Beoefen na gi di joe e gi joesrefi ini a dini . . . foe grani papa nanga mama
„Meki [pikin ofoe granpikin] . . . leri fosi foe be-oefen ini den égi osofamiri a gi di den e gi densrefi ini a dini foe Gado èn gi wan paiman di fiti na den papa nanga mama, bika disi switi ini Gado ai.” — 1 TIMOTÉUS 5:4.
1, 2. (a) Leki fa a bijbel e taki dan soema de frantwortoe foe na sorgoe foe grani papa nanga mama? (b) Foe san-ede a ben sa de gi wan kristen wan serjoesoe afersi efoe a ben poti na ferplekti disi a wan sé?
JOE ben kisi njanjan nanga kibri foe den leki pikin. Leki bigisma joe ben soekoe rai nanga jepi na den. Ma now den kon owroe èn den abi wan sma fanowdoe di e jepi den. Na apostel Paulus e taki: „Ma efoe wan weduwe abi pikin ofoe granpikin, meki den dati dan leri fosi foe be-oefen ini den égi osofamiri a gi di den e gi densrefi na ini a dini foe Gado èn pai wan paiman di fiti na den papa nanga mama èn gran papa èn mama, bika disi switi ini Gado ai. Ija, efoe wan sma no e sorgoe gi den sma foe en, èn spesroetoe gi den di de memre foe en osofamiri dan a ben drai baka gi a bribi èn a de moro ogri leki wan sma di no de ini bribi.” — 1 Timotéus 5:4, 8.
2 Na ini a ten disi doesoendoesoen Kotoigi foe Jehovah e sorgoe gi papa nanga mama. Den no e doe disi soso foe „switifasi” ede (Na libi Wortoe) ofoe foedi den „abi a ferplekti dati” (Bigi njoensoe bijbel) ma foedi den abi „na gi di den e gi densrefi ini a dini foe Gado”, dati wani taki foe respeki ede gi Gado. Den e froestan dati, efoe den libi den papa nange mama foe den na a ten foe nowtoe a densrefi abra, disi ben sa de asrefi leki ’draibaka gi na kristen bribi.’ — Teki gersi nanga Titus 1:16.
’Tjari joe lai’ tapoe a kontren foe gi sorgoe
3. Foe san-ede a sorgoe gi papa nanga mama kan de troetroe wan moeilek wroko gi wan sma?
3 Na sorgoe gi grani papa nanga mama a tron troetroe wan moeilek wroko, spesroetoe ini westsé-kondre. Famirman nofotron e libi fara foe makandra. Den kostoe foe tan a libi no de ini wan sma makti moro. Foeroe oso-oema abi wan grontapoe wroko. Tapoe a fasi dati na sorgoe gi wan grani papa ofoe mama wani taki wan kefarlek bigi wroko, spesroetoe efoe a sma di e sorgoe gi den srefi no de wan foe den jongoewan moro. „Wi de now ini wi féfitenti jari èn abi bigi pikin nanga granpikin di abi ooktoe jepi fanowdoe”, wan sisa e taki di a doe foeroe moeiti foe sorgoe wan foe den bigisma foe en.
4, 5. (a) Gi soema leki fa a bijbel a taki na sorgoe foe grani papa nanga mama kan prati gi? (b) Fa ini den dé foe Jezus son sma ben doekroen komoto ondro na frantwortoe di den ben abi na fesi foe den papa nanga mama?
4 Paulus ben sori dati den „pikin ofoe granpikin” ben sa teki prati na ini na frantwortoe (1 Timotéus 5:4). Ma sontron den pikin no e klari foe ’tjari a lai foe den’ [ini a tori foe sorgoe] (Teki gersi nangn Galasia 6:5) „Mi moro owroe siso ben hari en anoe krinkrin poeroe foe na situwasi,” wan owroeman a kragi. Ma sowan libifasi kan prisiri Gado? Prakseri san Jezus ben taki gi den Fariséman: „Mozes ben taki: ’Respeki joe papa nanga mama’ . . . ma oenoe e taki: ’Efoe wan sma e taigi en papa nanga mama: „Ala sani di mi ben sa kan jepi joe na korban (dati wani taki wan sani di de leki wan presenti gi Gado).”’ — dan meki a no doe noti moro gi en papa nanga en mama, èn a sofasi a e meki a Wortoe foe Gado de sondro krakti foe den overlevering foe joe ede.” — Markus 7:10-13.
