Waktitoren LIBRARY TAPU INTERNET
Waktitoren
LIBRARY TAPU INTERNET
Sranantongo
  • BIJBEL
  • BUKU
  • KONMAKANDRA
  • w99 15/10 blz. 4-7
  • Fa a Suku Di Sma E Suku fu Libi Moro Langa Kan Waka Bun?

Felem no de na a pisi disi.

Sorry, wan sani no go bun di wi pruberi fu drai a felem.

  • Fa a Suku Di Sma E Suku fu Libi Moro Langa Kan Waka Bun?
  • A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
  • Edeprakseri
  • A srefi sortu tori
  • A Dresi Di Den E Dresi Sma Nanga Hormoon, èn A Fasi Fa den Gen na ini a Skin Seti—¿Sani Di Kan Gi Wi Howpu?
  • ¿Nanotechnologie Nanga Cryonica Kan Tyari wan Lusu Kon?
  • Sortu Sani Wi Musu Frutrow?
  • A Moro Prenspari Sani Di E Meki Taki Libisma E Kon Owru èn E Dede
  • A Tru Howpu
  • Têgo Libi na ini a Paradijs na Grontapu
  • Sma e suku fu libi moro langa
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre (Gi a preikiwroko) 2019
  • A muiti di sma e du fu libi fu têgo
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 2006
  • Wi kan libi foe têgo troetroe?
    A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
A Waktitoren—A e taki fu Yehovah Kownukondre 1999
w99 15/10 blz. 4-7

Fa a Suku Di Sma E Suku fu Libi Moro Langa Kan Waka Bun?

SON sma e howpu taki na ini a nyun pisi ten fu dusun yari, sma sa man feni wan fasi fu meki libisma libi moro langa. Datra Ronald Klatz na wan fu den. A de presidenti fu na Amerkan Akademia Di E Suku Dresi fu Sma No Kon Owru, wan organisâsi fu datra nanga sabidensiman di e gi den heri libi fu meki libisma libi moro langa. En nanga den wrokokompe fu en abi na prakseri fu libi bun langa. „Mi e fruwakti fu libi no moro syatu leki 130 yari”, na so Datra Klatz e taki. „Wi no e bribi taki wi no man wai pasi gi na owru di sma e kon owru. Sabidensi e meki sani now di kan sorgu taki a skin no e go na baka so esi èn taki a no e siki so esi, [den] kan tapu a skin [fu go na baka]; kande den kan kenki furu na a sani disi srefi di den e kari now na owru di wan sma e kon owru na wan natuurlijk fasi.” Datra Klatz srefi e dringi so wan 60 perki ibri dei fu di a e suku fu libi moro langa.

A Dresi Di Den E Dresi Sma Nanga Hormoon, èn A Fasi Fa den Gen na ini a Skin Seti—¿Sani Di Kan Gi Wi Howpu?

A dresi di den e dresi sma nanga hormoon na wán kontren di e gi sma howpu. Sma pruberi sani nanga a hormoon di wi sabi leki DHEA, èn a gersi leki disi meki taki den meti di den gebroiki fu ondrosuku sani, no e kon owru so esi.

Aftonbladet, wan koranti fu Sweden ben taki fu a hormoon kinetine di de na ini bon noso bromki. A koranti ben skrifi san Datra Suresh Rattan, wan professor na a Aarhus Universiteit na Denemarken ben taki: „Wi ondrosuku sani na ini den presi pe wi e ondrosuku siki, èn a kon na krin taki den cel fu a libisma buba di poti na ini kinetine no e kenki na a fasi fa wi gwenti te wi e kon owru. Den cel e tan yongu a heri pisi ten di den de na libi.” Den e taki dati den insekt di kisi a hormoon, e libi 30 te 45 procent moro langa leki san den gwenti libi.

Sma e taki dati di den ben gi moisimoisi a hormoon di nen melatonine, dan den ben libi 25 procent moro langa. Boiti dati, den moisimoisi ben sori moro yongu, moro gosontu, èn den ben abi moro krakti.

Sma di e horibaka gi a hormoon (hGH) di e meki libisma gro, e taki dati a hormoon e meki a skin brenki, a e meki wan sma kisi moro skin titei, a e meki sma kisi wan tranga lostu gi seks, a e meki wan sma firi moro koloku, a e meki taki wan sma kan denki moro srapu, èn a e meki taki wan sma kan teki nyanyan na ini en skin neleki wan tini.

