’Gi froemane tapoe a fondamenti foe lobi’
NA WAN sani foe den jari 60-61 bifo G. T., wan lowe srafoe ben libi Rome èn ben bigin wan waka foe 1400 km langa go na oso na Kolose, wan foto ini a zuidwestsei foe Pikin Asia. A ben e tjari nanga en wan boskopoe, di ben skrifi nanga anoe gi na eiginari foe en, di no wan sma moro leki na apostel Paulus ben skrifi. Ini a ten disi, a brifi dati na wan pisi foe bijbel èn a kon kisi a nen foe a sma di ben kisi en, Fileimon.
A brifi gi Fileimon ben de wan kefarlek boen pisi wroko foe taki-go-taki-kon nanga takt èn di e overtoigi. Ma san de moro prenspari, a abi wan nomroe foe praktis leri gi kresten ini a ten disi, di a waarde foe gi froemane na trawan tapoe a fondamenti foe kresten lobi, na wan foe den. Kon wi go loekoe a sjatoe ma krakti brifi disi moro fini.
Wan loweman e drai kon baka
Fileimon ben de wan kresten, wan memre foe a gemeente foe Kolose di sma ben lobi foeroe (Fileimon 4, 5). Ija, a gemeente foe drape ben gebroiki na oso foe en leki wan konmakandra presi! (Vers 2) Boiti dati, Fileimon ben sabi na apostel Paulus persoonlijk; kan de a ben de so, taki na apostel ben jepi en srefi foe a tron wan kresten. A de troe, taki Paulus e sori taki ensrefi no ben preiki na Kolose (Kolosesma 2:1). Ma, a ben tan toe jari na Efeise foe preiki na so wan marki taki „ala den wan di ben libi na a distrikt foe Asia [di ben abi Kolose na ini] ben jere a wortoe foe Masra” (Tori foe den Apostel 19:10). Fileimon ben de kande a mindri den arkiman di ben doe wan sani a tapoe a preiki.
Ma fa a no fa, neleki foeroe goedoe man foe a ten dati, Fileimon ben de wan eiginari foe srafoe. Na owroeten, srafoewroko no ben de ala ten wan wisiwasi sani. A mindri den djoe, a seri foe joesrefi noso osofamiri memre go doe srafoewroko ben de wan fasi di sma ben froekisi foe pai paiman (Levitikus 25:39, 40). The International Standard Bible Encyclopedia e taki foe a Romen ten: „Bigi nomroe sma ben seri densrefi go doe srafoewroko foe difrenti reide ede, ma moro foeroe foe kon abi wan libi di ben de moro makriki èn moro seiker leki foe tan wan pôti sma di ben gebore na ini fri, foe kisi spesroetoe wroko èn foe kon tanapoe moro hei na ini a libisma libimakandra. . . . Foeroe sma di no ben de Romesma ben seri densrefi na borgroe foe Rome nanga na opregti froewakti, wan sani di ben seti finifini na Romen wet, foe densrefi tron borgroe foe Rome te den ben kon fri.”
Ma, wan problema ben opo kon, di wan foe den srafoe foe Fileimon, wan man di ben nen Oneisimus, ben gowe libi en èn ben lowe go na Rome, kande a ben foefoeroe moni srefi foe Fileimon foe pai a lowe foe en di a ben lowe (Vers 18). Na Rome, Oneisimus ben kon ini kontakti nanga na apostel Paulus, di ben de wan strafoeman drape.
A srafoe di „den no ben man gebroiki fosi” èn di ben lowe gi katibo ben tron wan kresten now. A ben gi ensrefi dorodoro foe Paulus gebroiki en èn a ben doe boen wroko gi na apostel di ben de na doengroe-oso. A no de foe froewondroe, taki Oneisimus ben feni wan presi ini Paulus eigi „firi foe lobi” èn a ben tron „wan lobi brada” gi Paulus! — Vers 11, 12, 16.
Na apostel Paulus ben sa wani foe Oneisimus tan nanga en, ma Fileimon ben abi wettelijk reti leki eiginari foe Oneisimus. Oneisimus ben moesoe drai go baka so boen foe dini a wettig eiginari foe en. Fa Fileimon ben sa ontfanga en dan? A ben sa aksi nanga tranga èn nanga atibron a reti foe en foe gi en hebi strafoe? A ben sa degedege na a opregtifasi foe a taki di Oneisimus ben taki, dati a ben de wan kompe kresten?
