„Wi feni a Mesias”!
„Fosi [Andreas] ben feni en eigi brada, Simon, èn ben taigi en: ’Wi feni a Mesias’ (san wani taki, te den e vertaal disi: Krestes).” — JOHANES 1:41.
1. Foe san Johanes a Dopoeman ben gi kotoigi ini a tori foe Jesus foe Nasarèt èn na sortoe bosroiti Andreas ben kon ini a tori foe en?
ANDREAS ben loekoe a djoe man di den ben kari Jesus foe Nasaret, langa èn boen. Jesus no ben loekoe leki wan kownoe noso wan koni man noso wan rabi. A no ben weri moimoi krosi foe wan kownoe noso a no ben abi weti wiwiri, a no ben abi safoe anoe nanga wan weti skin. Jesus ben jongoe — wan sani foe 30 jari — èn a ben abi grofoe anoe nanga wan broin skin foe wan man di e wroko nanga en anoe. So boen Andreas no ben froewondroe kande foe kon sabi taki a ben de wan temreman. Ma, tokoe Johanes a Dopoeman ben taki foe a man disi: „Loekoe, a Pikin Skapoe foe Gado!” A dei na fesi, Johanes ben taki wan sani di ben gi moro froewondroe srefi: „Disi na a Manpikin foe Gado.” Disi ben kan de troe? Andreas ben teki pikinso ten foe arki Jesus a dei dati. Wi no sabi san Jesus ben taki; ma wi sabi taki den wortoe foe en ben kenki a libi foe Andreas. A ben lon go soekoe en brada Simon èn ben bari „Wi feni a Mesias”! — Johanes 1:34-41.
2. Foe san ede a de so prenspari foe poti prakseri tapoe a boeweisi efoe Jesus ben de a Mesias di den ben pramisi?
2 Andreas nanga Simon (di Jesus ben gi wan tra nen, Petrus) ben tron apostel foe Jesus baka ten. Baka moro leki toe jari di a ben de leki en disipel, Petrus ben taigi Jesus: „Joe na a Krestes [Mesias], a Manpikin foe a libi Gado” (Mateus 16:16). Den getrow apostel nanga disipel ben sori te foe kaba taki den de klariklari foe dede gi a bribi dati. Ini a ten disi, miljoenmiljoen opregti sma e gi densrefi na a srefi fasi. Ma tapoe a gron foe sortoe boeweisi? Boeweisi, te foe kaba, e meki a difrenti na mindri bribi nanga a bribi di wan sma e bribi sani esi-esi. (Loekoe Hebrewsma 11:1.) So boen, meki wi go poti prakseri tapoe dri algemeen groepoe foe boeweisi di kan sori taki Jesus ben de foe troe a Mesias.
A geslaktilin foe Jesus
3. San den evangeliumtori foe Mateus nanga Lukas e taki finifini foe a geslaktilin foe Jesus?
3 A geslaktilin foe Jesus na a fosi boeweisi di den kresten Griki Boekoe e gi foe horibaka gi a de di a de a Mesias. Bijbel ben taki na fesi taki a Mesias ben o kon foe a famirilin foe kownoe David (Psalm 132:11, 12; Jesaja 11:1, 10). Na evangeliumtori foe Mateus e bigin: „A boekoe foe a historia foe Jesus Krestes, manpikin foe David, manpikin foe Abraham.” Mateus e hori baka gi a krakti boeweri disi, foe di a e soekoe foe feni a roetoe foe Jesus nanga jepi foe a lin foe en kwekipapa, Josef (Mateus 1:1-16). Na evangeliumtori foe Lukas e tjari a geslaktilin foe Jesus nanga jepi foe en mama di meki en, Maria, go baka nanga jepi foe David nanga Abraham go na Adam (Lukas 3:23-38).a So boen den evangelium skrifiman e boeweisi a froeklari foe den finifini, taki Jesus ben de wan erfgenaam foe David, foe di wet ben hori baka gi dati èn so srefi a geslakti foe a mama di meki en.
4, 5. (a) Den speri foe Jesus ben tjalensi a roetoe foe en di komoto foe David èn foe san ede disi de prenspari? (b) Fa boekoe di no de foe bijbel e hori baka gi a geslaktilin foe Jesus?
