MUISAMBO WA KULONGA 24
LOONO 98 Bifundwe, mbiyokyelwe n’Efile Mukulu
Malongiesha aatupete ku Butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue: Kipindi 1
“Ebungieyi pamune bua’shi nenulungule akikenufikila mu mafuku aafiki.”—KIB. 49:1.
KI’ATUISAMBILA
Atumono ki’atulongiela ku butemuki bua Yakobo bu bakuile kumpala kua’shi afue pabitale Rubene, Simeone, Levi, na Yunda.
1-2. Yakobo bakitshine kinyi kumpala kua’shi afue, na buakinyi? (Tala dingi kifuatulo ki ku kipusu.)
PATABAADI mununu, Yakobo bakatukile na kifuko kiaye mu Kanaana enda nakio mu Ejipitu. Aye nkutungunuka na kufubila Yehowa na lulamato munda mua bipua 17. (Kib. 47:28) Munda mua kiakia kipungo, Yakobo baadi na muloo wi bungi wa kuikala dingi na muana aaye Yosefe na kuikala dingi pamune na kifuko kiaye kioso. Biabia aye nkutuesha kisangilo kia kifuko ki na muulo ukata.—Kib. 49:28.
2 Mu aa mafuku, nfumu a kifuko baadi abungu kifuko kiaye bua kuikilungula mayi aaye a nfudiilo kumpala kua’shi afue. (Yesh. 38:1) Mu kiakia kisangilo baadi asangula dingi mpianyi aaye.
Yakobo kumpala kua’shi afue baadi mutemukile bana baye 12 (Tala kikoso 1-2)
3. Muyile Kibangilo 49:1, 2, buakinyi kisangilo ki baadi Yakobo mukite na kifuko kiaye nkilekene na bingi bibaadi akitshi?
3 Badika Kibangilo 49:1, 2. Kino kisangilo ta kibaadi bu bingi bisangilo bibaadi Yakobo akitshi. Muanda baadi mutemuki. Mu kiakia kisangilo Yehowa baadi muyokiele mufubi aaye mianda ikata ayikakitshikila kifuko kiaye. Nyi buakinyi mianda ibaadi Yakobo mulungule bana baye nyi butemuki.
4. P’atutaluula butemuki bua Yakobo abitungu tutentekieshe kinyi, na mayi aye aetulongiesha kinyi? (Tala dingi kashibo akamba’shi “kifuko kia Yakobo.”)
4 Mu uno muisambo, atulongo kibaadi Yakobo mulungule bana baye bananka: Rubene, Simeone, Levi, na Yunda. Mu muisambo aulondo atukesambila dingi kibaadi Yakobo mulungule bangi bana baye muanda. Anka bu biatuibimono Yakobo ta baadi penda akuila pabitale bana baye nya, anka baadi dingi akuila pabitale bifuko biabo abikafiki bu muilo wa Isalele. P’atutaluula bibaadi bikitshikile muilo wa Isalele, abitushinkamiisha’shi butemuki bua Yakobo mbua binyi. Na p’atutaluula mayi aaye, atulongo malongiesha aetukuasha bua kusankisha Nshetu e Muiyilu Yehowa.
RUBENE
5. Rubene baadi akulupila’shi apete kinyi kui nshaye?
5 Kumpala Yakobo baadi muisambe na Rubene amulungula’shi: “We muan’ande mbedi.” (Kib. 49:3) Bu bibaadi muana mbedi, Rubene baadi pangi akulupila’shi e kupeta bupianyi misango ibidi kui nshaye. Baadi dingi akulupila’shi apiana nshaye kunyima kua lufu luaye na’shi apete kinemo kia kulekiela bana baye buabua bupianyi.
