Wan tra toewijzing di mi ben abi 80 jari
SOLEKI FA GWENDOLINE MATTHEWS BEN FROETERI
Di mi ben abi 80 jari, mi nanga mi masra ben bosroiti foe poti ala den sani di wi ben abi na ini wan truck di wi ben joeroe, èn ben froisi foe Ingrisikondre go na Spanjorokondre. Wi no ben e taki Spanjoro, èn wi ben e go na a zuid-westsei foe Spanjorokondre, farawe foe den tanpresi pe den toerist di e taki Ingrisitongo lobi go. Moro foeroe foe den mati foe wi ben denki taki wi ben doe wan don sani, ma nanga prisiri mi ben taigi misrefi taki Abraham ben abi 75 jari di a ben gowe libi Ur.
SOLEKI fa a ben kon de te foe kaba, sensi di wi ben doro na ini Spanjorokondre na ini april 1992, den jari dati ben de wan toe foe den moro switi jari na ini wi libi. Ma bifo mi e froeteri foe san ede wi ben froisi, meki mi taigi joe fa a libi foe wi na ini a diniwroko foe Jehovah ben meki wi teki so wan prenspari bosroiti.
A waarheid foe bijbel e kenki wi libi
Mi ben gro na ini wan relisi oso na a zuid-westsei foe Londen, Ingrisikondre. Mama ben abi a gwenti foe tjari mi nanga mi sisa go na difrenti presi foe anbegi, bika a ben soekoe satisfaksi na jeje sei. Mi papa, di ben siki doronomo foe di a ben abi tuberculose, no ben go nanga wi. Ma a ben de wan fajafaja leisiman foe bijbel, èn a ben hari strepi na ini en ibri leisi te a ben feni wan pisi di ben opo en ai. Wan foe den moro warti goedoe foe mi, na a bijbel dati di a gebroiki so foeroe èn di ben warti srefisrefi gi en.
Na ini 1925, di mi ben abi 14 jari, wan sma ben poti wan traktaat na ondro wi doro, di ben gi wi wan kari foe go na wan poebliki lezing na ini a lanti-oso foe a foto West Ham. Mi mama nanga wan birfrow ben bosroiti foe go na a lezing, èn mi nanga mi sisa ben go nanga den. A lezing dati, „Miljoenmiljoen sma di e libi now noiti sa dede”, ben sai den siri foe bijbel waarheid na ini na ati foe mi Mama.
Wan toe moen na baka, Papa ben dede di a ben abi 38 jari. A dede foe en ben de wan bigi lasi gi wi, foe di dati ben broko wi ati èn ben libi wi sondro wan koprosensi. Na a beri lezing di ben hori na a Kerki foe Ingrisikondre drape, Mama ben skreki di a ben jere a priester e froeklari taki a sili foe Papa ben de na ini hemel. A ben sabi foe bijbel taki den dedesma e sribi na ini a grebi, èn a ben bribi tranga taki wan dei Papa ben sa kisi wan opobaka foe libi foe têgo na grontapoe (Psalm 37:9-11, 29; 146:3, 4; Preikiman 9:5; Tori foe den Apostel 24:15; Openbaring 21:3, 4). Baka di a ben sabi seiker taki a ben moesoe abi demakandra nanga sma di ben leri a Wortoe foe Gado, a ben bosroiti foe kon leri sabi den Internationaal Bijbel Studenti, soleki fa sma ben kari Jehovah Kotoigi na a ten dati.
Foe di wi no ben abi moni gi vervoer, meki ibri wiki wi ben waka toe joeroe foe oso go na den konmakandra foe den Kotoigi foe Jehovah. Baka dati, wi ben waka nanga moeiti ete toe joeroe go na oso. Ma wi ben warderi den konmakandra dati srefisrefi, èn noiti wi ben misi wán, srefi te a takroe dow foe Londen di sma sabi heri boen ben tapoe a foto. Heri esi Mama ben bosroiti foe gi ensrefi abra na Jehovah èn foe teki dopoe, èn na ini 1927 mi toe ben dopoe.
