MUISAMBO WA KULONGA 25
LOONO 96 Mukanda w’Efile Mukulu—Nyi mbupeta
Malongiesha aatupete ku Butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue: Kipindi 2
“Baadi mupe oso a kuabadi muabi umulombene.”—KIB. 49:28.
KI’ATUISAMBILA
Atumono ki’atulongiela ku butemuki bua Yakobo bubakuile kumpala kua’shi afue pabitale bana baye muanda.
1. Nkinyi ki’atuisambila mu uno muisambo?
BANA ba Yakobo abaadi bamuifunyishe na kumuteemesha nsaa ibaadi esamba na oso a kuabadi. Nka bu biatuibimuene mu muisambo ubakidi, mianda ibaadi Yakobo mulungule Rubene, Simeone, Levi, na Yunda ibaadi pangi ikanyishe bana baye. Abaadi abeyipusha akiakula Yakobo bua bangi bana baye muanda. Tutaleyi malongiesha atupete ku mayi abaadi Yakobo mulungule Zabulone, Isakare, Dane, Gade, Ashere, Neftali, Yosefe, na Benyamine.a
ZABULONE
2. Yakobo baadi mulungule Zabulone kinyi, na ano mayi abaadi alombane naminyi? (Kibangilo 49:13) (Tala dingi kashibo.)
2 Badika Kibangilo 49:13. Yakobo baadi muleshe’shi bekulu ba Zabulone abakashaala pepi na kalunga ka mema, kunundu kua Nsenga ya Mulayilo. Bipua 200 kunyima, kisamba kia Zabulone kibaadi kipete kiabo kipindi kia nsenga kia bupianyi, bubaadi pankatshi pa Kalunga ka Ngalileya na Kalunga ka Mediterane. Moyise baadi mutemukie’shi: “Ô Zabulone! Sanka mu nyendo yobe.” (Det. 33:18) Bino bibaadi abikiebe kulesha pangi’shi, bibaadi bibofuile kisamba kia Zabulone buakidia kukita busunga bu bibakidi pankatshi pa tulunga tubidi. Sunga biekala naminyi, bekulu ba Zabulone abaadi na kabingilo ka kuikala na muloo.
3. Nkinyi akitukuasha bua kusanka na biatudi nabio?
3 Abitulongiesha kinyi? Tui na kabingilo ka kuikala na muloo sunga tuekala bashale kunyi na be na nshalelo e naminyi. Bua kulama uno muloo, abitungu tusankie na biatudi nabio. (Mis. 16:6; 24:5) Ingi nsaa atushimishaa muloo muanda wa kunangushena ku bintu biatushi nabio pamutue pa kutuula binangu ku bintu biatudi nabio. Anka tompa kuikala na mueneno e buwa pabitale bintu biodi nabio mu nshalelo oobe.—Nga. 6:4.
ISAKARE
4. Nkinyi kibaadi Yakobo mulungule Isakare, na ano mayi abaadi alombane naminyi? (Kibangilo 49:14, 15) (Tala dingi kashibo.)
4 Badika Kibangilo 49:14, 15. Yakobo asaamuna Isakare bu biafubaa ngofu pa ku mupuandikisha na nyema a Mpunda e bukome, nyema atuala bintu bi bushito. Yakobo balunguile dingi Isakare’shi akekala na nsenga i buwa. Mayi a Yakobo abaadi alombane muanda bekulu ba Isakare abaadi bapete nsenga i baadi na bufukie pepi na muela wa Yordane. (Yos. 19:22) Kushi mpaka abaadi bafube ngofu bua kudima eumbo diabo, anka abaadi bafube dingi ngofu bua kukuasha bangi. (1 Bf. 4:7, 17) Bu kileshesho, nsaa ibaadi nsushi Barake na mutemuki mukashi Debora batekie bena Isalele buabadia kuibakuasha bua kulua na Sisera, kisamba kia Isakare nyi kibaadi kia kumpala bua kuibakuasha.—Bns. 5:15
5. Buakinyi abitungu tuikale atufubu ngofu?
5 Abitulongiesha kinyi? Yehowa ataa na muulo mudimo wi bukopo watukitshi bua kumufubila nka bu bibaadi muate na muulo mudimo wa kisamba kia Isakare. (Mul. 2:24) Bu kileshesho, tala mudimo wi bukopo aukita bakuetu balume bua kupasukila kakongie. (1 Ti. 3:1) Bano bakuetu boso bakuete abakitshi muabo moso bua kukaluila muilo w’Efile Mukulu ku masaku oso a mu kikudi. (1 Ko. 5:1, 5; Yu. 17-23) Abakitaa muabo moso bua kuilumbula na kuela miisambo ayinyingisha kakongie.—1 Ti. 5:17.