Furu sma e suku yepi tu na a fasi fa den gen seti na ini a skin. Sabidensiman kon si taki te den e kenki den gen, dan den kan basi a libiten fu wan nematode, noso haarworm. Fu taki en leti, den ben man meki son wan fu den woron tan na libi siksi tron moro langa leki san den gwenti libi. Disi gi sma a howpu taki den kan feni den srefi sortu gen dati na ini libisma èn taki den kan kenki den. A tijdschrift Time ben skrifi san Datra Siegfried Hekimi fu McGill University na Montreal ben taki: „Efu wi feni ala den gen di e taki o langa wan sma kan libi, dan kande wi kan feni wan fasi fu no meki den wroko so esi, so taki wi kan meki a libi kon moro langa.”

Langa ten kaba den bioloog sabi taki a kabapisi fu den chromosoom di den e kari telomere, e kon moro syatu ibri leisi te a cel e meki tra cel. Te a telomere kon 20 procent moro syatu, dan a cel no man meki tra cel moro èn a e dede. Wan spesrutu enzym di den e kari telomerase kan meki a telomere kon langa baka leki fa a ben de fosi, èn na so fasi a kan meki taki a cel e tan prati ensrefi. Na ini moro furu cel, wan sani e basi na enzym disi èn a no e wroko, ma sani ben waka bun na ini son cel pe den ben poti telomerase di e wroko, so taki den cel disi ben gro èn ben prati densrefi moro leisi leki san den ben gwenti du.

Soleki fa ondrosukuman e taki, dan disi e meki taki sma man du kefalek furu sani fu feti nanga owrusma siki. Fa a de te den e puru den stamcel (den cel di e meki taki a meti fu a skin e kon nyun baka) fu a skin èn na presi fu dati den e poti stamcel di, nanga yepi fu telomerase, meki so taki „den no man dede”? Datra William A. Haseltine e taki: „Disi na wan tumusi krin fasi fa wi e denki fu gi libisma wan libi pe den no man dede moro èn di wi sa bigin safrisafri nanga en na ini den 50 yari di e kon.”—The New York Times.

¿Nanotechnologie Nanga Cryonica Kan Tyari wan Lusu Kon?

Nanotechnologie, a sabidensi di e wroko na wan kontren di no bigi moro leki wán nanometer (wan di fu milyard pisi fu wan meter), e gi howpu tu. Sma di e sidon prakseri fa a tamara fu a nanotechnologie sa de, e taki dati na ini a ten di e kon wi sa meki masyin kande di e wroko nanga computer di pikin srefisrefi moro wan cel, fu kan wroko na wan kontren di no bigi moro wan molecuul. Na so fasi wi sa man meki den owru cel baka, a meti fu a skin, nanga den pisi fu a skin di no bun moro, èn meki den kon yongu baka. Wan ondrosukuman na wan konmakandra di ben abi fu du nanga a fasi fa sma e feti fu no kon owru, ben taki dati den datra fu a di fu twenti na wan yarihondro ben sa kan gebroiki nanotechnologie fu meki libisma no man dede moro.

Cryonica na te den e poti den dedeskin fu libisma na ini ijs, bika den e howpu taki sabidensi sa man meki den dede cel kon na libi baka, èn na so fasi den sa tyari den dedesma kon na libi baka. Den kan poti a heri skin, noso soso na edetonton, na ini ijs. Wán man ben meki den poti wan bedikrosi na ini ijs srefi. Fu san ede wan bedikrosi? A bedikrosi ben de fu wan mati di lasi èn a ben abi wan tu cel fu a buba èn wan tu wiwiri. A ben wani meki den poti den na ini ijs, so taki a mati fu en kan kisi na okasi fu kon na libi baka te sabidensi doro so fara taki den kan meki sma baka nanga yepi fu wan tu cel fu den noso srefi wán cel nomo.

Sortu Sani Wi Musu Frutrow?

Libisma gebore nanga a firi fu tan na libi, no fu dede. Dati meki sma lobi den sani di sabidensi e du tapu a kontren disi èn sma e fruwakti furu fu den. Ma te now ete no wan krin buweisi de taki DHEA, kinetine, melatonine, hGH, noso iniwan tra sani kan meki trutru taki libisma no e kon owru so esi. Sma di e tweifri na sani e frede taki te den e suku fu kenki a telomerase na ini den cel, dan dati sa meki cel nomo di kan gi sma kanker. Èn a gebroiki di sma e gebroiki nanotechnologie nanga cryonica, moro furu na soso nyun sabidensi sani di sma e denki nomo, na presi fu de wan sani di kan pasa trutru.

