„Oenoe de na sowtoe foe grontapoe”
„Oenoe de na sowtoe foe grontapoe; ma efoe na sowtoe lasi en krakti, fa a sa kisi a sowtoefasi foe en baka?” — MATTÉUS 5:13.
1. San de na sowtoe foe koekroe?
SOWTOE na wan wondroe sani. Scheikundig a de so, dati a meki foe natrium, wan ongewoon metaal, nanga chloor, wan giftig gas. A sani dati den toe kefarlek elementi disi kan moksi densrefi kon tron wan boen sani, de wan wondroe seti foe na Mekiman foe na boen foe libisma. — Ps. 104:24.
2. Fa wi kan gi wan eksempre di e sori dati sowtoe kan tapoe wan sani foe pori èn kan hori wan sani boen?
2 Na ini na fosi presi sowtoe de heri boen foe meki sani no pori. Fe gi wan eksempre: Wan séker man ben poti den skin foe toe skapoe di ben srakti ini na kofroe foe en oto èn a ben go na wan langa reis na ini na faja foe na son foe Afrika. Di te foe kaba a ben opo na kofroe wan ketarlek tingi loktoe ben waka ini en èn den boeba ben foeroe nanga woron. Ma den boeba nanga wiwiri na den ben wasi èn wrifi boen nanga sowtoe. A bakapisi? Den ben tron safoe sribikamra krosi di den ben gebroiki jarilanga.
3. San wi kan taki foe na waarde nanga a de foe feni foe sowtoe?
3 Soboen a de krin dati sowtoe abi waarde leki wan sani di e kibri wan sani foe no pori. Ma ooktoe na wan tra fasi a abi waarde. Na ini Snési kondre foe owroeten dan te joe ben loekoe en fini foe na prenspari fasi foe en dan a ben teki a di foe toe presi baka gowtoe. Na Latijnswortoe foe „sowtoe” na sal, èn na ini den dé foe na Romeinkownoekondre sroedati ben kisi wan pisi foe na moni foe den „salarium” na ini sowtoe. Na foe a wortoe dati na wortoe „salaris” (a moni di wan sma e kisi te a wroko) komoto. Ini a ten disi sowtoe na moro foeroe presi, a no de foe taki, de wan kewoon èn boenkopoe sani. Den se abi sowan 19 miljoen kubieke kilometer sowtoe — nofo foe beri heri Amerkan Kondre 16 km dipi! Srefi di Jezus Kristus ben de na grontapoe, sowtoe ben de boen foeroe. A watra foe na dede Se foe eksempre ben sorgoe foe boen foeroe sowtoe, èn pikinbergi ben de di ben abi sowtoe krosbé foe na presi pe na oema foe Lot ben tron wan „sowtoe postoe” — Gen. 19:26.
4. Foe san-ede meki wi kan taki dati sowtoe de prenspari gi a libi?
4 Sowtoe abi ooktoe waarde foe dresi sani. A skin foe oenoe abi sowan 230 gram di sondro dati wi ben sa dede. Sowtoe de foe dat’ede wan sani di wi no kan sondro en foe tan na libi. Ma soleki a bijbel e gebroiki en, dan na agersifasi a wani taki wan sani ooktoe, di abi foe doe nanga a libi èn den activiteit foe wan kristen.
„Poti sowtoe na ini”
5. Foe san-ede sowtoe e poti na ini njanjan?
5 Efoe wan boriman frigiti foe gebroiki sowtoe te a e meki wan ofoe tra njanjan klari, dan a njanjan sa de so dati a no abi tesi, dati sma no wani njan en. Job ben taki na ini disi: „Sani di no abi tesi sa njan sondro sowtoe?” (Job 6:1, 6) Sowtoe e poti krakti tapoe a tesi foe njanjan. Na égifasi disi foe sowtoe èn na boen di a abi foe meki sani no pori den Boekoe e gebroiki na agersifasi. Sowtoe spesroetoe e gebroiki foe taki foe na joisti sortoe foe wortoe.
