Te den dewan sa libi baka!
„Jezus ben taki gi en: ’Mi de na opobaka èn na libi. Na soema di e poti bribi na ini mi, awansi a dede, a sa kon na libi; èn ibriwan sma di e libi èn e poti bribi na ini mi, séker noiti sa dede.’” — JOHANNES 11:25, 26.
1. (a) Te wan sma a grontapoe e taki dati a de „na opobaka èn na libi”, dan san de séker fanowdoe foe na sé foe sowan sma? (b) Tapoe na fundamenti foe san na sma di taki na sani disi kan doe dienst na sowan fasi?
A SMA DI ben sa taki: „Mi de na opobaka èn na libi” e prefoeroe séker foe taki boen foeroe sani. Ma dati de precies san na historia sma dati, Jezus Kristus, moro leki 19 jarhondro psa kaba ben taki foe ensrefi. Wan foe en apostel, di ben nen Johannes, ben jere en e taki disi èn a ben skrifi en foe na boen foe wi na ini disiten (Joh. 11:25). Jezus ben bedoel dati a ben de na opobaka èn na libi foe na boen foe na libisma-lo di dede èn e dede èn di beri kaba. Ma ensrefi ben dede wan takroe dede na wan postoe pe den ben kiri en a dorosé foe den skotoe foe Jeruzalem, sodati en égi Tata, Jehovah Gado, foe en sé baka ben moe tron „na opobaka èn na libi” gi en. Na tapoe na di foe dri dé foe Jezus dede, na Almakti Gado ben wiki en troetroe baka komoto foe dede èn a ben weri gi en wan libi pe a no e dede moro na ini na jeje-kondre. Foe di na tapoe wan wondroefasi a ben weri gi ensrefi net so wan libisma skin foe meti leki di a ben dede na ini, Jezus ben sori ensrefi na den discipel foe en di ben de nanga foeroe sari — na wan okasi na moro leki 500 foe den (1 Korintesma, kapiter 15). Na so fasi a ben kan de troetroe na opobaka èn na libi gi na libisma-lo foe soema a ben dede gi.
2. Foe san-ede no wan sma na ini a ten disi kan poti na opobaka foe Jezus Kristus na wan sé, leki a opobaka foe en de wan tori di no abi fundamenti foe na fosi jarhondro foe wi gewoon teri?
2 No wan sma di e libi na ini disiten kan poti nanga wan lafoe èn nanga wan harskowroe na troetroe opobaka foe na Jezus Kristus di ben spikri na wan postoe a wan sé foe di a e taki sempel dati a opobaka dati de wan tori di no abi fundamenti èn di ben panja na lontoe na ini na fosi jarhondro foe wi gewoon teri. Te joe poeroe na datra Lukas poti na wan sé, di ben skrifi den bijbelboekoe Lukas nanga Tori foe den Apostel, dan ala skrifiman foe den 25 boekoe foe den so kari Njoen Testaient ben de sma di ben si na Manpikin foe Gado di ben opo komoto foe dede nanga den égi ai. Wan foe den kotoigi di e kon moro na fesi ben de wan fosten ferfolgoeman foe kristen, Saulus foe na foto Tarsus, di ben tron na kristen apostel Paulus èn di ben skrifi 14 boekoe foe na „Njoen Testament” na ini na gewoon Griki tongo foe a ten dati.
3, 4. San na apostel Paulus ben taki na tapoe na Marsheuvel gi den sma foe Athene foe na kroetoedé èn foe na opobaka?
3 Di Paulus ben de wan dé na ini na foto Athene, na moro prenspari foto foe na Griki kondre nanga wan hé koeltoeroe, den ben srepi en go na fesi den kroetoeman foe na moro hé kroetoe, di ben hori kroetoe na tapoe na Marsheuvel ofoe na tapoe na Areopagus.
