Charisma — E tjari prèise gi libisma noso glori gi Gado?
„WAN tiriman no moesoe boen moro den sma di de na en ondro soso foe di a boen moro den, ma a moesoe abi wan tranga krakti na den tapoe toe”, na so Xenophon, wan pôpi generaal foe Grikikondre, ben skrifi. Na ini a ten disi, foeroe sma ben sa kari a „tranga krakti di sma abi na tapoe trawan”, charisma.
A no de foe taki, dati a no ala libisma tiriman abi charisma. Ma den sma di abi en e gebroiki a talenti disi foe den foe wiki loyaalfasi na ini sma èn den e gebroiki a charisma foe den na wan konifasi foe abi krakti na tapoe foeroe sma nanga den eigi winimarki na prakseri. Kande a moro takroe eksempre foe no so langa pasa ben de Adolf Hitler. „[Na ini 1933], gi a moro bigi pisi foe den Doisri, Hitler ben abi — noso ben sa abi heri esi — den fasi fa wan fesiman di abi troetroe charisma de”, na so William L. Shirer skrifi na ini en boekoe The Rise and Fall of the Third Reich. „Nanga tapoe ai den ben o waka na en baka, leki a ben abi a koni foe Gado foe man kroetoe sani, na ini den twarfoe broeja jari di ben o kon baka dati.”
A historia foe relisi abi so srefi foeroe fesiman di abi charisma èn di ben boeweigi sma foe de loyaal na den, ma di ben tjari rampoe gi den bakaman foe den. „Loekoe boen taki no wan sma no e kori oenoe”, Jesus ben warskow, „bika foeroe man sa kon na ini mi nen e taki ’Mi na a Krestes’, èn den sa kori foeroe sma” (Mateus 24:4, 5, Phillips). Den falsi Krestes di abi charisma no ben de nomo na ini a fosi jarihondro. Na ini den jari mindri 1970 nanga 1980, Jim Jones ben kari ensrefi a „mesias foe a tempel foe pipel”. Den ben kari en „wan kerkiman di ben abi charisma” èn „wan dangra krakti na tapoe sma”, èn na ini 1978 a ben meki a moro bigi groepoe sma kiri densrefi na ipi-ipi na ini a historia.a
A de krin taki charisma kan de wan kefarlek presenti. Ma bijbel e taki foe wan tra sortoe presenti foe Gado, noso foe moro presenti, gi ala sma èn gi a boen foe ala sma. A Griki wortoe gi a presenti disi na khaʹri·sma, èn a de 17 tron foe si na ini bijbel. Wan sabiman foe a Grikitongo e taki dati khaʹri·sma na ’wan fri presenti di sma no e froedini, wan sani di e gi na wan man di no froedini en èn di no warti en, wan sani di e kon foe a no-froedini boen-atifasi foe Gado èn di noiti wan sma ben kan doro noso abi foe di ensrefi e doe moeiti.’
So boen, na a fasi fa bijbel e si en, khaʹri·sma na wan presenti di wan sma kisi, foe a no-froedini boen-atifasi foe Gado ede. San na wan toe foe den presenti disi di Gado gi wi na wan boen-atifasi? Èn fa wi kan gebroiki den foe tjari prèise gi En? Meki wi go loekoe dri foe den moi presenti disi.
Têgo libi
A moro bigi presenti de seiker a presenti foe têgo libi. Paulus ben skrifi a gemeente foe Rome: „A pai foe sondoe na dede, ma a presenti [khaʹri·sma] di Gado e gi, na têgo libi nanga jepi foe Krestes Jesus, wi Masra” (Romesma 6:23). A de prenspari foe si taki den „pai” (dede) na sani di wi froedini, srefi ala di wi no wani, foe di wi abi sondoe. Na a tra sei, a têgo libi di Gado e meki wi man kisi, na wan sani di wi no froedini foe wi srefi èn di noiti wi kan froedini na wisrefi.
