Mikanda yatudi bafubishe mu Programe a bisangilo bya Bwina Kidishitu na mudimo wetu
LUBINGO LWA 2-8/12
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | KIBAFUMBWILWE 7-9
“Yehowa mmwelele bantu ba mu kibumbu kikata kishi bya kubadika myabi”
it-1-F 1014 ¶2
Kibumbu kikata
Bino abitusha lukonko lwa’shi: Su “kibumbu kikata” nyi mbano bantu abakapashibwa na abakashala pano pa nsenga, bwakinyi Bible akula shi “babadi mbaimane kumpala kwa lupuna nsulu na kumpala kwa Mwana a mukoko”? (Kibaf 7:9) Ke bungi Bible afubisha kishima ‘kwimana’ bwa kulesha shi muntu umune sunga kibumbu kya bantu mbakuminyibwe kumeso kwa yawa abadi bemeene kumpala. (Mis 1:5; 5:5; Nki 22:29; Luk 1:19) Na dingi mu shapitre a kasamombo a mukanda wa Kibafumbwilwe atubadika shi “Milopwe ya pa nsenga, bakata na ba nfumu ba ngoshi, bampeta na baa-sha bukome booso, bapika na bantu balungantu” abakimbi kwa kufwama, “mwanda efuku dikata dya sungu yaabo dibafiki; nnanyi mulombeene kunyinga?” (Kibaf 6:15-17; pwandjikisha na Luk 21:36.) Bino bibetukwasha bwashi tuukye shi “kibumbu kikata” nkikitshibwe na bano babadi balamibwe pa nsungu babapete mushindo wa “kwimana” bu bantu bakuminyibwe kumeso kw’Efile Mukulu na kwa Mwana a mukoko.
it-2-F 1104 ¶4
Kubingwabingwa
Bipwa makumi asatu na bungi kunyima kwa kubutula Yelusaleme, babalungwile Yowano mutumibwa shi: kibumbu kya bantu abatukila mu miilo yoso na mu bisamba byoso “abakatukila mu kutompiibwa kukata.” (Kibaf 7:13, 14) Bu bi kibumbu kikata akikatukila mu “kutompibwa kukata” abilesha shi babapanda kwanka. Bino abishinkamisha mayi e mu Bikitshino 7:9, 10 : aamba’shi ‘Efile Mukulu’ baadi na [Yosefe] aye nkumukalwila mu mpombo yaaye yooso.’ Kukalwila Yosefe mu mpombo yaaye yoso takubadi akulesha penda’shi badi mupete mushindo wa kwiyinyingiila anka badi mupande ku nkalakashi ibapetele.
it-1-F 1014
Kibumbu kikata
Bya kwi kitundula. Mushindo wibuwa wa kutundula “kibumbu kikata” ausanganyibwa mu byabadi bekileshe mu Kibafumbwilwe shapitre 7 na mu ma verse aesambila wawa mwanda. Mukanda wa Kibafumbwilwe 7:15-17 awakula pabitale Efile Mukulu bu “ebalama mw’epema dyaaye,” na ebakunkusha ku “nsulo ya mema a muwa,” na’shi Efile Mukulu akumuna “mpolo yooso ku meeso aabo.” Mu Kibafumbwilwe 21:2-4 atusangana byabya bishima bi mumune: ‘[Nshibo y’epema] y’Efile Mukulu i pamune na bantu,’ na ‘kwibakumuna mpolo yooso ku meeso aabo,’ na ‘lufu talwikala kwanka dimo.’ Kimonwa kyabakwila mwanka nkitale bantu kushi bano be mwiyilu, mwamwa ‘amufiki Yeelusaleme mupya,’ anka akisambila bantu be pa nsenga.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
re-F 115 ¶4
Kwela Isaleele a Efile Mukulu kitampi
4 Kushi mpaka, ino miikeyilu inanka ayilesha bisaka binanka bya ba mwikeyilu, byabafubisha kwi Yehowa bwa kulama kiimu kyaaye mpa na pa nsaa yadi mutshibe. Nsaa i ba mwikeyilu abafungula ino mpapi ya nsungu y’Efile Mukulu bwayidya kupuka musango umune dya kunundu, kuushi, kutunduka, na kupona, kabutu akekala kakile bukata. Abikakitshika mu kipaso kya kukanya, nka bibadi Yehowa mufubishe mpapi inanka bwa kupalakasha, kufinga na kushimisha bena Elame ba kala. (Yel. 49:36-38) Akikala kipapi kikile bukata kikile mpa na “gumbo” baadi mufubishe Yehowa bwa kubutula kisamba kya Amone. (Am. 1:13-15) Takwi kipindji su nkimune kya ndumbulwilo a Satana ki pa nsenga akikekala na mushindo wa kwimana mwifuku dya nsungu ya Yehowa, nsaa yakabingisha bufumu bwaye bwa looso mu mafuku e kumpala.—Mis. 83:15, 18; Yesh. 29:5, 6.
it-1-F 12
Abadone
Abadone, mwikeyilu a lupongo lula—nnanyi?