4 Paulus ben taki nanga na komakandra dati foe koniman na tapoe na Marsheuvel nanga bigi respeki. Sondro foe soso na Moro hé leri di en grontapoe publiki ben kisi. Paulus ben tjari en kotoigi nanga verdediging kon a wan bigi hémarki:
„Gado, efoe joe loekoe en boen, ben loekoe psa den ten foe sowan no sabi foe sani, ma e taki gi den sma now dati den alamala èn alape moe abi bernw, bika a ben poti wan dé pe a abi na prakseri foe kroetoe na grontapoe pe libisma e libi na ini regtvaardikifasi nanga jepi foe wan di a poti, èn a ben gi ala sma wan djaranti foe di a ben opo en baka foe dede.” — Tori. 17:30, 31.
5. Fa na publiki na Athene ben teki a tori, èn tapoe a tori foe soema foe dat’ede wan aksi e kon na fesi?
5 Fa na aparti leri dati foe na opobaka foe den dedewan ben wroko a tapoe den Grikisma dati di ben bribi na ini na libisma sili di noiti e dede? „Di den ben jere now foe wan opobaka foe dedewan, sonwan ben bigin spotoe aladi tra wan ben taki: ’Wi sa jere foe joe foe disi wan tra dé ete.’” Den ben abi te now ete na prakseri dati a ben de wan „prékiman foe vreemde Gado”. Ma Dionysius, wan kroetoeman na a kroetoebangi foe na Areopagus, ben arki nanga warderi foe san Paulus ben taki foe wan kroetoedé di e kon foe wan heri libismalo èn a ben teki a tori na ati. Wan oema di ben nen Damares ben doe disi toe (Tori. 17:18, 32-34).Ma fa a de nanga wi, di e libi now na ini na hé wetenschappelek ten disi? Disi no de wan lafoetori.
6. Na opobaka foe Jezus ben de na fosi wan pe dede sma ben opobaka, èn san de mogelekheid de gi den sma di sa kisi wan opobaka kon na libi ete foe Jezus?
6 A no de foe taki dati na opobaka foe Jezus Kristus no ben de na fosi geval pe dedesma ben kon baka na libi èn ben abi den heri ferstan baka. Na bijbel e ferteri foe fosten geval, pe joe ben abi na ini na opobaka foe Lazarus, di na tapoe na di foe fo dé foe en dede èn beri, Jezus srefi ben opo en baka (Joh. 11:1-44). Ma Jezus égi opobaka ben de na moro prenspari sani di ben psa gi na heri libisma famiri. A no ben dede baka soleki tra sma, ma now di a ben opobaka foe dede èn a no e dede moro a kan de „na opobaka èn na libi” èn gi den sma wan libi di no e kon na wan kaba èn di no e stop na ini volmaakti-fasi, fri foe na dede strafoe èn ondro Gado universele soevereiniteit.
7, 8. (a) Fa na libiten foe Adam nanga Methusalah de wan bewijsi foe na troe tori taki na libisma-famiri di sa tjari go kisi volmaakti fasi sa kan libi foe tégo? (b) Sortoe lini ten den e gi na Melchizedek, èn tapoe san disi e sori na ini a tori foe na libi foe na sma di Melchizedek de wan agersi prenki foe en?
7 Dati libisma kan libi foe tégo a grontapoe te a libisma-lo sa gi jesi èn kon boen baka foe a fadon di den ben fadon go na ini sondoe èn na dede di ben de wan bakapisi foe dati (èn di komoto foe na fosi libisma Adam) e kisi krakti foe di Adam, aladi a ben sondoe na Gado, ben libi 930 jari langa, moro foeroe dorosé foe na volmaakti djari foe Eden. Wan foe en bakapikin, Methusalah, ben doro 969 (Gen. 5:5, 27). Methusalah dede ini na jari 2370 bifo G.T., èn ini na srefi jari dati na froedoe foe Noach dé ben tjari wan kaba kon na a libisma libi nanga foe den meti di ben de na dorosé foe na ark pe Noach nanga en oso-famiri ben go soekoe kibri. Hondro hondro jari na baka, a moro lati pisten sowan 1933 bifo G.T., wan priester-wroko ben kon na grontapoe, a di foe Melchizedek, di ben blesi na famiri edeman Abraham èn di ben abi na boen-ati foe Gado. Den datums foe en gebortoe nanga dede no e ferteri.
