Michaël, na bigi kownoe, e opo tanapoe
„Èn na ini a ten dati Michaël, na bigi kownoe di e opo doe sani foe a boen foe den manpikin foe joe pipel sa opo tanapoe”. — DANIËL 12:1.
1. Sortoe waka ini a ten di o kon foe den sani di o psa na grontapoe a bijbel ben si a fesi, èn sortoe aksi e kon a fesi foe dat’ede foe a pipel foe Gado?
JEHOVAH ben gi wan krin warskow: Vrede noiti sa de na grontapoe so langa a stré e go doro a mindri na kownoe foe noordsé èn na kownoe foe zuidsé. Den toe makti disi ben sa abi alaten belang di de kontrari makandra. Boiti foe dati, dan na kownoe foe noordsé te a de na a hé marki foe na feantifasi foe den sa de leki wan kefar gi nd jeje toestand foe Gado pipel, bifo a e ’kon krinkrin na en kaba’ (Daniël 11:44, 45). Gado pipel sa psa a aanval disi libilibi? Èn san e psa nanga a kownoe foe zuidsé te en bigi feanti e kon na wan kaba?
2, 3. (a) Sortoe profétitori wi e feni na ini a boekoe Ezechël sodati wi e kisi jepi foe ferstan na profétitori di e go foe a kownoe foe noordsé èn a kownoe foe zuidsé? (b) Leki fa a profétitori foe Ezechiël taki dan san de bakapisi foe na laatste aanval tapoe a pipel foe Gado?
2 Wan profétori na a mofo foe Daniël mati foe en ten jepi foe piki den aksi disi. Ooktoe Ezechiël ben kisi Gado jeje foe taki foe „na laatste pisi foe den dé”, èn a ben warskow gi wan aanval di bô kon foe Gog foe Magog tegen a pipel foe Gado (Ezechiël 38:2, 14-16; Daniël 10:14). Na ini na agersi tori dati Gog ben de wan agersifasi foe Satan èn en legre ben agersi ala den grontapoe bakaman foe Satan di ben sa doe wan laatste, èn sondro howpoe moeiti foe kiri na pipel foe Gado poeroe. Foedi na aanval disi net soleki di foe na kownoe foe noordsé sa feni presi na ini na laatste foe den dé, dan a de wan redelijk sani foe kon na a bosroiti dati te na kownoe foe noordsé e prani en ’paleistenti a mindri na bigi se èn na santa Gowtoebergi’ a e doe disi foe hori baka gi na aanval foe Gog (Daniël 11:40, 45). Na aannval disi sa waka boen?
3 Ezechiël e taki a fesi: „’A moe psa na tapoe a dé dati, dati Gog e kon tapoe a gron foe Israël’, na so den wortoe foe na Soeverein Masra Jehovah de, ’dati mi atibron sa opo kon ini mi noso èn misrefi wani go feti nanga en, nanga pest èn nanga broedoe; èn wan bigi sibiboesi alen di e soengoe sani nanga agraston, nanga faja èn nanga swarfoe mi sa meki fadon kon tapoe en nanga en sroedati groepoe èn tapoe den foeroe pipel di sa de nanga en’” (Ezechiël 38:18, 22). Nono, na aanval no sa waka boen. Troe kristen sa kisi ferloesoe èn den ipi-ipi sma foe Gog sa kisi pori. — Ezechiël 39:11.
4. Na kownoe foe zuidsé sa psa libilibi na kaba foe na kownoe foe noordsé? Sortoe tra profétitori e hori baka gi na piki disi?