4 Srefi a moro bigi gensman foe a de di Jesus de a Mesias no kan taki, dati Jesus no ben abi a reti foe de a manpikin foe David. Foe san ede? Toe reide de. Wan, a boeweri dati ben taki ibritron baka na ala sei na Jerusalem tintin jari bifo a foto ben pori na ini 70 G.T. (Teki gersi Mateus 21:9; Tori foe den Apostel 4:27; 5:27, 28.) Efoe a boeweri dati ben falsi, dan iniwan gensman foe Jesus — èn a ben abi foeroe — ben kan boeweisi taki Jesus ben de wan bidrigiman soso foe di den ben e loekoe a geslaktilin foe en ini den boekoe pe dati skrifi ini den poebliki presi pe den e kibri den boekoe disi.b Ma historia no e skrifi foe nowan sma di ben tjalensi a roetoe di Jesus e roetoe foe David. A krin, taki a boeweri ben de wan sani di no wan sma ben man degedege na dati. Sondro degedege Mateus nanga Lukas ben teki den nen abra, di ben de fanowdoe foe boeweisi a roetoe foe Jesus, langalanga foe den poebliki tori, foe poti dati ini den tori foe den.
5 A di foe toe sani: fonten boiti bijbel e sori troe taki pikin moro ala sma ben e agri taki dati na a geslaktilin foe Jesus. Foe eksempel, a Talmoed e skrifi foe wan rabi foe a di foe fo jarihondro di ben kroetoe Maria, a mama foe Jesus, na wan toemoesi grofoefasi, taki a ’ben e hoeroe nanga temreman’; ma a srefi pisi dati e taki, dati „[Maria] ben de wan bakapikin foe kownoemanpikin nanga tiriman”. Wan eksempel foe wan ten moro a fesi, na di foe Hegesipus, a historia skrifiman foe a di foe toe jarihondro. A ben froeteri taki di a Romen kèiser Domisianus ben wani foe kiri ala den bakapikin foe David, son feanti foe den fosi kresten ben tori den granpikin foe Judas, na afoebrada foe Jesus, „taki den ben de foe a famiri foe David.” Efoe den ben sabi Judas leki wan bakapikin foe David, Jesus no ben de dati toe? Sondro degedege! — Galasiasma 1:19; Judas 1:1.
Profeititori di abi foe doe nanga a Mesias
6. Ofoeroe pasa marki den profeititori foe a Mesias de ini den Hebrew Boekoe?
6 Wan tra groepoe foe boeweisi taki Jesus ben de a Mesias na profeititori di kon troe. Profeititori di abi foe doe nanga a Mesias de pasa marki ini den Hebrew Boekoe. Na ini en boekoe The Life and Times of Jesus the Messiah, Alfred Edersheim e teri 456 pisi foe den Hebrew Boekoe di rabi foe owroeten ben si leki pisi di ben abi foe doe nanga a Mesias. Ma den rabi ben abi foeroe fowtoe prakseri foe a Mesias; foeroe foe den pisi di den ben sori go na tapoe no ben abi foe doe nanga a Mesias srefisrefi. Tokoe, awansi fa no fa, wan heri ipi profeititori de di e meki sma sabi Jesus leki a Mesias. — Teki gersi Openbaring 19:10.
7. San na wan toe foe den profeititori di Jesus ben meki kon troe ini a ten di a ben libi na grontapoe?
7 Na mindri den joe abi: a foto pe en mama ben meki en (Mika 5:2; Lukas 2:4-11); a sari sani foe a kiri di den ben kiri pikin-nengre ipi-ipi, di ben pasa baka di Jesus mama ben meki en (Jeremia 31:15; Mateus 2:16-18); den ben sa kari en komoto na Egipti (Hosea 11:1; Mateus 2:15); tiriman foe den nâsi ben sa kon na wán foe kiri en (Psalm 2:1, 2; Tori foe den Apostel 4:25-28); a tori di den ben o tori en foe 30 solfroe moni (Sakaria 11:12; Mateus 26:15); srefi a fasi fa a ben o dede. — Psalm 22:16, foetoewortoe; Johanes 19:18, 23; 20:25, 27.c
Profeiti ben taki foe a doro di a ben o doro
8. (a) Sortoe profeititori e sori finifini oten a Mesias ben o doro? (b) Sortoe toe sani wi moesoe sabi, so taki wi kan froestan a profeititori disi?
