Jehovah e handri na wan loyaal fasi
SOLEKI FA PETER PALLISER BEN FROETERI
A ben de na ini december 1985. Wi ben kon foeroe nanga emotie moro nanga moro di wi ben bigin saka na tapoe a internationaal opolani presi na Nairobi, Kenia. Di wi ben e rèi go na ini a foto, mi ben memre foeroe sani baka foe fositen, bika mi ben si èn ben jere sani di mi ben sabi.
WI BEN kon na Kenia foe fisiti „Sma di e kibri den soifri retifasi”-distriktkongres foe Jehovah Kotoigi. Twarfoe jari bifo, mi wefi nanga mi ben moesoe gowe foe Kenia bika den ben tapoe a preikiwroko foe wi. Wi ben libi drape na Bethel, a nen di ben gi na den bijkantoro foe Jehovah Kotoigi. Wan onfroewakti prisiri ben wakti wi drape di wi ben drai go baka foe tjari wan fisiti!
Wan jongoe Kotoigi di wi ben sabi sensi a ben abi toe jari, ben de na Bethel foe jepi sreka a bakadina njanjan. No moro mendri leki siksi memre foe a Bethelfamiri ben de sma di wi ben sabi di den ben de pikin-nengre. A ben de wan bigi prisiri foe si den now leki jongoe bigisma makandra nanga den osofamiri foe den, èn den alamala de aktief ete na ini a diniwroko! Wi Gado, Jehovah, ben sorgoe gi den akroederi a pramisi na ini bijbel: „Nanga wan sma di de loyaal, joe sa handri na wan loyaal fasi” (2 Samuèl 22:26). Mi ben si wan kefalek bigi difrenti na mindri mi jongoe jari èn a libi di den jongoewan disi ben abi di ben gi den foeroe winimarki!
Jongoe jari sondro wan marki
Mi ben gebore na Scarborough, Ingrisikondre, tapoe 14 augustus 1918. Toe jari na baka, mi mama nanga mi kweki-sisa ben froisi go na Kanada, èn na so mi ben tan den dri jari na baka nanga mi papa, en mama, èn en sisa. Di mi ben abi feifi jari, mi mama ben foefoeroe mi foe mi papa èn a ben tjari mi go na Montreal, Kanada. Fo jari na baka, a ben seni mi go baka na Ingrisikondre foe libi nanga mi papa èn foe go na skoro.
Mi mama nanga mi kweki-sisa ben skrifi mi pikinmoro ibri siksi moen. Na a kaba foe den brifi foe den, den ben skrifi taki den ben winsi taki mi tron wan boen borgoe, di de loyaal na a Kownoe nanga a kondre. Den piki foe mi kande ben broko den saka foe di mi ben skrifi taki mi ben bribi taki nationalisme nanga orlokoe no ben boen. Ma tokoe, foe di mi no ben abi no wan sani di ben tiri mi, meki na ini den tini-jari foe mi, mi ben libi sondro wan marki na ini a libi.
Baka dati, na ini juli 1939, siksi wiki bifo a di foe Toe Grontapoefeti ben bigin, den ben teki mi foe go na ini a legre foe Ingrisikondre. Mi ben abi 20 jari nomo. No langa na baka, a sroedati groepoe foe mi ben seni go na a noordsei foe Fransikondre. Te den Doisri feti-opolani ben kon feti nanga wi, dan wi, leki jongoeman, ben marki wi gon na tapoe den èn ben soetoe na den tapoe. A ben de wan frede fasi foe libi. Wi ben hari gowe foe den Doisri legre di ben e kon moro nanga moro krosibei, èn mi ben de wán foe den sma di den ben froisi go na Dunkirk na ini a fosi wiki foe juni 1940. Nanga tegoe mi kan memre ete di mi ben si wan heri legre groepoe foe dede skin di ben panja na a sekanti. Mi ben pasa a kefalek takroe ondrofeni dati libilibi èn mi ben doro na Harwich na a owstoesei foe Ingrisikondre, na tapoe wan pikin sipi di ben tjari lai.