Ala di wi ben abi ekonomia problema, tokoe ala ten Mama ben leri mi o prenspari a de foe poti jeje afersi na tapoe a fosi presi. Mateus 6:33 ben de wan foe den tekst di a ben lobi, èn troetroe a ben ’soekoe a kownoekondre fosi’. Di a ben dede toemoesi froekoe na ini 1935, foe kanker, a ben e meki plan foe doe wan sani na tapoe na aksi di ben de gi foeroeten bedinari di ben kan froisi go na Fransikondre foe go dini.
Eksempre di ben tranga wi
Na ini den bigin jari dati, son sma di ben fisiti den konmakandra na ini Londen ben wani meki den eigi idea bekènti, èn den sma disi ben meki trobi de èn tranga atibron opo. Ma ala ten Mama ben taki dati wi no ben sa de loyaal na a organisâsi foe Jehovah efoe wi ben sa gowe libi en, baka di wi ben leri ala den sani foe en. Den fisiti foe Joseph F. Rutherford, di ben de presidenti foe Watch Tower Bible and Tract Society na a ten dati, ben boeweigi wi foe tan dini na wan loyaal fasi.
Mi e memre brada Rutherford leki wan man di ben abi switifasi èn leki wan man di makriki foe taki nanga en. Di mi ben de wan tini ete, dan a Gemeente Londen ben go koiri èn wan leisi a ben de drape toe. A ben si mi — wan tini di ben sjensjen pikinso — nanga wan fowtow camera, èn a ben aksi mi efoe mi ben wani meki wan fowtow foe en. A fowtow dati ben tron wan warti soefenier gi mi.
Baka ten, wan ondrofeni ben meki mi si a difrenti na mindri den sma di e teki fesi na ini a kresten gemeente èn den prenspari man foe grontapoe. Mi ben e wroko leki wan bediende di e poti njan na tafra na ini wan bigi Londen oso pe Franz von Papen, wán foe den sikrit wrokoman foe Hitler, ben kisi wan kari gi a brekten njanjan. A no ben wani poeroe a feti-owroe di a ben weri na en krosi te a e njan, èn mi ben aka mi foetoe na a feti-owroe èn mi ben meki a soepoe fadon di mi ben e tjari. Na ini atibron a ben taki dati na ini Doisrikondre den ben o soetoe mi kiri foe so wan mi-no-ke fasi. Na a heri ten foe a njanjan baka ten, mi ben tan farawe foe en!
Wan prenspari kongres pe mi ben jere brada Rutherford ben taki, ben hori na ini Alexandra Palace na ini 1931. Drape wi ben teki a njoen nen foe wi fajafaja, Jehovah Kotoigi (Jesaja 43:10, 12). Toe jari na baka, na ini 1933, mi ben go na ini a pionierwroko, soleki fa den ben kari den foeroeten bedinari. Wan tra blesi di mi e memre foe den jari dati ben de a abi di mi ben man abi demakandra nanga toemoesi boen jongoe man di ben tron zendeling baka ten na ini difrenti farawe presi foe grontapoe. Soleki Claude Goodman, Harold King, John Cooke, nanga Edwin Skinner. Den sortoe getrow eksempre disi ben meki mi wani dini na ini wan dorosei kondre.
Pionier na ini East Anglia
Mi pionier toewijzing ben de na ini East Anglia (owstoesei foe Ingrisikondre), èn foe preiki drape a ben de fanowdoe foe de nanga prisiri èn foe abi fajafasi. Foe wroko a bigi kontren foe wi, wi ben rèis na tapoe baisigri foe a wan foto go na a trawan èn foe dorpoe go na dorpoe èn wi ben tan na ini joeroe-kamra. Pikinmoro no wan gemeente ben de ini a gebied, èn foe dati ede mi nanga mi patna ben taki foe ala den pisi foe den alawiki konmakandra. Na ini a diniwroko foe wi, wi ben poti foeroe hondro boekoe nanga pikin brochure di ben froeklari den prakseri foe Gado.