Byabya, mu Kibafumbwilwe 9:11, mwaku “Abadone” mbeufubishe bu eshina dya “mwikeyilu a lupongo lula.” Mwaku wi mumune wa mu ki na Greke nyi Apollyôn aupatula “Abutulaa.” Mu siekele a 19 abadi batompe bya kulesha’shi uno verse badi atemuka pabitale bantu bu Emperere Vespasien, Mahomet mpa na Napoléon, na abadi abapwandikisha’shi badi mwikeyilu “a satana.” Byabya, abitungu kulamina’shi mu Kibafumbwilwe 20:1-3 mwikeyilu e na “lufungula lwa lupongo” mbamuleshe’shi alesha mpala y’Efile Mukulu mwiyilu kushi bu mwikeyilu “a satana,” mwanda aanya Satana na kumusumbula mu lupongo. Mukanda wa (The Interpreter’s Bible) aupatuula Kibafumbwilwe 9:11 bino: “Byabya, Abadone ta mwikeyilu a Satana nya nyi mwikeyilu a Efile Mukulu, akitshi mufubo wa kubutula kwiyi dy’Efile Mukulu.”
Mu bifundwe bya kiina Ebelu byatubakatuka mu kwisambila, abimweneka patoka’shi mwaku avad·dohnʹ wi mumune na Sheole na lufu. Mu Kibafumbwilwe 1:18 atusangana bino abyamba Kidishitu Yesu: ‘Binobino ne na muwa ikalaika, ne mukwate nfungula ya lufu na ya kalunga Nyembo.’ Bukome bwaye pabitale lupongo lula abebulesha mu Luka 8:31. E na bukome bwa kubutula mpa na Satana, abimweneka mu Beena-Ebelu 2:14, akula’shi Yesu e na mbidi na mase bwa “kutuuta, ku lufu lwaye, bukome bwa uno baadi na matalwa a lufu, ngi’shi Kafilefile.” Mu Kibafumbwilwe 19:11-16 mbamuleshe kalolo bu yawa Abutulaa sunga Epayishenaa abadi batule kwi Efile Mukulu.—Tala APOLLYÔN.
LUBINGO LWA 9-15/12
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | KIBAFUMBWILWE 10-12
“Tumonyi tubidi’ ntwipayibwe na twalushibwa na muwa”
w14-F 15/11 30
Nkonko ya bantu ababadikaa
Tumonyi tubidi twabadi batemune mu Kibafumbwilwe shapitre 11 ntu nnanyi?
◼ Mukanda wa Kibafumbwilwe 11:3 awisambila pabitale tumonyi tubidi atutemuka munda mwa mafuku 1 260. Mwanka abalesha dingi’shi nyema ‘alu nabo ngoshi ebatshokole’ na kwibepaa. Kadi kunyima kwa “mafuku asatu na kipindji,” tuno tumonyi tubidi abetwalusha dingi na muwa, abikakanyisha booso abatala.—Kibaf. 11:7, 11.
Mbananyi bekale bu tumonyi tubidi? Mwanda wabakwila pano awitukwasha bwatudya kwibauka kalolo. Kya kumpala, atuku shi: Nyi atulesha “mitshi ya oliive ibidi na bitudilo bya bimunyi bibidi.” (Kibaf. 11:4) Bino abitutentekyesha bitudiilo bya bimunyi na mitshi ibidi ya oliive yabadi baleshe mu butemuki bwa Sekadya. Ino mitshi ya oliive ibadi ayilesha shi “bedibwe mwimu babidi,” Zorobabele na tshite mwakwidi mukata Yoshwa, “mbemane kumpala kwa Nfumu a nsenga ishima.” (Sek. 4:1-3, 14) Wa kabidi, tumonyi tubidi tubadi ntuleshibwe bu atukitshi bitundwilo bimune na bibakitshine Moise na Eliya.—Pwandikisha na Kibaf 11:5, 6 na Mb 16:1-7, 28-35 na 1 Bf 17:1; 18:41-45.
Mwanda kinyi wi mumune wabesambila mu ino verse? Mu mwanda ooso, mwisambo awisambila bedibwe mwimu b’Efile Mukulu abakunkusha mu nsaa ibukopo ya kutompibwa. Byabya mu kukumbana kwa mayi e mu Kibafumbwilwe 11, bakwetu bedibwe mwimu abakunkusha mu nsaa ya kutudibwa kwa Bufumu bw’Efile Mukulu mwiyilu mu 1914 babadi balungule “bafwale mpaaya” munda mwa bipwa bisatu na kipindji.
Ku nfudilo kwa’bo kulungula bafwale mpaaya, bano bedibwe mwimu babadi bepayibwe mu kinfwanyi pababadi bebele mu lukano bwa kapindi kapela, abilesha mafuku asatu na kipindji a mu kinfwanyi. Ku meeso kwa beshikwanyi ba mwilo w’Efile Mukulu, mudimo wa tuno tumonyi ubadi wipayibwe, abyo nkusankisha beshikwanyi bikata.—Kibaf. 11:8-10.
