Ala sma wani de fri
„Libisma gebore na ini fri, èn na ala presi den de na ini katibo”, na so Jean-Jacques Rousseau, wan Fransi filosofiaman ben skrifi na ini 1762. Gebore na ini fri. Dati na wan kefalek moi prakseri! Ma soleki fa Rousseau ben taki, miljoenmiljoen sma na ini a heri historia noiti ben fri. Na presi foe dati, den heri libi langa den de „na ini katibo”, na strafoe na ini wan sistema di poeroe a têgo kolokoe èn a satisfaksi di den ben kan abi na ini a libi.
MILJOENMILJOEN sma na ini a ten disi e ondrofeni ete taki „libisma tiri a tra libisma nanga ogri bakapisi gi en” (Preikiman 8:9). Mansma nanga oemasma di e feti foe kisi makti, no e firi no wan konsensi-fonfon foe poeroe a fri foe tra sma. „Ogri-ati pikin groepoe kiriman kiri 21 sma”, na so wan foe den foeroe verslag e froeteri. Wan tra verslag e taki foe „a slakti di sma ben e slakti trawan”, ala di legre di ben moesoe gi kibri ’ben e kiri foeroe oemasma, pikin-nengre nanga owroe sma di no ben feti baka èn di ben swaki, èn den man ben e koti den neki, ben e soetoe borgoe strafoeman na ini den ede, èn den ben gowe libi ala sani brokobroko na baka èn den ben pori den dorpoe èn na wan broeja fasi den ben e soetoe bom na tapoe den dorpoe foe pori den’.
Na foe dati ede meki sma abi wan tranga angri èn troetroe den e feti foe kon fri foe a kwinsi di sma e kwinsi den! Ma a sari tori na taki te wan sma e feti foe kon fri, dan dati wani taki nofotron taki a no e lespeki den reti èn a fri foe wan tra sma. Man nanga oema, nanga pikin di no abi fowtoe, no abi tra fasi leki foe tjari den takroe bakapisi foe den feti disi, èn sma e feni taki den sma disi dede „gi wan boen marki”, foe di den taki dati a reide foe san ede den sma ben kiri den, de warti èn reti. Foe eksempre, a jari di pasa, na ini Ierland wan bom di den „fetiman gi fri” ben poti na ini wan wagi, na ini a pikin foto Omagh, ben kiri 29 sma di ben drape èn di no doe noti, èn ben gi hondrohondro sma mankeri.
Den de „na ini katibo” ete
San den wini te a feti kaba? Te den „fetiman gi fri” wini den feti foe den, dan kande den wini pikinso fri. Ma den fri troetroe dan? A no de so, taki srefi na ini den libimakandra di abi foeroe fri na ini a so-kari fri grontapoe, sma de ete „na ini katibo” foe den ogri-ati basi soleki pina, onvolmaaktifasi, siki, nanga dede? Fa wan sma kan taki dati a fri troetroe te den sani disi e tan meki a de na ini katibo?
Na owroeten Bijbel skrifiman Moses ben sori soifri fa a libi de gi foeroe sma na ini a heri historia èn taki a de so ete na ini a ten disi. Wi kan libi 70 noso 80 jari, a ben taki, „tokoe san den e poesoe foe doe, na broko-ede nanga sani di e hati sma” (Psalm 90:10). Disi sa kenki wan ten? A sa kan taki wi alamala sa libi na ini troetroe prisiri wan ten, sondro pen nanga bigi frede di so foeroe sma e ondrofeni na ini a ten disi?
Bijbel e taki ija! Bijbel e taki foe „a glori fri foe den pikin foe Gado” (Romesma 8:21). Meki wi go ondrosoekoe a fri dati moro fini, di a fosi jarihondro apostel Paulus ben taki foe dati na ini wan brifi di a ben skrifi gi den Kresten na ini Rome. Na ini a brifi disi Paulus ben froeklari krinkrin fa ibriwan foe wi kan kisi troetroe èn têgo „glori fri”.
[Sma di abi a reti foe a prenki na tapoe bladzijde 3]
Foe a boekoe Beacon Lights of History, Pisi XIII