Na moro hé nen di de
„Disi joe moe taki gi den Israëlsma, taki Jehovah, na Gado foe den fosten tata foe den, na Gado foe Abraham, na Gado foe Izaäk nanga a Gado foe Jakob de a Sma, di seni joe go na den. Disi na mi nen foe tégo; disi na mi titel na ini ibri geslagti.” — EXODUS 3:15, The New English Bible.
1. Omeni waarde wan nen abi te joe teki en gersi nanga tra wortoe di kan gebroiki foe kon sabi wan sma?
WI ALAMALA abi wan nen. A nen foe oen e meki sma kon sabi wi leki wan sma. Efoe joe jere na nen foe wan sma di joe no wani si na ai srefsrefi dan ala sortoe negatief firi e kon na joe ala di na nen foe wan sma di joe lobi srefsrefi e tjari switi moi prakseri kon na joe. Boiti a nen foe joe dan tra wortoe de ete di e ferteri foe joe libi na wan moro sjatoe fasi. A srefi sma den kan kari professor, basi, papa ofoe granpa, èn disi e anga foe den omstandigheden. Ibriwan foe den wortoe disi kan tjari tra prakseri kon na fesi foe na sma èn poti prakseri tapoe wan tra pisi foe en libi. Ma en nen e memre oen na a heri persoon — ala den fasi foe en ala san wi sabi foe en.
2, 3. Fa den wortoe di e gebroiki foe kari Gado, kan abi krakti tapoe den prakseri di wi abi foe en?
2 O fa, oen kan tjari na srefi gronprakseri kon na tapoe oenoe denki foe Gado? A wortoe di joe e gebroiki gi en abi wan bepaalde krakti na tapoe joe loekoe foe na Mekiman?
3 Den wortoe „Mekiman” nanga „Almaktiwan” e poti prakseri na tapoe bepaalde fasi foe en wroko. „Masra” abi foe doe nanga en makti. „Gado” e ferteri foe en leki wan sma di abi moro leki libisma égifasi nanga makti. Na lésiman foe Na Pentateuch foe na anoe foe J. Vredenburg, pe a wani foe si taki Gado nen kenki kon na ini na Tégowan kande sa tjari wan heri tra prenki kon na fesi foe Gado leki na lésiman foe bijbel pe a e si taki na vertaler ben kenki a nen foe Gado kon na ini „na MASRA”. Na so wan kerki skrifiman ben taki: „Na tjari kon foe a persoonlek nen foe Gado na ini na kristen anbegi nanga leri ben sa abi wan bakapisi foe sani di no de foe ferwakti.”
4. (a) San wi kan taki foe den difrenti sortoe wortoe di wi e gebroiki te wi e taki foe Gado? (b) O foeroe tron en nen e gebroiki na ini a bijbel?
4 Den difrenti wortoe di e ferteri foe Gado — Masra, Almaktiwan, na Mekiman — de joisti. A bijbel e gebroiki den. Ma wan wortoe de di moro foeroetron e gebroiki na ini a bijbel leki ibriwan foe den wortoe disi. A de a persoonlek NEN foe Gado, a nen dati moe tjari ala sani kon na ini wi memre san wi sabi foe en. A nen dati di leki fa a de wan gwenti den e kari en Jehovah ofoe Jahweh, e kon na ini a fosi tekst foe a bijbel moro foeroe tron leki ibri tra wortoe di e sori na Gado. Na ini na Comprehensive Concordance of The New World Translation of the Holy Scriptutes (na concordantie tapoe na Ingrisi Njoen-Grontapoevertaling) 43 kolom de fanowdoe foe skrifi a nomroe foe tron di a wortoe „Gado” ofoe „foe Gado” e gebroiki na ini a bijbel, ma 77 kolom e gebroiki foe skrifi den tron di „Jehovah” ofoe „foe Jehovah” ben tanapoe.
5. (a) San Exodus 3:15 e tjari kon a krin foe a nen foe Gado? (b) San wi kan taki foe na fasi foe kari a nen „Jehovah”?