6. Buakinyi Rubene ta baadi mupete bupianyi bua bu muana mbedi? (Kibangilo 49:3, 4)
6 Anka Rubene ta baadi mupete bupianyi bua bu muana mbedi. (1 Mi. 5:1) Buakinyi? Muanda bipua bipeela kumpala, baadi mulaale n’ekupi dia nshaye Bila. Bila baadi mufubi a mukashi ababadi bafule ngofu kui Yakobo, Rashele baadi mupue kufua. (Kib. 35:19, 22) Rubene baadi muana a ungi mukashi a Yakobo, Lea. Pangi Rubene baadi na lukalo lui bukopo lua kutambuka lusandi. Sunga pangi’shi baadi mulaale na Bila bua’shi tala aata mbalo ya nyinaye. Sunga’shi bibaadi bua kabingilo kinyi ta bibaadi bisankishe Yehowa na nshaye nya.—Badika Kibangilo 49:3, 4.
7. Nkinyi ki baadi kikitshikile Rubene? (Tala dingi kashibo akamba’shi “Butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue.”)
7 Yakobo balunguile Rubene’shi: “Tokakidi bakuenu nya.” Na ano mayi abaadi a binyibinyi. Muikulu su ngumune a Rubene ta mufikie nfumu, tshite muakuidi, sunga mutemuki. Biabia Yakobo ta baadi musumbushene muana aaye nya, anka bekulu ba Rubene abafikile kisamba kia Isalele. (Yos. 12:6) Rubene baadi muleshe ngikashi i buwa ingi misango na abimueka’shi ta baadi dingi mutambukie lusandi nya.—Kib. 37:20-22; 42:37.
8. Malongiesha kinyi atupetela ku kileshesho kia Rubene?
8 Abitulongiesha kinyi? Abitungu tuikitshishe bua kuikala na butontshi bua mbidi na kupela kutambuka lusandi. Su tuatompibua bua kukita muluisho, abitungu tunangushene biabidi bilombene kutapa Yehowa, bena kifuko netu na bangi bantu kuishimba. Abitungu dingi tutentekieshe’shi: “Kiakia akikunu muntu, nyi ki’akaumbula.” (Nga. 6:7) Dingi kiakia ki baadi kikitshikile Rubene akitutentekiesha lusa lua Yehowa. Sunga biabidi’shi Yehowa tetukaluila ku bipeta bi bubi bia miluisho yetu, anka etuelela miabi nsaa y’atuikitshisha bua kukita bi buwa.
SIMEONE NA LEVI
9. Buakinyi Yakobo ta baadi musankile kibaadi Simeone na Levi bakite? (Kibangilo 49:5-7)
9 Badika Kibangilo 49:5-7. Akupu, Yakobo baadi muisambe na Simeone na Levi pa kufubisha bishima bi bukopo bua kulesha’shi ta baadi musankie na bibabadi bakite. Bipua kumpala, nsonguakashi a Yakobo Dina abaadi balaale naye pa bukopo kui muina Kanaana abetamina bu Shekeme. Kushi mpaka, bana boso ba Yakobo abaadi bafiite munda muanda wa kibaadi kikitshikile mukuabo mukashi, anka Simeone na Levi ta babaadi bapooshe nsungu yabo nya. Abaadi badimbe bantu ba mu Shekeme’shi abakitshi nabo butaale su bakumiina kusadiibua. Bano bantu abaadi bakumiine. Pa baabadi baki na busungu bua kusadiibua, Simeone na Levi “abatshile mpete yabo ya ngoshi, batuela mu kibundi mu bufiefie na bayipa bana balume boso.”—Kib. 34:25-29.
10. Mushindo kinyi ubakumbene butemuki bua Yakobo pabitale Simeone na Levi? (Tala dingi kashibo akamba’shi “Butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue.”)
10 Yakobo baadi mukalakashue ngofu muanda wa bu ntomboshi bua bana baye babidi. Batemukile’shi nebatshibuula na ne bapalakasha mu Isalele. Buno butemuki bubaadi bulombane kunyima kua bipua 200, kunyima kua Isalele kutuela mu Nsenga ya Mulayilo. Kisamba kia Simeone ki baadi kipete buakio bupianyi mu kipindi kia Nsenga ya kisamba kia Yunda. (Yos. 19:1) Kisamba kia Levi ki baadi kipete bupianyi bua bibundi 48 bipalakane mu Isalele.—Yos. 21:41.