5 Efoe wan djoe no ben firi srefsrefi foe ondersteun en mofina papa nanga mama dan a ben abi foe ferklari soso dati en goedoe ben de korban — wan presenti di den ben poti na wansé foe a boen foe a tempel. (Teki gersi nanga Leviticus 27:1-24) A de krin dati a no ben de ferplekti foe gi na sokari presenti wantewante. Na so a ben kan hori faste foe ten di no abi marki na en goedoe (èn soboen kan gebroiki den). Ma efoe en sokari papa nanga mama ben abi moni jepi fanowdoe dan a ben kan poeroe ensrefi na ondro en plekti di a ben abi na fesi foe den foedi nanga wan santa fesi a ben sa ferklari dati ala san a ben abi ben de „korban”. Jezus ben kroetoe na bedrigifasi disi.
6. San kan boewegi son sma ini a ten disi foe doekroen komoto ondro na frantwortoe foe den di den abi na fesi foe den papa nanga mama, èn disi na wan switi sani na Gado?
6 Wan kristen di e soekoe olo foe komoto na ondro en plekti, no kan kori Jehovah nanga dati (Jeremia 17:9, 10). Seker a de troe dati moni problema, wan takroe gesontoe ofoe tra omstandigheden di de foe a sortoe dati kan skotoe wan sma so kefarlek ini san a kan doe gi en papa nanga mama. Ma son sma kande e poti moro waarde na goedoe, ten nanga privacy leki a tanboen foe den papa nanga mama foe den. Ma fa dati ben sa de wan hoigri fasi foe préki a wortoe foe Gado ma foe meki en de „sondro krakti” di wi no e doe noti gi wi papa èn mama!
Efoe famiri wroko makandra
7. Fa famiri kan naki anoe ini makandra na ini a sorgoe foe wan grani papa nanga mama?
7 Son sabiman e gi na rai, efoe lontoe wan grani papa ofoe mama wan moeilek situwasi doe kon, foe orga wan famiri komakandra. A moro bigi pisi foe na frantwortoe kande sa kon tapoe a skowroe foe wan famiriman. Ma „foe abi wan fertrow takmakandra ini wan korostoe objectief fasi” wan famiri nofotron e feni pasi foe prati na oso-lai (Odo 15:22). Sonwan di e libi farawe kande kan djompo nanga moni kon èn wawantron tjari wan fisiti. Trawan kan doe kande pikin wroko ofoe sorgoe foe vervoer. A kan de srefi wan warti jepi foe kroederi makandra foe tjari wan geregeld fisiti go na den papa nanga mama. Wan sisa di de ini wan sani foe 80 jari e taki foe den fisiti foe den pikin foe en: „A de net leki wan dresi di e gi joe tranga!”
8. (a) Famiriman di de ini na foeroetendienst, de fri foe abi wan prati na ini a sorgoe di den papa nanga mama abi fanowdoe? (b) Ofara son foeroeten dinari ben go foe doe den ferplekti di den abi a fesi foe den papa nanga mama foe den?
8 Ma famiri kan abi foe doe nanga wan problema di den e firi esesi te wan foe den memre de ini a foeroetendienst. Foeroeten-bedinari no e hari densrefi poeroe foe den sortoe ferplekti disi èn foeroe sma ben gi densrefi foeroe moeiti foe sorgoe gi den papa nanga mama foe den. Wan kringopziener e taki: „Wi no ben prakseri noiti dati na sorgoe gi wi papa nanga mama ben sa de so wan hebi sani na skin fasi èn nanga joe firi, spesroetoe efoe na asrefiten joe moe proeberi foe doro den marki foe na foeroetendienst. Wi doro troetroe na skotoe foe wi bro èn ben firi boen tranga na fanowdoe ’krakti di e psa a sani di de normaal’ (2 Korinte 4:7). Meki Jehovah tan hori baka gi den sortoe sma disi.
