NSHALELO A MUNTU
“Ngoshi ngia Yehowa”
MU 28/1/2010, efuku dibaadi mashika akile, naadi mu kibundi ki buwa bukile kia Strasbourg mu France. Anka ntshinayile mu kino kibundi bua kubandila buwa buakio nya. Nadi mu kisaka kibaadi akikaluila matalua a Tumonyi tua Yehowa kumpala kua Cour européenne des droits de l’homme (CEDH). Tuno tumiladi tubaadi na kia kusambisha su mbulamatadi a mu France baadi na matalua a kuteka bakuetu bua kufuta kitadi kia dolare 89 000 000. Na muanda wi na muulo, eshina dia Yehowa, nkumo ya muilo waye, na matalua aabo akumulanguila mu bulungantu bibaadi mu masaku. Anka, kibakitshikile diadia efuku ku tumiladi, akishinkamishaʼshi “ngoshi ngia Yehowa.” (1 Sam. 17:47) Imanayi nenupatuluile kalolo.
Mu 1999, mbulamatadi a mu France bakuileʼshi abitungu filiale eetu a mu France, afute kitadi ku bia buntu biadi mupete kubanga mu 1993 na mu 1996. Tubayile na kilumbu ku tumiladi tua mu France, anka kilumbu nkuituponena. Tubatekiele buaʼshi bataluule dingi kalolo kilumbu kietu, anka kilumbu nkuituponena dingi, nyi buakinyi mbulamatadi baadi munyengie makuta a filiale abaadi ku banke, abaadi bungi bua dolare 6 300 000. Kintu kimune kibaadi kitushadile kia kukita buaʼshi su bekuitualuisha aa makuta, nyi kuenda na kilumbu ku Cour européenne des droits de l’homme (CEDH). Anka kumpala kua kusambisha, tuno tumiladi tubaadi tuambeʼshi, abitungu atue na ba Avocat ba mbulamatadi a France, tuibungie pamune na muntu alesha mpala ya tuno tumiladi bua kukimba bia kuipushena.
Tubaadi atutshinyiʼshi uno muntu alesha mpala ya tumiladi, etutekie bua kufuta mbulamatadi a France ndambo ya makuta. Dingi, tubaadi atuuku kaloloʼshi kufuta mbulamatadi a France ekuta su ndimune, kubaadi kuikutuene na mayi a kulonda a mu Bible. Bakuetu balume na bakashi abaadi batuushe bia buntu biabo bua kukuatshishena midimo ya Bufumu, kushi bua kuibipa mbulamatadi. (Mat. 22:21) Sunga mbiabia, tubayile ku kino kisangilo bua kulesha tuno tumiladi kanemo.
Kisaka kietu kia ba avocat kumpala kua CEDH mu 2010
Tubaadi bebungie mu kadimbo ke buwa akebungilaa tumiladi. Kadi muisambo taubaadi ubangie kalolo nya. Mu mayi aaye a mbangilo, uno muntu baadi alesha mpala ya tumiladi, bambileʼshi abitungu Tumonyi tua Yehowa tua mu France, tufute mbulamatadi a mu France ndambo ya makuta a kitadi kiadi mutekie. Musango umune tubamuipuisheʼshi: “Oukuʼshi mbulamatadi mupue kuitunyenga dolare 6 300 000 mu konte eetu ku banke su?”
Muntu baadi alesha mpala ya tumiladi baadi mukaanye na abio nkumukalakasha. Nsaa ibaadi ba avocat ba mbulamatadi bamushinkamisheʼshi mbanyengie ano makuta, mmueneno aaye pabitale kino kilumbu baadi mushintulukie. Baadi muibatopekie patooka na aye nkuimika kisangilo. Namueneʼshi Yehowa baadi mukite mianda mu mushindo watushʼatupuandikishanga buaʼshi tubingie kino kilumbu. Tubalukiile na muloo ukile na kukaanya kukata bua bino bibaadi bikitshikie.
Mu 30/6/2011, tumiladi tua CEDH tubaadi tuate kitshibilo kia kuitubingisha. Kino kitshibilo kibaadi kikatushe kitadi, na kutumina mbulamatadi eyi dia kualusha makuta abaadi muitunyengie na ntenteko. Kino kitshibilo ki na muulo kibaadi kikaluile lulanguilo luiselele mu France mpa na lelo uno. Lualua lukonko lubaatudi beele, luatushibaadi atuuku sungaʼshi atuiluipusha, lubaadi nka bu ebue dibaasa Goliate ku mutue, nyi lubaadi lushintule mianda. Buakinyi tubaadi babingie kino kilumbu? Anka bu bibaadi Davide mulungule Goliate, “ngoshi ngia Yehowa.”—1 Sam. 17:45-47.
