Hori a Wortoe foe Gado di sma skrifi nanga jepi foe Gado en santa jeje, hei na wan loyaal fasi
„Wi gowe libi den lagi sani gi san wi ben moesoe sjen, foe di wi no e waka nanga trikifasi, èn no e meki a wortoe foe Gado falsi.” — 2 KORENTESMA 4:2.
1. (a) San de fanowdoe foe man doe a wroko di skrifi na ini Mateus 24:14 nanga 28:19, 20? (b) Omeni bijbel ben de foe kisi na ini den tongo foe sma, di den lasti dei ben bigin?
NA INI en bigi profeititori di abi foe doe nanga a ten foe en denoja leki kownoe èn a kaba foe na owroe seti foe sani, Jesus Krestes ben taki na fesi: „A boen njoensoe disi foe a kownoekondre sa preiki na heri grontapoe pe sma e libi, leki wan kotoigi gi ala nâsi, èn dan a kaba sa kon.” A ben leri den bakaman foe en toe: „Meki disipel foe sma foe ala nâsi, . . . èn leri den foe doe ala den sani di mi komanderi oenoe” (Mateus 24:14; 28:19, 20). A kontroe foe den profeititori dati abi foe doe nanga foeroe wroko foe vertaal èn druk bijbel, foe leri sma san a wani taki, èn foe jepi den foe gebroiki en na ini a libi foe den. A de wan grani srefisrefi foe teki prati na so wan wroko! Na ini 1914, bijbel noso wan toe pisi foe en, ben tjari kon na doro kaba na ini 570 tongo. Ma sensi a ten dati, den tjari bijbel kon na doro na ini hondrohondro tongo moro èn na ini foeroe dialekt toe, èn moro leki wán vertaling de foe kisi na ini foeroe tongo.a
2. Sortoe difrenti reide abi krakti na tapoe a wroko foe den bijbelvertaler nanga den sma di e tjari bijbel kon na doro?
2 A de wan tjalensi gi iniwan vertaler foe teki materiaal na ini wan tongo èn meki den sma di e leisi èn e jere wan tra tongo froestan en. Son bijbelvertaler doe a wroko foe den, ala di den sabi heri boen taki san den ben e vertaal ben de a Wortoe foe Gado. Trawan lobi a tjalensi nomo foe a wroko foe di a e gi den na okasi foe studeri sani. Kande den si den sani di skrifi na ini bijbel leki soso warti sani di den kisi abra na a sei foe koeltoeroe. Gi son sma, relisi na a bisnis foe den, èn foe tjari wan boekoe kon na doro di e tjari a nen foe den leki a sma di e vertaal noso di e tjari en kon na doro, na wan fasi foe wroko moni. A de krin taki a reide foe san ede den e vertaal abi krakti na tapoe a fasi fa den e doe a wroko foe den.
3. Fa a New World Bible Translation Committee ben si a wroko foe en?
3 Wan moi sani foe si na a froeklari di a New World Bible Translation Committee e gi: „Foe vertaal den Santa Boekoe foe bijbel wani taki foe poti den prakseri nanga den wortoe foe Jehovah Gado abra go na ini wan tra tongo . . . Dati na wan serjoesoe prakseri srefisrefi. Den vertaler foe a wroko disi, di e frede èn lobi a Skrifiman foe den Santa Boekoe foe bijbel, Gado, e feni taki den abi wan spesroetoe frantiwortoe na En foe poti den prakseri foe en nanga den sani di a meki bekènti so soifri abra leki a kan. Den e feni toe taki den abi wan frantiwortoe na den serjoesoe leisiman di e anga foe wan vertaling foe a Wortoe foe a Moro Hei Gado di sma skrifi nanga jepi foe Gado en santa jeje, foe man kisi têgo froeloesoe. A ben de nanga a firi foe hebi frantiwortoe dati, taki a komte foe mansma disi di gi densrefi na a wroko, meki a Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift na ini wan pisi ten foe foeroe jari.” A marki foe a komte ben de foe abi wan vertaling foe bijbel di ben sa krin èn di sma ben sa froestan èn di ben sa hori so soifri na a fosi Hebrew nanga Grikitongo, so taki a ben sa gi wan fondamenti na sma foe man tan gro ini soifri sabi.
San pasa nanga a nen foe Gado?