Sabidensi meki taki son sma kan libi moro langa èn na wan moro gosontu fasi, èn kande den e du dati ete, ma noiti den sa man gi wan sma têgo libi. Fu san ede? Fu taki en leti, bika a sabidensi fu libisma no man du notinoti na a moro prenspari sani di e meki taki libisma e kon owru èn e dede.

A Moro Prenspari Sani Di E Meki Taki Libisma E Kon Owru èn E Dede

Moro furu sabidensiman e agri taki sani di e meki taki libisma e kon owru èn e dede ben de kaba na ini den gen fu wi. Na aksi de: O ten, fa, èn fu san ede den ben kon na ini den gen fu wi, fu taki en so?

Bijbel e gi wi a makriki piki — ala di a no e taki en leki fa sabidensi e taki fu den gen noso fu a DNA. Na Romesma 5:12 wi e leisi: „Fu dati ede, soleki fa nanga wán man, sondu ben kon na grontapu èn nanga sondu dede kon, èn na so dede panya go na ala libisma, fu di den alamala ben sondu.”

A fosi man Adam, ben abi a howpu fu libi fu têgo. En skin ben meki nanga den sani di a ben abi fanowdu fu tan na libi èn fu prisiri fu têgo libi. Ma Gado ben poti kondisi fu kan tan na libi fu têgo. Adam ben musu wroko makandra nanga a Sma di e gi libi, a Kriaman fu en, èn a ben musu gi En yesi, so taki a ben man tan na libi fu ala ten.—Genesis 1:31; 2:15-17.

Adam ben bosroiti fu no gi yesi na a Kriaman. Te yu luku en bun, dan Adam ben taki dati te libisma ben o tiri densrefi sondro Gado, dan a ben o go moro bun nanga den. Fu dati ede a ben sondu. Sensi a momenti dati, a ben gersi leki den gen fu en ben kenki. Na presi taki Adam ben gi den pikin fu en têgo libi leki wan gudu, a ben gi den sondu nanga dede.—Genesis 3:6, 19; Romesma 6:23.

A Tru Howpu

Ma a situwâsi dati no ben o tan so fu ala ten. Romesma 8:20 e taki: „Den kriaturu ben kon na ondro soso sani, no fu di densrefi ben wani, ma fu Gado ede di ben poti dati na en ondro, tapu a fondamenti fu howpu.” Yehovah Gado, a Kriaman fu libisma, ben meki taki libisma dede, bika den ben sondu na en, ma di a ben du disi, dan a ben gi wi wan fondamenti tu fu abi howpu.

Sma ben kon si krin san ben de a fondamenti disi di Yesus Krestes ben kon na grontapu. Yohanes 3:16 e taki: „Gado ben lobi grontapu sote, taki a ben gi en wan-enkri gebore Manpikin, so taki ibriwan sma di e sori bribi na ini en, no ben sa kisi pori, ma ben sa abi têgo libi.” Ma fa dede kan puru na wi tapu te wi e sori bribi na ini Yesus Krestes?

Efu sondu e tyari dede kon, dan sondu musu puru na pasi fosi, bifo wan kaba kan kon na dede. Na a bigin fu Yesus en diniwroko leki Krestes, Yohanes a Dopuman ben taki: „¡Luku, a Pikin Skapu fu Gado di e teki a sondu fu grontapu tyari gowe!” (Yohanes 1:29) Yesus Krestes no ben abi sondu kwetikweti. So bun, a no ben abi dede na ini en, di de a strafu fu sondu. Ma toku a ben gi trawan pasi fu kiri en. Fu san ede? Bika di a ben du disi, dan a ben pai a paiman fu wi sondu.—Mateus 20:28; 1 Petrus 3:18.

