MUISAMBO WA KULONGA 48
LOONO 97 Muwa wi muiyi di’Efile Mukulu
Akitulongiesha kilengieleshi kia Yesu kia mikate
“Ne mukate wa muwa. Yawa oso afiki kuandi t’akapusha nsala.”—YOWANO 6:35.
KI’ATUISAMBILA
Atutaluula muisambo wi mu Yowano shapitre 6, awakuila mushindo ubaadi Yesu mufuimishe mikate na mishipa bua kudiisha kibumbu, na ki’abitulongiesha.
1. Mu Bible mukate aulesha kinyi?
MUKATE nyi kidibua kibaadi na muulo ukata kui bantu be bungi mu mafuku a kala kiabadi baleshe mu Bible. (Kib. 14:18; Luk. 4:4) Mukate ubaadi na muulo ngofu mu mushindo wi Bible eufubisha ingi nsaa bua kuakuila bidibua. (Mat. 6:11) Mukate ubaadi na muulo mu bilengieleshi bibidi bibakitshine Yesu. (Mat. 16:9, 10) Kimune kia ku bino bilengieleshi ki mu mukanda wa Yowano shapitre 6. Patutaluula uno muisambo atumono malongiesha atudi balombene kutumikila lelo uno.
2. Nsaa kinyi ibaadi bantu binunu na lukalo lua bidibua?
2 Kunyima kua batumibua ba Yesu kualukiila mu mudimo wa bulungudi, Yesu nkuibaata nkutuela nabo mu buato, abo nkuabuka kalunga ka Ngalileya bua kuikisha. (Mak. 6:7, 30-32; Luk. 9:10) Babafikile mbalo ibabaadi bupenka pepi na kibundi kia Betsaida. Kunyima kua kapindi kapeela, pabapushishe bantu’shi Yesu bafiki mu kibundi kiabo, bantu binunu babafikile bua kumona Yesu. Anka Yesu ta muibabepuule nya. Na kalolo koso babangile kuibalongiesha pabitale Bufumu na kupaasha basha mikumbo. Bu bibaadi bipue kukila nsaa, balongi babeyipuishe mushindo wa badi balombene kupeta bidibua bia kudiisha baaba bantu boso. Bangi bantu abaadi pangi na bidibua bipeela, anka be bungi bibaadi abitungu shi bende mu ka kibundi bua nkaula bidibua. (Mat. 14:15; Yo. 6:4, 5) Yesu baadi mulombene kukita kinyi?
YESU BAADI MUFUIMISHE MIKATE MU KILENGIELESHI
3. Yesu balunguile batumibua baye buabadia kukitshina bantu kinyi? (Tala dingi kifuatulo ki ku kipusu
3 Yesu balunguile batumibua baye’shi. “Ta be na kia kuenda; anue, ebapeyi bia kudia.” (Mat. 14:16) Wawa muanda ubaadi bukopo muanda kubaadi bana balume pepi 5 000. Kusanga bana bakashi na bana bakinga, kubaadi bantu pepi 15 000 babaadi abatungu kudiisha. (Mat. 14:21) Andre bambile’shi: “Pano, pe ka nsongualume ke na mikate ya orje itaano na tu mishipa tubidi tupeela. Kadi ino i kukitshina bano bantu bebungi bui bino kinyi ?” (Yo. 6:9) Mikate ya orje babaadi abakamba kuiyidia kui balanda, na tu mishipa tupeela tubaadi pangi na mungua na tubaadi tuume. Mikate na mishipa ibaadi nayo kano ka nsongualume, ta ibaadi na kia kulombana baaba bantu boso nya!
