„Hori dek’ati!”

1, 2. Fu san ede Paulus no e ferwondru taki sma wani du en ogri nomonomo na ini Yerusalem?

NA INI Yerusalem den srepi Paulus puru biten na mindri wan grupu ogr’ati sma di de nanga bigi atibron èn den tyari en go sroto baka. A fayafaya apostel disi no e ferwondru taki sma wani du en ogri nomonomo dyaso na ini Yerusalem. Nanga yepi fu a santa yeye a ben kon sabi taki ’sma ben o poti en na straf’oso èn taki a ben o kisi tesi’ (Tori 20:22, 23). Aladi Paulus no sabi finfini san o miti en, tòg a sabi taki a o nyan furu pina fu di a de wan disipel fu Yesus.​—Tori 9:16.

² Srefi wan tu profeiti na ini a Kresten gemeente ben warskow Paulus taki sma ben o tai en èn taki den ben o gi en abra „na den trakondre sma” (Tori 21:4, 10, 11). No so langa psa, wan heri ipi Dyu ben suku fu kiri en. Syatu baka dati a ben gersi leki den memre fu a Grankrutu di ben e meki trobi fu den sani di Paulus taki „ben o priti Paulus na pispisi”. Now di na apostel de wan strafman fu den Rome srudati, a o abi fu go wan tu leisi baka na fesi krutu èn sma o taki wan lo lei fu en (Tori 21:31; 23:10). Sobun, na apostel Paulus abi dek’ati fanowdu!

3. San e gi wi dek’ati fu tan du a preikiwroko fu wi?

³ Wi e libi na ini a ten fu a kba, èn wi sabi taki „sma o frufolgu ala den wan di wani dini Gado fayafaya leki bakaman fu Krestes Yesus” (2 Tim. 3:12). Son leisi wi srefi abi dek’ati fanowdu fu tan du a preikiwroko fu wi. Wi breiti srefsrefi taki wi e kisi trowstu na a yoisti ten nanga yepi fu den buku, den tijdschrift èn nanga yepi fu den konmakandra di „a koni srafu di de fu frutrow” seti gi wi (Mat. 24:45). Yehovah gi wi a dyaranti taki nowan feanti fu a bun nyunsu o abi bun bakapisi. Den no o man puru ala den futuboi fu en na pasi èn den no o man tapu a preikiwroko fu den tu (Yes. 54:17; Yer. 1:19). Ma fa sani waka nanga na apostel Paulus? A kisi dek’ati fu tan preiki finfini, aladi sma ben gens en? Efu dati de so, dan fa Paulus kisi a dek’ati dati èn san a du?

Den no man kiri en, soleki fa den „sweri” fu du (Tori fu den apostel 23:11-34)

4, 5. Fa Paulus kisi dek’ati èn fu san ede wi kan taki dati a dek’ati disi ben de na a yoisti ten?

⁴ A neti baka di den puru na apostel Paulus na a anu fu den memre fu a Grankrutu, a kisi a dek’ati di a ben abi fanowdu. Bijbel e taki: „Masra kon tnapu na Paulus sei èn a taigi en: ’Hori dek’ati! Bika neleki fa yu ferteri den sma na ini Yerusalem finfini fu mi, na so yu musu ferteri sma na ini Rome fu mi tu’” (Tori 23:11). A sani dati di Yesus taigi Paulus gi en dek’ati èn a ben kisi a dyaranti taki Yesus ben o yepi en. A ben sabi taki a no ben o dede, ma taki a ben o doro Rome èn drape a ben o kisi a grani fu preiki fu Yesus.

⁵ Paulus kisi dek’ati na a yoisti ten. A dei na en baka, moro leki 40 Dyu mansma „meki mofo fu kiri en èn den meki wan sweri taki fluku ben kan kon na den tapu efu den no kiri Paulus. Den ben taki dati den no ben o nyan noso dringi wan sani solanga den no du dati.” A „sweri” disi di den Dyu meki ben sori taki den ben poti na den ede fu kiri na apostel. Den ben e bribi taki efu den no ben man du dati, dan a bakapisi ben o de taki wan fluku ben o kon na den tapu noso taki wan ogri ben o miti den (Tori 23:12-15). Den edeman fu den priester nanga den owruman ben agri nanga den Dyu disi. Dati meki den gi den primisi fu tyari Paulus go na fesi a Grankrutu fu poti moro aksi gi en, neleki den ben wani kon sabi son sani fu Paulus moro fini. Ma te Paulus ben o de na pasi fu go na a Grankrutu, dan den man disi ben o luru fu kiri en.

