We mulekyeele bwa’shi Mbuufi mukata akubumbe su?
‘Nwi mwiyasa dyande’mi’nka bi ema mwiyasa dya mbûfi.’—YEELEMIYA 18:6, EEM.
NGONO: 60, 22
1, 2. Bwakinyi Ndanyele baadi muntu ‘mufudiibwe n’Efile Mukulu,’ na twi balombeene kwambula kukookyela kwaye naminyi?
PABAYILE beena Yuuda mu bupika mu Babilone, babatwelele mu kibundji kyuule lulangwilo lwa mankishi na bantu abalangwila bikudi bibi. Anka, beena Yuuda basha lulamato, bu Ndanyele na bakwabo basatu, babaadi bapele kubumbibwa na beena Babilone. (Ndanyele 1:6, 8, 12; 3:16-18) Ndanyele na bakwabo babaadi bakumiine bwa’shi Yehowa ekale Mbuufi aabo na babatungunukile na kumulangwila nka penda aye. Sunga bibaadi Ndanyele munkatshi mwa bantu bebubi munda mwa mafuku ebungi, mwikeyilu a Yehowa bamwambile’shi we muntu ‘mufudiibwe n’Efile Mukulu.’—Ndanyele 10:11, 19.
2 Mu mafuku akala, mbuufi baadi mulombeene kwata ema edipongoola mu kikombola bwa kubumba kintu kampanda. Lelo uno, balangwidi ba binyibinyi abauku kalolo’shi Yehowa ngi Nfumu a bintu byooso bi mwiyilu na pa nsenga na e na matalwa a kubumba miilo yooso. (Badika Yeelemiya 18:6.) Dingi Efile Mukulu e na matalwa a kubumba muntu ooso a kwatudi. Byabya, Yehowa takitshishaa muntu pabukopo bwa’shi ashintulukye nya. Anka, akyebe’shi atwe banabeene tukumine bwa’shi etubumbe. Mu uno mwisambo, atulongo mushindo watudi balombeene kushaala bu ema dibofule mu masa a Yehowa. Atukaluula ino nkonko isatu: (1) Twi kuleka ngikashi ilombeene kwitutakula mu kusumbula elango dy’Efile Mukulu na kwitwikasha bu ema dibukopo naminyi? (2) Twi kupeta ngikashi yakwitukwasha bwa kwikala na kukookyela na kwikala bu ema dibofule naminyi? (3) Ba nambutwile beena Kidishitu be kufuba n’Efile Mukulu nsaa yabumbu bana baabo naminyi?
TULEKYEYI NGIKASHI I BYA KUPAPISHA MASHIMBA
3. Ngikashi kinyi ilombeene kupapisha mashimba eetu? Tusha kileshesho.
3 Mukanda wa Nkindji 4:23, (EEM) awamba’shi: “Olame eshimba dyobe kukila bintu byoso, mwanda nyi amutûkâ nsulo ya mûwa.” Bwa kulama mashimba eetu na kupela tala ekala bukopo, abitungu tulekye myanda ibubi bu kwitatula, kukita milwisho, na kukutwa kwa lukumino. Su tatwibadimukye, ino myanda ngilombeene kwitufisha mu kupela kukokyela na kutomboka. (Ndanyele 5:1, 20; Beena-Ebelu 3:13, 18, 19) Ngi bibaadi bikitshikile Ozyase Nfumu a beena Yuuda. (Badika 2 Myanda 26:3-5, 16-21.) Kumpala, Ozyase baadi na kukookyela na baadi mu kipwano n’Efile Mukulu, nyi bwakinyi Efile Mukulu bamupeele bukome bwibungi. Anka, “bu bibaadi na bukome, kwitatula kubatwelele mwishimba dyaaye.” Bekeele mwitatule paye kutompa kukita kitapilo mu ntempelo aku namu nka penda batshite mwakwidi ngi babadi balombeene kukita byabya. Pa babamulungwile kwi ba tshite mwakwidi’shi bino byokitshi bi bubi, baadi mwibatombokyele, Ozyase bafitshile munda ngofu! Yehowa baadi mwishe uno Nfumu sha kwitatula milongo, aye nkukwatshibwa na maladi a nsudi, mpa na ku lufu.—Nkindji 16:18.