8 Meki wi go poti wi prakseri tapoe soso wán profeititori. Na Danièl 9:25, den ben froeteri den djoe oten a Mesias ben o kon. Wi e leisi: „Oenoe moesoe sabi èn abi a koni foe si sani taki sensi a wortoe taki foe meki Jerusalem kon boen baka èn foe bow en baka te leki a Mesias a Tiriman, seibi wiki sa de, so srefi siksitenti na toe wiki.” Te joe e loekoe en frafra, dan a profeititori disi e sori wan kibritori kande. Ma te wi e go loekoe en moro fini, dan a e aksi foe wi go feni soso toe pisi foe bodoi: wan penti foe bigin èn wan pisi ten. Foe agersi disi, efoe joe ben abi wan karta di e sori go na wan goedoe di beri na ini gron „50 keti (wan markitiki)” owstoesei foe a fonten ini a moi djari foe foto”, joe ben sa feni den tirilin wan sani di e dangra joe froestan — spesroetoe te joe no ben sabi pe a fonten disi ben de noso o langa wan ’keti’ de. Joe no ben sa go ondrosoekoe den toe sani disi, so taki joe ben kan kon sabi pe a goedoe de? We, a profeititori foe Danièl na pikinmoro a srefi sani, boiti taki wi e kon sabi wan ten foe bigin èn e teri a pisi ten di e kon a baka.
9, 10. (a) San na a bigin penti pe sma e bigin teri den 69 jariwiki? (b) Olanga den 69 wiki ben de èn fa wi doe sabi disi?
9 Fosi wi abi a penti pe wi e bigin fanowdoe, a dei di ’a wortoe ben taki foe meki Jerusalem kon boen baka èn bow en baka.’ Baka dati, wi moesoe sabi olanga a de komoto na a penti dati, olanga den 69 (7 nanga ete 62) wiki ben de. No wan foe den pisi tori dati de moeilek foe feni. Nehemia e froeteri wi toemoesi krin taki a wortoe ben taki foe bow a skotoe lontoe Jerusalem baka, foe meki en awansi fa no fa wan foto di bow baka „ini a di foe twenti jari foe Artaxerxes a kownoe” (Nehemia 2:1, 5, 7, 8). Dati e poti a penti pe wi moesoe bigin tapoe 455 bifo G.T.d
10 Now, ini a tori foe den 69 wiki disi, den ben kan de troetroe wiki foe seibi dei? Nôno, foe di a Mesias no ben o kon soso wán jari baka 455 bifo G.T. So boen moro foeroe bijbel sabiman èn wan lo vertaling (so srefi a djoe Tanakh ini a foetoewortoe foe a vers disi), e agri taki den wiki disi na „jari” wiki. Den djoe foe owroeten ben sabi a teri disi foe wan ’jariwiki’, noso wan pisi ten foe ibri seibi jari. Neleki fa den ben hori a sabadei ibri seibi dei, na so den ben hori wan sabajari ibri seibi jari (Exodus 20:8-11; 23:10, 11). So boen wi ben kan teri 69 jariwiki kon tron 69 tron 7 jari noso 483 jari. Ala sani di libi foe wi doe na teri. Te wi e teri 483 jari bigin nanga 455 bifo G.T., dan wi e doro na a jari 29 G.T. — a srefi jari di Jesus ben dopoe èn ben tron ma·shiʹach, a Mesias! — Loekoe „Seventy Weeks”, Insight on the Scriptures, pisi 2, bladzijde 899.