Wan fisiti di warti foe memre ben de na wan pastoor oso pe wi ben taki nanga a predikant foe a Kerki foe Ingrisikondre na ini a kontren. Na ini moro foeroe foe den kontren, wi ben poti a fisiti foe na Anglikan predikant leki lasti bika foeroetron a ben meki sani de moeilek gi wi te a ben kon sabi taki wi ben e preiki a boen njoensoe na ini a kontren. Ma na ini a dorpoe disi ibri sma ben taki boen foe a predikant. A ben fisiti den sikisma, a ben leni boekoe na den sma di ben lobi leisi, èn a ben fisiti den bakaman foe en toe na den oso foe froeklari bijbel gi den.
Soleki fa wi ben froewakti, a ben abi switifasi srefisrefi di wi ben fisiti en, èn a ben teki wan toe boekoe. A ben gi wi a djaranti toe taki efoe wan sma na ini a dorpoe ben wani wan toe foe den boekoe foe wi, ma no ben man bai den, dan en ben sa pai gi den. Wi ben kon sabi taki den kefalek takroe ondrofeni foe en na ini a Fosi Grontapoefeti ben meki a teki a bosroiti foe jepi meki vrede èn boenfasi de na ini a kerkikontren foe en. Bifo wi ben gowe, a ben blesi wi èn ben gi wi deki-ati foe tan go doro nanga wi boen wroko. Den wortoe di a ben taigi wi di wi ben gowe ben de di foe Numeri 6:24: „Meki Masra blesi joe, èn kibri joe.” — King James Version.
Toe jari baka di mi ben bigin pionier, dan mama ben dede èn mi ben drai go baka na Londen nanga no wan moni èn no wan famiri. Wan lobi-ati Kotoigi sisa foe Scotland ben teki mi na ini en oso, èn ben jepi mi foe man pasa a dede foe Mama, èn a ben gi mi deki-ati foe tan go doro na ini a foeroeten diniwroko. Na so mi ben drai go baka na East Anglia makandra nanga Julia Fairfax, wan njoen pionier patna. Wi ben meki wan owroe karavan kon boen baka èn wi ben gebroiki en leki wan oso nanga san wi ben kan rij; wi ben gebroiki wan tractor noso wan truck foe froisi en foe a wan presi go na wan trawan. Makandra nanga wan moro owroe trowpaar, Albert nanga Ethel Abbott, di ben abi wan pikin karavan toe, wi ben preiki go doro. Albert nanga Ethel ben tron leki papa nanga mama gi mi.
Di mi ben e pionier na ini Cambridgeshire, mi ben miti John Matthews, wan boen kresten brada di ben sori en soifri retifasi gi Jehovah kaba na ondro moeilek situwâsi. Wi ben trow na ini 1940, no langa baka a bigin foe a di foe toe grontapoe feti.
Orlokoe, èn wan osofamiri
Di wi ben de wan njoen trowpaar ete, na oso foe wi ben de wan pikin karavan di bigi leki wan pikin koekroe, èn wi ben go na ini a diniwroko nanga wan motro di wi ben kan froetrow. Wán jari baka di wi trow, John ben kisi strafoe foe wroko leki wan wrokoman na tapoe wan boerderij, foe den sani di a ben bribi èn di abi gron tapoe bijbel, a ben weigri foe doe sroedatiwroko (Jesaja 2:4). Ala di disi ben wani taki dati wan kaba ben kon na a pionierwroko foe wi, tokoe a strafoe foe John ben sori foe de wan jepi foe Gado bika mi ben de nanga bere èn John ben sa man sorgoe wi na moni sei.
Na ini den jari foe na orlokoe, wi ben njanboen foe den spesroetoe konmakandra di ben hori ala di moeilekhèit ben de. Na ini 1941, a motro ben tjari John nanga mi, ala di mi ben de nanga bere foe wi fosi pikin, go na Manchester, 300 kilometer moro fara. Na pasi wi ben pasa foeroe foto di ben pori foe di den ben trowe bom na den tapoe, èn wi ben aksi wisrefi efoe den konmakandra ben sa man hori na ini den sortoe situwâsi disi. A konmakandra ben hori. A ben de The Free Trade Hall na mindri foe Manchester èn a ben foeroe nanga Kotoigi di ben kon foe difrenti presi foe Ingrisikondre, èn a heri programa ben hori.