11. Mianda kinyi i buwa ibaadi ikite kisamba kia Simeone na kia Levi?
11 Bekulu ba Simeone na Levi t’ababadi bakite muluisho bu ubakitshine bamashabo nya. Kisamba kia Levi ki baadi kileshe lulamato bua lulanguilo lui selele. Nsaa ibaadi Yehowa mupe Moyise miiya ku Muengie wa Sinayi, bena Isalele be bungi abaadi bepaane mu kulanguila kana ka ngombe, anka bena Levi abaadi bakile ku lupese lua Moyise na abo nkumukuasha bua kukatusha bubi. (Efi. 32:26-29) Yehowa baadi musangule bena Levi bua’shi bekale ba tshite muakuidi mu Isalele. (Efi. 40:12-15; Mba. 3:11, 12) Kunyima, kisamba kia Simeone ki baadi kikuashe bena Yunda bua kulua ngoshi na bena Kanaana abaadi mu kipindi kiabo kia nsenga mu nsenga ya mulayilo.—Bns. 1:3, 17.
12. Mmalongiesha kinyi atupetela ku kileshesho kia Simeone na Levi?
12 Nkinyi ki’abitulongiesha? Tuatanga kitshibilo sunga kukita muanda mu nsungu. Su obe nabene sunga muntu oodi mufule abenukitshina muanda wi bubi, tui balombene kufiita munda. (Mis. 4:4) Abitungu tutentekieshe’shi Yehowa ta sankaa su tuakula sunga kukita muanda autapa muntu betuluishisha kuishimba. (Yak. 1:20) Su muntu betuluishisha mmuina Nkidishitu netu sunga’shi ta Kamonyi ka Yehowa, abitungu tumualuule mu mushindo ausankisha Yehowa. Bino abitukuasha bua kupela kuakula kintu akibatapa ku mashimba. (Lom. 12:17, 19; 1 Mp. 3:9) Sunga’shi baledi boobe abakitaa mianda ishayisankisha Yehowa, tentekiesha’shi tue mu kitungo kia kuibambula. T’omonanga’shi tuekusankisha Yehowa. Yehowa akakuelela miabi p’obe kutungunuka na kukita bi buwa.
YUNDA
13. Buakinyi Yunda baadi muikalakashe nsaa ibaadi esamba na nshaye?
13 Akupu Yakobo baadi muisambe na Yunda. Kunyima ku’aye kupusha bibaadi nshaye mulungule bakuabo, Yunda bamuene’shi bibaadi bimutale. N’aye namu baadi mukite miluisho ikata. Kunyima kua Simeone na Levi kuipa bantu ba mu Shekeme, Yunda na bangi bakuabo abaadi bende mu kuata bintu bioso bia bantu ba mu kino kibundi. (Kib. 34:27) Baadi mudie lukuku na bakuabo bua’shi bapaane Yosefe bu mpika na abo nkudimba nshabo. (Kib. 37:31-33) Kunyima aye nkulaala na Tamare mukashi a muana aaye, p’aye kumumona’shi ndumba.—Kib. 38:15-18.
14. Mianda kinyi i buwa i baadi Yunda mukite? (Kibangilo 49:8, 9)
14 Anka Yakobo baadi mutumbishe Yunda na kumulungula mianda i buwa ayikamukitshikila na kifuko kiaye. (Badika Kibangilo 49:8, 9.) Yunda baadi muleshe’shi ekalakasha ngofu bua nshaye tabaadi mununu. Akupu baadi muleshe kamukala kabo Benyamine lusa.—Kib. 44:18, 30-34.