4 A de krin dati na ten foe na kaba foe na kownoe foe noordsé de soboen ooktoe na ten foe na kaba foe Gog, nanga en heri ipi, makandra nanga na kownoe foe na zuidsé. Disi e kroederi nanga tra profétori ini na boekoe Daniël. Wi e lési foe eksempre dati a kownoekondre foe Gado baka di a ben opo, „ben sa masi ala den kownoekondre disi [makanra nanga na kownoe foe noordsé èn na kownoe foe zuidsé] èn a ben sa meki a kon na wan kaba, èn srefi a sa tan te ten di no abi marki” (Daniël 2:44). Ooktoe na ini Daniël visioen foe na manskapoe nanga na krabita-bokoboko na Anglo-Amerkan politiek grontapoe makti e gersi nanga wan pikin toetoe. A pikin toetoe disi e kisi pori „ini na laatste foe a kownoekondre foe den” nanga anoe foe wan wroko-sani di hé moro libisma, no nanga jepi foe a kownoe foe noordsé. „Sondro [libisma] anoe a sa broko.” — Daniël 7:24-27; 8:3-10, 20-25.
Michaël, na bigi kownoe.
5. Soema sa de Jehovah moro prenspari wrokoman foe kisi ferloesoe gi en pipel èn foe san-ede disi fiti?
5 Dan na engel e tjari kon a krin soema na a wrokosani di Jehovah sa gebroiki foe tjari wan kaba kon na ala den makti disi. A a taki: „Èn a pisiten dati Michaël sa opo tanapoe, na bigi kownoe di e opo doe wroko foe na boen foe den manpikin foe joe pipel, èn seker wan ten foe benawtoe sa sori ensrefi soleki no ben kon foe sensi natie ben doe kon te na a ten dati. Èn na ten dati joe pipel sa lon komoto, ibriwan di den feni en nen skrifi ini na boekoe” (Daniël 12:1). Na bigin foe na profétitori na engel ben taki dati Michaël ben stré foe na boen foe Israël tegen den granman foe Perzië nanga Grikikondre (Daniël 10:20, 21). Now, na a kaba foe na profétitori, wi e kon sabi dati na srefi Michaël disi foe na boen foe a pipel foe Daniël „e opo doe wroko”. Soema na a sma disi di e opo doe wan sani gi na pipel foe Gado?
6, 7. (a) Soema na Michaël soleki son sabiman ini na kristenheid e taki? (b) Sortoe bijbel bewijsmateriaal e jepi wi foe kon sabi soema de precies Michaël?
6 Na ini a bigin kaba foe na di foe tin na négi jarhondro na bijbel sabiman Jozef Benson ben ferklari dati a fasi fa den skrifi foe Michaël soleki wi e feni en na ini a bijbel, „e sori krinkrin tapoe a Messias”. Na di foe tinanégi jarhondro na Luthersma E.W. Hengstenberg ben agri nanga dati, dati „Michaël no de no wan tra sma moro leki Kristus”. Na so na theoloog J.P. Lange ben skrifi ooktoe ini wan kommentaar tapoe Openbaring 12:7: „Wi e bribi dati Michaël foe sensi a bigin kaba de Kristus, ini wan fetikrosi tegen Satan.” Na bijbel e hori baka gi na sani disi? Ija, seker.a
7 Na engel ben taki foe eksempre dati „Michaël sa opo tanapoe”. Na ini na profétitori foe na engel dan „tanapoe” ofoe „opo tanapoe” (Hebrewtongo: ’a-madh’) kan wani taki „gi jepi” (Daniël 11:1). Na werkwortoe disi kan tjari na prakseri kon abra foe „kisi makti tapoe”, „opo meki oproeroe”, „gens” ofoe „kaka foetoe” (Daniël 11:6, 11, 14, 15, 16a, 17, 25). Ma nofotron a abi foe doe nanga op-doe wroko foe wan kownoe, a kan de foedi ai teki en kownoe makti ofoe foedi ai handri tapoe wan boenfasi na ini en wroko foe kownoe (Daniël 11:2-4, 7, 16b, 20, 21, 25). Disi na a betekenis di e fiti moro boen na den wortoe foe na engel ini Daniël 12:1. Èn a de seker wan hori baka gi na troe tori dati Michaël de Jezus Kristus, foedi Jezus Kristus de a kownoe di Jehovah poti, èn di ben kisi na komando foe pori ala natie na Armageddon (Openbaring 11:15; 16:14-16; 19:11-16). A de ooktoe ini akroederi nanga den tra profétitori di e sori ooktoe ini a ten di Gado kownoekondre ini anoe foe Jezus Kristus sa opo doe wan sani tegen den natie foe a grontapoe disi. — Daniël 2:44; 7:13, 14, 26, 27.