5 A no libisma teki a nen disi gi Gado. A bijbel e taki, taki Gado ben teki a nen dati gi ensrefi èn ben sori taki a ben moe gebroiki. A ben taki: „Disi joe moe taki gi den Israëlsma, taki JEHOVAH, na Gado foe den fosten tata foe den, na Gado foe Abraham, na Gado foe Izaäk, na Gado foe Jakob, de na sma di ben seni joe go na den. Disi na mi nen foe tégo; disi na mi titel na ini ibri geslagti” (Exodus 3:15, NE). Foe san-ede na modern vertaling di ala sma sabi e gebroiki na nen Jehovah na ini a tekst disi? Foe di disi de na fasi fa sma gwenti nanga na nen foe Gado di tanapoe na ini na fosi Hebrew bijbel doesoendoesoen tron.
6. San na ete wan winimarki na ini a gebroiki foe a nen foe Gado?
6 Te na bijbel e gebroiki wan nen gi Gado dan disi no e jepi wi wawan foe denki na en leki wan krakti, ma leki wan persoonlekheid. A e jepi wi foe kon krosbé na en. A gersi taki Gado de farawe gi foeroe sma. Tokoe na apostel Paulus ben skrifi: „A no de farawe gi ibriwan foe oen”. — Tori foe den Apostel 17:27.
Fa joe e doe te joe e jere a nen disi
7, 8. Fa joe e doe te joe e jere a nen Jehovah? Foe san-ede?
7 Fa joe e doe te joe e jere a nen disi di a bijbel e gebroiki gi Gado? Negatief prakseri e kon na joe ini ofoe switi moi prakseri? Den ben leri joe foe abi negatief prakseri tapoe na nen di leki fa Gado égi Wortoe e taki a wani foe sma sabi en, ofoe en nen e foeroe joe nanga wan firi foe bigi warderi, soleki a bijbel taki joe moe doe?
8 Te wi e jere a nen Jehovah, dan disi moesoe meki wi denki na a Mekiman foe hemel nanga grontapoe. Leki fa na fosi Hebrewtongo e sori dan na bijbel e taki, taki: „Jehovah Gado [Jehovah Elohim] ben meki grontapoe nanga hemel”. Na bijbel e taki so srefi toe: „Jehovah Gado ben go abra foe meki a libisma komoto foe stof foe na gron, bro na ini en noso-olo libibro, na so na libisma ben tron wan libi sili” (Genesis 2:4, 7). Soboen wi moe taki tangi foe wi libi na En. Nanga en mekiwroko meki joe ben kon na libl. A sani disi abi krakti tapoe joe foe doe wan sani te joe e jere a nen foe Gado?
9. Na san na nen disi moe memre wi moro ete?
9 Boiti taki a de na Mekiman, a de sosrefi toe na Gado nanga wan prakseri. Sma e denki taki a nen Jehovah wani taki „e meki sani kon de”. A e sorgoe foe tron ala sani san de fanowdoe na ini wan bepaalde omstandigheid, sodati en prakseri nanga pramisi sondro mankeri e kontroe.
10. San Exodus 6:3 wani taki?
10 Jehovah ben taki gi Mozes: „Mi ben sori misrefi na Abraham, Izaäk nanga Jakob alaten leki Gado na Almaktiwan, na foe na sé foe mi nen Jehovah nanga dati mi no ben de bekenti nanga den” (Exodus 6:3). Disi wani taki, taki Abraham, Izaäk nanga Jakob noiti ben jere a nen disi? Nono, a no disi a wani taki, bika Jehovah ben taki a fesi kaba gi Mozes taki a ben de na Gado foe den dri man disi (Exodus 3:15). Boiti foe dati, soleki den sori na ini na artikel (bladzijde 4 foe na Bakratongo Wachttoren) „A nen ben moe gebroiki?”, dan den getrow dienstknegti disi ben gebroiki alaten a nen disi. Ma na nen ben kan tjari kon na krin ibri momenti a wan njoen fasi. Den no ben sabi ete sortoe ekstra sani a nen disi ben sa wani taki te sma ben si kaba ofara Jehovah ben sa go foe ben sa loekoe a tapoe taki en pramisi nanga prakseri ben sa kon troe.