4. O prenspari a nen foe Gado de na ini bijbel?
4 Wan foe den prenspari marki foe bijbel na foe jepi sma foe kon sabi a troe Gado (Exodus 20:2-7; 34:1-7; Jesaja 52:6). Jesus Krestes ben leri den bakaman foe en foe begi taki a nen foe en Tata „kon santa”, foe hori en santa, noso handri nanga en leki wan santa sani (Mateus 6:9). Gado ben meki sma skrifi en eigi nen toe na ini bijbel moro leki 7000 leisi. A wani taki sma sabi a nen dati nanga den eigifasi foe a Sma di e tjari a nen. — Maleaki 1:11.
5. Fa difrenti vertaler ben vertaal a nen foe Gado?
5 Foeroe bijbelvertaler sori troetroe lespeki gi a nen foe Gado èn gebroiki en ala ten na ini a wroko foe den. Son vertaler e froekisi Yahweh. Trawan teki wan fasi foe a nen foe Gado di fiti na ini den eigi tongo, ala di a e kroederi krin ete nanga san de na ini a Hebrew tekst, kande wan fasi di sma sabi heri boen foe di den gebroiki en langa ten. A Nieuwe-Wereldvertaling van de Heilige Schrift e gebroiki Jehovah 7210 leisi na ini en tekst.
6. (a) San vertaler doe nanga tekst di e sori go na a nen foe Gado na ini den jari di pasa no so langa ete? (b) O foeroe a sani disi di den e doe, e panja now?
6 Na ini den jari di pasa no so langa ete, sma di vertaal bijbel e poeroe na eigi nen foe a troe Gado moro nanga moro foe vertaling foe en Wortoe di sma skrifi nanga jepi foe en santa jeje, ala di den e hori den nen foe den heiden gado soleki Bâ-al nanga Molek (Exodus 3:15; Jeremia 32:35). Na ini den pisi soleki Mateus 6:9 nanga Johanes 17:6, 26, wan vertaling foe Albania di prati foeroe, e vertaal den Griki wortoe „a nen foe joe” (dati wani taki, a nen foe Gado) gewoon leki „joe”, neleki den tekst dati no e taki foe wan nen. Na ini Psalm 83:18, The New English Bible nanga Today’s English Version e poeroe ala toe, na eigi nen foe Gado nanga iniwan sani di e sori taki Gado abi wan nen. Ala di a nen foe Gado ben de na ini moro owroe vertaling foe den Hebrew Boekoe foe bijbel na ini moro foeroe tongo, tokoe foeroetron den moro njoen vertaling e poeroe en noso e skrifi wan sani foe a nen foe Gado na a seilin nomo. Disi de so na ini Ingrisitongo, so srefi na ini foeroe tongo foe Europa, Afrika, Zuid-Amerika, India, nanga den èilanti ini a Stille Zuidse.
7. (a) Fa den vertaler foe son Afrikan bijbel e handri nanga a nen foe Gado? (b) Fa joe e feni dati?
7 Sma di e vertaal bijbel na ini son Afrikan tongo e go moro fara leki dati. Na presi foe poti wan titel ini a presi foe a nen foe Gado nomo, soleki Gado noso Masra, den e poti nen na ini di den teki foe relisi bribi foe a presi drape. Na ini The New Testament and Psalm in Zulu (vertaling foe 1986), den ben gebroiki a titel Gado (uNkulunkulu) a wan leisi èn a tra leisi wan nen (uMvelinqangi) di den Zoeloe sabi taki a e sori go na ’a gran afo di sma e anbegi nanga jepi foe libisma afo’. Wan artikel ini a tijdschrift The Bible Translator, foe oktober 1992, ben skrifi taki, di den vertaler ben sreka a Tjitjewa bijbel di den ben kari Buku Loyera, dan den ben gebroiki Chauta leki wan eigi nen foe kon ini a presi foe Jehovah. Chauta, na so na artikel e froeklari, na „a Gado di den sabi èn anbegi ala ten kaba”. Ma foeroe foe den sma disi ben anbegi so srefi sani di den bribi taki na den jeje foe den dedewan. A troe taki, efoe sma e seni begi go na wan „Moro Hei Sma”, dan awansi sortoe nen den e gebroiki gi a „Moro Hei Sma”, taki dati de a srefi leki a nen Jehovah, awansi nanga sortoe tra sani na anbegi foe den abi foe doe kande? Kwetikweti! (Jesaja 42:8; 1 Korentesma 10:20) Foe poeroe a nen foe Gado èn poti wan sani na ini en presi di e meki sma denki taki den bribi foe den di den gwenti kaba, boen troetroe, no e jepi den foe kon moro krosibei na a troe Gado.