9. Sortoe dek’ati kan gi na den sma di no kan doe tra fasi leki foe libi na foeroeten dienst soso foe kan sorgoe foe den grani papa nanga mama?
9 Ma sontron, baka te ala tra mogelekheid ben ondrosoekoe, dan noti de gi wan famiriman leki foe libi na foeroetendienst. A de wan sani foe froestan dati so wan sma kande nanga moksi firi e libi en dienstgrani. ’Wi sabi dati wi abi na kristen frantwortoe foe sorgoe gi wi grani èn siki mama’, wan sma di ben de wan zendeling e taki. ’Ma sontron ai gi joe wan heri ferferi firi’, ma praksori daki ’a de switi ini na ai foe Gado foe be-oefen na oso a gi foe joesrefi ini a dini foe Gado’ (1 Timotéus 5:3). Prakseri ooktoe dati ’Gado no de onregtvaardiki sodati a ben sa frigiti a wroko foe joe èn a lobi di joe ben sori gi en nen di joe ben dini den santawan èn e tan dini den” (Hebrewsma 6:10). Wan trowman nanga oema di ben libi foeroe jari na foeroetendienst, ben taki: „Wi e loekoe en so: A de gi wi net so prenspari now foe sorgoe gi wi papa nanga mama leki fa a ben de fosten gi wi foe de ini a foeroetendienst.”
10. (a) Foe san-ede sonwan kande ben libi biten na foeroetendienst? (b) Fa famiri moe si na foeroetendienst?
10 Ma kande sonwan ben komoto biten ini a foeroetendienst, foedi den famiriman foe den ben tak-go-tak-kon: ’wan wroko ofoe wan osofamiri no tai joe. Foe san-ede joe no kan sorgoe gi papa nanga mama? Ma a prékiwroko no de a moro tranga fanowdoe wroko di moesoe doe ini a ten disi? (Mattéus 24:14; 28:19, 20) Den wan di de na ini a foeroetendienst, e doe soboen wroko di abi foe doe nanga libi (1 Timotéus 4:16). Jezus ben sori ooktoe dati na ini son geval na dienst foe Gado ben sa moe kon a fesi foe famiri afersi.
11, 12. (a) Foe san-ede Jezus ben gi wan man na rai ’foe meki den dedewan beri den dedewan foe den’? (b) Sortoe sani son famiri ben seti efi wan foe den ben de na ini na foeroetendienst?
11 Di foe eksempre wan man no ben teki na kari foe Jezus foe tron en bakaman a ben taki: „Gi mi pasi fosi foe go èn beri mi papa”, dan Jezus ben piki: „Meki den [jeje] dedewan beri den dedewan foe den, ma joe, go èn meki a Kownoekondre bekenti na alape” (Lukas 9:59, 60). Foedi den djoe ben e beri den dedewan foe den tapoe a dé di don ben dede, meki a ben de wan sani di no ben kan de so dati a papa foe a man ben dede troetroe. Kande a man ben wani gewoon foe tan na en owroe papa te leki a ben dede. Ma foedi kande tra famiriman ben de di ben kan teki a sorgoe disi a tapoe den, meki Jezus ben gi a man a dek’ati ’foe meki na kownoekondre bekenti na alape’.
12 Na asrefi fasi son famiri ben si dati te ala famiriman e wroko makandra, nofotron a kan seti a sowan fasi dati wan sma foe den di de na ini a foeroetendienst, tokoe kan abi wan prati na a gi foe sorgoe na en papa nanga mama, sondro dati a e libi na foeroetendienst. Son foeroeten dinari e jepi na papa nanga mama foe den foe eksempre ini a weekend ofoe ini a ten foe fakansi. A de wan moi sani dati boen foeroe grani papa nanga mama e tanapoe na tapoe dati den pikin foe den tan ini na foeroetendienst, srefi efoe dati e aksi foe na sé foe den papa nanga mama boen foeroe offer foe densrefi. Den sma di e poti den kownoekondre belang na a fosipresi Jehovah e blesi foeroe. — Mattéus 6:33.