11. Fa Israëlsma ben sa leri sabi Jehovah djonsro moro boen leki den fostentata foe den?
11 Sortoe prakseri? A pipel ben de leti na mofodoro foe si den ferwondroe tin plaag. Den ben de na mofodoro foe tjari psa na Redi Se nanga dréfoetoe. Na ondro omstandigheden di ben sa gi den frede, den ben sa kisi na wet na a bergi Sinaï. Den ben sa kisi kibri te den ben sa waka pasa na „bigi sabana di e gi frede” èn tjari go na a pramisi Kondre. — Deuteronomium 1:19; Exodus 6:7, 8; 14:21-25; 19:16-19.
Den lobi wroko foe en
12, 13. San na wantoe foe den sani di na bijbel e ferteri foe Jehovah wroko foe lobi?
12 Na heri bijbeltori e trowe leti na tapoe na persoon foe na Mekiman. A e ferteri foe en getrowfasi, opregtifasi, nanga geregtigheid. Na bijbel e taki: „Boen èn opregti Jehovah de.” Nanga: „O bigi en boen-atifasi de!” „Na Stonbergi, volmaakti na ini en wroko, bika ala en pasi na geregtigheid. Wan Gado foe getrowfasi na soema kroektoedoe no de; regtvaardiki nanga opregti a de.” — Psalm 25:8; Zacharia 9:17; Deuteronomium 32:4.
13 Na bijbel e ferteri foe Jehovah leki Kownoe (Psalm 10:16; Daniël 4:34), Kroetoeman (Psalm 50:6; 98:9), Tata (Jesaja 64:8; Mattéus 6:6-9), Trowman (Jesaja 54:5; Jeremia 3:14) Leriman (Psalm 71:17; Jesaja 50:4; 54:13), nanga Jepiman (Psalm 30:2; 115:9-13; 121:2). En nen moe meki wi go denki na en lobi wroko, na den regtvaardiki gronprakseri di ben poti nanga taki a abi na reti foe aksi foe en grontapoe pikin foe gi en jesi nanga frede. Den boekoe foe bijbel e taki: „Wan sma e sabi Jehovah na a kroetoe di a ben tjari kon.” „Jehovah e kibri ala den sma di lobi en, ma ogri sma a sa pori.” — Psalm 9:16; 145:20.
14. (a) Fa den skrifiman nanga singiman foe den Psalm ben sori taki den e poti fertrow na ini Jehovah? (b) San na bijbelboekoe Odo e sori foe en?
14 Na nen disi e kon 749 tron na ini na heri bijbelboekoe Psalmen. Den psalm ofoe prijsesingi ben singi nanga mofo foe prisiri anbegiman di na ini na tempel na Jeruzalem ’ben e tjari tangi gi na nen foe Jehovah’ (Psalm 122:1-4). Den skrifiman nanga singiman foe den psalm ben sabi Jehovah nen (Psalm 9:10), ben poti fertrow na ini en nen (33:21), ben kari en nen (80:18; 105:1), ben tjari tangi gi en santa nen (106:47), ben soekoe jepi na ini en nen (124:8) nanga prijse en nen alaten (68:4; 135:3). En nen no ben de wan sani di ben kibri ma di den ben lobi (Psalm 89:1; 92:1-5). Jehovah no ben doe lobi wroko wawan di den Psalm e singi foe den, ma a ben gi na koni di tanapoe na ini na bijbelboekoe Odo, nanga jepi foe en santa jeje. Drape wi de lési: „Bika Jehovah srefi e gi koni; komoto foe en mofo sabi èn a makti foe si boen nanga ogri e kon” (Odo 2:6). Efoe na vertaling foe a bijbel foe joe e gebroiki na ini den pisi disi „MASRA” sabi séker dan taki na ini na Hebrewtongo di ben gebroiki na ini a bigin Gado nen ben de na ini ala den presi dati.
15. (a) Jehovah nen moe meki wi denki na sortoe prenspari sani? (b) Sortoe fundamenti Daniël 2:20, 21 nanga 4:17 e gi wi foe blesi na nen foe Jehovah?