Yesu apudisha nkalo ibidi ya bantu ya mu kikudi na ya ku mbidi (Tala kikoso kia 3)
4. Mukanda wa Yowano 6:11-13 ngulombene kuitulongiesha kinyi? (Tala dingi bifuatulo.)
4 Bu bibaadi akiebe kulesha kino kibumbu kia bantu kalolo, Yesu bebalunguile bua’shi bashale mu bisaka bisaka mu lubishi. (Mak. 6:39, 40; badika Yowano 6:11-13.) Kunyima Yesu baadi mutumbule Nshaye bua mikate na mishipa. P’aye kukita bino, Yesu baadi muleshe’shi Efile Mukulu nyi baadi mutuushe biabia bidibua na shi e na lutumbu bua biabia bidibua. Bi buwa tuambule kileshesho kia Yesu pa kuteka kumpala kua kudia, biatuikala bupenka sunga patudi na bantu. Yesu balunguile balongi baye bua’shi baabile bantu bidibua, na bantu babadiile abo nkuikuta. Na bidibua bibashadile bibungi, anka Yesu ta baadi akumiina’shi basumbule biabia bidibua. Biabia, balunguile balongi baye bua’shi bakongole bioso bibashadile, pangi bua kuibidia ingi nsaa. Yesu muitulekiele kileshesho ki buwa pabitale kufubisha bintu bietu kalolo na kinangu. Su we muledi, abitungu nutalule uno muanda na bana bobe, nuisambile malongiesha anudi balombene kupeta pabitale luteko, kukukila bangi na kuikala na kalolo ka kupaana.
Eyipushe’shi, ‘NKuete kulonda kileshesho kia Yesu kia kuteka kumpala kua kudia su?’ (Tala kikoso 4)
5. Bantu abaadi abakiebe kukita kinyi kunyima ku’abo kumona bilengieleshi bibakitshiine Yesu diadia efuku, na Yesu bakitshiine kinyi?
5 Bantu bebungi abaadi abakanya ngofu pakumona mushindo ubaadi Yesu alongiesha na akitshi bilengieleshi. Kuuka’shi Moise baadi muakule shi Efile Mukulu akatumu mutemuki mukata, abaadi balombene kuiyipusha’shi, ‘Yesu ngi baadi yawa mutemuki mukata su?’ (Miy. 18:15-18) Su mbiabia, bibaadi bilombene kumueneka’shi, akekala mukunkushi e buwa pangi akatuusha bidibua bua bantu ba miilo yoso. Nyi buakinyi, kisaka kia bantu kibaadi akikiebe ‘kukuata [Yesu] bua kumuikasha bu Nfumu.’ (Yo. 6:14, 15) Su Yesu baadi mulekieele bua’shi bino bikitshikie, badia kutuelakana mu mianda ya politike ya bena Yunda, abaadi ku bukunkushi bua bena Loma. Baadi muibikite su? Nya. Bible amba’shi Yesu bakatukile ‘enda ku muengie’ bupenka. Biabia sunga bibaabadi abamutakula kui bangi bua kutuela mu mianda ya politike, tabaadi mukumiine nya. Dino ndilongiesha dikata di na muulo kuatudi!
6. Tuikulesha naminyi’shi atukumiina kulonda kileshesho kia Yesu? (Tala dingi kifuatulo.)
6 Mu binyibinyi, bangi ta mbalombene kuituteka buatudia kufuimisha mikate sunga kupaasha mikumbo mu kilengieleshi, kutompa kuituikasha bu ba nfumu nya. Anka mbalombene kuitutakula mu kutuelakana mu mianda ya politike pa kusangule sunga kukuatshishena muntu kampanda abamono’shi e kulumbuula mianda. Anka kileshesho kia Yesu akipushika kalolo. Baadi mupele kutuelakana mu mianda ya politike, na kunyima bakuile’shi: “Bufumu buande ta mbua pano pa nsenga.” (Yo. 17:14; 18:36) Bu biatudi bena Nkidishitu abitungu tunangushene mu mushindo ubaadi aunangushena Yesu na tuambule kileshesho kiaye. Nka bu Yesu atukuatshishena Bufumu bu’Efile Mukulu, atulungula bantu pabitale buabua Bufumu na atutekie bua’shi buabua Bufumu bufikie. (Mat. 6:10) Kui mianda i bungi ya kulongiela ku kilengieleshi kia Yesu kia kufuimisha mikate, tutaluuleyi angi malongiesha.