6. Fa Kolosse 4:6 kan tjari kon tapoe na diniwroko foe Jehovah Kotoigi?
6 Na apostel Paulus ben skrifi: „A taki foe joe moe de alaten switi, nanga sowtoe na ini, sodati joe sabi fa joe moe gi wan piki na ibriwan sma.” Wan tra vertaling e taki: „Meki a takimakandra foe joe de alaten switi, èn noiti sondro tesi” (Kol. 4:6, The New English Bible). Troe kristen e gebroiki foeroe joeroe foe taki nanga sma foe a Kownoekondre foe Gado. A e taki foe ensrefi taki a no ala kotoigi foe Jehovah foe densrefi sabi foe taki. Ma efoe den abi bigi waarderi gi na boskopoe èn e taki nanga overtoigi èn nanga waran dan den kan drai na ati foe foeroe sma kon na a sé foe na waarheid foe a wortoe foe Gado. Fa toemsi prenspari a de soboen dati na taki foe Jehovah dienstknegti de switi èn wan moi sani di e hari sma kon!
7. Sortoe boen krakti den wortoe „di abi sowtoe” foe wan kristen kan abi?
7 Den wortoe foe wan kristen di abi sowtoe na ini e jepi na arkiman no wawan foe kisi na toemsi switi tesi foe na bijbel boskopoe, ma kan kibri a libi foe den sma di e arki na en. Soboen net leki sowtoe de wan sani di libi no kan de sondro en, a so a taki foe Jehovah dienstknegti kan wani taki libi gi den sma di e arki nanga foeroe warderi san den e taki foe na prakseri foe Gado nanga en Kownoekondre. — Teki gersi nanga Johannes 6:63, 68.
8. Foe san-ede meki na taki foe kristen bedinari abi leki marki switfasi?
8 Foe dat’ede meki a taki foe kristensma te den e taki nanga sma di no de ini bribi, moe abi leki marki switifasi. Sontron sma di e jere na kownoekondre boskopoe e plki na wan grofoefasi. Ma Jehovah dienstknegti no moe piki den na a srefi fasi dati. Ma presi foe dati den moe de alaten nanga switifasi. Ma san a wani taki foe de nanga switifasi? A wani taki safoefasi, de nanga lespeki èn sari-ati. Te wan kristen sabi foe fanga aksi, tegenwerping, a feni foe fowtoe, ofoe takroe maniri tapoe wan switi, pasensifasi, dan disi nofotron e meki wan bigi difrenti. Wan odo e taki foe dati: „Wan safoe piki e drai atibron” (Odo 15:1). Ija, na ini na kristen diniwroko switifasi, lespekifasi nanga tactvol piki kan meki dati sma, di kande e kon abra leki den de tranga ofoe bita, ma a troe foe a tori de dati den abi wan boen ati èn kan kon de nanga switifasi. — Odo 25:15.
9. Fa kristensma moe taki nanga kope bribiman, èn foe san-ede?
9 Fa kristensma moe taki dan nanga kompe bribiman? Den kan libi switifasi na wan sé te den e taki nanga den? Kwetkweti! Foe san-ede? Foe di den dienstknegti disi foe Jehovah di gi densrefi abra de ooktoe wan pisi foe „na ipi foe Gado”, di den moe behandel nanga safoefasi. — Teki gersi nanga 1 Petrus 5:2-4; Tori foe den Apostel 20:29.
10. Sortoe krakti Efese 4:29-32 moe abi tapoe den wortoe di Jehovah dienstknegti e gebroiki?
10 Wan dienstknegti foe Jehovah moe gebroiki skempi wortoe gi en kompe wrokoman di ferferi en kande? A ben sa de wan joisti sani te wan kristen basi e gebroiki dot’taki efoe wrokoman e meki en fesi fadon? Efoe kristen masra èn oema mandi, den moe kosi makandra ofoe den pikin foe den? Dati noiti! Paulus ben skrifi: „Meki no wan pori wortoe komoto foe joe mofo. . . ala takroe ati bitafasi èn atibron nanga faja ati èn babari èn skempi taktaki moe teki poeroe na joe mindri, net soleki ala takroedoe. Ma kon de nanga switifasi nanga makandra, safoe sari-ati, gi makandra pardon fri, soleki ooktoe Gado ben gi wi pardon fri nanga jepi foe Kristus”. — Ef. 4:29-32.