8 En priesterwroko na Salem pe a ben de kownoe èn priester, foe dat’ede ben gersi dati a ben de sondro ten (Gen. 14:18-20). Na libi mogelekheid foe Jezus Kristus di ben opo baka foe dede e teki gersi nanga di foe na kownoe-priester Melchizedek, bika na ini Hebrewsma 7:15-17 wi e kisi foe jere dati na glori Jezus Kristus abi now „na krakti foe wan libi di no kan pori bikasi na kotoigi de ’Joe de priester foe tégo na a fasi foe Melchizedek’” (Loekoe sosrefi toe Psalm 110:1-4). Na ini na heri pisten sensi en hemel glori na ini 33 G.T., na Jezus Kristus di kisi tégo libi foe no dede moro ben doe foe dat’ede granpriesterwroko gi na libisma-lo, foe na boen foe den sma di a ben offer ensrefi leki wan volmankti libisma srakti ofrandi. Foe dat’ede a kan opo doe wan sani gi na libisma-lo di de ini na makti foe dede leki wan tweede Adam. Te na a faste ten a sa opo den libisma di dede kon baka foe kisi libi na grontapoe, dan den sa abi na okasi foe kisi libi na ini libisma volmaatifasi na ini wan grontapoe paradijs. Kontrari na fosi Adam na Jezus Kristus di offer ensrefi no sa misi en frantwortoe foe na boen foe na libismafamiri foe soema a ben kanti en volmaakti libi broedoe gi en. — 1 Korintesma 15:22-45.
Den dede sma sa miti makandra baka na grontapoe
9. Leki fa 1 Korinte 15:21 èn Romeinisma 5:12 e taki dan fa Gado te joe loekoe na opobaka foe dede bakapikin foe Adam nanga Eva ben tjari wan tegenwicht kon foe meki na situwasi kon boen?
9 Gi na moro bigi pisi foe na libisma-lo di ben libi wan ten na grontapoe, na grani foe kisi njoen libi na ondro na pramisi kownoekondre foe Gado na ini anoe foe Kristus, sa anga foe wan opobaka foe den dedewan. Leki wan kotoigi foe na opobaka foe Jezus Kristus, na apostel Paulus ben skrifi foe na makti foe Gado foe tjari wan tegenwicht kon sodati na situwasi sa kon boen baka na tapoe wan regtvaardiki volmaaktifasi: „Foe di na dede de nanga jepi foe wan sma, sotoe na opobaka foe den dedewan de nanga jepi foe wan sma” (1 Kor. 15:21). Akroederi nanga en brifi gi den Korinte kristen Paulus ben skrifi ini en brifi gi den kristen a Rome: ’Nanga jepi foe wan sma sondoe ben kon ini na grontapoe èn nanga jepi foe na sondoe na dede kon èn na so-fasi a dede ben panja go na ala sma foe di alamala ben sondoe’ (Rom. 5:12). Nanga disi na prakseri, meki Gado ben kan seti sani dati den bakapikin foe Adam nanga Eva ben kan bai fri nanga jepi foe na wan enkri sma di joe ben kan teki poeroe ini na regel di Romeinisma 5:12 e kari.
10. Tapoe a fundamenti foe san meki Jezus Kristus ben kan offer en libisma libi leki wan vervanging èn tron gi Adam bakapikin wan tégo tata?