6. Fa a legre-edeman kon sabi taki sma ben meki mofo fu kiri Paulus èn san yonguwan kan leri fu a tori disi?

⁶ Ma Paulus neef yere a tori èn a go taigi Paulus. Paulus fu en sei, seni a yonguman disi fu go ferteri a Rome legre-edeman Klaudiyus Lisias san a yere (Tori 23:16-22). Wi no sabi a nen fu Paulus en neef. Ma wi kan de seiker taki Yehovah lobi yonguwan di de neleki a neef disi. Iya, a lobi yonguwan di no e suku den eigi bun nomo, ma di abi a dek’ati fu suku a tanbun fu a pipel fu Gado èn di e du ala san den man fu tan horbaka gi a Kownukondre preikiwroko.

7, 8. San Klaudiyus Lisias du fu sorgu taki sma no kiri Paulus?

⁷ Di Klaudiyus Lisias, legre-edeman fu 1000 srudati, yere taki den Dyu ben wani kiri Paulus, dan wantewante a meki wan grupu fu 470 srudati tyari Paulus kmoto na Yerusalem go na Sesareya so taki ogri no miti en. Na ini a grupu disi yu ben abi srudati di ben e feti nanga lansri nanga srudati di ben rèi na tapu asi. Di den doro Sesareya, dan den ben musu tyari Paulus go na Granman Feliks.a Sesareya ben de a mamafoto fu Yudea pe den Romesma ben e tiri a kontren èn furu Dyu ben e libi drape. Tòg moro furu fu den sma na Sesareya no ben de Dyu. Sani ben e waka bun na ini a foto disi. Ma na ini Yerusalem dati no ben de so fu di furu fu den Dyu drape no ben lobi sma fu tra bribi. Den ben feni taki a Dyu bribi fu den ben bun moro a di fu trawan èn a sani dati ben tyari wan lo dyugudyugu kon. Na Sesareya yu ben abi a legrekampu tu fu den Rome srudati na ini Yudea.

⁸ Lisias du san a wet fu Rome ben taki èn a seni wan brifi gi Feliks pe a tyari a tori kon na krin gi en. Lisias skrifi taki di a kon sabi taki Paulus ben de wan borgu fu Rome, dan a kon yepi Paulus so taki den Dyu no „ben o kiri en”. A skrifi tu taki a no ben feni taki Paulus du wan sani „fu kisi dedestrafu noso fu go na straf’oso”. Ma fu di sma ben meki mofo fu kiri Paulus, meki a seni en go na Feliks so taki a granman disi ben kan arki san den sma di feni taki Paulus du wan ogri, ben abi fu taki. Baka dati Feliks ben kan krutu a tori.​—Tori 23:25-30.

9. (a) Fa sma no sori lespeki gi den reti di Paulus ben abi leki borgu fu Rome? (b) Fa wi kan gebroiki den reti di wi abi leki borgu fu a kondre pe wi e tan?

⁹ Den sani di Lisias skrifi ben tru? A no ala sani ben tru. Soleki fa a sori, dan a ben wani meki a granman feni en bun. Dati meki a ben e du sma ai sani. Fu taki en leti, a no yepi Paulus fu di a kon sabi taki a ben de wan borgu fu Rome. Boiti dati, Lisias no skrifi taki a ben meki sma ’tai Paulus nanga tu keti’. A no skrifi tu taki bakaten a ben taigi den srudati dati „den ben musu wipi [Paulus] fu kon sabi finfini” fu san ede sma ben e taki den sani dati fu en (Tori 21:30-34; 22:24-29). Na so fasi Lisias no ben lespeki den reti di Paulus ben abi leki wan borgu fu Rome. Na ini a ten disi Satan e wroko na a srefi fasi tu. A e meki gensman suku fu du wi ogri nomonomo fu di den feni taki a bribi fu den betre moro a di fu trawan. Na a fasi disi sma no e sori lespeki gi a reti di wi abi fu dini Gado leki fa wi wani. Ma neleki Paulus, a pipel fu Gado kan gebroiki den reti di den abi leki borgu fu a kondre pe den e tan. Den kan go suku yepi na krutubangi so taki den kan kisi kibri.