Anka, muyile bibambile mayi a butemuki, tumoyi tubidi tubadi twalukiile na muwa ku nfudilo kwa mafuku asatu na kipindji. Nta’nka penda bano badibwe mwimu bababadi batushe mu lukano nya, kadi mpa na mbano booso babashadile na lulamato babapetele mudimo wi pabwao aufiki kw’Efile Mukulu kukidila kwi Mwanana Yesu Kidishitu. Mu kipwa kya 1919 babadi munkatshi mwa baba babadi basangudibwe bwa kufuba bu “mpika a kishima na mupatulukye” bwa kupa bafubi b’Efile Mukulu bidibwa bya mu kikudi mu mafuku a ku nfudilo.—Mat. 24:45-47; Kibaf. 11:11, 12.
Mwanda wa kukanya, mukanda wa Kibafumbwilwe 11:1, 2 awisambila uno mwanda mu mafuku ababadi na kya kupima tempelo a mu kikudi, sunga kumutalula. Mu Malaki 3 abalesha mwanda wi mumune wa kufika mu kutala tempelo a mu kikudi, na kipungo kya kumusuula. (Mal. 3:1-4) Mudimo wa kutala na kusuula tempelo ubatshile mafuku bungi kinyi? Ubabangile mu 1914 mpa na ku mbangilo kwa 1919. Mu kino kipungo mwi mafuku 1 260 (myeshi 42) na mafuku asatu na kipindji a mu kifwanyi abadi baleshe mu Kibafumbwilwe shapitre 11.
Twi na muloo ukata bibatshile Yehowa mpango ya mudimo wa mu kikudi ya kutoosha bafubi baye bwa mifubo ibuwa! (Tt 2:14) Kukatusha byabya, atusangela kileshesho kyabadi betulekyele kwi bedibwe mwimu basha lulamato babadi bakunkushe mu yaya nsaa ya kutompibwa na babafubile bu tumonyi tubidi twa mu kinfwanyi.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
it-2-F 821
Mufungofungo
Ngakwilo a mu kinfwanyi. Kishima “mufungofungo” mbekitemune misusa ibungi mu Bible mu ngakwilo a mu kinfwanyi. Esekyele na Sekadya booso babamwene mufungofungo ubadi ufunde mpese ibidi. Kebungi babadi abafubisha lupese lumune lwa mufungofungo, bikale shi mpese yoso ibidi mbeifubishe pangi abileshe bukopo bwa kiimu kibabadi bafunde mu uno mufungofungo. (Es 2:9–3:3; Sek 5:1-4) Mu kimonwa ki mu Kibafumbwilwe, yawa badi ku lupuna nsulu badi mukwate mu eyasa dyaye dibalume mufungofungo ubadi na bitampi musambobidi, bibadi abishikiila bwashi bantu tabamonanga bifunde mwanka mpa na apakeufungula Mwana a mukoko a Efile Mukulu. (Kibaf 5:1, 12; 6:1, 12-14) Kunyima mu kimonwa, Yowano aye nabene abamulesha mufungofungo na abamulungula bwadya kwiudya. Ubadi nsaasa mukanwa mwaye kadi ubadi buulo munda mwaye. Byabya, mufungofungo ubadi ukangulwe anka taubadi welwe kitampi nya, bino bibadi abilesha byakapusha. Bibadi nsaasa kwi Yowano bwa kulungula mukandu ubadi mwanka kadi abimweka shi kubadi bintu bi buulo kwadi pa kutemuka, muyile bibabadi abamutekye bwa kukita. (Kibaf 10:1-11) Esekyele bamwene myanda i mumune na ibaadi mu mukanda ubabadi bamuleshe, babadi bemufunde shi ‘kutompola na kudila na tukuwa.’—Es 2:10.
it-1-F 673 ¶5-7
Mitanyo ya pa kutanda
Mu kimonwa kya Yowano mutumibwa ki mu Kibafumbwilwe badi mumone mukashi a mwiyilu “baadi eele mikunda ya busungu bwa pa kutanda.” Mwana badi mutandikwe badi “mwana mulume; nnaye baadi na kya kukunkusha miilo yooso n’elenga dya kyaamo.” Bu bibadi nyoka akimbi kumwipa, “mwan’aye basemwiinwe enda peepi n’Efile Mukulu na lupuna nsulu lwaye.” (Kibaf 12:1, 2, 4-6) Kutwadiibwa kwa mwana kwi Efile Mukulu kubadi na kya kulesha kumukumiina bu mwan’aye, sunga byekala’shi kubadi kipikwa mu mafuku a kala kya kulubula mwana kwi nshaye bwadya kumukumiina. (Tala NAISSANCE) Bibadi bifikye kukiibwa shi “mukashi” nyi “Yelusaleeme a mwiyilu” “mukashi” a Efile Mukulu, “nyin’aye” na Kidishitu na bakwabo ba mu kikudi.—Nga 4:26; Eb 2:11, 12, 17.
“Mukashi” a mwiyilu a Efile Mukulu badi na kya kwikala mupwidikye na kutanda kwaye kubadi na kya kwikala kushii mitanyo ya binyibinyi. Mitanyo ya pa kutanda ibadi na kya kulesha mu kinfwanyi shi “mukashi” taadi pa kutanda n’ashi badi na kya kutengyela munda mwa kapindji kapeela.—Kibaf 12:2.