Ta mpenda uno musango watudi babingie bilumbu nya. Sunga biakudi mushikua wa mbulamatadi na bipuilo, Tumonyi tua Yehowa ntumbingie bilumbu 1 225 ku tumiladi tukata tua maumbo 70 na ku tumiladi tua angi maumbo. Bino bilumbu biatudi babingie, mbikaluile matalua eetu akuukibua bu kipuilo, kulungula mukandu wi buwa, kupela kutuelakana mu mianda ya politike, na kupela kuedibua mase.
Mbikunyi binadi muende mu kusamba bilumbu mu Europe aku namu nadi nafubu ku Biro bikata bia Tumonyi tua Yehowa mu États-Unis?
BALEDI BANDE ABAADI BA MISIONERE BE NA KISUMI
Baledi bande, George na Lucille, abaadi batuele mu kalasa ka 12 ka Gileade, na panadi mutandikue mu 1956 abaadi ba misionere mu Éthiopie. Abaadi bangudikie bu Philip, yawa mulungudi sha kisumi a mu siekele a kumpala. (Bik. 21:8) Kipua kibalondele, mbulamatadi baadi mukandikie lulanguilo luetu. Sunga binadi mukinga ngofu, natentekieshaʼshi kifuko kietu kibaadi akikitshi bisangilo mbufiefie. Na naadi na muloo wa kuimutuela. Muanda wa malua, bakata ba mbulamatadi abaadi betubingie mu Éthiopie mu 1960.
Nathan Knorr (ku mboko ibakashi) bafikile mu kutala kifuko kietu mu Addis Abeba mu Éthiopie mu 1959
Kifuko kiande kibayile mu Wichita, mu Kansas, États-Unis. Kuanka abatungunukile na kisumi kiabo kia bu misionere. Abaadi bafule bia binyibinyi, na abaadi bandongieshe bia binyibinyi, kushi penda ami, kadi mpa na tata ande Judy, na muina ande mulume Leslie, naboʼnyi abaadi batandikile mu Éthiopie. Nadi mubatshishibue na bipua 13. Bipua bisatu kunyima, kifuko kietu kibayile mu Arequipa, mu Pérou, mubaadi lukalo lua balungudi.
Panalombeshe bipua 18 mu 1974, Betele a mu Pérou baadi muntuule bu mbala-mashinda a nsaa yoso, pamune na bangi bakuetu balume bananka. Terituare eetu baadi mu Miengie ya Andes, ma mbalo abashibadi babande kulungula mukandu wi buwa aa mafuku. Mpa na bantu abaadi abesamba ludimi lua Quechua na Aymara. Motoka wetu ubatudi atutambuka nao, ubaadi nka bu nshibo, kuambaʼshi ubaadi na bintu bioso munda, na muanda wa bibaudi aumuenka, tubaadi atuiwitamina bu “Buato bua Nowa.” Natentekiesha panadi nafungula Bible bua kulesha baba bantuʼshi, binobino Yehowa afudisha bulanda, maladi na lufu. (Kbf. 21:3, 4) Be bungi ba kuabadi mbafikie balanguidi ba Yehowa.
Motoka wetu mu 1974
ABAADI BANGITAMINE BUA NKAFUBA KU BIRO BIETU BIKATA
Mu 1977, pabaadi mukuetu Albert Schroeder, baadi muina Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu ka Tumonyi tua Yehowa mufikie mu Pérou, baadi munyingishe bua kuusha formilere a nkafuba ku Betele a mu États-Unis. Nyi binadi mukite. Mafuku apela kunyima, mu 17/6/1977, nabangile kufuba ku Betele a mu Brooklyn. Munda mua bipua binanka, ne mufube mu departema a kusuula mu mashibo na a kulumbuula bintu.