A jari na baka, na ini maart 1941, den ben seni mi go na India. Drape mi ben kisi leri leki wan monteur foe den navigatie sistema. Na baka di mi ben didon wan pisi ten na ini ati-oso leki wan bakapisi foe wan infektie, den ben froisi mi go na wan legre groepoe na ini Delhi, a mamafoto foe India. Foe di mi ben de boen fara foe oso èn foe di mi no ben firi misrefi boen ete, mi ben bigin prakseri foe a tamara. Spesroetoe mi ben e aksi misrefi san e pasa nanga wi te wi dede.
Sori wan njoen loyaalfasi
Wan kompe Ingrisiman, Bert Gale, ben de mi kamra kompe na ini Delhi. Wan dei a ben taki dati „relisi ben de foe Didibri”, wan sani di ben wiki mi belangstelling. En wefi ben tron wan foe den Jehovah Kotoigi, èn wawan leisi a wefi ben seni bijbel poeblikâsi gi en. Wan foe den poeblikâsi disi, a pikin brochure Hope (Howpoe), ben wiki a belangstelling foe mi. A fasi fa a ben taki foe a howpoe foe na opobaka ben gi mi wan troetroe korostoe firi.
Wan ten na ini a bigin foe 1943, Bert ben taki nanga wan borgoe, di ben abi Ingrisisma nanga Indiasma broedoe, Teddy Grubert, di ben wroko nanga wi na ini a sroedati kampoe. Wi ben froewondroe foe jere taki Teddy ben de wan Kotoigi. Ala di na ini 1941 den ben tapoe den poeblikâsi foe Jehovah Kotoigi, tokoe a ben tjari wi go na den konmakandra di den Kotoigi ben hori na ini Delhi. Na ini a pikin gemeente dati mi ben feni opregti, switi kompe demakandra a fosi leisi na ini mi libi. Basil Tsatos, wan moro owroe kresten brada foe Grikikondre ben sori persoonlijk belangstelling gi mi èn a ben piki den aksi foe mi. A ben gi krin bijbel piki na tapoe den aksi foe san ede wi e owroe èn e dede, na opobaka, èn a njoen grontapoe foe regtfardikifasi di Gado ben pramisi. — Tori foe den Apostel 24:15; Romesma 5:12; 2 Petrus 3:13; Openbaring 21:3, 4.
A brochure Vrede — Is het van blijvende duur?, di den tjari kon na doro na ini 1942, spesroetoe ben wiki mi belangstelling. A ben sori a Folkoebontoe leki a „redi-kloroe werdri meti” (Openbaring 17:3). Ala di a ben kari Openbaring kapitel 17, vers 11, a pikin brochure ben taki: „Wi kan taki now taki a Folkoebontoe ’ben de, èn no de’”. A ben go doro foe taki: „Na organisâsi foe den nâsi na grontapoe sa opo baka.” Na ini 1945, moro leki dri jari na baka, dati na soifri san ben pasa di na organisâsi foe den Verenigde Nâsi ben seti!
Na ini a ten di den ben tapoe den poeblikâsi foe den Kotoigi, mi ben man jepi den njoen mati foe mi di mi ben feni. Te wan dosoe nanga Vrede — Is het van blijvende duur? foe pikin brochure ben o doro, dan a gemeente ben gi en na mi foe kibri den. Soema ben sa prakseri foe loekoe na ini a legre kampoe foe feni poeblikâsi di den tapoe? Ibri leisi te mi ben fisiti den konmakandra, mi ben teki wan toe pikin brochure nanga mi foe meki den brada tan abi pikin brochure. Mi ben kibri srefi den persoonlijk bijbel poeblikâsi foe den te den ben frede taki sma ben sa soekoe sani na ini den oso. Te foe kaba, tapoe 11 december 1944, wan kaba ben kon na a tapoe di den ben tapoe den poeblikâsi foe den Kotoigi.
Tesi ben kon na tapoe a loyaalfasi foe mi na kresten leri foe den kresten, na a ten foe den kresneti fesa foe 1943, di ben orga gi a legre groepoe foe wi. Mi ben weigri foe teki prati, foe di mi ben leri taki Jesus no ben gebore na ini a kowroe pisi ten foe december èn taki den fosi kresten no ben hori kresneti. — Teki gersi Lukas 2:8-12.