Yesu ta mutuelakane mu mianda ya politike nya, n’atue namu abitungu tulonde kileshesho kiaye. (Tala kikoso kia 6)
“AKIPATUULA KILENGIELESHI KIA MIKATE”
7. Nkinyi kibaadi Yesu na batumibua bakite? (Yowano 6:16-20)
7 Kunyima ku’aye kudiisha kisaka kia bantu, Yesu balunguile batumibua baye bua’shi bakatukie mu kiakia kibundi, batuele mu buato bua kualukiila ku Kapernaume, bua’shi bakafikie ku muengie bua kupela tala kiakia kisaka kia bantu kia tungunuka nka na kukimba biashi kia mutula bu nfumu pa bukopo. (Badika Yowano 6:16-20.) Nsaa ibaadi batumibua abasabuka kalunga ka mema, lupapi lui bukopo lubelele, luabanga kuibuesha mbunda mbunda. Anka Yesu baadi afiki kuabadi afu’atambukanga kunundu kua mema. Na bayitamine Mpiele mutumibua buadia kufika kuadi afu’atambukanga kunundu kua mema. (Mat. 14:22-31) Kapindi kapeela kunyima kua Yesu kutuela mu buato, lupapi lubalekiele kupuka. Balongi baye abamulunguile’shi: “Binyibinyi, we Muana a Efile Mukulu.”a (Mat. 14:33) Anka balongi taabaadi bamone kuipushena kui pankatshi pa kiakia kilengieleshi na kilengieleshi kia kumpala kia kudiisha kisaka kia bantu. Maako alombasha’shi: Pa wawa muanda “[Batumibua] babakaanyine ngofu, muanda ta babaadi bapushe akipatuula kilengieleshi kia mikate, mashimba aabo abaadi na lotoolo lua kupusha.” (Mak. 6:50-52) Tababaadi abapusha bi bukata bua bukome bubaadi Yehowa mupe Yesu bua’shi akite bilengieleshi. Kapindi kapeela kunyima kua bino, Yesu baadi dingi muakuile kilengieleshi kia mikate, na aye nkutuusha dingi dilongiesha di na muulo kuatudi.
8-9. Buakinyi kisaka kia bantu kibaadi kilonde Yesu? (Yowano 6:26, 27)
8 Kino kibumbu kibabadiishishe kui Yesu, kibaadi kituule kinangu penda mu kulombasha nkalo yabo ya ku mbidi. Mu mushindo kinyi? Efuku dibalondele, babamuene’shi Yesu na batumibua baye abapu kuenda. Biabia bano bantu nkutuela mu maato abafikile ku Tiberiade, nkuenda ku Kapernaume mu kukimba Yesu. (Yo. 6:22-24) Babaadi bakite bino bua kuenda mu kutemesha bibungi pabitale Bufumu su? Nya. Abo abaadi batuule binangu biabo nka penda ku nkalo yabo ya ku mbidi, kuamba’shi kudia mikate. Atuuku bino naminyi?
9 Tala kibakitshikile nsaa ibabamuene Yesu pepi na Kapernaume. Yesu bakuile patooka’shi, lukalo luabo lukata lubaadi lua kudia. Baadi auku’shi abaadi ‘badie mikate na kuikuta bidiibua abiluila.’ Ngi buakinyi bebalunguile’shi abitungu bafube “bua bia kudia abishala bua muwa wa loso.” (Badika Yowano 6:26, 27.) Yesu bambile’shi Nshaye Mmulombene kuibapa bino bia kudia. Nsaa ibapushishe baba bantu’shi kui bidibua bilombene kuibapa muwa wa ikalayika, bibaadi bibakanyishe ngofu! Mbidibua kinyi bibaadi bilombene kuibapa muwa wa ikalayika, na bano bantu abaadi abatemesha Yesu babaadi balombene kuibipeta naminyi?
10. “Mmifubo kinyi y’Efile Mukulu” ibaadi ayitungu’shi bantu bakite bua kupeta muwa wa ikalaika?
10 Abimueneka’shi, bano bena Yunda babaadi abakumiina kuuka akitungu kukita bua kupeta bino bidibua. Babaadi pangi abanangushena ku “bikitshino” bia mu Muiya wa Moise. Anka Yesu bebalunguile shi: “Mufubo w’Efile Mukulu nyi nguno: Nuleshe lukumiino mui yawa adi mutume.” (Yo. 6:28, 29) Kulesha lukumiino kui yawa ababadi batume kui Efile Mukulu, ku baadi na muulo bua kupeta “muwa wa loso.” Na Yesu baadi mupue kuakuila uno muanda. (Yo. 3:16-18, 36) Na kunyima, Yesu baadi dingi muakule mushindo watudi balombene kupeta muwa wa ikalaika.—Yo. 17:3.