8, 9. (a) Soema ben de biginbigin na ’pipel foe Daniël’, èn soema de now a pipel disi? (b) Fa Michaël ben sori wan libi belangstelling psa ala den jarhondro gi na ’pipel foe Daniël’?
8 Michaël boen langa kaba ben abi foe doe nanga ’Daniël pipel’, den Israëlsma. A ben de na den na ini na sabana, èn a ben jepi den tegen den jeje granman foe den owroe grontapoe kownoekondre (Daniël 10:13, 21; Exodus 23:20, 21; Judas 9). Èn a ben gebore na grontapoe leki na man Jezus foe tron na Messias di sma ben ferwakti langa kaba, na „siri” di Gado ben pramisi na Daniël fosten tata, Abraham (Genesis 22:16-18; Galacia 3:16; Tori foe den Apostel 2:36). Ma na wan sari sani dati na heri natuurlijk natie Israël ben trowe Jezus; foe datmeki Jehovah ben trowe den leki en spesroetoe natie (Mattéus 21:43; Johannes 1:11). A ben teki a bosroiti foe tai en nen na wan njoen natie, wan „jeje Israël foe Gado”, di joe ben abi na ini natuurlijk djoe, èn no-djoe di ben poti bribi ini Jezus. — Galacia 6:16; Tori foe den Apostel 15:14; 1 Petrus 2:9, 10.
9 Na njoen natie disi, na salfoe kristen gemeente, ben doe kon ini 33 G.T., èn foe sensi a ten dati a ben doe wroko leki na Israël foe Gado. Disi ben sa de vanaf now na ’pipel foe Daniël’ (Romeini 2:28, 29). Bifo Jezus ben wiki komoto foe dede èn kisi na libi ini hemel na ini 33 G.T., a ben pramisi dati a ben sa tan gi „Daniël pipel” jepi di a ben taki nanga memre foe a ten di bô kon foe na njoen Israël dati: „Loekoe wi de nanga oenoe ala den dé te na a bosroiti foe na seti foe sani.” — Mattéus 28:20; Efese 5:23, 25-27.
Opo doe wroko foe na boen foe Daniël pipel
10. Leki fa den wortoe foe na engel di a taki gi Daniël e sori, dan fa Michaël sa opo doe wroko nanga wan faste bosroiti?
10 Ma now na engel e taki dati Michaël tapoe wan spesroetoe fasi ben sa opo doe wan sani. Te a e gebroiki toe tron vorm foe na werkwortoe ’a-madh’, a e taki: „Èn na ini a ten dati Michaël sa opo tanapoe, na bigi kownoe di e opo doe wroko foe na boen foe den manpikin foe joe pipel” (Daniël 12:1). Na sortoe fasi „Jezus sa opo tanapoe”? Èn fa a sa „opo tanapoe” te „a e doe wroko foe na boen foe [Daniël] pipel”? Loekoe wantoe bodoi foe sani di psa, bifo wi e go piki den aksi disi.