Nnanyi badi na kya kwikala uno “mwana mulume”? Badi na kya “kukunkusha miilo yooso n’elenga dya kyaamo.” Babadi bebitemukye bwa Nfumu Mesiya a Efile Mukulu mu Misambo 2:6-9. Kadi Yowano bamwene kino kimonwa kunyima kwa kutandjikwa kwa Kidishitu na kufwa kwaye na kusanguka kwaye. Kimonwa kibadi na kya kutuka bwa kulesha kutandjikwa kwa Bufumu bwa Mesiya mu maasa mwa Yesu Kidishitu mwan’Efile Mukulu ababadi basangule ku bafwe, aye ‘kushikama bwa looso ku mboko ilume y’Efile Mukulu, ayindjile binobino bwa’shi balwishi baaye batudiibwe bu kyashiino kya ngwaa yaaye.’—Eb 10:12, 13; Mis 110:1; Kibaf 12:10.
LUBINGO LWA 16-22/12
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | KIBAFUMBWILWE 13-16
“Totshinanga nyema ayikwatshishaa moo”
w12-F 15/6 8 ¶6
Yehowa “asokolaa bifwame”
6 Peepi na nfudiilo a siekele a kumpala B.B., Yesu badi mupwe kusangulwa bapeele mutumibwa Yowano bimonwa bya kukaanya. (Kibaf. 1:1) Mu kimune kya ku byanka, Yowano bamwene Diabulu aleshibwa na nyoka mwimane ku bukunkula bwa kalunga kakata. (Badika Kibafumbwilwe 13:1, 2.) Yowano bamwene dingi nyema a kukaanya atukila mu kalunga na aye nkupeta matalwa akata kwi Diabulu. Kunyima mwikeyilu balungwile Yowano shi yawa nyema monga e na mitwe musambo, aye mwikele kinfwanyi kya nyema a mu Kibafumbwilwe 13:1, aleesha “ba nfumu musambo” sunga mbulamatadi. (Kibaf. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Mu mafuku abadi aafundu Yowano, batano ba ku baaba ba nfumu babaponene, umune badi kii na bukome na umune ‘tabadi mubande kufika.’ Ano mafumu sunga ano makome a pa nsenga aalesha kinyi? Tubade kutaluula umune wa ku mitwe yooso ya nyema yabadi baleshe mu Kibafumbwilwe. Atukyebe kumona dingi bifundwe bya Ndanyele bibadi bikumbashe ingi myanda pabitale bebungi ba ku aa mafumu, ingi nsaa mpa na kumpala kwa’shi abande kwikala kwanka.
re-F 194 ¶26
Kulwa na nyema ibidi ya bukyelo
26 Mbukome kinyi? Nyi mbukome bwa nsenga ishima bwa Angletere na Amérique—bwabapwandjikisha na mutwe wa musambobidi wa nyema a kumpala kadi bwi na mudimo wipabwao! Bikale shi mu kimonwa nyema ooso mbamuleshe pa bupenka abitukwasha bwa kumona kalolo shi ina bikitshino bilekeene pano pa nsenga. Uno nyema a mu kinfwanyi ena nsengwa ibidi e na makome abidi a politike elekene, kadi aafubu mu kwipushena. Bubikale nyema na nsengwa ibidi “ibu ya mwana a mukoko” bi kulesha’shi akimbi kwikala na butaale na shi bukyelo, e na mbulamatadi e mwitaata akukumina kwenda bantu booso. Anka akula bu “nyoka” mu kipaso kyatusha mushikwa mpa na etombo dikata mbalo yooso i bukunkushi bwaye. T’atakula bantu mu kulamata ku Bufumu bw’Efile Mukulu ku bukunkushi bwa Mwana mukooko a Efile Mukulu, anka bwa’shi bafubile Satana nyoka mukata. Atakula bantu mu kwitshibuula kwa bisamba na mushikwa abiisanga ku lulangwilo lwa nyoka a kumpala.
re-F 195 ¶30-31
Kulwa na nyema ibidi ya bukyelo
30 Myanda ya kala ayikwasha bwa kutundula kino kifwanyi bu kya ndumbulwilo kampanda abakwete kukunkusha na kukwatshishana kwi Grande-Bretagne na États-Unis na badi aukibwa bu Société des Nations. Kunyima mu Kibafumbwilwe shapitre 7, mbamuleshe na kingi kitundwilo, kya nyema mongo kwete kukita mwaye mwakyebela. Kino kisaka kya bisamba ‘mbekileshe’shi’ kikwete kwiamba bu penda akyo kikumbene kufwishila bantu butaale na kwiyikela. Anka mu binyibinyi takidi bu kisaka kya miilo ishalele penda kwiambena bishima bibi na kwikayishena. Nkikyengyeshe na mushikwa wi bukopo, sunga kwipaa, eumbo sunga mwilo ooso aupele kukookyela ku matalwa aakyo. Société des Nations badi mubingye maumbo oso abadi aapele kulonda binangu byaaye. Mu nsaa ya mpombo ikata, ino “nsenga” ya kino kifwanyi kya nyema ayikakitshi mudimo wa kubutula.—Kibaf. 7:14; 17:8, 16.