4, 5. Nkinyi kilombeene kwitufikila su tubakutwa kwilama bwa kupela kwitatula? Tuusha kilesheesho.
4 Su tatwi badimukile kwitatula, twi balombeene kubanga kwimona bu’twe bakile bangi na kubanga kupela elango dyabetupa mu Bible. (Nkindji 29:1; Beena-Looma 12:3) Uno mwanda ubaadi ukikitshikile mukwetu mulume mwikale mukulu mu kakongye abetanyina bu Jim. Babaadi bekutwene na bangi bakulu mu kakongye bwa mwanda kampanda. Jim akula’shi, “Nalungulwile bakwetu’shi ta nwi na kifulo nya, akupu natuukile mpaa na mu bisangilo.” Kunyima kwa myeshi isamombo, bayile mu kangi kakongye anka tamwimonene na bakulu. Jim bemwene bu shi na muulo. Baadi mukambe kwiyata na muulo ngi bwakinyi balekyele mpa na kufubila Yehowa aye nkupela kulungula mukandu wibuwa munda mwa bipwa ekumi. Akula’shi baadi na kwitatula na babangile kutopeka Yehowa bwa myanda ibaadi ayikitshika. Munda mwa bipwa, bakwetu babaadi abamutembela na kutompa kumukwasha, kadi Jim bapelele bukwashi bwabo.
5 Jim akula’shi: “Bibaadi abitungu’shi ndekye kwimeena pa myanda ibaadi ayikitshi bakwetu inaadi namono bu ibubi.” Kileshesho kyaaye akituleesha’shi kwitatula nkulombeene kwitutakula mu kumona mwikeelo wetu wibubi bu wibuwa. Nsaa yatukitshi byabya, tatwi bu ema dibofule nya. (Yeelemiya 17:9) Toodi mwinyongole pa mwanda wa mukwetu kampanda su? Boodi mufiite munda pa mwanda wa kushimisha mashito oobe su? Boodi mukite naminyi? Boodi mwitatule, su boodi mumone’shi kutwesha butaale na bakwenu na kushaala na lulamato kwi Yehowa nyi mwanda wi na muulo su?—Badika Misambo 119:165; Beena-Kolose 3:13.
6. Kinyi kyatudi balombeene kukita nsaa yatudi bakite mulwisho?
6 Muntu pakitshi mulwisho na kwiufya, mbilombeene kumwikeela bukopo bwa kukumiina elango dy’Efile Mukulu. Yaya nsaa abinyiisha kumubofwila bwa kukita mulwisho. Ungi mukwetu bambile’shi ingi nsaa mwikeelo waye wibubi taubaadi aumukalakasha nya. (Mulungudi 8:11) Ungi mukwetu, baadi na kyubishi kya kubandila pornografi munda mwa mafuku bakwile bino: “Naadi mubangye kwikala na binangu bya kwakula bakulu myanda ibubi.” Uno mwikeelo ubadi ulwishe kipwano kyaaye na Yehowa. Nsaa ibamwene bangi bantu myanda ibaadi akitshi, bakulu babaadi bamukwashe. Mu binyibinyi booso bwetu twi bantu bakutwe kupwidika. Anka su twabanga kutopeka bantu abetulanga sunga kwipaasha nsaa yatukitshi mwanda wibubi pamutwe pa kuteka Yehowa lusa na bukwashi, eshimba dyetu ndilombeene kupapa.
Beena Isaleele babaadi batombokye babafwile mu kabaaka pa mwanda wa mashimba aabo apape na kukutwa kwabo kwa lukumiino
7, 8. (a) Beena Isaleele babaadi baleeshe naminyi’shi mashimba aabo ngapape na’shi mbakutwe lukumiino? (b) Uno mwanda awitulongyesha kinyi?