„Mi no e frede fu opo taki gi misrefi” (Tori fu den apostel 23:35–24:21)

10. Sortu bigi sondu den taki dati Paulus du?

¹⁰ Na ini Sesareya den ’poti Paulus na ini na oso fu Kownu Herodes èn den hori wakti gi en’. A ben musu wakti drape, teleki den sma fu Yerusalem di ben feni taki a du ogri, ben doro (Tori 23:35). Feifi dei baka dati, Granpriester Ananias doro drape makandra nanga wan grupu owruman èn nanga Tertulus, di ben de wan afkati fu den Dyu èn wan bun takiman. A fosi sani di Tertulus du na fu prèise Feliks gi den sani di a ben e du gi den Dyu. Soleki fa a sori, dan a ben korkori Feliks nanga moi wortu fu kisi wan bun nen na a granman disi.b Di Tertulus bigin taki fu a tori, dan a taki fu Paulus: „A man disi e tyari problema nanga dyugudyugu kon na mindri den Dyu na heri grontapu èn a de wan fesiman fu wan kerkigrupu di den e kari den Nasaretsma. A pruberi tu fu pori a santafasi fu a tempel. Dati meki wi grabu en.” Ne den tra Dyu „teki [Tertulus] sei èn den bigin taki dati na so sani de trutru” (Tori 24:5, 6, 9). Efu den ben taki dati wan sma ben e gi trawan dek’ati fu opo densrefi teige tiriman, taki a ben de fesman fu wan kerkigrupu di ben e kori sma fu du ogri noso taki a ben doti a tempel, dan so wan sma ben kan kisi dedestrafu fu di den sani disi ben de bigi sondu.

11, 12. Fa Paulus sori taki den sani di den sma ben taki fu en no tru?

¹¹ Ne den gi Paulus na okasi fu taki. A taki: „Mi no e frede fu opo taki gi misrefi.” A taigi den krin taki den sani di den Dyu taki fu en no tru. Na apostel no ben doti a tempel èn a no ben gi sma dek’ati tu fu opo densrefi teige den tiriman. A sori den taki „furu yari” langa a no ben de na ini Yerusalem èn taki a ben kon drape fu „tyari wan bijdrage”. Dati wani taki dati a ben kon fu tyari sani gi den Kresten di ben kon pôti fu di wan angriten ben kon èn sma ben e suku fu du ogri nanga den nomonomo. Paulus taki dati fosi a go na ini a tempel a ben ’krin ensrefi soleki fa a Wet ben e taki’ èn taki a ben tan du muiti ala ten fu abi wan krin konsensi „na fesi Gado nanga libisma”.​—Tori 24:10-13, 16-18.

¹² Tòg Paulus ben agri taki a ben e anbegi a Gado fu den afo fu en èn di de „soleki fa den sma fu a kerkigrupu disi e libi”. Ma a tan sori den taki a ben e bribi „ala sani di skrifi na ini a Wet èn na ini den buku fu den Profeiti”. Neleki den sma di ben feni taki a du ogri, na so a ben abi a howpu tu taki „Gado o gi wan opobaka na den sma di du san reti èn na den sma di no du san reti”. Ne Paulus taigi den sma di ben e taki den ogri fu en, meki den kon nanga bewijs. A taki: „Meki den man dyaso taigi yu sortu ogri mi du di mi ben tnapu na fesi a Grankrutu fu den Dyu. A wan-enkri sani di mi du, na taki di mi ben tnapu na den mindri, mi bari: ’Unu e krutu mi tide, fu di mi e bribi taki den dedewan o kisi wan opobaka!’”​—Tori 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Fu san ede wi kan taki dati Paulus na wan bun eksempre fu wan sma di ben e preiki sondro frede na fesi tiriman?