15 Na nen dati moe memre wi ala na historia, den profétitori, den wet nanga koni di tanapoe na ini na bijbel. Na nen moe meki wi go denki na den ferwondroe profétitori di ben abi foe doe nanga a waka foe a historia foe grontapoe. Jehovah ben tjari den sani di ben pasa na ini na historia na so wan fasi dati en profétitori ben sa kon troe na tapoe Egypte, Assyrië, Babylon, Medo-Perzië, Griekenland nanga Rome, sosrefi toe na ini den pisiten di ben kon na baka dati, te na ini wi jarhondro di e meki toetenti nanga baka dati. — Daniel kapitel 2, 7, 8.a
Jezus nanga na nen foe na Tata
16. (a) Fa a waka foe Jezus dja na grontapoe moe abi krakti na tapoe wi warderi gi en Tata, Jehovah Gado? (b) Fa spesroetoe Jezus ben meki a nen foe en Tata bekenti?
16 Na waran firi foe warderi di na nen foe Gado Jehovah moe foeroe wi ati, wan moro penspari sani moe wiki en kon toe, namkoe — taki a ben seni na wan wondroefasi en „Fosigebore pikin”, „Na Wortoe”, na sma di ben tron Jezus Kristus, kon na grontapoe (Hebrewsma 1:6; Johannes 1:13; Romeinisma 5:6-8). Jezus ben taki na ini begi na en hemel Tata: „Mi ben tjari joe nen kon na krin gi den sma di joe ben gi mi foe na grontapoe . . . Èn mi ben meki joe nen bekenti na den, èn mi sa meki en bekenti” (Johannes 17:6, 26). No dati en bakaman no ben sabi na nen foe Gado. Soleki ben sori na ini na artikel „A nen foe Gado na ini den kristen Boekoe foe bijbel” (na ini na Bakratongo Wachttoren foe 1 maart 1984 bladzijde 7) dan den ben si a nen disi na ini den Hebrew bijbellolo nanga na Griki bijbelvertaling di den ben e gebroiki. Ma nanga jepi foe den leri foe Jezus, na nen ben wani taki wan ekstra sani — neleki fa disi ben de a tori nanga den wroko foe Jehovah nanga a ten foe Mozes. Jezus ben meki a sabi foe wi nanga warderi gi Jehovah èn fa a de nanga en prakseri kon moro dipi na wan wondroefasi. A nen foe Jehovah wani taki moro foeroe gi wi nanga Jezus, di ben taki: „San mi e leri no de foe mi, ma de foe en di ben seni mi kon.” Jezus ben gi na loesoe-paiman, opo na pasi pe joe moe waka go na a Tata. Jezus ben taki foe dat’ede: „Mi na a pasi nanga na waarheid nanga na libi. No wan sma e kon na a Tata dan nanga jepi foe mi.” — Johannes 7:16; 14:6.
17. Fa a boekoe Openbaring ben taki a fesi na sortoe fasi a nen foe Gado ben sa gebroiki na wan bepaalde okasi na ini hemel?
17 Na ini a bijbelboekoe Openbaring pe a visioen foe Johannes tanapoe foe sani di o pasa na ini wi ten, dan Jehovah nen e kisi prijse te now ete. Te Babylon na Bigiwan, na grontapoe makti foe falsi anbegi, kisi pori, wan bigi ipi na ini hemel e bari nanga prisiri: „Hallelujah! Ferloesoe nanga glori nanga makti de foe wi Gado.” Baka dati „den twenti na fo owroeman nanga den fo libi sani fadon na gron èn anbegi Gado di sidon na tapoe na troon, e taki: ’Amen. Hallelujah’” (Openbaring 19:1, 4, Revised Standard Version) San „Hallelujah” wani taki? Tapoe bladzijde 4 foe na bakratongo Wachttoren foe 1 maart 1984 wi ben si kaba taki „Jah” ben de wan sjatoe poëmafasi foe taki sani gi „Jehovah”. Na ini The Random House Dictionary of the English language den e taki foe dat’ede dati „Hallelujah” komoto foe na Hebrewtongo gi „prijse Jehovah”, Na ini hemel Gado e kisi anbegi soboen nanga na kari: „Prijse Jehovah!”