7 Yehowa pabatushishe beena Isalele mu Ejiipitu, babamwene bilengyeleshi bibungi bibebakitshinyine. Sunga mbyabya, nsaa ibaabadi abefubwila peepi na Nsenga ya mulayilo, mashimba aabo abapapile. Bwakinyi? Tababadi’nyi na lukumino mwi Yehowa nya. Pamutwe pa kukulupila mwi Yehowa, babaadi abatshinyi na kuunawuna Moise. Babadi abakyebe mpa na kwalukila mw’Ejipiitu, mu babadi bu bapika! Yehowa baadi mwinyongole ngofu n’aye nkwakula’shi: “Uno mwilo aumpeesha naku nguba kinyi?” (Mbadiko 14:1-4, 11; Misambo 78:40, 41) Bano beena Isaleele booso babafwile mu kabaaka pa mwanda wa mashimba aabo apape na kukutwa kwabo kwa lukumiino.
8 Binobino, twi peepi na kutwela mu nsenga ipya, na lukumino lwetu lwetu lukwete kutompibwa. Byabya abitungu tutalule lukumiino lwetu. Twi balombeene kuuka naminyi’shi lukumiino lwetu ndunyingye? Abitungu tutaluule mayi a Yesu e mu Mateo 6:33. Eyipushe’shi: ‘Biipatshila na bitshibilo byande abileesha’shi nakumiina binyibinyi ano mayi a Yesu? Nakutwaa bisangilo sunga kukutwa kwenda mu bulungudi pa mwanda wa kukimba makuta su? Ne kukita kinyi su mudimo wande aungaata nsaa na bukome bwibungi? Natadilaa uno ndumbulwilo bwa’shi ambumbe na kunkutshishwa kufubila Yehowa su?’
9. Bwakinyi abitungu twikale ‘atwitaluula’ bwa kuuka su twi na lukumiino, na twi kwibikita naminyi?
9 Su twakutwa kulonda mayi a mu Bible pabitale bakuuku bebubi, bantu batushibwe mu kakongye, sunga kukisha kwa kapapi, mashimba eetu ngalombeene kupapa. Abitungu okite kinyi su bomono’shi ino myanda ikwete nkufikila? Abitungu otaluule lukumiino lobe kushii kunyengakana! Bible akula’shi: “Etaluuleeyi anwe baanabeene, talaayi su nwi mu lukumiino, nwipime’nwe baanabeene.” (2 Beena-Kodinda 13:5) Ikala wetaluula obe nabeene, na wekale ofubu n’eyi dy’Efile Mukulu efuku dyooso bwa kulumbula binangu byoobe.
IKALA BU EMA DIBOFULE
10. Nkinyi kilombeene kwitukwasha bwa kwikala bu ema dibofule mu maasa a Yehowa?
10 Efile Mukulu mmwitupe Eyi dyaaye, kakongye ka beena Kidishitu, na mudimo wa bulungudi bwa’shi bitukwashe bwa kwikala bu ema dibofule. Patubadika Bible efuku dyooso na kunangusheena ku byatubadika, bino abitukwasha bwa kwikala babofule mu masa a Yehowa na abimukwasha bwa’shi etubumbe. Yehowa baadi mutumine ba nfumu ba mu Isaleele eyi dya kutentula Miiya yaaye na kwiyibadika efuku dyooso. (Miiya Ikituulwe 17:18, 19) Batumiibwa babaadi abauku’shi kubadika na kunangusheena pa Bifundwe kwi na muulo bwa kulombasha mudimo wa bulungudi. Mu mikanda yaabo babaadi bafube na Bifundwe bya kiina Ebelu misango ibungi, na dingi, nsaa ibaabadi abalungula bantu mukandu wibuwa, babaadi abebakankamika bwa kutaluula mu Bifundwe. (Bikitshino 17:11) Mu mushindo umune, n’atwe namu atumono’shi bi na muulo bwatudya kwikala atubadika Eyi dy’Efile Mukulu efuku dyooso na kunangusheena pa myanda yatubadika. (1 Timote 4:15) Kukita bino akwitukwasha bwatudya kwikala na kwiyisha, na Yehowa namu akamono mushindo wa kwitubumba.
Su twi na kwiyisha na kukookyela Yehowa mu myanda yooso, atukeekala na muulo wibungi kwadi (Tala paragraphs 10-13)
11, 12. Yehowa afubaa na kakongye ka beena Kidishitu bwa kwitubumba muyiile nkalo yeetu naminyi? Tuusha kileshesho.