A presenti foe a têgo libi na wan sani di wi moesoe si leki wan goedoe èn di wi moesoe prati nanga tra sma. Wi kan jepi sma foe kon sabi Jehovah, foe dini en èn foe kisi a grani foe têgo libi na so fasi. Openbaring 22:17 e taki: „A jeje nanga a trow-oema ben tan taki: ’Kon!’ Èn meki ibriwan sma di e jere, taki: ’Kon!’ Èn meki ibriwan sma di e drei watra, kon; meki ibriwan sma di wani so, teki a watra foe libi foe soso.”
Fa wi kan tjari sma go na a watra disi di e gi libi? Moro prenspari, te wi e gebroiki bijbel nanga boen bakapisi na ini wi diniwroko. A troe taki na ini son pisi foe grontapoe, sma pikinmoro noiti e leisi noso e prakseri foe jeje sani; ma tokoe ala ten okasi de foe ’wiki a jesi’ foe wan sma (Jesaja 50:4). Na ini a tori disi wi kan abi a froetrow na ini a krakti foe bijbel di e boeweigi sma, „bika a wortoe foe Gado de libilibi èn a abi krakti” (Hebrewsma 4:12). Awansi a de a praktis koni foe bijbel, a trowstoe nanga a howpoe di a e gi, noso a tjari di a e tjari a prakseri foe a libi kon na krin, a Wortoe foe Gado kan naki na ati èn kan meki sma bigin waka na tapoe a pasi di e tjari den go na libi. — 2 Timoteus 3:16, 17.
Moro fara, poeblikâsi di abi gron tapoe bijbel kan jepi wi foe taki „kon!” A profeiti Jesaja ben taki na fesi taki na ini a ten disi foe doengroe na jejefasi, ’Jehovah srefi ben sa skèin leti’ na tapoe en pipel (Jesaja 60:2). Den poeblikâsi foe a Waktitoren Genootschap e sori a blesi disi foe Jehovah, èn ibri jari den poeblikâsi e tjari doesoendoesoen sma go na Jehovah, a Fonten foe froestan na jejefasi. Nanga den poeblikâsi den no e poti spesroetoe prakseri na tapoe aparti sma. Soleki fa na inleiding foe A Waktitoren e froeklari, „a marki foe A Waktitoren na foe hei Jehovah Gado leki a Soeverein Masra foe na universum. . . . A e gi deki-ati foe poti bribi ini Gado Kownoe di e tiri now, Jesus Krestes, di a broedoe foe en di ben lon, e opo a pasi gi a libisma famiri foe kisi têgo libi.”
Wan foeroeten kresten dinari di ben abi toemoesi aparti boen bakapisi na ini en diniwroko foeroe jari langa, e taki foe a waarde di A Waktitoren nanga Ontwaakt! abi foe jepi sma foe kon krosibei na Gado: „Te den bijbelstudenti foe mi e bigin leisi èn e prisiri foe A Waktitoren nanga Ontwaakt! dan den e go na fesi esi-esi. Mi e si den tijdschrift leki wan kefalek warti sani foe jepi sma foe kon sabi Jehovah.”
Den grani foe diniwroko
Timoteus ben de wan kresten disipel di ben kisi wan tra presenti pe a ben moesoe poti spesroetoe prakseri na tapoe. Na apostel Paulus ben taigi en: „No frigiti a presenti [khaʹri·sma] di de na ini joe, di joe ben kisi nanga jepi foe wan sani di ben taki na fesi èn di a skin foe owroeman ben poti den anoe na joe tapoe” (1 Timoteus 4:14). San ben de a presenti disi? A ben abi foe doe nanga a poti di den ben poti Timoteus leki wan opziener di e rèis, wan grani foe diniwroko di a ben moesoe doe na wan frantiwortoefasi. Na ini a srefi pisi, Paulus ben froemane Timoteus: „Go doro nanga a poti di joe e poti joesrefi na tapoe a leisi na poebliki, a gi foe froemane, a gi di joe e gi leri. Poti prakseri doronomo na tapoe joesrefi èn na tapoe den sani di joe e leri sma. Hori den sani disi, bika efoe joe e doe disi, dan joe sa froeloesoe joesrefi èn den wan di e arki joe.” — 1 Timoteus 4:13, 16.