8. Foe san ede a prakseri di Gado abi foe meki en nen bekènti, no broeja?
8 Ala den sani disi no kenki noso broeja a prakseri di Jehovah abi foe meki en nen bekènti. Na ini den tongo foe Europa, Afrika, Noord-Amerika èn Zuid-Amerika, den Owstoeseikondre, nanga den èilanti foe a se, foeroe bijbel prati ete di abi a nen foe Gado na ini toe. Joe abi so srefi moro leki 5.400.000 Jehovah Kotoigi na 233 kondre nanga kontren di, leki groepoe, e gebroiki moro leki wan miljard joeroe na ini wan jari foe froeteri trawan foe a nen nanga a prakseri foe a troe Gado. Den e druk èn e prati bijbel — di e gebroiki a nen foe Gado — na ini tongo di so wan 3.600.000.000 sma di e libi na grontapoe e taki, so srefi Ingrisitongo, Sneisi, Rosiatongo, Spanjoro, Potogisi, Fransitongo nanga Bakratongo. Den e druk so srefi jepisani foe studeri bijbel na ini tongo di a moro bigi pisi foe sma di libi na grontapoe sabi. Heri esi Gado srefi sa opo doe wan sani na wan fasi di sa meki en froeklari kon troe krinkrin, taki den nâsi „sa moesoe sabi taki [en] na Jehovah”. — Esekièl 38:23.
Te den sani di sma e bribi abi krakti na tapoe a vertaling
9. Fa bijbel e sori tapoe a serjoesoe frantiwortoe di de na tapoe den wan di e gebroiki a Wortoe foe Gado?
9 Wan serjoesoe frantiwortoe de na tapoe den wan di e vertaal a Wortoe foe Gado èn so srefi na tapoe den wan di e leri en na tra sma. Na apostel Paulus ben taki foe en diniwroko èn di foe den kompe foe en: „Wi gowe libi den lagi sani gi san wi ben moesoe sjen, foe di wi no e waka nanga trikifasi, èn no e meki a wortoe foe Gado falsi, ma foe di wi e meki a waarheid kon de foe si, meki wi e rikomanderi wisrefi na a konsensi foe ibri sma, na fesi na ai foe Gado” (2 Korentesma 4:2). Foe falsi wan sani wani taki foe pori en, foe di joe e moksi en nanga wan freimde sani noso wan sani di no boen. Na apostel Paulus no ben de leki den skapoeman foe Israèl, di no ben de getrow, na ini den dei foe Jeremia, èn di ben kisi piri-ai foe Jehovah foe di den ben preiki den eigi prakseri na presi foe preiki san Gado ben taki (Jeremia 23:16, 22). Ma san feni presi na ini a ten disi?
10. (a) Fa tra reide, na presi foe loyaalfasi na Gado, abi krakti na tapoe son vertaler na ini a ten disi? (b) Sortoe ròl den ben denki na wan fowtoe fasi taki den ben abi?
10 Na ini a ten foe a di foe Toe Grontapoefeti, wan komte foe theoloog nanga pastoor ben wroko makandra nanga a Nazi tiri na Doisrikondre foe meki wan moro njoen „Njoen Testamenti” di ben poeroe ala boen sani di ben sori go na den djoe èn ala sani di ben sori taki Jesus Krestes ben komoto foe a famirilin foe den djoe. Na ini a ten di pasa no so langa ete, vertaler di ben meki The New Testament and Psalm: An Inclusive Version ben anga go na wan tra sei, foe di den ben meki moeiti foe poeroe ala sani di ben sori taki den djoe ben de frantiwortoe foe a dede foe Krestes. Den vertaler dati ben feni toe taki leisiman di de sma di e bribi taki oemasma abi den srefi reti leki mansma, ben sa breiti moro efoe den ben taki foe Gado leki Tata-Mama, èn no leki Tata èn efoe den ben taki dati Jesus ben de a Pikin foe Gado èn no a Manpikin foe en (Mateus 11:27). Ala di den ben doe dati, dan den ben poeroe a gronprakseri foe a saka di den wefi moesoe saka densrefi na den masra ondro èn foe a gi di pikin moesoe gi jesi na papa nanga mama (Kolosesma 3:18, 20). A de krin, taki den sma di ben meki den vertaling dati no ben abi a fasti bosroiti di na apostel Paulus ben abi foe no ’falsi a wortoe foe Gado’. Den ben frigiti a ròl di wan vertaler abi, foe di den e teki a presi foe skrifiman, èn e meki boekoe di ben gebroiki a boen nen di bijbel abi, leki wan jepisani foe horibaka gi den eigi idea.