10 Na wán sma dati di kan teki poeroe ben de Jezus di nanga jepi foe na makti foe Gado ben gebore foe na djoe wenke Maria, na oemapikin foe Eli foe na kownoe lo foe Juda (Luk. 3:23-38). En volmaakti libisma libi wi kan poti leki ofrandi na ini na presi foe na volmaakti libisma libi di Adam ben lasi gi en natuurlek bakapikin di na ini na djari foe Eden a ben sondoe foe espresi tegen en Mekiman. Foe dat’ede na Jezus Kristus di ben opobaka foe dede ben kan doe dienst leki na „tégo tata” gi ala bakapikin foe na fosi sondoe tata Adam. Gado Manpikin de foe dat’ede na wan enkri wan, di kan tron den tégo Tata. — Jes. 9:6.
11. Efoe Jezus Kristus nanga en apostel di ben de na grontapoe ete, ben kan wiki dede sma, dan san wi kan taki foe na makti foe Jezus ini a tori disi sensi ensrefi ben opo baka foe dede?
11 Di Jezus Kristus nanga en apostel ben wiki sma komoto foe dede, dan disi no ben fri den foe den bakapisi foe na dedestrafoe di den ben kisi foe na fosi Adam. Foe dat’ede meki dati srefi Jezus boen lobi mati Lazarus ben dede baka, sodati a ben moe wakti na a kriboi opobaka na ondro a kownoekondre foe Gado di opo. Ma dati no sa de wan problema. Efoe Jezus leki volmaakti libisma na grontapoe ben abi kaba a makti foe wiki dede sma foe njoen èn langa den grontapoe libi awinsi fa a no fa foe wan pisten foe ondro na disiten seti foe sani, dan now di a de baka wan jeje-Manpikin foe Gado, a moe de now séker bekwaam na wan moro bigi fasi foe wiki na a ten foe Gado den libisma di ben dede. Disi de troetroe so foe di, sensi ensrefi ben wiki komoto foe dede èn ben opo go na en hemel Tata, ben kisi ala makti na ini hemel èn na ini grontapoe.
12. Na matifasi pe Jezus Kristus ben tanapoe nanga na libisma-lo,ben broko nanga na fasi fa a ben kisi opo baka, èn fa a sa meki na marki foe en libisma srakti-ofrandi kon troe dorodoro?
12 Di wan foe den discipel foe Kristus, na apostel Paulus, ben taki na ini en brifi gi den kristen na Korinte foe na opobaka, a ben taki: „A so boekoe ben skrifi toe: ’Na fosi libisma, Adam, ben tron wan libi sili, na laatste Adam ben tron wan jeje di e gi libi” (1 Kor. 15:45). Dati den e kari en na laatste Adam, e sori dati a abi alaten ete wan famiri matifasi nanga na libisma-lo. Dati a de now wan jeje sma di hé moro libisma no e kenki noti na na afersi (Psalm 8:4, 5; Hebr. 2:5-9). Na ini na doesoen jari kroetoedé di e kon, dan „a sa doe dorodoro na prakseri foe en volmaakti libisma srakti-ofrandi, foe di a sa tjari den libisma di ben dede kon baka na libi, èn gi den na okasi foe opo go na volmaakti fasi na tapoe wan paradijs grontapoe èn dati den abi en leki den Tégo Tata èn Vréde Kownoe. Na a fasi disi a sa meki kon na wan kaba a sani di Adam ben tjari kon na tapoe den.
13. San Jezus ben taki na ini na takmakandra di a ben abi nanga Martha bifo a ben wiki Lazarus komoto foe dede, foe den dedewan di ben poti bribi na ini en èn foe libisma di ben bribi na ini en?
13 Bifo Jezus ben wiki komoto foe dede en lobi mati Lazarus foe Betbanië a ben taki gi Martha a sisa foe Lazarus: „Joe brada sa opo baka.” Martha ben prakseri dati Jezus ben sori na tapoe na farawe ten di e kon èn a ben piki: „Mi sabi taki a sa opobaka na ini na opobaka na ini a kriboidé”. Na a momenti disi Jezus ben graboe na okasi foe taki den aparti wortoe di e kon now: „Mi de na opobaka èn na libi. A sma di e sori bribi na ini mi, awasi a dede kaba, sa kon baka na libi; èn ibriwan sma di e libi èn e sori bribi na ini mi, séker no sa dede noiti.” — Joh. 11:23-26.