Na a kaba foe en lezing, a lasti takiman na tapoe a kongres ben taigi a poeblikitaki den moesoe libi a kontren wantewante, foe di den ben froewakti taki orlokoe opolani ben o trowe bom na tapoe a presi. A warskow ben de biten. Wi no ben de fara foe a hal di wi ben jere den sirene èn den gon di e soetoe den opolani. Di wi ben drai loekoe na baka, wi ben si foeroe opolani e saka bom na mindri a foto. Farawe, na mindri faja nanga smoko, wi ben kan si a hal pe wi ben sidon didjonsro ete; a ben pori krinkrin! Tangi, taki no wan foe den kresten brada noso sisa foe wi ben dede.
Di wi ben kweki den pikin foe wi, wi no ben man pionier, ma wi ben opo wi oso gi opziener di e rèis èn gi pionier di no ben abi tanpresi. Wan leisi, siksi pionier ben tan na ini wi oso gi wan toe moen. A de seiker taki a demakandra di wi ben abi nanga den sortoe sma disi ben de a reide foe san ede wi oemapikin Eunice ben teki a bosroiti foe bigin pionier na ini 1961 di a ben abi 15 jari nomo. A de wan sari foe taki dati a manpikin foe wi, David, no ben go doro foe dini Jehovah di a ben gro kon bigi, èn a tra oemapikin foe wi, Linda, dede na ini wan ongolokoe na a ten foe na orlokoe.
A bosroiti foe wi foe froisi go na Spanjorokondre
Na eksempre foe Mama èn en deki-ati ben wiki na ini mi na angri foe de wan zendeling, èn noiti mi ben frigiti a marki dati. Foe dati ede, wi ben breiti di, na ini 1973, Eunice ben gowe libi Ingrisikondre go na Spanjorokondre pe moro Kownoekondre preikiman ben de fanowdoe. A no de foe taki dati wi ben sari taki a ben gowe, ma wi ben prisiri toe taki a ben wani dini na ini wan dorosei kondre.
Den jari di pasa, wi ben fisiti Eunice èn wi ben kon sabi Spanjorokondre boen. Foe taki en leti, John nanga mi ben fisiti en na ini fo foe den difrenti toewijzing foe en. Dan, baka foeroe jari, a krakti foe wi ben go na baka. John ben fadon èn dati ben abi takroe bakapisi na tapoe en gosontoe, èn mi ben abi problema nanga mi ati èn nanga mi schildklier. Boiti dati, wi ala toe ben abi artritis. Ala di wi ben abi a jepi foe Eunice troetroe fanowdoe, tokoe wi no ben wani taki a ben libi a toewijzing foe en foe wi ede.
Wi ben taki nanga Eunice foe den difrenti bosroiti di wi ben kan teki, èn wi ben begi foe kisi tiri foe Gado. Eunice ben wani kon na oso foe jepi wi, ma wi ben bosroiti taki a moro boen loesoe ben sa de taki mi nanga John moesoe go libi nanga en na ini Spanjorokondre. Efoe misrefi no ben sa man tron wan zendeling, dan tokoe mi ben kan jepi mi oemapikin nanga den toe pionier kompe foe en na ini a foeroeten diniwroko. Na a ten dati, mi nanga John ben si Nuria nanga Ana, den toe pionier patna foe Eunice pikinmoro 15 jari langa kaba, leki wi eigi oemapikin. Èn den ben prisiri foe meki wi kon libi nanga den awansi pe den ben sa kan kisi wan toewijzing foe dini.
Moro leki siksi jari pasa kaba sensi wi ben teki a bosroiti dati. A gosontoe foe wi no go moro na baka, èn seiker a libi foe wi ben kon moro moi. Mi no man taki foeroe Spanjoro ete, ma dati no e tapoe mi foe preiki. John nanga mi e firi switi na ini wi pikin gemeente na ini Extremadura, a zuid-westsei foe Spanjorokondre.
Foe libi na ini Spanjorokondre leri mi foeroe foe na internationaal fasi foe wi Kownoekondre preikiwroko, èn now mi e froestan moro krin fa „a gron, na grontapoe”, soleki fa Jesus Krestes ben taki. — Mateus 13:38.
[Prenki na tapoe bladzijde 28]
Mi e pionier na ini den jari foe sensi 1930