11. Na sortoe fasi nanga reti wi kan taki dati Jezus „e opo doe wroko” foe sensi 1914?
11 Jezus ben taki baka en opobaka ini 33 G.T. gi den bakaman foe en: „Ala makti ini hemel nanga grontapoe mi ben kisi” (Mattéus 28:18). Jezus e wroko nanga na makti dati langaten kaba tapoe en salfoe dienstknegti na grontapoe (Kolosse 1:13). Ma na ten no ben doro ete foe Jezus foe sori en makti leki kownoe foe Gado kownoekondre. Na presi foe dati bakadi a ben opo go na hemel ’a ben go sidon na a reti-anoesé foe Gado na ini hemel’ te na a ten dati na kownoekondre disi ben sa opo (Psalm 110:1, 2; Tori foe den Apostel 2:34, 35). A ten dati ben kon „na a faste ten” ini 1914 (Daniël 11:29). Na ini na jari dati den ben poti Jezus leki a kownoe di e tiri foe Gado kownoekondre tapoe na troon èn wantewante leki a moro prenspari engel, Michaël a ben trowe na Satan komoto foe hemel (Openbaring 11:15; 12:5-9). Jezus soboen ’e opo doe wroko’ sensi 1914 leki kownoe. — Psalm 2:6.
12, 13. Nanga sortoe aparti blesi di pipel foe Gado ben kisi na ini den jari foe sensi 1914, e gi na boewijsi dati Jezus e opo doe eroko foe na boen foe na pipel foe Daniël?
12 A ’opo doe wroko’ foe Jezus de gi ’den manpikin foe Daniël pipel’ wan bigi blesi. Foedi a ben teki en kownoe makti èn ben fringi Satan go na grontapoe, meki a ben krin a hemel tanpresi foe den ini a ten di e kon (Johannes 14:2, 3). Bakadati dan den sma di ben dede kaba na ini getrowfasi ben kan wiki komoto foe dede foe kisi den paiman ini hemel (1 Thessalonika 4:16, 17). Den wan di tan abra foe den, den di ben de ete na grontapoe, ben de na ini a ten foe na Fosi Grontapoe Feti na marki foe hebi ferfolgoe, sodati na prékiwroko foe den pikinmoro ben kon stop. Ma ini 1919 njoen libi ben bro go ini den èn den ben poti den leki wan njoen natie tapoe na grontapoe toneel. — Jesaja 66:7, 8; Openbaring 9:14; 11:11, 12.
13 Bakadati Jezus ben meki en pramisi kon troe foe tjari poeroe foe en kownoekondre „ala sani di de rede foe naki foetoe fadon èn den sma di e doe kroektoedoe” (Mattéus 13:41). Tapoe a fasi disi a ben sorgoe taki na krinfasi foe na gemeente foe salfoe kristen ben tan di ’ben sabi a Gado foe den, ben wini èn e handri na wan boen fasi’. Den ben préki a boen njoensoe foe a kownoekondre na a heri grontapoe èn a so fasi ’ben gi ferstan na foeroe sma’ (Daniël 11:32, 33; Mattéus 24:14). Sensi 1935 Jehovah ben poti go moksi nanga a gemeente disi wan nomroe foe „tra skapoe” di e gro dé foe dé, èn di abi wan grontapoe howpoe èn di e teki prati getrow na a préki foe na boen njoensoe foe a kownoekondre. — Johannes 10:16; Openbaring 7:9, 14, 15.
14. Sortoe bakapisi a ben abi dati ini na heri pisten disi foe den laatste dé ’ben opo doe wroko foe na boen foe na pipel foe Daniël’?
14 Dati joe abi na ini a ten disi so wan groepoe kristensma de tapoe ensrefi kaba wan aparti sani. Na ini wan grontapoe di politiek prati den ben ori a sé foe strikt neutraliteit leki sma di e saka densrefi na ondro na kownoekondre foe Gado (Johannes 17:14). Leki wan bakapisi foe dati den ben kisi foe na sé foe ala toe kownoe ferfolgoe. Ooktoe na falsi fasi foe anbegi ben konkroe èn meki komplot foe figi den poeroe foe na grontapoe. Ma presi foe disi ben psa, dan sani ben waka boen gi den èn sma e feni den now na ini moro leki 200 kondre èn na nomroe foe den e hari psa den 3 miljoen getrow komp wrokoman. Na ondro na tiri foe Kristus den e prisiri na ini wan jeje paradijs, di de wan bigi kontrari nanga a doengroe èn broejafasi foe na grontapoe disi (Jesaja 65:13, 14). Na so fasi Jezus [ben opo doe wroko] ini den laatsti dé „foe na boen foe den manpikin foe [Daniël] pipel”. — Daniël 12:1.