11. Mmushindo kinyi ubaadi bena Yunda baleshe’shi babaadi batuule binangu biabo nka penda ku bia kudia bia ku mbidi? (Misambo 78:24, 25)
11 Bano bena Yunda ta babaadi bakumiine dilongiesha dia Yesu pabitale “Mifubo [ipia] y’Efile Mukulu” nya. Babamuipuishe’shi: “Nkinyi kiokuete kukita bu kilengieleshi buashi tuikimone na tukumiine moodi?” (Yo. 6:30) Babakuile’shi, bankambua babo mu mafuku a Moise, babapetele mana mu kilengieleshi, abaadi bu kia kudia kiabo ki’efuku n’efuku. (Ne. 9:15; badika Misambo 78:24, 25.) Mu binyibinyi, babaadi batuule binangu biabo nka mu bia kudia bia ku mbidi bua kupua nkalo yabo. Pabaadi Yesu akula pabitale “mukate wa binyibinyi aufiki muiyilu,” ubaadi na kia kuibapa muwa wa ikalayika mu kuilekena na mana, babakutshilue kumuipusha ki’abipatuula. (Yo. 6:32) Babaadi batuule binangu biabo nka ku nkalo yabo ya ku mbidi mu mushindo ubabaadi babepuule bia binyibinyi bia mu kikudi bibaadi Yesu ebalongiesha. Uno muanda ngulombene kuitulongiesha kinyi?
NKINYI KIATUDI BALOMBENE KUTUULA PA MBALO YA KUMPALA MU NSHALELO ETU?
12. Yesu baadi muleshe’shi nkinyi ki na muulo ukata?
12 Tala dilongiesha dikata diatupete mu Yowano shapitre 6. Kiatudi balombene kutuula pa mbalo ya kumpala mu nshalelo etu, nyi nkalo yetu ya mu kikudi. Na dingi Yesu bakuile uno muanda nsaa ibaadi mutompibue na Satana, aye nkuakula shi ‘T’abitungu muntu ekale na muwa anka penda bua mukate nya kadi bu’eyi dioso adituku mukanua mua Yehowa.’ (Mat. 4:3, 4) Na mu muisambo waye wa ku Muengie, baadi mulongieshe muulo wa kuikala mu kipuano ki buwa n’Efile Mukulu. (Mat. 5:3) Biabia tuikuiyipusha’shi ‘Nshalelo ande alesha’shi ne na lukalo lukata lua kulombasha nkalo yande ya mu kikudi kukila ya ku mbidi su?’
13. (a) Buakinyi ta bi bubi kusangela bidibua bia ku mbidi? (b) Mpoolo etudimusha pabitale muanda kinyi? (1 Bena Kodinda 10:6, 7, 11)
13 Ta bi bubi kuteka bua nkalo yetu ya ku mbidi, na kusanka bua bintu bi’atupete. (Luk. 11:3) Bible amba’shi, bibuwa muntu “adie na kutoma” na asepeele mu mifubo ye “muanda bino abitukila kuiyasa di’Efile Mukulu.” (Mul. 2:24; 8:15; Yak. 1:17) Sunga mbiabia, abitungu tutuule bintu bia ku mbidi pa mbalo yabio. Mpoolo mutumibua baadi mushimikie kasele pa uno muanda nsaa ibaadi mufundile bena Nkidishitu babaadi pepi na nfudiilo a ndumbuluilo a mianda a bena Yunda. Mpoolo mutumibua baadi muibatentekieshe kileshesho ki bubi kia bena Isalele, mpa na bibabakitshiine pepi na muengie wa Sinai. Ngi buakinyi badimuishe bena Nkidishitu’shi: ‘Ta balakilanga bintu bibubi, bibaadi [bena Isalele] balakile.’ (Badika 1 Bena Kodinda 10:6, 7, 11.) Yehowa baadi adiisha bena Isalele mu kilengieleshi, anka pa muanda wa luabi luabo babaadi abalakila “bintu bi bubi.” (Mba. 11:4-6, 31-34) Nsaa ibaabadi abalanguila kana ka ngombe ka ôlo, bena Isalele babaadi baleshe’shi mbatule binangu biabo nka penda mu kudia na kutoma na kukisha kapapi pa mutue a kukookiela Yehowa. (Efi. 32:4-6) Mpoolo batemuine kino kileshesho bua kudimusha bena Nkidishitu babaadi pepi na nfudiilo a ndumbuluilo a mianda a bena Yunda mu kipua kia 70 B.B. Lelo uno tui bekale pepi na nfudiilo a ndumbuluilo a mianda, ngi buakinyi abitungu tuate elango dia Mpoolo na muulo ukata.