11. Fa wi kan piki den sma di e taki, dati disi na soso wan disi ten fasi foe froeklari a profeititori foe Danièl?
11 Son sma sa gens kande taki disi na soso wan disiten fasi froeklari foe a profeititori foe meki a fiti na ini historia. Efoe dati ben de so, foe san ede den sma foe Jesus ten ben froewakti taki a Mesias ben o kon na a ten dati? Kresten historia skrifiman Lukas, Romen historia skrifiman Tacitus nanga Suetonius, djoe historia skrifiman Josefus, nanga djoe filosoofman Filo alamala ben libi krosibei foe a ten disi èn ben kotoigi foe a fasi disi foe froewakti wan sani (Lukas 3:15). Son sabiman ini a ten disi e taki, dati a ben de a hori di Rome ben hori den djoe na ondro kwinsi di ben meki den ben angri foe a Mesias èn ben froewakti en ini den dei dati. Ma foe san ede, den djoe ben froewakti a Mesias na a ten dati na presi na a ten foe den jarihondro foe krasi Griki froefolgoe moro a fesi? Foe san ede Tacitus e taki, dati ben de „kibri profeititori” di ben meki taki den djoe ben froewakti taki makti tiriman foe Juda ben o kon èn ben „o kisi tirimakti na heri grontapoe”? Abba Hillel Silver, e erken na ini en boekoe A History of Messianic Speculation in Israel, taki „den ben froewakti a Mesias na wan ten foe a di foe toe kwartaal foe a fosi jarihondro G. T.”, no foe a hori di Rome ben hori den na ondro, ma foe „a pôpi teri foe ten ini den dei dati”, di den ben teki foe wan pisi foe a boekoe Danièl.
Tapoesei ben meki sma kon sabi en
12. Fa Jehovah ben meki sma kon sabi Jesus leki a Mesias?
12 A di foe dri sortoe boeweisi foe a de di Jesus de a Mesias na a kotoigi di Gado srefi e kotoigi foe dati. So leki fa Lukas 3:21, 22 e taki, dan baka di Jesus ben dopoe, a ben kisi salfoe nanga a moro santa èn krakti makti ini na universum, Jehovah Gado en eigi santa jeje. Èn nanga en eigi sten Jehovah ben erken taki a ben feni a Manpikin foe en, Jesus, boen. Na toe tra okasi, Jehovah ben taki langalanga nanga Jesus komopo na hemel èn ben sori na so fasi taki A ben feni en boen: wan leisi, na fesi foe dri apostel foe Jesus èn wan tra leisi, na fesi wan bigi ipi sma di ben tanapoe e loekoe (Mateus 17:1-5; Johanes 12:28, 29). Moro fara, engel ben seni kon foe tapoesei foe taki foe Jesus en posisi leki Krestes, noso Mesias. — Lukas 2:10, 11.
13, 14. Fa Jehovah ben sori taki a ben feni Jesus boen leki Mesias?
13 Jehovah ben sori taki a ben feni a salfoewan foe en boen, foe di a ben gi en a krakti foe doe bigi wroko. Foe eksempel, Jesus ben taki profeititori di ben taki finifini foe historia di ben moesoe kon ete — sonwan foe den doro te ini a ten foe wi. A ben doe wondroe toe, so leki a gi foe njanjan na wan ipi sma di ben abi angri èn a meki kon betre foe sikiwan. A ben opo dedewan srefi foe dede. Na froeteri den bakaman foe en ben e froeteri anansitori nomo di ben abi foe doe nanga den bigi wondroe doe disi baka di a ben doe den? We, Jesus ben doe foeroe foe den wondroe foe en na fesi sma di ben de kotoigi foe dati, sontron doesoendoesoen sma na wan momenti. Srefi den feanti foe Jesus no ben man taki, dati a no ben doe den sani disi troetroe (Markus 6:2; Johanes 11:47). Na sei foe dati, efoe den bakaman foe Jesus ben abi a firi foe froeteri den sortoe anansitori disi, foe san ede dan den ben de eerlijk ini a tori foe den eigi fowtoe? Foe troe, den ben sa de klariklari foe dede gi wan bribi di ben abi en fondamenti tapoe anansitori nomo di densrefi ben sidon prakseri den foe froeteri sma? Nôno. Den wondroe foe Jesus na troetori foe historia.
14 A kotoigi foe Gado di ben abi foe doe nanga Jesus leki a Mesias ben go moro fara. Nanga jepi foe santa jeje a ben sorgoe taki boeweisi taki Jesus ben de a Mesias ben skrifi poti èn ben tron wan pisi foe a boekoe di vertaal èn panja na ala sei moro ala tra boekoe na ini a heri historia.
Foe san ede den djoe no ben teki Jesus?
15. (a) Omeni papira Jesus abi foe meki sma kon sabi en leki a Mesias? (b) Sortoe froewakti foe den djoe ben meki foeroe foe den trowe Jesus leki a Mesias?