Den owroeman na ini a ten disi moesoe si a grani di den abi foe doe diniwroko leki wan warti sani toe. Soleki fa Paulus e sori, wán fasi fa den kan doe disi na foe ’poti prakseri na tapoe den sani di den e leri sma’. Na presi foe waka na baka na eksempre foe den fesiman foe grontapoe di abi charisma, den e poti prakseri na tapoe Gado, no na tapoe densrefi. Jesus, na Eksempre foe den, ben de wan toemoesi aparti leriman di troetroe ben abi wan persoonlijkheid di e hari sma, ma nanga sakafasi a ben gi glori na en Tata. „San mi e leri, a no foe mi, ma na foe en di ben seni mi kon”, a ben froeklari. — Johanes 5:41; 7:16.
Jesus ben gi glori na en hemel Tata foe di a ben gebroiki a Wortoe foe Gado leki a sani di e gi en makti foe gi sma leri (Mateus 19:4-6; 22:31, 32, 37-40). Paulus toe ben poti krakti na tapoe taki a de fanowdoe taki den opziener e ’hori fasti na a getrow wortoe ini a koni di den abi foe gi leri’ (Titus 1:9). Te owroeman e meki den lezing foe den abi den fondamenti steifi na tapoe den Boekoe foe bijbel, dan foe taki en leti, den sa taki soleki fa Jesus ben taki: „Den sani di mi e taigi oenoe, mi no e taki den foe misrefi.” — Johanes 14:10.
Fa den owroeman kan ’hori fasti na a getrow wortoe’? Den kan doe disi te den e meki den lezing èn den toewijzing foe den na tapoe den konmakandra e taki spesroetoe foe a Wortoe foe Gado, èn te den e froeklari èn e poti krakti na tapoe den tekst di den e gebroiki. Toemoesi kefalek agersitori noso switi tori, spesroetoe efoe a doe pasamarki, kan poeroe a prakseri foe den arkiman foe a wortoe foe Gado èn poti prakseri na tapoe den sani di a takiman srefi man doe. Na a tra sei, na den vers na ini bijbel sa doro na ati foe den arkiman èn sa boeweigi den (Psalm 19:7–9; 119:40; teki gersi Lukas 24:32). Den sortoe lezing disi e poti moro mendri prakseri na tapoe libisma èn e gi moro glori na Gado.
Wan tra fasi fa den owroeman kan tron moro boen leriman na te den e leri foe makandra. Soleki fa Paulus ben jepi Timoteus, na so wan owroeman kan jepi wan trawan. „Nanga isri, isri srefi e kon srapoe. Na so wan man e srapoe a fesi foe wan trawan” (Odo 27:17; Filipisma 2:3). Owroeman kan abi wini te den e gi makandra idea nanga rai. Wan owroeman di ben poti na wroko no so langa pasa ben froeklari: „Wan owroeman nanga ondrofeni ben teki ten foe sori mi fa foe seti wan poeblikitaki. Te a e sreka ensrefi, a e poti aksi pe joe no e gi piki na tapoe, agersitori, eksempre, noso sjatoe ondrofenitori, èn so srefi pisi na ini bijbel di a ben ondrosoekoe finifini. Mi leri foe en fa foe tjari difrenti kon na ini den lezing foe mi so taki mi no e hori sai lezing pe mi e taki na tapoe a srefi fasi doronomo.”