11. Fa den leri foe krestenhèit de kontrari foe san bijbel e taki foe a sili nanga dede?
11 Foeroetron den kerki foe krestenhèit e leri taki a libisma sili na wan jeje, taki a e gowe libi a skin te a sma dede, èn taki a no man dede. Tra fasi foe dati, moro owroe bijbelvertaling na ini moro foeroe foe den tongo e taki krin dati libisma na sili, dati meti na sili, èn taki a sili e dede (Genesis 12:5; 36:6; Numeri 31:28; Jakobus 5:20). Dati gi den kerki tiriman sjen.
12. Na sortoe fasi son moro njoen vertaling e kibri den fondamenti bijbel waarheid?
12 Nownow wan toe moro njoen vertaling e kibri den waarheid disi. Fa? Den no e vertaal langalanga foe a Hebrew zelfstandig naamwortoe neʹfesj (sili) na ini son tekst. Den e taki kande na ini Genesis 2:7, dati a fosi man „ben bigin libi” (na presi foe „ben tron wan libi sili”). Noso kande den e sori go na „kriatoeroe” na presi foe „sili” ini a kefal foe a libi foe wan meti (Genesis 1:21). Na ini den tekst leki Esekièl 18:4, 20, den e sori go na „a sma” (na presi foe „a sili”) taki a e dede. Den vertaling dati joisti kande gi a vertaler. Ma o foeroe jepi den e gi na opregti sma di e soekoe a waarheid, èn di den leri foe krestenhèit di no e kroederi nanga bijbel, abi krakti na tapoe a denki foe en kaba?b
13. Fa son bijbelvertaling kibri a prakseri di Gado abi nanga grontapoe?
13 Ini wan moeiti di den e doe foe horibaka gi a bribi foe den taki ala boen sma e go na hemel, vertaler — noso theoloog di e loekoe a wroko foe den baka — kan meki moeiti toe foe kibri san bijbel e taki foe a prakseri di Gado abi nanga grontapoe. Foeroe vertaling e taki na ini Psalm 37:11, dati den sma di abi sakafasi sa kisi „a kondre”. Den kan gebroiki a wortoe „kondre” leki vertaling foe a wortoe (ʼeʹrets) di gebroiki na ini a Hebrew tekst. Ma Today’s English Version (di gi a fondamenti foe vertaal go na ini foeroe tra tongo) e tjari moro kenki kon. Ala di a vertaling disi e vertaal a Griki wortoe ge nanga „grontapoe” 17 tron na ini na Evangelie foe Mateus, tokoe na ini Mateus 5:5 a e poeroe a wortoe „grontapoe” èn e poti den wortoe „san Gado pramisi” na ini en presi. Soleki fa den gwenti, dan den memre foe kerki e prakseri foe hemel. Den no e froeteri den na wan eerlijk fasi dati na ini en Bergitaki, Jesus Krestes ben taki dati sma di abi safrifasi, den safri-atisma, noso sma di abi sakafasi sa „kisi grontapoe”.
14. Sortoe reide pe sma e prakseri densrefi nomo, de foe si na ini son bijbelvertaling?
14 A de krin taki son vertaling foe den Boekoe foe bijbel e gebroiki wortoe nanga a prakseri foe jepi kerki leriman foe kisi wan boen pai. A troe taki bijbel e taki: „A wrokoman warti foe kisi en pai” (1 Timoteus 5:18). Ma na ini 1 Timoteus 5:17, pe a e taki dati owroeman di e teki fesi na wan boen fasi „warti foe kisi dobroe grani”, dan a wan-enkri grani di son wan foe den e si leki wan warti sani foe taki foe en, de na moni sei. (Teki gersi 1 Petrus 5:2.) Dati meki The New English Bible e taki dati den owroeman disi „moesoe kisi dobroe pai”, èn a Contemporary English Version e taki dati den „e froedini en foe den pai den toe tron someni”.