Wondroe wroko
18. San wi sa kon ferstan moro betre te wi sabi san Jehovah ben doe „foe a boen foe en nen”?
18 A nen foe Gado moe gebroiki, èn memre wi na en wroko nanga en lobi boen-atifasi. Na bijbel e ferteri wi taki a ben doe den toemsi bigi sani disi „foe na boen foe en nen”, „foe meki en makti bekenti” (Psalm 106:8). Den wondroe wroko di a ben doe „foe na boen foe en nen” no ben doe foe en égi gridi lostoe ede, ma foe jepi wi foe ferstan taki en na Gado, taki a abi na reti foe taigi wi san wi moe doe, taki wi moe abi wan absoluut fertrow na ini na tjari kontroe foe en pramisi (1 Samuël 12:22). A ben taki na ini a pisi tori disi: „Prakseri den fosi sani foe langa ten pasa kaba taki mi de a wan di de Gado, èn no wan tra sani de noso wan sma di de speri foe wi; na sma di foe a bigin kaba e ferteri a kabapisi foe granwe den sani di no ben doe; na sma di e taki: ’Mi rai sa kon troe èn ala mi prisiri foe ati mi sa doe’; . . . mi ben taki en, mi sa doe en. Mi ben seti en, mi sa doe en toe.” — Jesaja 46:9-11.
19. Sortoe korostoe wortoe Jozua ben taki foe na bow di joe kan bow tapoe na Wortoe foe Gado?
19 Someni jarhondro a fesi Jozua ben memre den Israëlsma na a sani disi: „Oen sabi heri boen nanga heri oen ati nanga heri oen sili taki no wan wortoe foe ala boen wortoe di Jehovah, joe Gado, ben taki gi oenoe ben tan sondro foe kon troe. Ala sani ben kontroe gi oenoe. No wan wortoe foe dati ben tan sondro foe kon troe”. — Jozua 23:14.
20. San na wan toe foe den sani di na nen Jehovah moe meki joe denki?
20 Ala den sani disi de na ini na indruk di joe abi foe Jehovah? A jere foe en nen e meki joe prakseri na en wroko, krakti, en almakti, en hori wortoe nanga na waarheidgetrowfasi foe en pramisi? Joe e tjari en nen kon kroederi nanga na Gado di e sorgoe foe tron ala sani san de fanowdoe na ini den gegeven omstandigheden, sodati en prakseri kan kon troe? Joe e tan denki pikinso taki Jehovah ben seni Jezus kon a grontapoe foe poti Gado nen reti, foe leri wi foe en Tata èn foe gi na loesoeprijs ala sma di wani teki disi? Joe firi gi Jehova abi na ini toe warderi gi en pramisi foe wan regtvaardik ten di e kon gi wan grontapoe di krin? — 2 Petrus 3:13.
21. Fa na fasi foe oen kan de leki di foe na regtvaardiki kownoe David?
21 Sabi foe den sani di Jehovah ben doe, e meki bribi kon. Bribi e gi wi tranga foe doe en wroko. Wi e gebroiki en nen, e taki foe en doe, e pristeri wisrefi leki en dienstknegti, e loekoe na fesi na na kontroe foe en gran prakseri di no sa fadon foe krin na grontapoe foe ogridoe nanga foe tjari gi na libismafamiri regtvaardiki, njoen toestand. Te wi abi so wan bribi, e libi nanga dati, wi kan taki leki na regtvaardiki kownoe David: „Mi mofo sa taki foe a prijse foe Jehovah; èn ala skin sa blesi en nen te ten di no abi marki, ja, foe tego.” — Psalm 145:21.
[Foetoewortoe]
a Loekoe foe wan takmakandra foe foeroe foe den profétitori disi na boekoe „Joe wani moe pasa na grontapoe”, di ben kon na doro nanga jepi foe na Watchtower Bible and Tract Society.
Foe loekoe den sani sjatoe
◻ Omeni waarde wan nen abi, kontrari wan tra wortoe di e meki wi kon sabi wan sma?
◻ San a nen Jehovah moe meki wi kon denki?
◻ Fa na leri di Jezus ben gi ben meki wi warderi kon moro bigi gi na nen foe Jehovah?
◻ Fa den wroko di Jehovah ben doe „foe na boen foe en nen” e tjari foeroe wini kon gi wi?
[Prenki na tapoe bladzijde 3]
Fa a fri di Gado fri den Israëlsma pasa na Redi Se meki en nen kon bekenti gi den?