile beena Kidishitu. (Bik. 16:26-34) Mpoolo na Silase abaadi bakulupile mwi Yehowa, mu ngobesha yaaye, na mu kukumiina kwaye bwa kwibakwasha mu mpombo yaabo. Tababaadi basumbulwe nya.
12 Mpaa na lelo uno, Yehowa mmwitupe byooso byatudi nabyo lukalo bwa kwitukwasha patudi munkatshi mwa malwa. Akumiina’shi tunyingiile. Mmwitupe Eyi dyaye bwa’shi tupete kyukilo kilombane kya mpángo yaaye. Eyendo dino Eyi dikwete kwitwibaka mu lukumiino. Twi na mushindo wa kwibunga na bakwetu beena Kidishitu, wa kulonga Eyi dy’Efile Mukulu na wa kumufubila mudimo wa kishila. Twi na dingi kipaso kya kulama kipwano kibuwa na Yehowa ku bukwashi bwa nteko. Kwete kuteemesha mayi eetu akumutumbula naawo na nteko yeetu yatumwiyaayila bwa’shi etukwashe tulame kondo keshimba katookane ku meso kwaye. (Fid. 4:13) Kintu kyatushii balombeene kubepuula nyi mbukome abwitupa lukulupilo lwi kumpala kwetu.—Mat. 24:13; Eb. 6:18; Kibaf. 21:1-4.
KUNYINGIILA BITOMPWANGA BILEKEENE-LEKEENE
13 Bitompwanga byatukwete kupeta lelo uno bi mumune na byabya bibaapetele beena Kidishitu ba kumpala. Mu ano eetu mafuku, ba Temwe ba Yehowa mbasabuulwe na kukyengyeshiibwa kwi balwishi. Nka bu mu mafuku a batumiibwa, mpombo ibungi ikwete kutuukila kwi bakata ba bipwilo bakwete kulambukisha malongyesha ekutwene na abilongyesha Eyi dy’Efile Mukulu. (Bik. 17:5-9, 13) Ingi nsaa, bafubi ba Yehowa abapetaa bukwashi pa kwenda ku mbulamatadi bwa’shi bapete bulungantu bwa kukita midimo yaabo. (Bik. 22:25; 25:11) Anka, bakata ba mbulamatadi namu abakandikaa mudimo wetu, bwa’shi taumonanga bya kwenda kumpala. (Mis. 2:1-3) Pakudi nshalelo i byabya, atulondaa kileshesho kya batumibwa abakwiile n’eshimba dinyingye’shi: “Bibuwa kukookyela Efile Mukulu pee kukokyela bantu.”—Bik. 5:29.
14 Bu bi kifulo kikishekishe kya bwina eumbo kikwete kwenda na kutama mu mashimba a bantu be mu nsenga ishima, balungudi ba mukandu wibuwa bakwete kupeta bitompwanga abikyebe’shi balekye kufubila Efile Mukulu. Bafubi b’Efile Mukulu booso bakwete kusangeela bikata kuno kudimushwa kwi mu Kibafumbwilwe 14:9-12 akwakula pabitale “kulangwila nyema na kifwatulo kyaye.” Atushinguula kalolo akipatuula ano mayi a Yowano: ‘Ngi nguba a kunyingiila kwa beseelele, abalama miiya y’Efile Mukulu na lukumiino munda mwa Yesu Kidishitu.’
15 Bitompwanga abifiki pamwanda wa ngoshi, tufutakanyi twa myanda ya politike, sunga kubingwabingwa na kukandikiibwa ku mbulamatadi mbilombene nkukutshishwa kukita midimo ya beena Kidishitu patooka. We mulombene kukutwa mushindo wa kwibunga pamune na kakongye. Kwisamba na biro byetu bya filiale nkulombene kufika bu mwanda wibukopo. Mukunkushi a kifunda mmulombene kukutwa kwinutembela. Mikanda yakutwa kufika. Su ino myanda yooso yakitshika, nkinyi kyoodi mulombene kukita?
16 Lwaluulo lwi’shi, kita kyooso kyoodi mukumbeene kukita bwa kutungunuka na kulangwila Yehowa. We mulombene kwilongyela Bible. Nwi balombene kukita bisangilo bya tusaka tupeela mu mashibo mwabashy’abenumono. Mikanda ibanulongyele kala na Bible mbilombeene kwinukwasha bwa kukita bisangilo. Twekalanga na kinyongwa kwishimba sunga kupampakana. Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu nkalombeene kutuusha ingi mishindo ya kwisamba na bakulu pakudi ino nshalelo.