31 Kubanga mu Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima, kifwanyi kya nyema—binobino nkipwe kuukibwa bu ndumbulwilo abetamina bu Nations-Unies mmupwe kwipaa bantu mu mishindo yooso. Kileshesho, mu 1950 basalayi ba ONU babadi batwele mu goshi ibadi pankatshi pa Corée du Nord na Corée du Sud. Basalayi ba ONU pamune na basalayi ba mu Corée du Sud, babayipayile beena Corée du Nord na beena Chine 1 420 000. Bi mumune, kubanga mu 1960 na mu 1964, basalayi ba Nations-Unies babadi mu Congo (Kinshasa). Dingi, bakata ba mbulamatadi, mpana Pape Paul VI na Jean Paul II, mbatungunukye na kushinkamisha’shi kino kifwanyi nyi ndukulupilo lwibuwa na lwa looso bwa butaale na kwiyikela kwa bantu. Su bantu abapele kumufubila, ashinkamisha’shi, abekala bu abeshimisha abo banabene. Twi kwamba’shi abekala bu abayipaa bantu booso abapele kulonda bukunkushi bwa kifwanyi na kwikilangwila.—Miy. 5:8, 9.
w09-F 15/2 4 ¶2
Myanda ikata ya mu mukanda wa Kibafumbwilwe—II
13:16, 17. Sunga twafumankana na nkalakashi i naminyi patukwete kukita midimo ya kwifuku n’efuku bu ‘kuula sunga kuudisha,’ tatwi bakumbene kutadiila nyema a bukyelo bwa’shi etukunkushe mu nshalelo etu nya. Kukumina ‘kitampi kya nyema mu maasa sunga mu mpala mwetu’ nkulombene kwikala bu kutadila nyema bwashi akunkushe bikitshino byetu sunga binangu byetu.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
w09-F 15/2 4 ¶5
Myanda ikata ya mu mukanda wa Kibafumbwilwe—II
16:13-16. “Bikudi bi butete,” abilesha miisambo ya ba demo i kwanka bwa kulesha’shi ba nfumu ba pa nsenga ta mbebakambile nsaa yabadi bapongoole bipulu musambobidi bya nsungu y’Efile Mukulu nya, anka bakwete kwibatakula mu kwishikwena na Yehowa.—Mat. 24:42, 44.
“Kipandjilo kyenu tákidi pêpi”!
9 Mafuku a mpombo ikata ta akeekala kipungo kya kulungula “mukandu wibuwa wa Bufumu nya.” Nsaa ya kulungula wawa mukandu ayikala ipwe kukila. “Nfudiilo” ayikafiki! (Mat. 24:14) Bafubi b’Efile Mukulu abakalungula na katshintshi kushi moo mukandu wa kiimu autapa bantu booso ku mashimba. Wawa mukandu aukaleesha shi kabutu ka ndumbulwilo e bubi a Satana takadi peepi. Bible apwandjikishi uno mukandu na mpeshi a kasangu p’akula shi: “Mpeshi e bungi a mabwe e bushito bwa talenta umune [32.2 kg], banokyeele bantu; na bantu babasabulwile Efile Mukulu pa mwanda wa kipupa kia mpeshi a mabwe; mwanda kipupa nkikilekile bukata.”—Kibaf 16:21, Kilombeno kipya 2014.
LUBINGO LWA 23-29/12
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | KIBAFUMBWILWE 17-19
“Ngoshi y’Efile Mukulu ayikafudiisha ngoshi yoso”
w08-F 1/4 8 ¶3-4
Armagedone—Ngoshi y’Efile Mukulu ayikafudiisha ngoshi yoso
Nsaa yoso ayikunkusha bantu babi, bantu balulame ta mbalombene kwikala na butaale na kwiyikela nya. (Nki 29:2; Mul 8:9) Eyendo’shi, tatwi balombene kupudisha etombo na mushikwa kwi bantu abebikitshi nya. Byabya, butaale na kululama kwa looso abutukila nka mu kukita kwa kintu kampanda—kukatusha kwa bantu boso bebubi. Salomone bafundjile’shi, “muntu mululame akapanda pa mbalo ya mubi.”—Nki. 21:18.
Bu bikale’shi Efile Mukulu Nfumu, twibalombene kukulupila shi nsaa yooso ya kasambisha bantu babi, akatshibi kiimu na kululama. Abrahame bayipwishe shi: ‘Nsushi a pa nsenga ishima asambishaa nka na bululame?’ Lwalulo lubapeteele lubamulongeshe’shi Yehowa ekalaa na bululame! (Kib 18:25) Kukasha byabya, Bible akula shi Yehowa takuminaa kwipaa bantu babi; ebayipeyaa anka su bamono’shi muntu bapele kushintuluka binyibinyi.—Es 18:32; 2 Mp 3:9.
it-1-F 439 ¶5
Nfwalasa
Mu kimonwa kya mu kinfwanyi kibamwene Yowano mutumibwa, Yesu Kidishitu mu ntumbo yaaye mbamuleshe bu mukamine ku nfwalasa tooka na abamulondo kwi basalayi, booso bwabo mbakamine pa nfwalasa itooka. Kino kimonwa kibadi akilesha Yowano shi Kidishitu akalu ngoshi ya bululame na beshikwanyi booso ku bukunkushi bwa Nshaye Efile Mukulu Yehowa. (Kibaf 19:11, 14) Kumpala, Kidishitu kwete kukita mudimo wa bu nfumu na abamulondo kwi bantu bakamine pa nfwalasa ilekenelekene.—Kibaf 6:2-8.