„Koni” nanga „Koni foe si sani” te papa nanga mama e kon libi ini oso
13. Sortoe problema kan doe kon te wan papa ofoe mama kisi a kari foe kon libi na en pikin oso?
13 Jezus ben seti sani dati en mama di ben tron weduwe, ben go libi na en famiri di ben de ini bribi (Johannes 19:25-27). Foeroe kotoigi ooktoe ben kari den papa nanga mama foe den foe kon libi na den èn ben kisi boen foeroe blesi nanga prisiri foe dati. Ma fasi foe libi di no ben e kroederi nanga makandra, fri di skotoe èn na moeiti di wan aladé sorgoe e tja nanga en, kan meki a libi foe wan grani papa ofoe mama na ini oso de nofotron gi alasma di de ini a tori wan ondrofeni di kan tjari broeja kon. „Na sorgoe gi wan mama e meki mi kisi moro senwe”, Ann e taki di e sorgoe gi en masra mama nanga a siki foe Alzheimer. „Sontron mi e lasi srefi mi pasensi èn dan mi e taki wan sani di no de so switi gi a mama — èn dati meki mi e firi misrefi fowtoe srefsrefi.”
14, 15. Fa „koni” èn a „koni foe si sani” kan meki dati wan osofamiri „kan bow” na ondro den omstandigheden di kari dja?
14 Salomo taki: „Nanga koni wan osofamiri e bow èn nanga koni foe si sani a sa sori taki a poti stéfi” (Odo 24:3). Ann e proeberi foe eksempre foe sori moro froestan foe a problema nanga san en masra mama e feti nanga en. „ Mi e hori alaten a mi fesi dati a e siki èn no nanga espresi a e doe ferferi.” Ma ete „wi e nakifoetoe foeroetron. Efoe wan sma no e nakifoetoe ini wortoe, na sma dati de wan volmaakti man” (Jakobus 3:12). Ma efoe stré e opo kon, sori koni foedi joe no e gi pasi dati ogri-ati doe kon ofoe dati a waka kon de wan babari nanga atibron (Efese 4:31, 32). Taki foe na afersi leki osofamiri, èn soekoe den pasi foe seti sani èn foe feni en more betre nanga makandra.
15 A koni foe si sani e jepi ooktoe foe kisi wan boen kommunikatie (Odo 20:5). Kande wan papa ofoe mama abi moeti nanga en foe fiti ensrefi na den aladé fasi ini en njoen oso. Ofoe kande a papa, foedi en froestan foe kroetoe sani e go a bika pikinso, abi a firi foe de tege sani. Wantoe omstandigheden kan de sontron so dati nowan tra sani de leki foe taki tranga nanga en (Teki gersi nanga Genesis 43:6-11.) „Efoe mi no ben sa taki nono gi mi mama” wan sisa e ferteri, „dan a ben o gi ala en moni gwe.” Ma wan owroeman taki dati sontron a kan wroko na tapoe a lobi di en mama lobi en. „Nofotron pe tak-go-tak-kon no e jepi, me taki gewoon: ’Mam, grantangi joe ben sa wani doe mi soso wan prisiri?’ dan ai arki.
16. Foe san-ede wan lobi masra sori a „koni foe si sani” ini a tori foe en oema? Fa a kan doe dati?
16 Foedi na sorgoe nofotron foe wan moro bigi pisi e kon na tapoe na oema, dan wan man nanga a koni foe si sani sa loekoe na tapoe dati a no de toemsi foeroe gi na oema na a sé foe en firi, skinfasi ofoe jejefasi. Odo 24:10 e taki: „Joe ben sori taki joe lasi ati tapoe a dé foe benawtoe? Joe krakti sa de pikinso.” San wan masra kan doe foe kan meki na faja foe en oema kisi njoen libi baka? „Efoe mi masra kon a oso”, a wan sisa e taki, „a e poti en anoe lontoe mi èn ai ferteri omeni warderi a abi gi mi. Sondro en mi no ben man foe horidoro!” (Efese 5:28, 29). Ooktoe makandra nanga en patna a kan studeri na bijbel èn begi geregeld nanga en. Ija, srefi ondro den moeilek omstandigheid disi wan osofamiri kan „bow”.