Michaël ’e opo tanapoe’
15. Na sortoe fasi „Jezus e opo”, èn oten disi e psa?
15 San a wani taki dan dati Jezus, di „e opo doe wroko” kaba ini a ten disi sa opo tanapoe? (Daniël 12:1) A wani taki dati en tiri te joe loekoe en boen ben kisi wan njoen fase. A de a ten na ini san a sa opo doe wroko tapoe wan aparti fasi foe kibri „Daniël pipel” dati libisma rigeri figi den poeroe (Ezechiël 38:18, 19). Na „ten” foe san den e taki dja de te joe e loekoe en boen na ten foe na kaba foe na kownoe foe noordsé èn na kownoe foe zuidsé te na kownoe foe noordsé de leki wan kefar gi na jeje toestand gi Gado pipel (Daniël 11:40-45). Bifo a ten dati dan soso Jezus getrow grontapoe onderdaan ben teki en tiri serjoesoe (Psalm 2:2, 3). Ma now a de a ten gi „na kon na krin foe na Masra Jezus”, pe ibri wan sma sa kisi dwengi foe erken en kownoeskap (2 Thessalonika 1:7, 8). Disi sa wani taki na pori foe ala feanti makti, èn bakadati na doesoen jari tiri foe Jezus nanga en kompe tiriman sa kon, pe na kownoekondre sa de na wán enkri tiri abra na libismafamiri. — Openbaring 19:19-21; 21:4.
16. San sa psa te Jezus ’e opo tanapoe’ tegen den goddelowsoe natie?
16 Ini akroederi nanga disi a engel e taki dati te Michaël opo tanapoe, „seker wan ten foe benawtoe sa sori ensrefi soleki no ben kon foe sensi wan natie ben doe kon te na ten dati” (Daniël 12:1; teki gersi nanga Mattéus 24:21). A sa de wan ten gi na pori foe den goddelowsoewan èn ferloesoe gi den getrowwan (Odo 2:21, 22). Arki na a dede skreki reactie foe den ontrow libisma ini a ten dati: „Den e tan taki gi den bergi èn gi den stonbergi: ’Fadon tapoe oenoe èn kibri oenoe gi na fesi foe na Sma di sidon na tapoe na troon èn gi na atibron foe na Lam, bika na bigi dé foe na atibron foe den kon, èn soema kan tan tanapoe dan?’” — Openbaring 6:16, 17.
17. San sa psa dan nanga Satan grontapoe sroedati makti makandra nanga na kownoe foe noordsé èn na kownoe foe zuidsé?
17 A bakapisi foe na „ten foe benawtoe” disi di Satan grontapoe sroedati makti Ezechiël profétitori tegen Gog foe Magog e skrifi foe en: „Tapoe den bergi foe Israël joe sa fadon, joe nanga ala den sroedati groepoe èn den pipel di sa de nanga joe” (Ezechiël 39:4). Jeremia ben taki, te ai taki foe na srefi ten foe benawtoe: „Den di Jehovah sa naki kiri, seker sa de tapoe a dé dati foe na wan oekoe foe na grontapoe te go doro na tra oekoe foe grontapoe” (Jeremia 25:33). Ija, a sa de troetroe wan ten foe benawtoe. Jezus sa meki wan kaba kon na a langa historia foe den feti foe libisma ’te a sa opo tanapoe’ foe poeroe den libismamakti di de frantwortoe foe dati. — Psalm 46:9; 1 Korinte 15:25.
Den sma di e tan a libi foe „wan ten foe benawtoe”
18. (a) Fa a sa waka nanga den troe anbegiman te Michaël ’opo tanapoe’? (b) San a wani taki dati ’wan sma nen skrifi na ini a boekoe’?