Wi alamala di abi grani foe doe wan diniwroko, awansi wi na owroeman, dinari na ini a diniwroko, noso pionier, moesoe si a presenti foe wi leki wan warti sani. Sjatoe bifo a dede foe Paulus, a ben memre Timoteus ’foe wiki leki wan faja a presenti [khaʹri·sma] foe Gado di ben de ini en’, èn na ini a kefal foe Timoteus a ben abi foe doe nanga wan spesroetoe presenti foe a jeje (2 Timoteus 1:6). Na ini den oso foe den Israèlsma, nofotron den faja ben de faja krofaja. Den ben man ’wiki den’ foe meki moro flam èn foe meki moro faja kon. Foe dati ede, wi e kisi a deki-ati foe poti wi ati èn krakti na ini den toewijzing foe wi, foe wiki leki wan faja awansi sortoe jeje presenti wi kisi.
Jeje presenti di wi moesoe prati nanga makandra
A lobi di Paulus ben abi gi den brada foe en na ini Rome ben boeweigi en foe skrifi: „Mi e angri foe si oenoe, taki mi kan gi oenoe wan toe jeje presenti [khaʹri·sma] so taki oenoe kan kon tranga; noso, a moro betre taki oenoe kan gi makandra deki-ati, foe di ibriwan [e kisi deki-ati] nanga a bribi foe a trawan, a di foe oenoe èn a di foe mi” (Romesma 1:11, 12). Paulus ben si a man di wi man tranga a bribi foe tra sma te wi e taki nanga den, leki wan jeje presenti. A prati di wi e prati den sortoe jeje presenti disi nanga makandra, ben sa abi leki bakapisi taki wi ben sa horibaka gi a bribi foe makandra èn gi makandra deki-ati.
Èn disi na wan sani di wi abi troetroe fanowdoe. Na ini na ogri sistema disi pe wi e libi na ini, wi alamala e miti stress na a wan noso tra fasi. Ma te wi e gi makandra doronomo deki-ati, dan dati kan jepi wi foe horidoro. Na idea foe prati sani nanga makandra — foe gi èn foe kisi — de prenspari foe tan hori wi jeje krakti. A troe taki wi alamala abi deki-ati fanowdoe wanwan leisi, ma wi kan gi makandra tranga toe.
Efoe wi de na ai foe si te wi kompe bribiman lasi-ati, dan a kan taki wi ’kan trowstoe den wan di e kisi foe doe nanga iniwan sortoe banawtoe, nanga a trowstoe di Gado e gebroiki foe trowstoe wi’ (2 Korentesma 1:3-5). A Griki wortoe gi trowstoe (pa·raʹkle·sis) wani taki troetroe „a kari di wan sma e kari wan trawan kon na en sei”. Efoe, te a de fanowdoe, wi de sei wi brada noso sisa foe jepi den, dan seiker wisrefi sa kisi a srefi lobi-ati jepi te wi de na ini nowtoe. — Preikiman 4:9, 10; teki gersi Tori foe den Apostel 9:36-41.
Wan bigi wini na so srefi den lobi-ati herder fisiti di wi e kisi foe den owroeman. Ala di okasi de pe den fisiti e tjari foe gi bijbel rai na ini wan tori san wi moesoe poti prakseri na tapoe, tokoe moro foeroe foe den herder fisiti na okasi foe gi deki-ati, èn foe de wan ’trowstoe gi den ati’ (Kolosesma 2:2). Te den opziener e tjari den sortoe fisiti disi di e tranga a bribi, dan troetroe den e gi wan jeje presenti. Leki Paulus den sa si taki na aparti fasi disi foe gi sani, abi foeroe winimarki, èn den sa kweki wan „angri” gi den brada foe den. — Romesma 1:11.