Muifuku dietu dieyibakishi, mu 1979
Mu mueshi wa 6/1978, nadi muimonene na Elizabeth Avallone ku kikongeno kisangie maumbo mu Nouvelle-Orléans, mu Louisiane. Baadi mukudile mu bia binyibinyi, na nka bu baledi bande, baledi baye abaadi bafule bia binyibinyi. Elizabeth baadi mupue kuikala mbala-mashinda a mieshi yoso munda mua bipua binanka, na baadi akumiina kufubila Yehowa mu mudimo wa nsaa yoso mu muwa waye oso. Nabangile kumuyila, munda mua mafuku apela, atue kuifulena ngofu. Tubaadi beyibakishene mu 20/10/1979, na aye nkufika ku Betele kubatudi batungunukie na mudimo.
Bakuetu balume na bakashi ba mu kakongie ketu ka kumpala ka ludimi lua Espagnole ka mu Brooklyn, abaadi betufule ngofu. Munda mua bipua, tungi tukongie tusatu, tubaadi tuitukukile kalolo, na kuitukuasha bua kutungunuka na mudimo wetu wa ku Betele. Tui na lutumbu bua bukuashi buabo, atutumbula dingi ba kuuku betu na bena kifuko netu bakuashe baledi betu banunu.
Bena Betele abaadi abatuele mu kakongie ka Espagnole ku Brooklyn, mu 1986
KUFUBA MU DEPARTEMA ATALAA MIANDA YA MIIYA
Mu mueshi wa 1/1982, nadi mukaanye pababadi batume bua nkafuba mu Departema atalaa mianda ya miiya ku Betele. Kunyima kua bipua bisatu, abaadi bantueshe ku université buaʼshi nfikie avocat. Mu kalasa, nadi mukaanye na ami nkusanka pabatudi balongieʼshi, bantu ba mu États-Unis sunga ba mu angi maumbo, be na matalua a kukita mianda i bungi pa muanda wa bilumbu bibingie Tumonyi tua Yehowa. Mu kalasa, tubaadi bataluule ngofu bino bilumbu.
Mu 1986 panadi na bipua 30, abaadi bantuule bu mukunkushi a Departema atalaa mianda ya miiya. Nadi na muloo pakumonaʼshi mbankulupile pabo kumpa wawa mudimo sunga binadi nsongua. Anka nadi mukalakashue muanda ntshi nadi nauku mianda i bungi, na nadi naukuʼshi mudimo ubabampa ta ngubofule nya.
Nadi mufikie bu avocat mu 1988, kadi bipua biandi mukishe mu kulonga mbibofushe mu kikudi. Université atakulaa bantu bua kuitatula sunga kumona bangi bantu bashi balongie bu bashadile. Elizabeth baadi munkuashe bua kulama kipuano kiande na Yehowa kinyingie nka bu bibakidi kumpala kuaʼshi ngiende ku Université. Mbingate mafuku, anka ku kapela kapela, nadi dingi mupetuule kipuano kiande na Yehowa. Ne mumoneʼshi, kuikala na kiukilo ki bungi mu mianda ya pa nsenga, ta nyi kintu ki na muulo nya. Kintu ki na muulo mu nshalelo nyi kuikala mu kipuano ki buwa na Yehowa, kumufula na kufula muilo waye.
NAKUASHA MU KUKALUILA MUKANDU WI BUWA NA KUIWIUKISHA KU MBULAMATADI
Kunyima kua kalasa, nabangile kukuasha buaʼshi departema eetu ekale atala mianda yoso ya miiya ku Betele, kukaluila ndumbuluilo eetu na kukaluila matalua eetu a kulungula mukandu wi buwa. Mudimo unadi nao ubaadi buwa anka ubaadi bukopo muanda mianda ibaadi ayishintuluka lubilo mu ndumbuluilo eetu. Bu kileshesho, tubaadi atutekie bia buntu bua mikanda yetu, anka kubanga mu 1990, abaadi batekie Departema atalaa mianda ya miiya buadia kutuusha bukunkushi pabitale mushindo wa kuleka kukita bino. Kubanga nka paapa, Tumonyi tua Yehowa tubabangile kupa bantu mikanda buntu. Kuno kushintuluka nkupelepeshe mudimo ku Betele na mudimo wa bulungudi, mpa na lelo uno, nkukaluile midimo yetu ku bitadi bishi na muulo. Bangi abaadi abambaʼshi kuno kushintuluka akukitshi biaʼshi makuta apeele na tatuikala na mikanda i bungi ya kuabila bantu, penda bantu bapela nyi abalongo pabitale Yehowa. Anka bibakitshikile mbilekene na bibaadi abiamba bantu. Bungi bua bafubi ba Yehowa bubaadi bufuime ngofu mu 1990, na lelo uno, bantu bakuete kupeta bia kudia bia mu kikudi abipaasha miuwa buntu. Ne muimueneʼshi, kushintuluka kukata akukitshikaa mu ndumbuluilo eetu, akobelekaa nkapenda ku bukuashi bua Yehowa na bukunkushi buatupete kui mpika a lulamato na mudimukie.—Efi. 15:2; Mat. 24:45.