18 Aladi pipel foe Gado sa firi na bakapisi foe na feantifasi foe na gensman, tokoe disi moro foeroe sa de gi den goddelowsoesma „wan ten foe benawtoe” (Psalm 37:20). Na engel e ferteri Daniël: „Èn ini a ten dati na pipel foe joe sa lon komoto, ibriwan sma di en nen ben skrifi ini a boekoe” (Daniël 12:1). Foeroe foe ’den manpikin foe Daniël pipel’ sa dede na a ten dati èn ben kisi na hemel paiman foe den. Den disi sondro degedege sa abi wan prati nanga Michaël na a bigi sroedati wini disi (Openbaring 2:26, 27; Psalm 2:8, 9). Den sma foe den di sa tan ete na grontapoe, no sa teki prati na a stré; ma den sa de sma di e kibri den soifri retifasi èn den sa de soboen sma di de foe den sma di tan a libi (Openbaring 17:14; 19:7, 8). Den kompe foe den, na „bigi ipi”, ooktoe sa de sma di sa psa libilibi (Openbaring 7:9, 14). Na salfoe fikapisi èn den „tra skapoe” na a fasi disi „den nen sa skrifi ini na boekoe”, dati wani taki dati a nen foe den sa skrifi tanapoe dati den feni den boen foe kisi na presenti foe tego libi, efoe dati de ini hemel ofoe na ini grontapoe. — Johannes 10:16; Exodus 32:32, 33; Maleachi 3:16; Openbaring 3:5.
19. (a) Fa nanga a „opo tampoe” foe Michaël vrede sa tjari kon na grontapoe? (b) Sortoe aksi moe kisi wan piki?
19 Den disi sa kisi na grani foe si na kon foe wan troetroe vrede na a heri grontapoe. Den sa de kotoigi foe na kon troe foe Jehovah pramisi. Bika „den ogri sma srefi den sa koti poeroe, ma a sma di e howpoe na tapoe Jehovah, en dati sa abi grontapoe leki en porsi” (Psalm 37:9). Foedi Gado kownoekondre sa de dan na wan enkri tiri na grontapoe, dan ibri sma di de a libi sa de wan dienstknegti foe Jehovah. (Jesaja 11:9). Na so fasi Michaël „sa opo tanapoe” na ini „na ten foe na kaba” foe den toe kownoe foe tjari vrede kon gi na libismafamiri. No wan strélon foe kisi moro fetisani foe supermakti ofoe tra tori kan tapoe na sani disi. Ma disi wani taki dati wi moe wakti te na a ten dati bifo wi kan njan boen foe vrede? Nono, wan vrede de na ini san kristen kan prisiri nownow kaba — troetroe wan moro betre sortoe foe vrede leki soso a tori dati feti no de. Sortoe vrede disi de dan? San na engel ben taki moro fara gi Daniël ini na profétitori e trowe leti a tapoe disi.
[Foetoewortoe]
a Foedi Michaël den e kari a moro prenspari engel, meki son sma abi na prakseri dati efoe joe sa kon sabi en leki Jezus tapoe a wan ofoe tra fasi e broko a wartifasi ofoe positie foe Jezus saka (Judas 9). Tokoe na bewijsmateriaal tapoe san na kon sabi foe en disi e sori, ben tjari den sabiman foe na kristenheid di oen kari djaso na tapsé foe erken dati Michaël ben de Jezus, aladi, te wan sma mag bribi dati den ben e bribi ini a driwan-fasi.
Joe kan memre disi ete?
◻ Soema na Michaël, na bigi kownoe?
◻ Soema de ini a ten disi a pipel foe Daniël?
◻ Fa Michaël e opo doe wroko now foe a boen foe Daniël pipel?
◻ Fa Michaël djonsro tapoe wan fasi di sa de foe si sa opo tanapoe?
◻ Soema sa tan na libi te Michaël sa opo tanapoe?
[Prenki na tapoe bladzijde 8]
Ferloesoe sa kon gi Gado pipel te Michaël ’opo tanapoe’ foe meki wan kaba kon na a stré foe den kownoe