17 Su okutwa mushindo wa kwikala peepi na bakwenu beena Kidishitu, lamiina’shi Yehowa na Yesu ta be kula noobe ooo. Lama lukulupilo loobe nka lunyingye. Yehowa mmulombene kupusha nteko yoobe na nkukwasha na kikudi kyaye. Kimba bukunkushi bwaye. Tentekyesha’shi we mufubi a Yehowa na mulongi a Yesu Kidishitu. Byabya, tokishanga bipungo abimweka bwa kulungula mukandu wibuwa. Yehowa akusamba na bangi bantu mbalombeene nkulamata pa’bo kufika mu lulangiwlo lwa binyibinyi.—Bik. 4:13-31; 5:27-42; Fid. 1:27-30; 4:6, 7; 2 Tim. 4:16-18.
18 Su mbyabya, nka bu batumiibwa, we kumpala kwa lufu, tuula lukulupilo “mwi Efile Mukulu asangushaa bafwe.” (2 Kod. 1:8-10) Lukumiino loobe mu lusangukilo ndulombene nkukwasha bwa kushaala mukankamane mpaa na kumpala kwa bitompwanga bibukopo. (Luk. 21:19) Yesu Kidishitu mmwitulekyele kileshesho; baadi awuku’shi kushaala na lulamato munkatshi mwa bitompwanga akukyebe kunyingisha bangi bwa kunyingiila mu lukumiino. Kunyingiila koobe namu nkulombeene kupa beena Kidishitu noobe bukome bwa’shi banyingiile.—Yo. 16:33; Eb. 12:2, 3; 1 Mp. 2:21.
19 Kukatusha bulwishi na kubingwabingwa, nkulombeene kwikala ingi myanda ibukopo ayitungu kunyingiila. Bu kileshesho, bangi bakwete kutshooboloka mwanda wa’shi tabakwete kwibateemesha pabalungula mukandu wibuwa. Bamo namu bakwete kulwa na mikumbo sunga kungi kubofula. Ingi nsaa, mutumibwa Mpoolo baadi na kya kushaala munyingye mwanda wa lukalakashi lubaadi alukyebe kumukutshishwa bwa kutungunuka na mudimo waye. (2 Kod. 12:7) Mpaa na Epafrodite, baadi mwina Kakongye ka ku Fidipe “tabaadi n’eshimba mu kifwa bu bibaanudi bapushe, ku mwanda wa mukumbo waye.” (Fid. 2:25-27) Kukutwa kwetu kwa kupwidika na kwa bangi bantu nkulombeene kwitukutshishwa kunyingiila. Nkulombeene kwikala kwipikeena munkatshi mwa beena Kidishitu sunga mwa beena Kifuko. Anka ino myanda yooso ngilombene kupwa mu kufukama su atutumikila malango e mu Eyi dy’Efile Mukulu.—Es. 2:3-5; 1 Kod. 9:27; 13:8; Kol. 3:12-14; 1 Mp. 4:8.
IKALA NA KITSHIBILO KYA KUSHAALA MULAMATE NDUMBULWILO A YEHOWA
20 Abitungu tushaale balamate kwi Yesu Kidishitu kumwanda aye ngabadi batuule kwi Yehowa bu mukunkushi a kakongye. (Kol. 2:18, 19) Abitungu tufube pamune na ‘mpika a lulamato na mudimukye’ na bakulu batulwe bwa kwitukunkusha. (Eb. 13:7, 17) Patukokyela ndumbulwilo a teokrasi na kukwatshisheena baaba batuulwe bwa kukunkusha, atukyebe kwikala belumbuule bwa kukita akikyebe Yehowa. Kyabuntu kitupeebwe kya kwela nteko twikifubishe bu abitungu. Tutentekyesheyi’shi, sunga lukano anyi kwitulama kwi basalayi ta mbilombene kwitukutshishwa kwisamba na Nshetu e mwiyilu sunga kutshiba buumune bwatudi na balangwidi neetu.
21 Na kitshibilo kya kushaala munyingye, tukiteyi mwetu mooso bwa kulombasha mudimo wetu wa kulungula mukandu wibuwa, na katshintshi mu uno mudimo ubaadi Yesu mulungule balondji baaye’shi: “Byabya, ndayi: mu miilo yooso, nwibekashe bu balondji bande, nwibabatshishe mwishina dya Yaaya na dya Mwana na dya kikudi kiselele.” (Mat. 28:19, 20) Nka bu Yesu, tunyingileyi. Tutungunukyeyi na kutuula lukulupilo lwetu mu Bufumu bw’Efile Mukulu na mu muwa wa ikalayika. (Eb. 12:2) Bu byatudi balongi ba Kidishitu twi na mwabi wa kufuba pamune bwa kulombasha butemuki bwa Yesu pabitale “nfudiilo a bya pano.” Bakwile’shi: “Uno mukandu wibuwa aukalungulwa pa nsenga yoso ishaadibwe, bwa kulesha bu-kamonyi kwi maumbo oso na kunyima nfudilo ayikafiki.” (Mat. 24:3, 14) Su mu kino kipungo twepaana n’eshimba dyetu dyooso ku wawa mudimo, atwikala na disanka dya kupeta muwa wa losoo mu ndumbulwilo mupya a kufukama!