Di na „United Announcers” kongres ben hori na Jubbulpore (Jabalpur), foe 27 december te go miti 31 december 1944, mi ben de na mindri den pikinmoro 150 sma di ben de drape. Foeroe foe den sma di ben teki presi gi den kondre foe kon djaso na a kongres, ben rèis nanga jepi foe loko komoto foe Delhi, wan rèis foe pikinmoro leki 600 kilometer. Noiti mi sa frigiti a toemoesi moi situwâsi na ini na presi dati di no ben tapoe lontoe, pe mi ben si Jehovah en organisâsi e wroko.
Den sma di ben teki presi gi den kondre foe kon na a kongres, ben kisi tanpresi na ini skoro kamra, pe wi ben singi Kownoekondre singi èn ben njanboen foe switi kresten demakandra. Na a ten foe a kongres dati mi ben bigin teki prati na a poebliki preikiwroko, wan wroko di mi ben tan si leki wan warti sani foe sensi a ten dati.
Foeroeten diniwroko na Ingrisikondre
Mi ben drai go baka na Ingrisikondre na ini 1946 èn no langa na baka, mi ben bigin kon makandra nanga a Wolverton gemeente. Ala di wi ben abi pikinmoro tin Kownoekondre preikiman nomo, tokoe disi ben meki mi firi boen, èn mi ben ondrofeni a srefi tevredefasi di mi ben abi na den brada foe mi na ini India. Vera Clifton ben de bekènti na ini a gemeente leki wan opregti, switi sma. Di mi ben kon sabi taki a ben abi na angri leki mi foe de wan pionier, soleki fa den ben kari den foeroeten dinari, dan wi ben trow nanga makandra tapoe 24 mei 1947. Mi ben sreka wan karavan, noso wan oso di kan go foe a wan na a tra presi, èn a jari na baka wi ben kisi wi fosi pionier toewijzing, èn dati ben de a boiti foto Huntingdon.
Na ini a ten dati, wi ben bigin rèis na tapoe wi baisigri go na a boiti presi froekoe mamanten. Wi ben tapoe a preikiwroko foe wi di wi ben doe heri dei soso foe gebroiki wan sjatoe pisi ten foe njan wi brekten njanjan. Awansi o tranga a winti ben wai kon na wi tapoe noso o hebi na alen ben de na ini san wi ben moesoe rèi nanga baisigri foe go na oso, wi ben kolokoe èn ben de tevrede nanga a wroko foe Masra.
Baka wan pisi ten wi ben abi na angri foe doe moro na ini wi diniwroko èn foe prati a „boen njoensoe” nanga sma foe tra kondre (Mateus 24:14). Foe dati ede, wi ben gi wi nen foe fisiti a Gilead zendelingskoro na ini South Lansing, New York, Amerkankondre Te foe kaba, den ben teki wi na a di foe 26 Gilead klas di ben klari a skoro na ini februari 1956.
Moro bigi diniwroko na Afrika
A zendeling toewijzing foe wi ben de na Noord-Rhodesia (now Zambia) na ini Afrika. No langa na baka di wi ben doro, wi ben kisi a kari foe dini na a Bethel foe a kondre dati. Leki wan pisi foe a Bethel wroko foe mi, mi ben sorgoe gi a komunikâsi nanga Owstoe-Afrika. Na ini 1956, Kenia — wan foe den kondre disi foe Owstoe-Afrika — ben abi fo Kotoigi nomo, ala di moro foeroe leki 24.000 Kotoigi ben de na ini Noord-Rhodesia. Vera nanga mi ben bigin denki o boen a ben sa de foe dini pe moro jepi de fanowdoe.