14. (a) San wan sma abi fosi fanowdoe bifo a kan sori bribi na ini Jezus? (b) Efoe Gado teki sowan sma gi na hemel goedoe, san sa psa dan, aladi a moe dede?
14 Foe kan sori bribi na ini Jezus Kristus, dan wan sma moe de na libi èn moe kan jere ofoe leri foe en. Baka dati na sma kan gi en libi abra na Gado nanga jepi foe Kristus èn sori na wan agersifasi na bosroiti disi nanga jepi foe a dopoe na ini watra. Efoe na hemel Tata foe Jezus Kristus feni en boen foe kari na discipel disi foe en Manpikin di gi ensrefi abra èn dopoe foe kisi na hemel goedoe nanga Kristus, dan a sa wiki en nanga jepi foe en jeje. Disi wani taki dati a disicipel disi di wiki nanga jepi foe na jeje te foe kaba moe dede leki wan libisma. Ma Jezus ben taki: „Awasi a dede, [a] sa kon na libi.” Na ini a tori foe en a sa kon na libi leki wan jeje mekisani komoto foe dede go na ini na jeje kondre nanga Jezus.
15. Te wan sma dede di abi na joisti bribi, ma tokoe no ben wiki nanga jepi foe Gado jeje, na ini sortoe positsi a sa de dan na a ten foe en opobaka?
15 Fa na situwasi de efoe Jehovah Gado no ben wiki wan dopoe discipel di gi ensrefi abra foe kisi na hemel goedoe nanga Kristus, e dede now, soleki ben psa nanga foeroe sma sensi na bigin foe na tjari kon makandra foe Kristus „tra skapoe”? (Joh. 10:16) Foe di a ben sori bribi na ini na sma di de „na opobaka èn na libi”, dan foe sensi en grontapoe opobaka, naar ala waarschijnlekheid foe sensi a bigin foe dati, de na ini wan moro betre positsi na ini a tori foe na njoen seti foe sani (Hebr. 11:35). Dan a sa de dape kaba biten foe den gebroiki en gi spesroetoe diniwroko grani na ondro na hemel kownoekondre. Na a fasi disi na ferwakti di a ben abi dati a ben sa kisi wan opobaka èn di a ben hori tranga na ini dede, sa kon troe leki wan grani gi Gado!
16, 17. Fa a de, nanga na opobaka foe den sma foe den ten bifo Kristus di ben kan loekoe soso na a kon foe na „siri” foe Gado „oema”? (b) Nanga jepi foe sortoe wortoe Jezus ben gi wi na djaranti dati den ben sa kisi na opobaka?
16 No wawan den sma foe sensi na fosi kon foe Jezus Kristus ben sori bribi na ini en, sa abi wan prati na opobaka — efoe dati sa de ini hemel ofoe na grontapoe — ma sosrefi toe den sma foe den ten bifo, Kristus di, nanga bribi na ini Jehovah Gado, ben loekoe na a kon foe na „siri” foe na agersi „oema” foe en di ben taki a fesi. Na „siri” dati ben sori taki a ben de a srefi nanga san ben kari bakaten ’na siri foe Abraham’ (Gen. 12:1-3; Gal. 3:16). Na mindri den sma di ben loekoe na a kon foe na „siri” disi foe na Moro Bigi Abraham Jehovah Gado, ben de, dati no de foe taki, na famiri edeman Abraham nanga en manpikin Izaak nanga en granpikin Jakob ofoe Israël. Jezus Kristus, na siri foe Abraham, ben poti krakti na tapoe na sékerheid foe den opobaka di a ben taki:
17 „Foe taki foe na opobaka foe den dede sma, oenoe no ben lési san Gado ben taki gi oenoe, di a ben taki: „Mi de na Gado foe Abraham èn na Gado foe Izaäk èn na Gado foe Jakob”? A no de na Gado foe den dede sma, ma foe den libiwan” (Matt. 22:31, 32). „Ma foe taki foe den dede sma, dati den sa kisi opobaka, oenoe no ben lési na ini na boekoe foe Mozes, na ini na tori foe na makaboesi, fa Gado ben taki gi en: ’Mi na a Gado foe Abraham èn na Gado foe Izaäk èn na Gado foe Jakob’? A no de wan Gado foe dede sma, ma foe den libiwan” (Mark. 12:26, 27). „Bika gi den alamala e libi” (Luk. 20:37, 38). Na tapoe na indirekt fasi dati Jehovah Gado ben gi wi na djaranti dati den dede libisma sa kisi wan opobaka.