15 Te joe poti ala sani makandra, dan den dri groepoe disi foe boeweisi abi troetroe hondrohondro troetori na ini di e meki sma kon sabi Jesus leki a Mesias. Disi no nofo? Prakseri nomo taki joe wani kisi wan oto rèiboeweisi noso wan I.D.-karta èn sma e froeteri joe taki dri pisi papira foe meki sma kon sabi joe no ben nofo — joe moesoe tjari hondrohondro foe den. Fa disi de wan onreidelek sani! Dan seiker na ini bijbel sma kon sabi Jesus finifini. Ma foe san ede foeroe foe Jesus en eigi pipel e weigri foe erken ala a boeweisi disi taki en ben de a Mesias? Foe di boeweisi, di de so prenspari gi troetroe bribi, no e djaranti bribi. A de wan sari sani taki, foeroe sma e bribi san den wani bribi, srefi ala di den e si boeweisi pasa marki. Ini a tori foe a Mesias, moro foeroe djoe ben abi toemoesi prakseri di den no e loesoe foe san den ben wani. Den ben wani wan politiek mesias, wan di ben sa tjari wan kaba kon na a hori di Rome ben hori den na ondro kwinsi èn ben sa poti Israèl ini wan glori baka di ben de a srefi ini a tori foe goedoe na skin fasi ini den dei foe Salomo. Fa dan den ben kan teki a sakafasi manpikin disi foe wan temreman, a sma disi foe Nasarèt di no ben sori taki a e firi gi politiek noso goedoe? Fa spesroetoe a ben kan de Mesias baka di a ben pina èn dede na wan sjenfasi na wan pina oedoe?
16. Foe san ede Jesus en bakaman ben abi foe kenki den eigi froewakti ini a tori foe a Mesias?
16 A dede foe Jesus ben broeja en eigi disipel. Baka di a ben opo baka na wan glori fasi, dan a ben de krin taki den ben howpoe taki a ben sa ’seti a kownoekondre foe Israèl’ baka wantewante (Tori foe den Apostel 1:6). Ma den no ben trowe Jesus leki Mesias soso foe di a persoonlijk howpoe disi no ben kon troe. Den ben sori bribi ini en di ben abi en fondamenti tapoe den foeroe boeweisi di den ben abi èn a froestan di den ben froestan sani ben gro pikinso-pikinso; kibritori ben kon na krin. Den ben kon si taki a Mesias no ben man meki ala den profeititori di ben abi foe doe nanga ensrefi, kon troe ini a sjatoe ten di a ben de leki libisma na a grontapoe disi. Ija, wán profeititori ben taki, dati a ben o doro na wan sakafasi, e rèi tapoe a baka foe a pikin foe wan boeriki, ala di wan tra profeititori e taki, dati a e kon ini glori na tapoe den wolkoe! Fa ala toe ben kan troe? A krin taki a ben sa moesoe kon wan di foe toe leisi. — Danièl 7:13; Sakaria 9:9.
Foe san ede a Mesias ben moesoe dede
17. Fa den profeititori foe Danièl e sori krin taki a Mesias ben moesoe foe dede èn gi sortoe reide a ben moesoe dede?
17 Moro fara, profeititori foe a Mesias ben tjari kon na krin taki a Mesias ben moesoe dede. Foe eksempel, a srefi profeititori di ben taki na fesi oten a Mesias ben o doro, ben taki na fesi ini a vers di e kon na baka: „Baka den siksitenti na toe wiki [di e kon baka den seibi wiki] den sa koti [a] Mesias poeroe.” (Danièl 9:26) A Hebrew wortoe ka·rathʹ di den e gebroiki dja gi „koti poeroe” na a srefi wortoe di den e gebroiki gi a dedestrafoe na ondro a Wet foe Moses. Sondro degedege a Mesias ben moesoe dede. Foe san ede? Vers 24 e gi wi a piki: „Foe tjari wan kaba kon na sondoe èn foe tjari verzoening gi den fowtoe èn foe tjari regtfardikifasi kon na ini, foe ten di no abi marki.” Den djoe ben sabi boen taki soso wan srakti ofrandi, wan dede, ben kan verzoen fowtoe. — Levitikus 17:11; teki gersi Hebrewsma 9:22.
18. (a) Fa Jesaja kapitel 53 e sori taki a Mesias moesoe pina èn dede? (b) Sortoe sani di gersi taki den de kontrari densrefi a profeititori disi e meki opo kon?