Hori a Wortoe foe Gado hei na wan loyaal fasi
15. Fa wi kan bepaal sortoe bijbelvertaling wi kan gebroiki?
15 San ala den sani disi wani taki gi ibri sma di e leisi bijbel èn gi den wan di e gebroiki bijbel foe gi trawan leri? Na ini moro foeroe foe den tongo di sma e taki na foeroe presi, moro leki wán bijbelvertaling de foe san sma kan teki. Sori a koni foe man si sani krin ini a bijbelvertaling di joe e gebroiki (Odo 19:8). Efoe wan vertaling no de eerlijk ini a tori foe soema na Gado srefi — foe di a e poeroe en nen foe en Wortoe di sma skrifi nanga jepi foe Gado en santa jeje, awansi nanga sortoe falsi reide — dan a ben sa kan taki den vertaler ben kenki tra pisi foe a bijbeltekst toe? Te joe e tweifri foe a wartifasi foe wan vertaling, proeberi foe agersi en nanga moro owroe vertaling. Efoe joe na wan leriman foe a Wortoe foe Gado, dan froekisi den vertaling di e hori soifri na san de na ini den fosi Hebrew nanga Griki tekst.
16. Fa ibriwan foe wi aparti kan sori loyaalfasi te wi e gebroiki a Wortoe foe Gado di sma skrifi nanga jepi foe Gado en santa jeje?
16 Ibriwan foe wi aparti moesoe de loyaal na a Wortoe foe Gado. Wi e doe dati foe di wi e broko wi ede nofo nanga san de na ini, so taki, efoe a kan, wi e gebroiki pikinso ten ala dei foe leisi bijbel (Psalm 1:1-3). Wi e doe dati foe di wi e gebroiki den sani di a e taki, dorodoro na ini wi eigi libi, èn foe di wi e leri foe gebroiki den gronprakseri nanga den eksempre foe en leki a fondamenti foe teki boen bosroiti (Romesma 12:2; Hebrewsma 5:14). Wi e sori taki wi de loyaal sma di e horibaka gi a Wortoe foe Gado, foe di wi e preiki foe a Wortoe na wan fajafaja fasi gi tra sma. Wi e doe dati toe leki leriman, foe di wi e gebroiki bijbel boen, èn noiti no e drai en noso e pasa den sani di a e taki foe meki den fiti den idea foe wi (2 Timoteus 2:15). San Gado taki na fesi, sa feni presi sondro misi. A de loyaal ini a meki di a e meki en Wortoe kon troe. Meki a de so taki wi de loyaal foe hori en hei.
[Foetoewortoe]
a Na ini 1997, den Verenigde Bijbelgenootschap ben kari 2167 tongo nanga dialekt di bijbel, a heri bijbel noso pisi foe en, tjari kon na doro na ini. A nomroe disi abi so srefi foeroe dialekt foe son tongo na ini.
b Den sani disi di wi taki foe den, e poti prakseri na tapoe tongo di man poti a tori krin, ma di den vertaler e froekisi foe no doe dati na ini a tongo. Wortoeboekoe di de foe kisi e skotoe srefisrefi san vertaler kan doe ini son tongo. Dan relisi leriman di de opregti, sa tjari kon na krin taki, ala di a vertaler ben gebroiki foeroe difrenti wortoe noso srefi efoe a ben gebroiki wortoe di no e kroederi nanga bijbel, tokoe a wortoe neʹfesj, na ini a tongo di ben de biginbigin, gebroiki gi ala toe, libisma nanga meti, èn e prenki wan sani di e hari bro, e njan, èn kan dede.
Joe e memre disi ete?
◻ Sortoe reide abi krakti na tapoe a wroko foe den bijbelvertaler na ini a ten disi?
◻ Foe san ede a fasi fa den e vertaal na ini a ten disi no broeja a prakseri di Gado abi nanga en eigi nen?
◻ Fa son bijbelvertaling e kibri bijbel waarheid di abi foe doe nanga a sili, dede, nanga grontapoe?
◻ Na sortoe fasi wi kan sori taki wi e hori a Wortoe foe Gado hei na wan loyaal fasi?
[Prenki na tapoe bladzijde 16]
Sortoe bijbelvertaling joe moesoe gebroiki?