T’atubingaa bilumbu penda pa muanda waʼshi tui na ba avocat be buwa nya. Ke bungi, kintu akikuashaa nyi muikelo wi buwa wa muilo wa Yehowa. Nemuimuene bino mu 1998, pabaadi bena Kasaka ka Bakunkushi-Bakulu basatu na bakashi babo batuele bikongeno bi pabuabio mu Cuba. Kalolo na kanemo kabo kabaadi kaleshe bakata ba mbulatadi patooka’shi tatutuelakanaa mu mianda ya politike.
Anka, nsaa yabidi bukopo bua kupua kilumbu mu kalolo, ‘atukaluilaa mukandu wi buwa’ na kuiwiukisha ku tumiladi. (Fid. 1:7) Bu kileshesho, munda mua bipua bi bungi, bakata ba mbulamatadi mu maumbo e bungi a mu Europe na mu Corée du sud ta babaadi abakumiina matalua eetu a kupela kutuela mu busalayi. Nyi buakinyi, bakuetu bakile pa 18 000 ba mu Europe na bakuetu bakile pa 19 000 ba mu Corée du sud abaadi bedibue mu lukano pa muanda wa kupela kuenda busalayi, muanda wa kondo kabo kʼeshimba.
Nfudiilo a bioso, mu 7/7/2011, CEDH baadi muate kitshibilo ki na muulo ngofu mu muanda ubaadi pankatshi pa mukuetu mulume Bayatyan na mbulamatadi a Armenie, kitshibilo kibaadi akileshaʼshi abitungu maumbo oso a mu Europe ekale na ungi mudimo wa kupa muntu su bapele kuenda busalayi. Mu 28/6/2018 cour constitutionnelle a mu Corée du sud baadi muate kingi kitshibilo ki bino. Su ndambo sunga ipela ya ba nsongua abaadia kukumiina kuenda busalayi, tatubadia kubinga bino bilumbu.
Departema atalaa mianda ya miiya ku biro bietu bikata, na ma departema oso aatalaa mianda ya miiya mu ma Betele eetu, akuete kufuba ngofu bua kukaluila matalua eetu a kulanguila Yehowa na kulungula mukandu wi buwa. Tui na muloo wa kuakuila bakuetu balume na bakashi babakuete kubingabinga kui mbulamatadi. Biatubinga kilumbu, sunga biakituponena, atutushaa bu kamonyi kumpala kua ba guvernere, ba nfumu na kui miilo. (Mat. 10:18) Ba nsushi, bantu abalesha mpala ya mbulamatadi, ba jurnaliste, mpa na bantu boso abapusha ma verse atutemunaa nsaa yʼatusamba sunga kuiabadika mu mikanda yetu yatukatulaa ku mbulamatadi bua kukaluila bulungantu buetu bua kulanguila. Bantu basha mashimba alulame mbalongie bua kuukaʼshi Tumonyi tua Yehowa bantu kinyi, na nsulo ya lukumiino luabo. Bangi ba ku bano bantu mbafikie bena Nkidishitu netu.
BOFUAMBUKA YEHOWA!
Mu bipua 40 bishale, ne mupete kinemo kia kufuba pamune na ma betele e bungi mu nsenga ishima pabitale mianda ya miiya, na nemusambe kumpala kua tumiladi tukata, na kumpala kua ba nsushi bakata. Ne na muloo wa kufuba pamune na bakuetu mu Departema atalaa mianda ya miiya ku biro bietu bikata mpa na mu ma betele e mu nsenga ishima.
Elizabeth mmukuatshishene na lulamato na kifulo munda mua bipua 45 bishale, mu nsaa ya muloo na ya nkalakashi. Ne mumufule muanda mukite mianda i bungi sunga biadi binobino na mukumbo aumubofusha na ku mukokiesha.
Tuibemuene atue banabeneʼshi ta ku bukome sunga ku ngobesha yetu kuatudi babingie bilumbu ku mbulamatadi. Nka bu abibilesha Davide “Yehowa mbukome bwa mwilo waye.” (Mis. 28:8) Na dingi, “ngoshi ngia Yehowa.”