Seti afersi ini lobi
Paulus ati ben boeweigi en foe skrifi Fileimon ini a tori foe Oneisimus. Ensrefi ben skrifi a brifi, èn a no ben gebroiki wan sekretarsi so leki fa a ben abi na gwenti foe doe (Vers 19). Teki wan toe miniti foe leisi a heri brifi gi Fileimon. Joe sa si, taki baka di Paulus ben meki Fileimon kon sabi en, èn ben winsi Fileimon nanga en osofamiri „no-froedini boen-ati nanga vrede”, a ben prèise Fileimon gi ’en lobi èn bribi foe Masra Jesus èn gi ala santawan.’ — Vers 1-7.
Paulus ben kan meki gebroiki makriki foe a makti foe en leki wan apostel èn ’gi Fileimon a komando foe doe san fiti’, ma na presi foe dati Paulus ’ben froemane en tapoe a fondamenti foe lobi’. A ben djaranti Fileimon taki Oneisimus troetroe ben tron wan kresten brada, wan di ben sori foe de boen gi Paulus. Na apostel ben gi leti taki: „Mi ben sa wani foe hori [Oneisimus] gi misrefi, so taki na presi foe joe a ben sa tan dini mi ini den boei foe doengroe-oso di mi moesoe tjari foe a boen foe a boen njoensoe. Ma”, Paulus ben go doro, „sondro joe primisi mi no wani doe no wan sani, so taki a boen di joe ben sa wani doe ben kan de, no leki na ondro dwengi, ma nanga joe eigi friwani.” — Vers 8-14.
Paulus ben gi Fileimon so boen a deki-ati foe teki Oneisimus, di fosi ben de wan srafoe foe en, baka leki wan brada. „Teki en nanga switifasi na a fasi fa joe ben sa doe nanga mi”, Paulus ben skrifi. A no ben de so taki Oneisimus ben abi foe kon fri foe dini leki srafoe. Paulus no ben proeberi foe kenki na ordefasi foe na libisma libimakandra foe en ten. (Teki gersi Efeisesma 6:9; Kolosesma 4:1; 1 Timoteus 6:2.) Ma, tokoe a matifasi a mindri srafoe nanga masra sondro degedege ben sa kon de moro nanga switifasi nanga jepi foe a kresten banti di ben de now a mindri Oneisimus nanga Fileimon. Fileimon ben sa si ini Oneisimus „moro leki wan srafoe, wan lobi brada.” — Vers 15-17.
Ma san de foe taki foe den paiman di Oneisimus ben sa kan abi, kande leki a bakapisi foe a foefoeroe di a ben foefoeroe? Agen, Paulus e meki gebroiki foe a matifasi foe en nanga Fileimon foe di a e taki: „Efoe a doe joe wan ogri noso moesoe pai joe wan sani, poti disi tapoe a rekening foe mi.” Paulus ben sori froetrow taki Fileimon ben sa sori wan jeje foe gi sma pardon, di ben sa de moro leki san Paulus ben aksi. Foe di Paulus ben howpoe foe kon fri heri esi, a ben seti sani srefi foe njanboen foe a fasi foe Fileimon foe teki en na en oso, ini a krosibei ten di ben o kon. Baka di Paulus ben gi wan toe odi moro èn ben winsi Fileimon „a no-froedini boen-ati foe Masra Jesus Krestes”, a ben tapoe a brifi foe en. — Vers 18-25.
Leri gi kresten ini a ten disi
A boekoe Fileimon abi boen foeroe praktis leri gi kresten ini a ten disi. Wan sani de seiker, a e memre wi foe a fanowdoe foe gi sma pardon, srefi te wan kompe bribiman doe wi wan ogri na wan serjoesoe fasi. „Efoe joe e gi sma pardon foe den fowtoe foe den”, Jesus Krestes ben taki, „joe Tata na hemel sa gi joe pardon toe.” — Mateus 6:14.
Den wan di abi posisi foe teki fesi ini a kresten gemeente ini a ten disi, spesroetoe, kan feni boen foe a boekoe Fileimon. A de wan moi sani foe si, taki Paulus ben hori ensrefi foe no gebroiki en makti leki apostel foe gi Fileimon a komando foe doe san fiti. Moro fara wi e si taki Paulus no ben aksi nanga tranga taki Oneisimus ben moesoe kisi pasi foe tan na Rome foe dini Paulus. Paulus ben respeki a reti foe trawan foe abi goedoe. A ben froestan toe taki ala di wan fasi foe handri sani na wan fasi foe basi sma ben sa kan abi leki bakapisi taki Fileimon ben sa arki en, dan tokoe a ben sa de moro boen foe Fileimon handri so leki fa en ati ben firi. A ben aksi wan sani di ben abi en fondamenti tapoe lobi, so taki Fileimon ben sa doe wan opregti sani a tapoe dati.