Fu di a prijs dati ben pai, meki ala den sma di e sori bribi na ini Yesus ben kisi na okasi fu libi sondro fu man dede. Kande sabidensi e meki a libi fu wi e kon moro langa gi wan pisi ten, ma a trutru fasi fa wi kan kisi têgo libi na te wi e sori bribi na ini Yesus. Yesus ben kisi a libi dati na hemel, èn den getrow apostel fu en èn wan tu tra sma sa kisi dati tu. Ma moro furu fu wi di e sori bribi na ini Yesus, sa libi fu têgo na grontapu, te Yehovah Gado meki a grontapu tron wan paradijs baka.—Yesaya 25:8; 1 Korentesma 15:48, 49; 2 Korentesma 5:1.

Têgo Libi na ini a Paradijs na Grontapu

Wan man ben aksi: „Omeni sma sa feni taki a warti fu libi efu den no abi fu dede moro?” ¿A sa soi fu libi sondro fu dede? Bijbel e gi wi a dyaranti taki dati no sa de so. „Ala sani a meki moi na en ten. Srefi ten di no skotu a poti na ini den ati, so taki libisma noiti no sa kon sabi finifini a wroko di a tru Gado meki fu sensi a bigin te na a kaba” (Preikiman 3:11). Yehovah Gado kria someni sani di frekti taki wi sa tan wani leri moro fu den, den sa tan gi wi deki-ati, èn den sa tan meki wi koloku so langa wi de na libi — iya, fu têgo.

Wan man di ben ondrosuku a fowru di sma sabi leki Siberische Gaai, ben kari en „wan tumusi aparti èn moi mati”. A ben taki dati a ten di a ben luku a fowru, ben de wan fu den moro prisiri sani di a ondrofeni na ini en libi. O moro a ben ondrosuku a fowru, o moro a ben wani kon sabi fu en. A ben taki dati srefi baka 18 yari, a no ben kaba ondrosuku a fowru kwetikweti. Efu wán sortu fowru kan hori a prakseri fu wan koni man someni, ala di a ben ondrosuku en 18 yari langa, èn a ben kan gi a man deki-ati èn meki en koloku, dan prakseri nomo o prisiri èn koloku wi sa kan firi te wi e ondrosuku ala den sani na grontapu di Gado kria.

Luku ala den kefalek moi kontren fu sabidensi di wan sma sa man ondrosuku fu di ten no sa de wan problema. Prakseri ala den moi presi di wi kan go luku èn ala den moi sma di wi sa miti drape. Pruberi fu prakseri ala den sani di yu sa man denki, di yu sa kria èn di yu sa bow. Wi sa abi ala okasi fu denki sani èn fu gebroiki den. Te wi e prakseri ala den kefalek furu sani di Gado kria, dan a e kon na krin taki a têgo libi na a wan enkri ten di kan meki wi du den sani di wi man du ini a libi.

Bijbel e sori taki na opobaka sa meki taki den sma di dede sa kisi têgo libi tu (Yohanes 5:28, 29). Furu fu den fini tori di wi no sabi fu a historia, sa kan kon na krin te den sma di ben ondrofeni den kan fruteri wi a fini fu a tori èn gi wan piki na tapu den aksi fu wi. Prakseri ala den sani di den sma di kisi wan opobaka sa leri wi fu den difrenti pisi ten na ini a historia.—Tori fu den Apostel 24:15.

Te yu e prakseri a ten dati, dan yu kan frustan taki Yob di sa kisi wan opobaka, sa wani kenki den wortu di a ben taki na Yob 14:1. Kande a sa taki na presi fu dati: ’Libisma, di wan uma meki e libi fu têgo now èn a de koloku.’

Gi den sma di e frutrow tapu Yehovah èn e sori bribi na ini Yesus, wan moro langa libi sondro wan kaba no de soso wan dren. Dyonsro a sa de trutru. Sma no sa kon owru moro èn dede. Disi de akruderi Psalm 68:20, di e taki: „Den pasi di e puru sma fu dede, na fu Yehovah, a Soeverein Masra.”—Openbaring 21:3, 4.

[Prenki na tapu bladzijde 4, 5]

Den sani di sabidensi du, gi sma a howpu taki den sa man libi moro langa

[Prenki na tapu bladzijde 7]

Têgo libi na a wan enkri ten di kan meki wi du den sani di wi man du ini a libi

    Sranantongo buku (1978-2025)
    Log Out
    Log In
    • Sranantongo
    • Seni en gi wan sma
    • Settings
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gebruiksvoorwaarden
    • Privacybeleid
    • Privacyinstellingen
    • JW.ORG
    • Log In
    Seni en gi wan sma