Ne, sondro taki mi ben froewakti dati, mi ben kisi wan tra kari gi a Gileadskoro, èn disi tron gi wan skoro di sa hori tin moen langa gi bijkantoro opziener. Ala di mi ben libi Vera na baka na Noord-Rhodesia, mi ben rèis go na New York City, pe a Gileadskoro ben de na a ten dati. Baka di mi ben klari a skoro na ini november 1962, mi ben kisi a toewijzing foe go na Kenia foe seti wan bijkantoro drape. Na a ten disi, Kenia ben abi moro leki wán hondro Kotoigi.
Di mi ben drai go baka na Noord-Rhodesia foe miti Vera, mi ben moesoe stòp gi wan sjatoe ten na Nairobi, Kenia. Ma di mi ben doro, Bill Nisbet, wan brada di ben pasa Gilead na ini a di foe 25 klas, ben froeteri mi taki wan okasi ben de foe kisi wan officieel primisi foe go wantewante na Kenia. Wi ben go na den lantiman di abi foe doe nanga sma di e froisi go na tra kondre, èn na ini wan toe miniti mi ben kisi primisi foe wroko feifi jari langa na ini Kenia. So boen, noiti moro mi ben go na Noord-Rhodesia baka; na presi foe dati, Vera ben kon miti mi na Nairobi.
Baka di wan cursus ben sreka gi wi foe leri Swahili heri esi, wi ben moksi wisrefi nanga a pikin gemeente foe Nairobi na ini a diniwroko. Son tron, baka te wi ben leisi a pristeri foe wi na ini Swahili, dan na ososma ben e taki: „Mi no e froestan Ingrisitongo!” Ala di disi ben feni presi, tokoe wi ben horidoro èn safrisafri wi ben wini a problema di a tongo ben gi wi.
A gebied foe wi ben abi so srefi bigi kontren nanga oso di abi bijbel nen soleki Jerusalem nanga Jerikow. Heri esi wi ben man wiki belangstelling, èn foeroe sma foe den kontren disi ben kon tron njoen Kownoekondre preikiman. A bijbel waarheid ben abi wan toemoesi aparti krakti na tapoe den sma disi! A denki di sma ben denki taki a lo foe den hei moro leki tra lo ben gowe, foe di loyaalfasi gi a Kownoekondre ben tjari wánfasi na mindri a pipel foe Jehovah. Srefi sma foe difrenti sortoe lo ben trow nanga makandra, èn dati ben de wan toemoesi aparti sani gi den sma di no ben de Kotoigi.
Njoen Kownoekondre preikiman ben teki a waarheid fajafaja. Samson, foe eksempre, ben angri so kefalek foe meki bijbel waarheid kon na ini a kontren foe en oso, taki a ben e tan aksi meki pionier seni go drape. Foe taki leti, a ben bow ete wan pisi na en oso na ini a kontren foe Ukambani, foe sorgoe gi tanpresi gi den. No langa na baka, wan njoen gemeente foe Kownoekondre preikiman ben seti drape.
Difrenti leisi mi ben fisiti den brada foe wi na ini Etiopia, wan kondre foe Owstoe-Afrika. Den ben wroko wan gemiddelde foe moro leki 20 joeroe na ini wán moen na ini a diniwroko, ala di den ben kan go na strafoe-oso, ben kan kisi fonfon, èn doronomo sma ben loekoe den finifini. Wan leisi, toe span bus nanga Etiopia brada nanga sisa ben rèis wan wiki langa, ben abra kefalek bergi pasi, foe fisiti wan distriktkongres na ini Kenia. A koni foe den foe sreka sani foe meki Kownoekondre poeblikâsi de foe kisi na ini a kondre foe den, ben de toemoesi aparti. Wi, di ben de na ini Kenia, ben breiti srefisrefi foe jepi den foe meki den kisi sani.
Foe lanti sei, a wroko ben tapoe na ini Kenia na ini 1973, èn den ben dwengi den zendeling foe gowe. Na a ten dati wi ben abi moro leki 1200 Kotoigi na ini Kenia, èn foeroe foe den disi ben de na a opolani presi foe gi wi adjosi na wan fasi di wi no ben sa man frigiti moro. A de di den ben de drape ben meki wan sma di ben e rèis toe, aksi efoe wi ben de pôpi sma. Vera nanga mi ben drai go baka na Ingrisikondre èn ben kisi wan toewijzing drape, ma wi ben abi na angri foe go baka na Afrika.