re-F 286 ¶24
Nfumu a ngoshi batshimuna ku Harmagedone
24 Nyema a mitwe musambobidi na nsengwa ekumi kwete kukamina ku kalunga ka meema na alesha ndumbulwilo ya politike ya Satana, akapono mu kulubakana na batemuki ba madimi, sunga bu Bukome bwa musambobidi bwa nsenga ishima. (Kibaf. 13:1, 11-13; 16:13) Pabakii na “muwa,” sunga’shi pabakyabafu pamune na mushikwa waabo kwi bafubi b’Efile Mukulu be pa nsenga, abebasumbula “mwishiba dya kaalo.” Nyi eshiba dya kaalo ka binyibinyi su? Nya, sunga winyi nyema a bukyelo na mutemuki a madimi ta nyema ya binyibinyi nya. Anka, eshiba dya kaalo nyi nkileshesho kya kabutu ka nfudiilo, mbalo yabashabalukila dingi. Mu ino mbalo, kunyima nyi amukasumbulwa lufu na Kalunga nyembo pamune na Diabulu namwinyi. (Kibaf 20:10, 14) Dyadya eshiba dya kaalo nta mu iferno mbalo ya kukyengyesha bantu be bubi bwa looso nya, mwanda binangu bya ino mbalo tabisankisha Yehowa nya.—Yel 19:5; 32:35; 1 Yo 4:8, 16.
re-F 286 ¶25
Nfumu a ngoshi batshimuna ku Harmagedone
25 Bano bangi bantu booso bashi batwelakane musango umune mu myanda ya mbulamatadi, kadi bekale bantu ba uno ndumbulwilo e bubi shalumbuluka, baba boso nyi abakayipayibwa na ‘mwele wi bula wa yawa mushale pa nfwalasa.’ Yesu akebatshibila kiimu kya lufu. Bu byabashi baleshe eshiba dya kaalo bwa lufu lwabo, twi nkwamba’shi abakasanguka? Takwi mbalo sunga ngimune ayitulesha shi baba babakatshibila kiimu kwi Yehowa mu yaaya nsaa abakasanguka. Nka bu bibambile Yesu nabene, booso bashii bu “mikooko” abepayibwa ‘kutwela mu kaalo ka looso kababadi balumbuule bwa Diabulu na miikeyilu yaaye,’ kwamba’shi ‘kwipayibwa kwa ikalaika.’ (Mat 25:33, 41, 46) Ino myanda ayikeekala mu “efuku dya kiimu na dya kushimina kwa bantu babi.”—2 Mp 3:7; Na 1:2, 7-9; Mal 4:1.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
re-F 247-248 ¶5-6
Mwanda wa kukaanya abeutusha patoka
5 “Nyema badi kwanka.” Babangile kwikale kwanka mu efuku 10 mweshi wa Kumpala mu kipwa kya 1920, badi bu Société des Nations, na maumbo 63 abadi mwanka nsaa ilekeene. Kadi Japon, Allemagne Italie abakatukile umune ku umune, na maumbo abadi bu Union soviétique abadi beakatushe. Mu mweshi wa Kitema 1939, Hitler badi akitshi myanda muyile byakumiina badi mubuushe Ngodhi ya kabidi ya Nsenga ishima. P’abo kukutwa kutuula kufukama mu nsenga, Société des Nations bakutshilwe kumona bya kufuba, aye nkupona mu lupongo lwi bula. Mu kipwa kya 1942 bakutshilwe kwikala kwanka. Mu yaaya nsaa i na muulo ukata—kushii kumpala sunga kunyima—nyi kubadi Yehowa mupatulwile mwilo waye mu bushima bibadi abipatuula kyakya kimonwa! Mu kikongeno kya Teokrasi a nsenga ipya, N. H. Knorr badi na kya kwakula muyile mulongo wa butemuki shi ‘nyama te kwanka’ nya. Akupu bayipwishe lukonko shi, “Société des Nations, ashadidiila mu lupongo su?” P’aye kuteemuna Kibafumbwilwe 17:8, balulwile’shi: “Kwibunga kwa ino miilo ya uno ndumbulwilo ayikeboo dingi.” Nyi byabibadi bikitshikye bwa kulombasha mayi a butemuki a Yehowa!
Batuuku mu lupongo
6 Nyema monga badi binyibinyi mutuukye mu lupongo. Mu 26/6/1945, na tuleo twa mpungi mu San Francisco, bisamba 50 bibadi bikumiine karte ka Nations-Unies. Bibibadi na kabingilo ka “kulama butaale na kufukama kwa bisamba byoso.” Kubadi kwipushena mu myanda ibungi pankatshi pa Société des Nations na ONU. Ungi mukanda (The World Book Encyclopedia) awamba’shi: “Mu ingi nsaa, ONU badi mwifwane Société des Nations ababadi bakite kunyima kwa Ngoshi ya kumpala ya nsenga ishima. Bisamba bibungi bibadi bikite ONU nyi bibaadi namu bikite SDN. Nka bu Société de nations, abatudile ONU bwa kutwesha butaale munkatshi mwa maumbo. Bisaka bibungi bya ONU mbifwanenene kebungi na bibadi mu Société de nations.” Akupu, ONU mmwikale binyibinyi kutandikwa dingi kwa nyema monga. Beena dyaye bakile pa maumbo afikye ku 190 atabukile a Société de nations abadi penda 63; mwituule dingi na matalwa e bungi kukikala Societé de nations.