11 Yehowa aukaa lukalo lwa muntu na muntu, na afubaa na kakongye ka beena Kidishitu bwa kwitubumba. Jim, atudi bateemune kunundu, babangile kushintuula mwikeelo waye nsaa ibabamukwashishe kwi mukulu a kakongye. Jim akula’shi: “Uno mukulu tabaadi mundudikye sunga kuntopeka bwa mwikeelo wande nka penda musango umune nya. Anka, baadi na binangu bibuwa nsaa yooso na baadi muleeshe’shi e na lukalo lwa kunkwasha binyibinyi.” Kunyima kwa myeshi ifikye ku isatu, bakulu babayitanyine Jim ku bisangilo. Jim akula’shi beena kakongye babadi bamukuukile na kalolo kooso na dingi kifulo kyaabo kibamukwashishe bwa kushintuula binangu byaaye. Bafikile mu kumona’shi ta nka penda binangu byaaye ngi bi na muulo nya. Bakulu ba mu kakongye ka Jim na mukashi’aye babaadi bamukankamikye, aye nkubanga kwalukiila kapeela kapeela mu kufubila Yehowa. Jim bapetele dingi bukwashi nsaa ibaabadikile miisambo i mu Kitenta kya Mulami kya mu 15/11/1992 ayamba’shi “Jéhovah n’est pas à blamer,” na “Servons Jéhovah fidèlement.”
12 Kunyima kwa mafuku, Jim bafikile dingi mukulu mu kakongye. Kubanga nka papa, kwete kukwasha bangi bakwetu bwa kupudisha myanda na kunyingisha lukumiino lwabo. Akula’shi naadi namono bu’mi e mu kipwano kibuwa na Yehowa aku namu ntshi mwanka! Enyongolaa bikata p’aye kutadiila kwitatula akumutakula bwa kwimeena pa bilema bya bangi bantu pamutwe pa kwimeena pa bintu bi na muulo.—1 Beena-Kodinda 10:12.
Fuba na bintu byooso abitupa Efile Mukulu bwa kwitukwasha bwa’shi tushaale bu ema dibofule
13. Mukandu wibuwa wi kwitukwasha bwa kwikala na ngikashi kinyi, na bino abitukwasha ku kinyi?
13 Mudimo wa bulungudi ngulombeene kwitubumba na kwitukwasha bwatudya kwikala bantu bebuwa. Mu mushindo kinyi? Nsaa yatulungula mukandu wibuwa, abitungu tuleeshe ngikashi ibuwa bu kwiyisha na bipindji bilekeene bya kikuba kya kikudi kiselele ky’Efile Mukulu. (Beena-Ngalatea 5:22, 23) Banda kutentekyesha ngikashi ibuwa yoodi mupete ku bukwashi bwa mudimo wa bulungudi. Nsaa yatwambula Kidishitu, bantu abasangeela mukandu wetu na mbalombeene kushintuula binangu byaabo bwetu. Bu kileshesho, Batemwe ba Yehowa babidi ba mu Australie abatompele kulambukisha ungi mwana mukashi kwaye ku nshibo, yawa mwana mukashi bafiitshile munda ngofu na kwibakitshina myanda kushii bukalanga. Kadi, Batemwe babamuteemeeshe na kaneemo kooso. Kunyima, yawa mwana mukashi babangile kwitopeka bwa byabya bibakitshine, aye nkufunda mukanda nkwiutuma ku biro bya filiale bwa kuteka lusa bwa byabya bibaadi mukite. Bambile’shi: “Ne mukite myanda nka bu’mi e na mombe pa kumona bantu babidi abapalakasha mukandu w’Eyi dy’Efile Mukulu be kumpala kwande ami nkwibabinga byabya.” Uno mwanda awituleesha muulo wa kwikala na butaale sunga na kwiyisha nsaa yatudi mu bulungudi. Eyendo, mukandu wetu aukwasha bangi, kadi awitukwasha mpa naatwe bwa kulongamisha mwikeelo wetu.