Sorgoe di e gi ini wan at’oso
17, 18. (a) Son famiri ben firi na fanowdoe foe doe san? (b) Fa ini den sortoe geval dati den bigi pikin kan jepi den papa nanga mama foe den foe fiti densrefi?
17 Wan seker gerontoloog e taki: „Wan punt e kon tapoe san na osofamiri no abi na deskundigheid èn ooktoe no abi na moni foe hori na [papa ofoe mama na oso].” Soleki wan masra e taki en: „A ben kon sofara dati mi oema no ben man moro foe sorgoe mama 24 joeroe wan dé. Noti ben de moro gi wi leki foe tjari mama go ini wan at’oso foe kisi sorgoe. Ma mi ben doe en nanga wan ati di ben broedoe.”
18 Sorgoe na ini wan at’oso ondro den omstandigheid dati kan de na moro boen sorgoe di de foe kisi. Ma grani sma di den e tjari go na ini sowan inrichting, nofotron e ferwondroe èn e lasi densrefi foedi den e denki dati den e libi den na densrefi abra. „Wi ben tjari kon gi mama krin a fesi foe san-ede wi ben moe doe disi”, wan sisa e ferteri di wi sa kari Greta. „A ben leri foe fiti ensrefi èn e si na at’oso now leki en oso.” Te papa ofoe mama e kisi geregeld fisiti dan a e de gi den ooktoe makriki foe fiti densrefi èn den fisiti dati e bewijsi na troetroe fasi foe a lobi foe joe gi den. (Teki gersi nanga 2 Korinte 8:8) Pe afstand e de wan problema, dan joe kan hori kontact nanga jepi foe na telefon, brifi nanga fisiti ten na ten. (Teki gersi nanga 2 Johannes 12.) Ma ete lasi marki de di de so foe si foe libi a mindri foe grontapoe sma. Froestan „a jeje nowtoe foe den” (Mattéus 5:3). „Wi e sorgoe gi mama taki a kisi lési materiaal, èn wi e proeberi someni leki a kan foe taki jeje sani nanga en”, Greta e taki.
19. (a) Sortoe sorgoe moe gi pe bosroiti teki foe wan at’oso di e sorgoe gi owroesma, èn fa ai kan ori tapoe sorgoe di e gi drape? (b) Fa a a de wan wini gi wan kristen te ai doe ala moeiti foe sorgoe ini wan boen sorgoe gi wan papa ofoe mama?
19 The Wall Street Journal ben tjari verslag kon na doro foe wan studi di ben meki foe 406 at’oso pe den e sorgoe gi owroesma ini Amerkankondre. Wan sani foe 20 procent den ben e si leki potentieel kefarlek gi den sma di e libi drape èn pikin moro afoe di ben doro soso den minimaal vereiste.” A wan sari sani foe taki dati foeroe foe den sortoe bericht disi di e gi skreki e kon a doro. Efoe soboen a sorgoe ini wan at’oso pe den e sorgoe foe owroesma de fanowdoe, loekoe boen dan ini a presi di joe o teki. Go persoonlek foe kon sabi seker efoe a krin, efoe den e ondrow en boen, ofoe sma de drape di de bevoegt ofoe wan oso sfeer èn ofoe a kwaliteit foe den njanjan de boen. Hori so boen leki a kan ai tapoe a sorgoe di joe papa nanga mama e kisi. De a afkati foe den, jepi den foe hati situwasi di ben sa kan sori ensrefi no psa, foe eksempre ini a tori foe grontapoe féstidé ofoe ontspanning. Foedi joe e doe ala joe moeiti foe gi joe papa nanga mama a moro boen sorgoe di de ondro den omstandigheden dati mogelek, dan firi dati i abi fowtoe di ben kan pina joe, joe kan kon fri foe den. — Teki gersi nanga 2 Korinte 1:12.