18 Jesaja kapitel 53 e taki foe a Mesias leki wan spesroetoe Foetoeboi foe Jehovah di ben sa moesoe pina èn dede foe tapoe a sondoe foe trawan. Vers 5 e taki: „Den ben boro en foe wi sondoe ede; den ben masi en foe wi fowtoe ede.” A srefi profeititori, baka di a froeteri wi taki a Mesias disi moesoe dede leki „wan paiman ofrandi”, e tjari kon na krin taki a srefi Sma „sa meki den dei foe en kon moro langa èn ini en anoe a sani di de a prisiri foe Jehovah sa abi boen bakapisi (Vers 10). Disi no de kontrari makandra? Fa a Mesias ben kan dede èn baka dati „meki den dei foe en kon moro langa”? Fa den ben kan tjari en leki srakti ofrandi èn baka dati e meki ’a sani di Jehovah abi prisiri na ini sa abi boen bakapisi’? Ija, fa a ben kan dede èn tan dede sondro foe meki a moro prenspari profeititori di abi foe doe nanga en, kon troe, namkoe taki a ben sa tiri foe têgo leki Kownoe èn tjari vrede nanga kolokoe kon gi a heri grontapoe? — Jesaja 9:6, 7.
19. Fa na opobaka foe Jesus e meki den profeititori di gersi foe de kontrari makandra ini a tori foe a Mesias kon ini akroederi nanga makandra?
19 Den sani disi di gersi taki a de kontrari makandra ben loesoe nanga jepi foe wán wondroe di ben meki sekiseki. Jesus ben kisi wan opobaka. Hondrohondro opregti djoe ben de kotoigi foe a glori troesani disi (1 Korentesma 15:6). Na apostel Paulus ben skrifi baka ten: „A man disi [Jesus Krestes] ben tjari foe ala ten wán srakti ofrandi gi sondoe èn ben go sidon na a reti anoesei foe Gado, e wakti sensi a ten dati te leki den poti den feanti foe en leki wan foetoebangi gi den foetoe foe en” (Hebrewsma 10:10, 12, 13). Ija, a ben de baka di Jesus ben opobaka foe kisi hemel libi èn baka wan pisi ten foe „e wakti”, taki den ben sa poti en te foe kaba tapoe kownoestoeroe leki Kownoe èn dati a ben sa handri kontrari den feanti foe en Tata, Jehovah. Ini en ròl leki hemel Kownoe, Jesus a Mesias abi krakti tapoe a libi foe ibri libisma di e libi now? Na sortoe fasi? Wi sa poti prakseri na tapoe disi ini na artikel foe wi di e kon now.
[Foetoewortoe]
a Te Lukas 3:23 e taki: „Josef, manpikin foe Eli”, dan a krin taki disi wani taki „manpikin” na a fasi foe „masra foe en oemapikin”, foe di Eli ben de a papa di ben meki Maria. — Insight on the Scriptures, pisi 1, bladzijde 913-17.
b Te a djoe historia skrifiman Josefus, e pristeri en eigi geslaktilin, a e tjari kon na krin taki den sortoe tori dati ben de foe kisi bifo 70 G.T. Den tori disi ben pori kande makandra nanga a foto Jerusalem èn ben meki taki sma no ben man boeweisi ala den tra boeweri ini a tori foe a Mesias.
d Wan boen boeweisi de foe Griki, Babilonia nanga Persia fonten foe owroeten, di e sori taki a fosi jari foe Artaxerxes leki kownoe ben de 474 bifo G.T. Loekoe Insight on the Scriptures, pisi 2, bladzijde 614-16, 900.
Fa joe ben sa piki?
◻ Foe san ede wi e ondrosoekoe boeweisi efoe Jesus de a Mesias di den ben pramisi?
◻ Fa a geslaktilin foe Jesus e horibaka gi a de di a de a Mesias?
◻ Fa bijbel profeititori e jepi foe boeweisi taki Jesus ben de a Mesias?
◻ Na sortoe fasi Jehovah srefi ben sori taki a troe dati Jesus de a Mesias so leki sma kon sabi en?
◻ Foe san ede someni djoe ben trowe Jesus leki a Mesias èn foe san ede den reide disi no abi no wan gron?
[Prenki na tapoe bladzijde 11]
Ibriwan foe den foeroe wondroe foe Jesus e gi moro boeweisi taki en ben de a Mesias