w12-F 15/6 18 ¶17
Yehowa aleesha myanda “ayikyebe kufika binobino”
17 Kipwilo kya madimi, t’akyende bipelabipeela na kupona mpa na bya kishimina nya. Akikala na bukitshishi bukata na kupima kukita kikyebe ky’eshimba dya ba nfumu sunga bakunkushi mpa’nka na nsaa ayikatwesha Efile Mukulu binangu kampanda mwishimba dyambo. (Badika Kibafumbwilwe 17:16, 17.) Binobino, Yehowa akatakula beena myanda ya politike ba mu ndumbulwilo a Satana, muyile byabaleshibwa bu Nations-Unies bwa kubutula kipwilo kya madimi. Abakapelesha bukitshishi bwaye na kwiba mapeta aaye. Kufudiila kwaye mu kino kipaso kubadi kumwenekye bu kushii kulombanyine takudi bipwa makumi. Lelo, mukashi a ndumba nta mushaale kalolo mu mongo wa nyema monga nya. Sunga mbyabya, t’akaselemuka bipelabipela mu nkwansa mwaye nya. Akapono musango umune na mu kipaso kibubi.—Kibaf 18:7, 8, 15-19.
LUBINGO LWA 30/12–5/1
BUPETA BWA MWIYI DY’EFILE MUKULU | KIBAFUMBWILWE 20-22
“Talaayi! Naayikasha bintu byooso bipya”
re-F 301 ¶2
Eyilu dipya na nsenga ipya
2 Yehowa balungwile Yeeshaya kumpala kwa bipwa nkama na Yowano kutandjikwa shi: “Nakapanga eyilu dipya na nsenga ipya; byabya bantu tabakatentekyesha dimo myanda ya kala, tayikebafwila dimo ku mashimba nya.” (Yesh 65:17; 66:22) Buno butemuki bubadi bulombane bwa musango wa kumpala nsaa ibadi beena Yuuda basha lulamato balukiile mu Yeelusaleme mu kipwa kya 537 K.B.B. kunyima kwa bipwa 70 bya bupika mu Babilone. P’abo kwalukiila, abakitshine kisamba kitookane sunga “nsenga ipya” mu mbulamatadi mupya sunga “Eyilu dipya.” Byabya, Mpyele mutumibwa, badi mukumbashe ungi mpatulwilo a butemuki pabakwile shi: “Muyiile mulayilo waye, twi batengyele eyilu dipya na nsenga ipya mwamwa amukabikala bululame.” (2 Mp 3:13) Binobino Yowano alesha shi uno mulayilo ubadi na kya kulombana mu efuku dya Mwanaana. “Eyilu dya kumpala na nsenga ya kumpala,” ndumbulwilo a Satana na mbulamatadi e ku bukitshi bwa Satana na ba demo baaye t’ekala dingi kwanka nya. “Kalunga” katombokye, keekala bantu bebubi basha etombo t’akekala dimo kwanka nya. Pa mbalo yako, akukekala “eyilu dipya na nsenga ipya”—kwamba’shi bantu bapya mu mbulamatadi mupya a Bufumu bw’Efile Mukulu.—Pwandjikisha na Kibafumbwilwe 20:11.
“Talaayi! Naayikasha bintu byooso bipya”
“[Efile Mukulu] akakumuna mpolo yooso ku meso aabo.” (Kibaf 21:4) Mpolo ya mushindo kinyi y’akakumuna? Ta mpolo ya muloo sunga ino ayilamaa meso etu nya. Mulayilo w’Efile Mukulu ngutale mpolo ayifiki ku makyenga na mpombo. Efile Mukulu t’akyebe penda kukumuna mpolo; akeyikumuna bwa losoo mu kukaasha myanda ayitutushisha mpolo bisumanga—makyenga na mpombo.
“Lufu taalwikala kwanka dimo.” (Kibaf 21:4) Nkinyi kikwete kufwisha mpolo ya bisumanga, bu lufu mwishikwanyi? Yehowa akabuusha bantu baasha kukokyela ku lufu. Mushindo kinyi? Mu kukaasha kyakya kikwete kufwisha lufu: mulwisho wa Adame watudi bapyane. (Lom 5:12) Yehowa akyebe kushintuula bantu baasha kukokyela bwashi bekale bapwidikye ku bukwashi bwa mulambu wa nkuulo wa Yesu. Akupu, lufu mwishikwanyi a nfudiilo “akabutulwa.” (1 Kod 15:26) Bantu baasha kululama abakekala na muwa bu bibaadi mpàngo y’Efile Mukulu bwabo—kwikala na mbidi ipwidikye bwa losoo.