DANE
6. Mudimo kinyi ubaadi upete kisamba kia Dane? (Kibangilo 49:17, 18) (Tala dingi kashibo.)
6 Badika Kibangilo 49:17, 18. Yakobo apuandikisha Dane bu nyoka alu na muishikuanyi e bukome kumukila, bu nyema a nfualasa na muntu muikukamine. Kisamba kia Dane kibaadi n’eshimba dinyingie na kibaadi kilumbuule bua kulua na beshikuanyi ba muilo wa Isalele. Pababadi abende mu Nsenga ya Mulayilo, kisamba kia Dane nyi “kibaadi kia nfudiilo kukatuka bua kukaluila bingi bishalelo.” (Mba. 10:25) Uno mudimo ubaadi na muulo sunga bibabidi’shi kisamba kia Dane kibaadi akikitshi uno mudimo kushi bangi kuibimona.
7. Nkinyi kiatudia kuuka pabitale midimo ya Teokrasi?
7 Abitulongiesha kinyi? Todi mukite mudimo omona’shi bangi t’abebimono su? Pangi we mukuashe mu kusuula nshibo ya Bufumu, kukuasha ku mudimo wa bikongeno sunga kukita ungi mudimo. Su mbiabia, we mulombene lutumbu lukata. Uuka’shi Yehowa amonaa na ataa na muulo bioso biomukitshina. Anyisha kuibiata na muulo bikishekishe nsaa y’omufubila, kushi penda buashi bangi bakumone kadi pa muanda’shi we mumufule ngofu.—Mat. 6:1-4.
GADE
8. Buakinyi bibaadi bibofule bua beshikuanyi ba Isalele kutuuka kisamba kia Gade ngoshi? (Kibangilo 49:19) (Tala dingi kashibo.)
8 Badika Kibangilo 49:19. Yakobo batemukile’shi kisaka kia ba ngifi akikatuukila Gade. Bipua bikile pa 200 kunyima, kisamba kia Gade kibapetele buakio bupianyi kutunduka nguba kua Muela wa Yordane, kipindi kia nsenga kibaadi ku mikalo na beshikuanyi. Bibaadi bibofule bua’shi beshikuanyi ba Isalele bebatuukie ngoshi. Anka kisamba kia Gade kibaadi kishale yaya mbalo muanda ibaadi mbalo i buwa bua kudishisha nyema yabo. (Mba. 32:1, 5) Abimueka patooka’shi kisamba kia Gade kibaadi muilo wa bantu be na mashimba anyingie. Na muanda wi na muulo, abaadi bakulupile mui Yehowa’shi ebakuasha bua kulua na beshikuanyi na kukaluila eumbo dibaadi muibape. Abaadi dingi batume basalayi munda mua bipua bi bungi mu bingi bisamba bua kuibikuasha bua kunyenga Nsenga ya Mulayilo ibaadi abua bungi bushiya bua Muela wa Yordane. (Mba. 32:16-19) Abaadi bakulupile mui Yehowa’shi akaluila bakashi baabo na bana baabo pababadi bende. Yehowa baadi muibelele miabi muanda w’eshimba diabo dinyingie na kikudi kiabo kia kuipaana.—Yos. 22:1-4.
9. Su tuibakulupile Yehowa, mbitshibilo kinyi biatuata?
9 Abitulongiesha kinyi? Bua kufubila Yehowa mu nkalakashi, abitungu tutungunukie na kumukulupila. (Mis. 37:3) Bakuetu be bungi lelo uno bakuete kulesha’shi mbakulupile Yehowa pa kuipaana mu midimo ya luibako lua Mashibo a teokrasi, kukuasha mbalo i lukalo lua balungudi, sunga kukita ingi midimo. Bakuete kukita bino muanda mbashinkamishe’shi Yehowa ebapasukila.—Mis. 23:1.