¹³ A bun eksempre fu Paulus e sori wi san wi musu du te sma e tyari wi go na fesi tiriman fu a bribi fu wi ede. A e leri wi tu san wi musu du te den e lei gi wi taki wi de fu wan ogri kerkigrupu èn taki wi e gi sma dek’ati fu du ogri noso fu opo densrefi teige tiriman. Paulus no pruberi fu korkori a granman nanga moi wortu neleki fa Tertulus ben du dati. Paulus no bruya èn a ben e tyari ensrefi na wan lespeki fasi. Na wan koni fasi a kon nanga krin bewijs di ben de tru. A taki dati „den Dyu fu a distrikt Asia” di ben feni taki a ben doti a tempel no ben de na a krutu. Boiti dati, a sori taki a wet ben e taki dati den ben musu de na a krutu tu so taki a ben kan yere san den abi fu taki.​—Tori 24:18, 19.

¹⁴ Ma san de moi fu si na taki Paulus no ben frede fu sori krin san a ben e bribi. Nanga dek’ati a ben taki baka fu a howpu di a ben abi na ini na opobaka. Na fu a sani disi wan dyugudyugu ben kon di a ben de na fesi a Grankrutu (Tori 23:6-10). Di Paulus opo taki gi ensrefi, dan a sori o prenspari a de fu howpu na ini wan opobaka. Fu san ede? Fu di Paulus ben ferteri sma fu Yesus èn fu na opobaka di A kisi. Disi ben de wan sani di den gensman fu en no ben wani yere kwetkweti (Tori 26:6-8, 22, 23). Iya, na fu a tori fu na opobaka meki a bigi trobi disi kon. Fu taki en moro fini, den kisi trobi fu di Paulus taki fu a bribi na ini Yesus èn fu na opobaka di A kisi.

¹⁵ Neleki Paulus, wi kan preiki sondro frede tu èn wi kan kisi dek’ati fu a sani di Yesus taigi den disipel fu en: „Ala sma o teige unu fu mi nen ede. Ma a sma di horidoro te na a kaba, na en o kisi frulusu.” Sobun, wi musu broko wi ede nanga san wi musu taki? Kwetkweti, fu di Yesus e gi wi a dyaranti disi: „Te den e tyari unu go na krutu, un no musu broko un ede nanga san unu o taki. Na a ten dati unu o sabi san un musu taki, bika a no unu srefi o taki, ma na a santa yeye o yepi unu fu taki.”​—Mark. 13:9-13.

„Feliks kon frede” (Tori fu den apostel 24:22-27)

16, 17. (a) Fa Feliks krutu a tori fu Paulus? (b) San meki Feliks kon frede, ma fu san ede a ben seni kari Paulus ibri leisi baka fu taki nanga en?

¹⁶ Disi no ben de a fosi leisi taki Granman Feliks yere fu a Kresten bribi. Bijbel e taki: „Fu di Feliks ben sabi furu fu A Pasi fu Masra [dati na fa den ben kari den fosi Kresten], meki a tapu a krutu èn a taki: ’Te a legre-komandanti Lisias kon dyaso, dan mi o teki wan besroiti na ini a tori disi.’ Baka dati a taigi a legre-ofsiri fu hori Paulus na straf’oso, ma den no ben musu du nanga en leki fa den e du nanga tra strafman. Boiti dati, na ofsiri no ben musu tapu den sma fu Paulus fu kon yepi en.”​—Tori 24:22, 23.

¹⁷ Wan tu dei na baka, Feliks nanga en frow Drusila, wan Dyu uma, seni kari Paulus èn den „arki san a ben abi fu ferteri fu a bribi di a ben e bribi na ini Krestes Yesus” (Tori 24:24). Ma di Paulus taki fu „retidu, fu a dwengi di sma musu dwengi densrefi èn fu a krutu di sma o kisi, dan Feliks kon frede”. A kan taki a konsensi fu en ben fon en fu di a ben du wan lo ogri sani na ini en libi. Dati meki a seni Paulus gwe èn a taigi en: „Yu kan gwe now, ma te mi feni wan okasi, mi o seni kari yu baka.” Feliks seni kari Paulus furu leisi baka, ma no fu di a ben wani kon sabi a tru leri, ma na fu di a ben e howpu taki Paulus ben o pai en tyuku.​—Tori 24:25, 26.