Disi ben de so na ini a kefal foe wan owroeman na ini Spanjorokondre, di e froeteri na ondrofeni tori disi: „A ben gersi taki Ricardo, wan boi foe 11 jari, no ben abi foeroe belangstelling gi den konmakandra èn gi a gemeente. So boen, mi ben aksi a papa nanga mama foe Ricardo primisi foe fisiti a manpikin foe den, èn den ben agri wantewante nanga dati. Den ben libi na tapoe den bergi, wan sani foe pikin moro wán joeroe foe rèi komoto na mi oso. A ben de krin taki Ricardo ben breiti taki mi ben sori belangstelling gi en, èn a ben handri wantewante na tapoe dati. Heri esi a ben tron wan preikiman di no dopoe ete èn wan fajafaja memre foe a gemeente. A sjenfasi foe en ben meki presi gi wan moro kolokoe èn switi persoonlijkheid. Foeroe sma na ini a gemeente ben aksi: ’San pasa nanga Ricardo?’ A ben gersi taki na fositron den ben si en. Te mi e prakseri baka foe a toemoesi prenspari herder fisiti dati, dan mi e firi taki mi ben abi moro wini leki Ricardo. Te a e kon na ini a Kownoekondre zaal, dan en fesi e brenki, èn a e lon kon gi mi odi. A ben de wan prisiri foe si fa a e go na fesi na jejefasi.”
A de seiker taki herder fisiti, soleki a disi, e kisi foeroe blesi. Den sortoe fisiti disi de akroederi a sani di Jesus ben aksi: „Wei den pikin skapoe foe mi” (Johanes 21:16). A no de foe taki dati a no owroeman wawan kan gi den sortoe jeje presenti disi. Ibri wan sma na ini a gemeente kan gi trawan deki-ati foe lobi èn foe doe toemoesi moi wroko (Hebrewsma 10:23, 24). Neleki fa krenman di e kren wan bergi tai na makandra nanga wan tetei, na so wi tai na makandra nanga jeje banti. A no kan tra fasi taki den sani di wi e doe èn e taki abi krakti na tapoe tra sma. Wan hati sani di sma e taki noso a kroetoe di sma e kroetoe trawan na wan hebi fasi, kan swaki a banti di e meki wi de na ini wánfasi (Efeisesma 4:29; Jakobus 3:8). Na a tra sei, joisti wortoe foe deki-ati di wi teki foe gebroiki èn jepi di gi nanga lobi, kan jepi den brada foe wi foe wini den problema foe den. Na a fasi disi wi sa gi jeje presenti di abi foe têgo. — Odo 12:25.
Skèin a glori foe Gado moro
A de krin taki ibri kresten abi wan fasi foe charisma. Wi kisi a kefalek warti howpoe foe têgo libi. Wi abi so srefi jeje presenti di wi kan prati nanga makandra. Èn wi kan doe moeiti foe gi trawan deki-ati noso foe boeweigi tra sma foe doe boen sani. Son sma abi moro presenti leki grani foe doe diniwroko. Ala den presenti disi na boeweisi foe a no-froedini boen-atifasi foe Gado. Èn foe di iniwan presenti di wi ben sa kan abi na wan sani di wi kisi foe Gado, dan seiker wi no abi reide foe djaf. — 1 Korentesma 4:7.
Leki kresten a ben sa boen foe aksi wisrefi: „Mi sa gebroiki iniwan charisma di mi ben sa kan abi, foe gi glori na Jehovah a Sma di e gi „ibri boen presenti nanga ibri volmaakti kado”? (Jakobus 1:17). Mi sa waka na baka na eksempre foe Jesus èn dini tra sma nanga den sani di mi man doe èn na ini den situwâsi foe mi?’
Na apostel Petrus ben kari a frantiwortoe foe wi na ini a tori disi: „Akroederi a presenti [khaʹri·sma] di ibriwan sma kisi, gebroiki en foe dini makandra leki boen granfoetoeboi foe a no-froedini boen-atifasi foe Gado di sori na difrenti sortoe fasi. Efoe wan sma e taki, meki a taki neleki a de den santa wortoe foe Gado; efoe wan sma e dini, dan meki a dini leki wan sma di e bow na tapoe a krakti di Gado e gi; so taki na ini ala sani Gado kan kisi glori nanga jepi foe Jesus Krestes.” — 1 Petrus 4:10, 11.
[Foetoewortoe]
a Ala nanga ala 913 sma ben dede, so srefi Jim Jones.
[Sma di abi a reti foe a prenki na tapoe bladzijde 23]
Corbis-Bettmann
UPI/Corbis-Bettmann