Giman nanga prisiri, kisiman nanga prisiri
20. Foe san-ede a de prenspari dati pikin de gi-man di abi prisiri?
20 „A ben de moeilek”, wan kristen oema e taki foe na sorgoe gi en papa nanga mama. „Mi ben moe bori gi den èn krin na oso, ben krin den laken efoe den no ben man hori den kleine nanga den poepe.” „Ma ala san wi ben doe gi den” en man e taki, „wi ben doe nanga prisiri — èn nanga brétifasi. Wi ben doe ala san wi ben kan foe noiti gi papa nanga mama na firi dati wi ben feni en moeilek foe sorgoe gi den.” (2 Korinte 9:7). Nofotron ososma e feni en moeilek foe teki jepi èn den no wani de wan hebi gi tra sma. Na fasi di joe e sori de prenspari soboen.
21. (a) Fa papa nanga mama kan de kisiman di de nanga prisiri? (b) Foe san-ede a de koni foe a sé foe papa nanga mama efoe a fesi a seti sani gi en owroe dé?
21 Na a tra sé a de so ooktoe dati na fasi di papa nanga mama e sori de prenspari. Wan sisa e ferteri: „San mi e doe ooktoe gi mama, noiti a ben nofo.” Papa nanga mama, proeberi soboen foe no de onredelek ofoe aksi toemsi foeroe. Te foe kaba na bijbel e tqki dati „den pikin no a foe spaar gi den papa nanga mama foe den, ma den papa nanga mama gi den pikin foe den” (2 Korinte 12:14). Son papa nanga mama e fermorsoe den moni foe den èn e tron foe soso wan hebi gi den pikin foe den. Odo 13:22 e taki: „Na boenwan sa libi wan goedoe a baka gi en pikinpikin.” Foe sofara a de mogelek dan papa nanga mama soboen kan sorgoe a fesi foe a owroe dé foe den foedi den e poti moni a wan sé èn e seti wantoe sani gi na égi sorgoe foe den. — Odo 21:5.
22. Fa wan sma moe si na moeiti di a e doe foe sorgoe gi en grani papa nanga mama?
22 Paulus ben tjari en na wan moi fasi kon ondro wortoe di a ben taki dati a sorgoe foe wan sma papa nanga mama wani taki „wan paiman di fiti.” (1 Timotéus 5:4). Soleki wan brada e taki: „Mama ben wroko twenti jari gi mi. San mi ben doe te joe teki gersi dati nanga disi.” Meki ala kristen di abi grani papa nanga mama tapoe asrefi fasi firi foe ’beoefen a gi foe joesrefi ini a dini foe Gado na oso’, ini na sabi dati den sa kisi blesi foeroe foe a Gado di e pramisi den di e gi grani na papa nanga mama dati den ’sa tan libi langaten na grontapoe’. — Efese 6:3.
Punt foe hori na prakseri
◻ Fa son sma ben proeberi ini den dé foe iezus foe doekroen komoto ondro na frantwortoe di den abi na fesi den papa nanga mama?
◻ Soema moe teki na sorgoe foe papa nanga mama tapoe den èn foe san-ede?
◻ Sortoe problema osofamiri kan ondrofeni te wan papa ofoe mama e kon libi na den, èn fa den kan wini dati?
◻ Foe san-ede sorgoe na ini wan at’oso pe den e sorgoe gi owroesma kan de fanowdoe èn fa papa nanga mama kan kisi jepi foe fiti densrefi na a situwasi?
[Prenki na tapoe bladzijde 7]
Wan famiri kroetoe kan hori foe takmakandra fa ala sma kan teki prati ini a sorgoe foe wan papa ofoe mama
[Prenki na tapoe bladzijde 9]
Te a sorgoe ini wan atoso de fanowdoe, dan fisiti di e tjari geregeld go, de wan troetroe prenspari boen foe na firi èn jeje tanboen foe grani sma