18. Foe soema Gado mati Abraham ben de wan agersiprenki, te joe e loekoe na na natuur foe na pramisi siri?
18 Gado égi pramisi na en mati Abraham ben abi na ini en dati famiri-lo foe na grontapoe ’ben sa blesi densrefi’ nanga jepi foe en „siri” (Jak. 2:23; Gen. 12:1-3; 22:15-18). Foe di na „ siri” ben tron wan jeje siri, dan na libisma Abraham ben de wan agersi prenki foe Jehovah Gado, bika soso Jehovah Gado ben kan tron na Tata foe na jeje „siri”, na glori Jezus Kristus di de now na ini hemel.
19. Foe sortoe sani Openbaring 20:11-14 e gi wi wan profétis prenki?
19 Wi e kisi wan proféti prenki foe na opobaka di e kon foe den dede libisma-lo na grontapoe. Na ini Openbaring 20:11-14 den e skrifi foe na opobaka na ini na vorm foe wantoe agersi prenki na a fasi disi: „Èn mi [na apostel Johannes] ben si wan bigi weti troon èn na sma di ben sidon a tapoe dati. Na grontapoe èn na hemel ben lowe komoto foe en fesi gwe, èn nowan presi ben feni gi den moro. Èn mi si den dedewan, den bigiwan èn den pikinwan, tanapoe na fesi na troon, èn boekoelolo ben opo. Ma wan tra boekoelolo ben opo; a ben de na lolo foe libi. Èn den dedewan den ben kroetoe tapoe na fundamenti foe den sani di ben skrifi na ini den boekoelolo, akroederi den wroko. Èn na se ben gi den dedewan di ben de na ini den èn dede èn hades ben gi den dedewan na ini den, èn ibriwan foe den ben kisi kroetoe akroederi den wroko. Èn dede nanga hades ben fringi go na ini na se foe faja. Disi wani taki na di foe toe ede, a se foe faja.”
20. San sa psa na a kaba foe na doesoen jari kroetoedé nanga den sma di den nen e skrifi na ini na boekoe foe libi èn nanga den sma di nen no ben skrifi na ini na boekoe disi?
20 Na ini na ten foe na doesoen jari „dé” di Gado ben „poti” èn tapoe san „a abi na prakseri foe kroetoe na grontapoe pe libisma e libi na ini regtvaardikifasi nanga jepi foe wan man di a ben poti”, dan den libisma dedewan di drai kon baka foe na opobaka sa meki gebroiki foe ala den sani di Gado seti gi na tégo ferloesoe foe den (Tori 17:31). Na ini na fasi disi den sa „blesi densrefi”. Te den pasa na laatste volmaakti tesi na tapoe den getrow volmaaktifasi, dan den sa kisi na paiman foe tégo libi na ini wan grontapoe paradijs. Ma san e psa now te den no psa na tesi dati? Dan den e go na ini na di foe toe dede”, pe opobaka no kan de moro (Openbaring 20:14). Na ini Openbaring 20:15 tanapoe foe dat’ede: „Boiti dati, ibriwan sma di nen no ben skrifi na ini na boekoe foe libi, ben fringi go na ini na se foe faja.”
[Prenki na tapoe bladzijde 3]
Prisiri sa de psa marki te den sma di dede now sa libi baka