ASHERE
10. Kinyi kibakutshilue kukita kisamba kia Ashere? (Kibangilo 49:20) (Tala dingi kashibo.)
10 Badika Kibangilo 49:20. Yakobo batemukile’shi kisamba kia Ashere akikekala na bupeta, bino nyi bibakitshikile. Kipindi kia nsenga kia Ashere kibaadi na bufukie bui bungi. (Det. 33:24) Kibaadi dingi pepi na Kalunga ka Mediteranee, mpa na bupeta bubaadi abutuele ku kiese kia Sidone. Anka, kisamba kia Ashere takibaadi kibingie bena Kanaana abaadi bashale muiumbo. (Bns. 1:31, 32) Biabia bupeta na bukitshishi bui bubi bua bena Kanaana nyi bibaadi pangi bibofushe kisumi kia kisamba bua lulanguilo lui selele. Bu kileshesho, kisamba kia Ashere ta kibaadi kikuashe Nsushi Barake baadi mutekie bukuashi bua kulua na bena Kanaana. Nyi buakinyi tababaadi bamone mianda ya kukaanya ibaadi ikite Yehowa bua’shi muilo wa Isalele utshokole beshikuanyi ku “mema a Megido.” (Bns. 5:19-21) Abimueka’shi, kisamba kia Ashere kibaadi kipushe buufu, pabakipushishe Barake na Debora abayimbi loono lua kutshokola, muanka abaadi abayimbi’shi: “Ashere ekeele mushale ku kiese kia kalunga kushi kia kukita.”—Bns. 5:17.
11. Buakinyi abitungu tuikale na mmueneno e buwa pabitale bintu bia ku mbidi?
11 Abitulongiesha kinyi? Atukumiina kupa Yehowa bintu bietu bia muulo. Bua kuibikita, abitungu tupele mmueneno a bantu ba mu uno ndumbuluilo abamba’shi, bintu bia ku mbidi nyi bi na muulo mu nshalelo. (Nki. 18:11) Abitungu tukite muetu moso bua kuikala na mmueneno e buwa pabitale makuta. (Mul. 7:12; Eb. 13:5) Tatutadiilanga kukimba kua bintu bia ku mbidi, kuitukutshishue kufubila Efile Mukulu. Anka, tupe Yehowa nsaa na bukome buetu kubanga binobino, bashinkamishe’shi, atukekala na nshalelo e buwa mu nsenga ipia.—Mis. 4:8.
NEFTALI
12. Mayi abaadi Yakobo mulungule Neftali abalombene naminyi? (Kibangilo 49:21) (Tala dingi kashibo.)
12 Badika Kibangilo 49:21. Yakobo baadi muambe’shi, Neftali akaakula “mayi e buwa.” Bino mbilombene kulesha mushindo ubaadi Yesu akula mu mudimo wa bulungudi. Yesu baadi muukibue bu mulongieshi e buwa, baadi mukite mafuku e bungi mu Kapernaume, kipindi kia nsenga kia Neftali. Nyi buakinyi abetamina Kapernaume bu “kibundi kiabo.” (Mat. 4:13; 9:1; Yo. 7:46) Pabitale Yesu, Yeshaya batemukile’shi bantu ba mu kisamba kia Zabulone na bena Neftali abakamono “etaata dikata.” (Yesh. 9:1, 2) Yesu baadi “etaata dia binyibinyi adimunyikila bantu ba mishindo yoso” ku bukuashi bua malongiesha aaye.—Yo. 1:9.
13. Tuikushinkamisha naminyi’shi ngakuilo eetu asankisha Yehowa?
13 Abitulongiesha kinyi? Mianda yatuakula na mushindo watuiyakula bi na muulo kui Yehowa. Mushindo kinyi watudia kuakula “mayi e buwa” aasankisha Yehowa? Pa kuisamba mianda ya binyibinyi. (Mis. 15:1, 2) Tui kunyingisha bangi na biatuakula pa kuikala na bukidi bua kuibatumbula pabakitshi mianda i buwa, kushi kuibepula sunga kuidiladila. (Ef. 4:29) Na tui kuifundila kepatshila ka kulumbula mayele eetu a kubanga muisambo, ulombene kutuala mu kutuusha bu kamonyi.
YOSEFE
14. Butemuki pabitale Yosefe bubaadi bulombane naminyi? (Kibangilo 49:22, 26) (Tala dingi kashibo.)
14 Badika Kibangilo 49:22, 26. Yakobo baadi na nfiedi bua Yosefe, “yawa abaabadi bakatushe kui bakuabo.” Yakobo baadi mumuitamine bu “lutonga lua mutshi aupa bikuba.” Yakobo nyi baadi mutshi, Yosefe namu bu lutabi. Yosefe baadi muana mbedi a Yakobo na mukashi aaye a kifulo Rashele. Yakobo baadi muleshe’shi, Yosefe apete bupianyi bua muana mbedi, kushi Rubene muana mbedi a Lea. (Kib. 48:5, 6; 1 Mi. 5:1, 2) Buno butemuki bubaadi bulombane nsaa ibaadi bana babidi ba Yosefe, Efraime na Manasee, bafikie bisamba bibidi mu Isalele, na kisamba kioso kibaadi kipete buakio bupianyi.—Kib. 49:25; Yos. 14:4.