Wi de baka na ini Afrika
Na so, wan toe moen na baka, wi ben kisi wi njoen toewijzing, foe go na Bethel na ini Accra, na mamafoto foe Gana, wan kondre na ini a westsei foe Afrika. Djaso, wán foe den toewijzing foe mi ben meki mi miti persoonlijk nanga den problema di den brada foe wi ben kisi. Foe di mi ben sorgoe foe bai njanjan nanga tra sani gi a Bethelfamiri, mi ben froewondroe foe si den kefalek hei prijs gi njanjan sani. Foeroetron wan sma no ben man bai den sani di a abi fanowdoe srefisrefi. Gasoline èn a de di onderdeel gi vervoer no ben de foe feni, ben tjari moro problema kon.
Mi ben kon leri o prenspari a de foe abi pasensi, wan sani di wi brada foe Gana ben kweki. A ben gi so foeroe deki-ati foe si a prisiri di den ben tan hori ala di den ben kakafoetoe gi a tesi foe kisi den sani di de fanowdoe foe tan na libi nanga jepi foe tjoekoe. Leki wan bakapisi foe dati, a pipel foe Jehovah na ini Gana ben de heri boen bekènti foe di den de eerlijk èn den ben kon abi wan boen nen na foeroe foe den lantiman.
Ala di materia sani ben mankeri, tokoe wan gro ben de na jejefasi. Na ini a heri kondre, den bijbel poeblikâsi foe wi ben de foe feni na ini pikinmoro ibri oso. Èn wi ben si a nomroe foe Kownoekondre preikiman gro na ini Gana foe 17.156 na ini 1973 di wi ben doro, te moro leki 23.000 na ini 1981. Na ini a jari dati a kisi di mi kisi huidkanker, di seiker ben kon moro hebi foe a son di ben naki mi na ini India nanga Afrika, ben dwengi wi foe gowe foe Gana èn foe drai go baka na Ingrisikondre foe man kisi dresi doronomo.
Njoen omstandigheid na Ingrisikondre
A drai di wi ben drai baka, ben de wan bigi kenki gi mi na ini mi diniwroko. Mi ben gwenti en srefisrefi foe taki fri nanga sma di ben lespeki Gado nanga a bijbel. Ma na ini London, wawan leisi nomo mi e feni so wan fasi fa sma e handri. Mi e froewondroe foe a hori di den brada na ini Ingrisikondre e horidoro. Disi meki mi si taki a de fanowdoe foe kweki moro firi gi den sma di „ben kisi kwinsi en den ben panja” na jejefasi. — Mateus 9:36.
Baka di wi ben drai kon baka foe Afrika, Vera nanga mi ben dini na Bethel foe Londen te go miti a ten di a dede, na ini september 1991 di a ben abi 73 jari. A no ben makriki gi mi foe lasi so wan getrow kompe di ben wroko sei nanga sei nanga mi na ini a diniwroko gi so foeroe jari langa. Mi e misi en srefisrefi. Ma mi breiti nanga a moi deki-ati di mi e kisi foe wi Bethelfamiri di abi so wan 250 memre.
Mi e si en troetroe leki wan grani foe man si fa Jehovah en organisâsi e go na fesi èn foe si so foeroe sma e meki a foeroeten diniwroko de a libi foe den. Mi kan gi joe a djaranti taki no wan moro betre fasi foe libi no de leki disi, bika „Jehovah . . . no sa gowe libi den loyaalwan foe en”. — Psalm 37:28.
[Prenki na tapoe bladzijde 23]
Wi ben pionier na ini Ingrisikondre foe 1947 te go miti 1955
[Prenki na tapoe bladzijde 23]
A fosi leisi na ini a diniwroko na a ten foe a kongres na ini India
[Prenki na tapoe bladzijde 23]
Di wi ben de zendeling na ini Noord-Rhodesia
[Prenki na tapoe bladzijde 23]
Na ini 1985, nanga mati di mi no ben si 12 jari langa