15. Mu mushindo kinyi mu babadi belele kisamba kia Yunda miabi?
15 Yakobo baadi mutemukie’shi Yunda akekala mukunkushi munkatshi mua bakuabo. Anka bibaadi abitungu kutengiela bipua 200 bua’shi buno butemuki bulombane. Kunyima kua bena Isalele kutuuka mu bupika mu Ejipitu na kutambukila mu kabaaka bua kuenda mu Nsenga ya Mulayilo, kisamba kia Yunda nyi kibayile kumpala biabia bingi nkulonda. (Mba. 10:14) Bipua kunyima Yunda nyi bayile kumpala bua nkalua na bena Kanaana buakuata Nsenga ya Mulayilo. (Bns. 1:1, 2) Na Davide, umune a ku bekulu ba Yunda nyi baadi nfumu a kumpala mu ba nfumu ba mu kino kisamba. Anka buno butemuki bubaadi bulombane mu ingi mishindo.
16. Mushindo kinyi ubaadi ulombane butemuki bui mu Kibangilo 49:10? (Tala dingi kashibo akamba’shi “Butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue.”)
16 Yakobo baadi muakule’shi Bufumu abukatuuku mu kifuko kia Yunda na abukamunana bua loso. (Badika Kibangilo 49:10.) Uno Nfumu nyi Yesu Nkidishitu abetamina kui Yakobo bu Shilo. Muikeyilu bakuile pabitale Yesu’shi: “Yehowa Efile Mukulu akamupa lupuna nsulu lua nshaye Davide.” (Luk. 1:32, 33) Yesu ayitaminyibua dingi bu “Ntambue a kisamba kia Yunda.”—Kbf. 5:5.
17. Tui kuambula Yehowa naminyi mu mushindo watumona bangi na kuibakitshina mianda?
17 Nkinyi ki’abitulongiesha? Yehowa baadi muelele Yunda miabi sunga bibaadi mukite miluisho ikata. Biabia bakuabo na Yunda abaadi na kiakuiyipusha buakinyi Yehowa amuelela miabi su? Sunga mbiabia,Yehowa baadi amono mianda i buwa mui Yunda na amuelela miabi. Tui kuambula kileshesho kia Yehowa naminyi? Nsaa ayipete mukuetu muina Nkidishitu mashito mu kakongie tui kuimeena pa kukutua kupuidika kua yawa mukuetu. Anka abitungu tutentekieshe’shi Yehowa asanka na ngikashi i buwa ya yawa mukuetu. Yehowa amonaa mianda i buwa mui balanguidi baye. N’atue namu abitungu tuikitshishe bua kuikala na uno mueneno.
18. Buakinyi abitungu tuikale na luishinko?
18 Dingi dilongiesha diatupete ku kileshesho kia Yunda nyi mpa kuikala na luishinko. Yehowa akalombasha milayilo yaye, anka t’akebikitshi mu mushindo sunga nsaa yatukumiina nya. Na Nfumu a muilo w’Efile Mukulu ta baadi mutuukie mu kisamba kia Yunda nka musango umune nya. Anka na lulamato loso abaadi abakuatshishena boso bababadi basangule kui Yehowa bua kukunkusha, biabikala Moyise muina Levi, Yoshua muina Efraime, na Nfumu Saule a mu kisamba kia Benyamine. N’atue namu abitungu tukuatshishene boso babadi basangule kui Yehowa bua kuitukunkusha lelo uno.—Eb. 6:12.
19. Nkinyi akitulongiesha butemuki bua Yakobo bubaadi mulungule bana baye kumpala kua’shi afue pabitale Yehowa?
19 Nkinyi kiatubalongiela ku mayi abaadi Yakobo mulungule bana baye bananka kumpala kua’shi afue? Abipushika kalolo’shi “mmueneno a muntu mmuilekene na mmueneno a Efile Mukulu.” (1 Sa. 16:7) Yehowa ena luishinko lui bungi na afuidishena lusa. Biabia t’asanka nsaa yatukitshi miluisho nya, na tetutekaa bua’shi tukite mianda mu mushindo upuidikie nya. Elela dingi baba abaadi bakite miluisho abelanga kuishimba na ababanga kukita mianda i buwa miabi. Mu muisambo aulondo atulongo bibaadi Yakobo mulungule bana baye muanda.
LOONO 124 Tuikale na lulamato