FUBA PAMUNE N’EFILE MUKULU POKWETE KUBUMBA BANA BOOBE
14. Abitungu ba nambutwile bakite kinyi bwa’shi bapete bipeta bibuwa pababumbu bana baabo?
14 Misusa ibungi bana bakinga abekalaa na kwiyisha na lukalo lwa kulonga. (Mateo 18:1-4) Bi buwa ba nambutwile bakwashe bana baabo pa kwibalongyesha bya binyibinyi na kifulo kyoso pabaki bakinga. (2 Timote 3:14, 15) bwa kukita byabya, abitungu ba nambutwile babadiile kukumiina bya binyibinyi abo banabeene na kukita byabya abyakula Bible mu nshalelo aabo. Su ba nambutwile babakitshi byabya, abikabofwila baana babo bwabadya kufula bya binyibinyi. Na dingi bana abakapusha dinyoka dya bebatande adilesha’shi Yehowa na bebatande mbebafule.
15, 16. Abitungu ba nambutwile baleeshe’shi abakulupila mwi Yehowa nsaa ayituushibwa mwan’abo mu kakongye naminyi?
15 Sunga ba nambutwile bakwete kulongyesha bana baabo bya binyibinyi, anka bangi bana bakwete kutombokyela Yehowa sunga kutuushibwa mu kakongye. Apakitshika uno mwanda, kifuko kishima akikyengaa ngofu. Ungi mukwetu mukashi a mu Afrique du Sud amba’shi: “Nsaa ibaadi ituushibwe mukwetu mu kakongye, bibaadi nka bu’ye baafu. Eshimba dibaadi dinfudiile!” Byabya aye na nkinyi babakitshine kinyi? Babalondele elango dya mu Bible. (Badika 1 Beena-Kodinda 5:11, 13.) Baledi baaye babaadi abauku’shi kukookyela elango dy’Efile Mukulu akwibakwasha booso. Na dingi abaadi batentekyeshe’shi kutuushibwa mu kakongye nyi dinyooka dya kifulo dya Yehowa. Ngi bwakinyi babaadi abesamba na mwan’abo nka pakudi mwanda ukata mu kifuko.
16 Mwan’abo bakitshine naminyi? Kunyima kwa mafuku bambile’shi: “Naadi nauku’shi bakwetu tambanshikwe nya, kadi babaadi abakookyela Yehowa na ndumbulwilo aaye.” Bambile dingi’shi: “Nsaa ywekitshisha bwa kuteka Yehowa lusa na bukwashi bwaye, okamono’shi e na muulo ukata mu muwa oobe.” Banda kunangusheena muloo ubapushishe bano beena kifuko nsaa ibalukiile uno mwan’abo kwi Yehowa! N’atwe namu atukapete muloo na myabi ibungi su atukookyela Efile Mukulu mu myanda yooso.—Nkindji 3:5, 6; 28:26.
Nsaa yatwambula Kidishitu, bantu abasangeela mukandu wetu na mbalombeene kushintuula binangu byaabo bwetu
17. Bwakinyi abitungu twikale na kitshibilo kya kukookyela Yehowa mu muwa wetu, na kukita bino akwitutwadila miloo kinyi?
17 Mutemuki Yeeshaya batemukile’shi beena Yuuda be mu Babilone abakelanga ku mashimba na baakule’shi: “Yehowa nnoobe nsheetu; atwe twi ema, obe ngi mwitubumbe, na booso bwetu twi mufubo wa ku masa oobe.” Akupu babaadi na kya kusendeela Yehowa’shi: “totentekyeshanga bwa-looso bukitekite bwetu. Anka mwilo wobe nnatwe booso.” (Yeeshaya 64:8, 9) Patudi na kwiyisha na kukookyela Yehowa mu myanda yooso, atwikala na muulo wibungi kwadi nka bibaadi Ndanyele. Yehowa akatungunuka na kwitubumba ku bukwashi bw’Eyi dyaaye, kikudi kyaaye, na ndumbulwilo aaye bwa’shi mu mafuku aafiki tukekale “bana b’Efile Mukulu” bapwidikye.—Beena-Looma 8:21.
(Tala kikoso kya 10-13)