14. Bible akula kinyi pabitale bidibua mu nsenga ipia?
14 Nsaa ayitulungula Yesu bua kuteka “kia kudia kietu ki’efuku dia lelo,” etulungula dingi buatudia kuteka bua’shi “Kikiebe ki’eshimba di’Efile Mukulu kikitshikie pa nsenga mumune na muiyilu.” (Mat. 6:9-11) Nsaa yopuandikisha ano mayi mu binangu biobe, opusha naminyi? Bible alesha’shi Efile Mukulu akumiina’shi pa nsenga p’ekale bidibua bi buwa. Muyile Yeeshaya 25:6-8, akukekala bidiibua bi bungi bi buwa bia ku mbidi bi’atukadi mu Bufumu bua Yehowa. Na Misambo 72:16 ayamba’shi: “Akukeekala bidibua bibungi pa nsenga; abikamene mpaa na ku nsongo a myengye.” Otengiela n’eshimba kuiyilu nkateeka bidibua biodi mufule, sunga kulonga nkateeka bingi bidibua bioshiboodi ouku kumpala su? We mulombene dingi kutengiela kukuna mitshi ya nfinyo yobe’be nabene na kudia tukuba tuayo. (Yesh. 65:21, 22) Muntu oso akekala pa nsenga akasangeela ino mianda i buwa.
15. Baaba boso abakasanguka abakalongo kinyi? (Yowano 6:35)
15 Badika Yowano 6:35. Banda kunangushena dingi pabitale bantu babadiile mikate na mishipa ibabatushishe kui Yesu. Apakasanguka bantu, we nkemonena na bangi ba kuabadi. Sunga biabidi’shi be bungi ba kuabadi ta babaadi baleshe lukumiino mui Yesu, be nkebasangula na okemonene nabo. (Yo. 5:28, 29) Bano bantu abakalongo akipushisha mayi a Yesu aamba shi: “Ne mukate wa muwa. Yawa ooso afiki kuandi ta kapusha nsala.” Abitungu bano bantu bakaleshe lukumiino mu mulambu wa nkuulo ya Yesu, bua’shi bekale na muwa. Mu kiakia kipungo akukekala programe a kulongiesha baaba boso abakasanguka mpa na bana abakatandikua mu nsenga ipia mianda ya mu kikudi. Kukuasha bangi buabadia kuikala mu kipuano kibuwa na Yehowa akuketutuadila miloo ibungi kukila bidibua bioso bi muenyi biatukadi mu nsenga ipia.
16. Mu muisambo aulondo atukataluula kinyi?
16 Tubakatuka mu kutaluula kipindi kia muisambo wi mu mukanda wa Yowano shapitre 6, anka Yesu baadi mulongieshe mianda i bungi pabitale “muwa wa ikalaika.” Bibaadi abitungu’shi bena Yunda batule binangu ku yaya mianda, mpa n’atue namu lelo uno. Atutungunuka na kutaluula Yowano shapitre 6 mu muisambo aulondo.
LOONO 20 Bwetupeele Mwana oobe umune eeleka
a Bua kuuka mianda i bungi pabitale uno muisambo, tala mukanda wa: Yesu—Nyi eshinda, binyibinyi na muwa, esaki 131, na wa Ambulayi lukumiino lwabo, esaki 185.