Kresten owroeman ini a ten disi foe dati ede noiti moesoe „basi trawan di de a goedoe foe Gado”, foe di den meki wan fowtoe gebroiki foe a makti foe den noso foe di den e gebroiki wan tranga-ati fasi foe basi na ipi (1 Petrus 5:1-3). Jesus ben taki: „Joe sabi taki den tiriman foe den nâsi basi den èn den heiman e gebroiki makti a den tapoe. Disi no de so na mindri oenoe” (Mateus 20:25, 26). Opziener moro foeroe e si taki memre foe na ipi e doe wan sani moro esi na tapoe san den e aksi na wan lobifasi leki te den e komanderi en. Den wan di e pina foe brokoskin ede e warderi opziener di sa meki ten foe arki den problema foe den na wan switifasi èn di e gi rai di e sori taki den e froestan sani.
A brifi foe Paulus e memre owroeman morofara foe a waarde foe prèise sma èn foe takt. A e bigin foe di a e erken taki ’den safoe firi foe lobi foe na sei foe den santa wan, ben gi kowroe-ati nanga jepi foe’ Fileimon (Vers 7). Na opregti prèise disi, sondro degedege, ben meki Fileimon ati kon de moro opo foe teki sani. Na a srefi fasi ini a ten disi, rai noso advies nofotron kan gi na wan moro safoefasi te a e gi nanga opregti prèise di waran. Èn so wan rai no moesoe gi grofoe noso sondro takt, ma na wan switifasi pe „sowtoe poti na ini”, so taki a de moro switi gi na arkiman. — Kolosesma 4:6.
Na apostel Paulus ben sori moro fara froetrow taki Fileimon ben sa doe a joisti sani foe di a ben taki: „Foe di mi e froetrow na ini taki joe sa wani foe gi jesi, mi e skrifi joe foe di mi sabi taki joe sa doe srefi moro leki den sani di mi taki” (Vers 21). Owroeman oenoe e sori a srefi froetrow ini den kompe kresten foe oenoe? Disi no e jepi den foe den wan foe doe san de joisti?
A de wan moi sani foe si, taki papa nanga mama moro foeroe feni taki a sori froetrow ini den pikin foe den abi boen bakapisi toe. Foe di den e erken a waarde foe de klariklari foe gi jesi — wan angri foe doe moro leki soso foe doro den sani di de fanowdoe — meki papa nanga mama na wan seiker marki e meki den pikin foe den warderi densrefi. Komando noso aksi foe papa nanga mama moesoe taki, te disi man, nanga wan switi lobi sten. Den moesoe sori taki den man poti densrefi ini a presi foe den pikin foe den, ala di den e froeklari foe san ede den e handri so. Papa nanga mama moesoe prèise den pikin foe den na wan waran fasi te den e froedini so wan prèise èn den moesoe tan farawe foe no kroetoekroetoe nomo a den pikin tapoe, spesroetoe na poebliki.
Na a srefi fasi, masra kan sori den eigifasi foe reidelekfasi èn switifasi, foe di den de klariklari foe prèise den wefi foe den. Disi e meki a saka di wefi moesoe saka densrefi na den ondro de wan prisiri sani èn wan fonten foe kowroe-ati èn prisiri! — Odo 31:28; Efeisesma 5:28.
Fa Fileimon ben doe soifri a tapoe a brifi foe Paulus no skrifi. Ma wi no man denki taki a froetrow foe Paulus na ini en no ben de na en presi. Meki kresten owroeman, papa nanga mama èn masra ini a ten disi abi boen bakapisi na a srefi fasi ini a fasi fa den e handri, no foe di den e dwengi sma, noso foe di den e gi komando, noso foe di den e hori sma na den ondro, ma foe di den e „gi froemane tapoe a fondamenti foe lobi.”
[Prenki na tapoe bladzijde 30]
Na presi foe aksi sani foe di Paulus ben abi makti leki apostel, Paulus ben gi Fileimon a froemane tapoe a fondamenti foe kresten lobi