18. Fu san ede Paulus taki nanga Feliks nanga en frow fu „retidu, fu a dwengi di sma musu dwengi densrefi èn fu a krutu di sma o kisi”?

¹⁸ Fu san ede Paulus taki nanga Feliks nanga en wefi fu „retidu, fu a dwengi di sma musu dwengi densrefi èn fu a krutu di sma o kisi”? Memre taki den ben wani kon sabi san a wani taki fu „bribi na ini Krestes Yesus”. Paulus ben sabi taki den ben e du hurudu, taki den ben e du ogr’ati sani nanga sma èn taki den ben kruka. Dati meki a ben sori den krin san ala sma di wani tron wan bakaman fu Yesus ben musu du. A sani di Paulus taki sori taki a libi fu Feliks nanga en frow no ben e kruderi kwetkweti nanga a reti fasi fa Gado e du sani. Disi ben musu yepi den fu si taki ala libisma abi fu gi Gado frantwortu fu den sani di den e denki, e taki èn e du. Boiti dati, den ben musu kon ferstan tu taki a krutu di Paulus ben o kisi no ben de so prenspari leki a krutu di den ben o kisi fu Gado. Sobun, wi kan ferstan fu san ede Feliks „ben kon frede”!

19, 20. (a) San wi musu du te wi e miti sma na ini a preikiwroko di e du neleki den wani sabi moro, ma di wani tan libi soleki fa densrefi wani? (b) Fa wi du sabi taki Feliks no ben de wan mati fu Paulus trutru?

¹⁹ Te wi de na ini a preikiwroko, wi kan miti sma di de neleki Feliks. Na a bigin a kan gersi leki den wani sabi moro fu a tru anbegi, ma fu taki en leti, den wani tan libi soleki fa densrefi wani. Wi musu luku bun nanga den sortu sma disi. Ma neleki Paulus, wi kan ferteri den na wan lespeki fasi san na a reti fasi fa Gado e du sani. Kande a tru leri o naki den ati. Ma te wi kon si taki den no wani tapu nanga a sondu libi fu den, dan wi no e dwengi den fu kenki ma wi e go suku den sma di wani sabi trutru san na a tru anbegi.

²⁰ A ben kon na krin san de na ini Feliks en ati. Bijbel e taki: „Baka tu yari, Porsiyus Festus teki a presi fu Feliks. Ma fu di Feliks ben wani abi wan bun nen na den Dyu, meki a libi Paulus na straf’oso” (Tori 24:27). Feliks no ben de wan trutru mati fu Paulus. A ben sabi taki den sma di ben de fu „A Pasi fu Masra”, no ben gi sma dek’ati fu opo densrefi teige den tiriman èn densrefi no ben wani teki a makti abra tu (Tori 19:23). A ben sabi tu taki Paulus no ben psa nowan enkri wet fu Rome. Ma tòg Feliks meki na apostel tan na strafu fu di a ben wani kisi „wan bun nen na den Dyu”.

21. San psa nanga Paulus, baka di Porsiyus Festus tron granman èn fa Paulus tan kisi dek’ati?

²¹ Soleki fa wi leisi na ini den lasti vers fu Tori fu den apostel kapitel 24, dan Paulus ben de na straf’oso ete di Porsiyus Festus tron granman baka Feliks. Sensi a ten dati, Paulus ben abi fu go na fesi krutu omeni leisi èn sma ben tyari en go fu a wan tiriman go na a trawan. Iya, ’den ben srepi’ na apostel disi di ben abi dek’ati „go na fesi kownu nanga granman” (Luk. 21:12). Soleki fa wi o si, dan bakaten a ben o preiki gi a moro hei tiriman fu a ten dati. Ma aladi den sani disi miti Paulus, tòg a tan sori wan tranga bribi ala ten. Wi kan de seiker taki a tan kisi dek’ati fu a sani disi di Yesus taki: „Hori dek’ati!”