“Taakwikala dimo sunga . . . kwidila.” (Kibaf 21:4) Nkwidila kwa mushindo kinyi kushy’akwikala dingi? Kwidila kooso kwa mu binangu, mwishimba, na ku mbidi kutuukile ku mulwisho na kukutwa kwa kupwidika kufwishe nshalelo a mpombo kwi midiyo ya bantu takwikala dingi kwanka.
w03-F 1/8 12 ¶14
Yehowa, Efile Mukulu a bya binyibinyi
14 Abitungu twate na muulo myanda ikwete kwitulungula Yehowa mu Eyi dyaye. Afikaa kyoso kyakumiina kwikala na akakitshi kyoso kyakumiina kukita. Twi na tubingilo tooso twa kukulupila Efile Mukulu. Twi na kya kukumiina abitulungula Yehowa shi “akafiki bwa kunyooka baba abapele kushinguula Efile Mukulu na baaba bashabakookyela ku mukandu wibuwa utale Nfumwetu Yesu.” (2 Tes 1:8) Twi kukulupila dingi Yehowa nsaa yakula’shi mmufule baaba abalondo bululame, akapa boso abalesha lukumiino muwa wa ikalaika na shi akakatusha makyenga, kwidila mpa na lufu. Yehowa badi muleshe shi twibalombene kukulupila mulayilo waye, pabalungwile Yowano mutumibwa shi: ‘funda ano mayi ta e mpaka nya nga binyibinyi—Kibaf 21:4, 5; Nki 15:9; Yo 3:36.
Kukimbuula bwa kupeta mabwe a muulo a mu kikudi
it-2-F 1149-1150 ¶6
Muwa
Efile Mukulu badi mulungule Adame shi, su akookyela ku mwiya ubamupele, tabadi na kya kufwa nya. (Kib 2:17) Abikekala nka byabya kwi bantu basha kukokyela, pabakakasha mwishikwanyi, a nfudilo lufu, mulwisho taukekala dingi mu mbidi yabo bwa kutanda lufu. Takukekala dingi lufu bwa looso. (1Kod 15:26) Kuno kufudiisha kwa lufu akukakitshika kunfudilo kwa bipwa 1 000 bya kumunana kwa Kidishitu muyile bileshe mukanda wa Kibafumbwilwe. Muno abalesha’shi baba abakekala banfumu na batshite mwakwidi na Kidishitu ‘abalukiile na muwa bwa kumunana bu ba nfumu na Kidishitu bwa bipwa kinunu.’ “Bangi bafwe” bashibadi basangukye ‘mpa na pabalombene bipwa kinunu,’ abekala na muwa ku nfudilo kwa bipwa kinunu, kadi kumpala kwashi bafungule Satana bwa kutompa bantu bwa mususa wa nfudiilo. Ku nfudilo kwa bipwa kinunu, bantu be pa nsenga abakekala bapwidikye na nshalelo baadi naye Adame na Eeva kumpala kwabo kukita mulwisho. Binobino nyi pabakekala binyibinyi na nshalelo mupwidikye. Baba abakashala na lulamato pa bakafungula Satana bwa kapindji kapela abakekala na wawa muwa upwidikye bwa looso.—Kibaf 20:4-10.
it-2-F 101
Eshiba dya kaalo
Kino kishima ki penda mu mukanda wa Kibafumbwilwe ki mu ngakwilo a mu kinfwanyi. Bible aye nabeene apatuula uno ngakwilo a mu kinfwanyi p’akula’shi: “[dyadya eshiba dya kaalo] nyi ndufu lwa kabidi.”—Kibaf 20:14; 21:8, Kilombeno kipya 2009.
Muyile myanda yabesambila bwa eshiba dya kaalo mu mukanda wa kibafumbwilwe, ayishinkamisha’shi nyi ndya mu kinfwanyi. Abalesha mwanka shi lufu abakelwele mwishiba dya kaalo. (Kibaf 19:20; 20:14) Aku namu lufu ntandukumbeene kushikiibwa kaalo nya. Kukatusha byabya, Diabulu, aye mwikale kipangwa kya mu kikudi abamusumbula mwishiba dya kaalo. Aku namu muntu e na mbidi ya mu kikudi te bya kushikiibwa na kaalo ka binyibinyi nya.—Kibaf 20:10; Pwandjikisha na Ef 3:2 na Bans 13:20.
Bu bikale shi eshiba dya kaalo adilesha “lufu lwa kabidi” na mukanda wa Kibafumbwilwe 20:14 awakula shi byoso “lufu na kalunga nyembo” abakebyele mwanka, abitushinkamisha shi, eshiba dyabesambila t’adilesha lufu lwa bantu lwabadi bapyane kwi Adame nya (Lom 5:12), sunga kulesha nyembo (Mashama). Byabya, adilesha lungi lufu lwa mu kinfwanyi, lufu lushii bya’shi muntu aluka dingi na muwa, mwanda takwi mbalo su ngimune yabalesha shi “eshiba” dibalwishe bafwe baadyo na muwa nya, bu byabidi bikale bwa lufu lwa bantu lwabadi bapyane kwi Adame na bwa kalunga nyembo (mashama). (Kibaf 20:13) Byabya, booso bashii bafundibwe mu “mukanda wa muwa,” abo bekale beshikwanyi ba Bufumu bw’Efile Mukulu abakedibwa mwishiba dya kaalo, kwamba’shi lufu lwa ikalaika sunga lufu lwa kabidi.—Kibaf 20:15.