15. Yosefe baadi mukite kinyi pababaadi bamukitshine mianda i bubi?
15 Yakobo baadi dingi muambe’shi, bantu abeela buta, ‘abakamuasa [Yosefe] mikietue na kumushikua.’ (Kib. 49:23) Baadi akuila bakuabo abaadi na kiutu, na abaadi nsulo ya kukiengieshibua kuaye mpa na mianda yoso ibubi ibaadi imufikile. Anka, Yosefe ta baadi mushikue bakuabo sunga kutopeka Yehowa bua mianda ibubi ibaadi imukitshikile. Nka bu abibilesha Yakobo “buta [bua Yosefe] mbushale nka pa mbalo yabo, na maasa aaye ngashale anyingie na asasakate.” (Kib. 49:24) Yosefe baadi mukulupile mui Yehowa mu kipungo kioso kia nkalakashi, na ta baadi penda mufuile bakuabo lusa nya, baadi dingi muibakitshine mianda na kalolo. (Kib. 47:11, 12) Yosefe baadi mutadiile nkalakashi bua’shi imuikashe muntu e buwa. (Mis. 105:17-19) Bu kipeta, Yehowa baadi mumufubishe bua kukita mianda i na muulo.
16. Patufumankana na nkalakashi, kileshesho kia Yosefe ki kuitukuasha naminyi?
16 Abitulongiesha kinyi? Tatutadilanga’shi nkalakashi ituyishe kula na Yehowa sunga na balanguidi netu. Tentekiesha’shi, Yehowa e kuitulongiesha nsaa y’atutungunuka na kumufubila mu nkalakashi. (Eb. 12:7, mayi e kuushi ku’esaki.) Ano malongiesha e kuitukuasha bua kudima sunga kulumbuula nyikashi ya buina Nkidishitu, bu kufuila bangi lusa. (Eb. 12:11) Yehowa etuelela miabi bua kunyingiila kuetu, nka bu bibaadi muibikite na Yosefe.
BENYAMINE
17. Mushindo kinyi ubaadi ulombane butemuki pabitale Benyamine? (Kibangilo 49:27) (Tala dingi kashibo.)
17 Badika Kibangilo 49:27. Yakobo baadi mutemukie’shi kisamba kia Benyamine akikekala nka bu museu, na akiuku kulua ngoshi kalolo. (Bns. 20:15, 16; 1 Mi. 12:2) Nfumu a kumpala a Isalele, Saule, baadi a mu kisamba kia Benyamine. Na baadi mulue na bena Filistine n’eshimba diaye dioso. (1 Sa. 9:15-17, 21) Na bipua bi bungi kunyima, Ndalamumba Estere na Mordekayi, ba mu kisamba kia Benyamine, abaadi bapaashe bena Isalele bababadi abakiebe kubutula mu Bufumu bua bena Perse.—Est. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Mbikunyi biatudia kuambula lulamato lua kisamba kia Benyamine?
18 Abitulongiesha kinyi? Kushi mpaka, kisamba kishima kia Benyamine kibaadi na muloo wi bungi pabaadi Saule a mu kisamba kiabo, mufikie bu nfumu. Anka, kunyima pabaadi Yehowa mupe Davide a mu kisamba kia Yunda bufumu, kisamba kia Benyamine kibaadi kikumiine kuno kushintuluka. (2 Sa. 3:17-19) Bipua bi bungi kunyima, pabaadi bingi bisamba bitombokie, kisamba kia Benyamine kibaadi kishale na lulamato kui kisamba kia Yunda na kui nfumu a mu kifuko kia Davide. (1 Bf. 11:31, 32; 12:19, 21) Mpa n’atue namu lelo uno, tukuatshisheneyi na lulamato loso, muntu oso abasangula kui Yehowa bua kukunkusha muilo waye.—1 Te. 5:12.
19. Mbukuashi kinyi buatudi balombene kupetela ku butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue?
19 Butemuki bubakuile Yakobo kumpala kua’shi afue, bui kuitukuasha. Kutaluula mushindo ubabudi bulombane, akunyingisha lukumiino luetu’shi, matemuki oso e Muiyi dia Yehowa aakumbana. Na dingi, mushindo ubaadi bana ba Yakobo belelue miabi, awitukuasha bua kupusha kalolo mushindo watudia kusankisha Yehowa.
LOONO 128 Nyingiila mpa na ku nfudiilo
a Kunyima kua Yakobo kuelela Rubene, Simeone, Levi na Yunda miabi muyile bibabadi belondene, ta baadi muelele bangi bana baye miabi muyile bibabadi belondene.