„Abi sowtoe na ini joesrefi”
11, 12. Na sortoe „sowtoe” Jezus ben sori na ini Markus 9:50, èn sortoe wortoe nanga waka nanga libi den wortoe dati ben sa aksi?
11 Foe di wi de onvolmaakti, a e pasa nanga wi alamala ten na ten dati wi e taki na tapoe wan fasi di no fiti gi wan kristen. Na so na discipel Jakobus ben piki eerlek: „Wi alamala e naki foetoe foeroetron. Efoe wan sma na ini wortoe no e naki foetoe, en na wan volmaakti man, di man foe dwengi en heri skin” (Jak. 3:2, 8-10). Den fosten discipel foe Jezus den no ben de wan uitzondering foe disi èn den ben moe kisi pir’ai foe di den ben misi foe taki nanga makandra na wan switifasi. Na wan séker okasi foe eksempre den discipel ben abi wan faja takmakandra foe na aksi soema a mindri den ben de a moro bigiwan. Jezus ben gi na heri groepoe toemsi boen rai foe no meki trawan naki foetoe èn leki wan bakapisi foe dati foe „kon sowtoe nanga faja”, ofoe kisi pori ini Gehenna. Moro fara a ben tapoe nanga den wortoe: „Abi sowtoe na ini joesrefi èn kibri vréde a mindri makandra.” — Mark. 9:33-50.
12 A de wan sani so foe si, dati Jezus no ben sori dja na a pikin hoeveelheid troetroe sowtoe di ben de na ini na skin foe en discipel. Moro foeroe a ben sori a tapoe, dati na ini wortoe èn ini waka nanga libi den ben moe poti prakseri tapoe trawan, de taktvol, boen èn lobi vréde — dati den ben moe sori na ini na fasi fa den ben de nanga trawan dati den abi boen maniri. Disi de spesroetoe prenspari efoe kristensma wani foe kan tan libi nanga makandra ini vréde.
„Na sowtoe foe grontapoe”
13. San Jezus ben bedoel di a ben taigi en bakaman: „Oenoe de a sowtoe foe grontapoe”?
13 Jezus ben taki ooktoe foe en bakaman: „Oenoe de a sowtoe foe grontapoe” (Matt. 5:13). Nanga disi, Jezus no ben wani taki dati en discipel ben de troetroe sowtoe. Sowtoe morofoeroe de wan sani foe meki wan sani no pori, sodati wan sani e tan èn nanga jepi foe na boskopoe di Jezus bakaman ben sa tjari go na den sma, na libi foe foeroe sma ben sa kan tan. Den discipel foe en ben abi troetroe wan krakti tapoe den sma di ben arki na boskopoe foe den foe hori den libi, foedi den sortoe sma disi ben o kon de fri foe pori ini jeje èn moreelfasi. Degedege no ben de na ini dati na boen njoensoe di Jezus bakaman ben meki bekenti ben sa meki dati a libi ben sa tan. — Tori. 5:20; 13:46-48.
Sowtoe e meki dati wan sma tan fri foe pori na moreelsé
14. San de fanowdoe foe kaka foetoe gi grontapoe porifasi?
14 Te wi loekoe en na a hé soifrifasi foe na sé foe Jehovah, dan na heri ogri seti foe sani disi moe gersi leki den skapoe-boeba di wi kari dja a fesi. Bifo den boeba ben krin èn sowtoe ben wrifi na ini den, den ben meki wan kefarlek tingi ben doe kon èn den ben de foeroe nanga woron. We, te na wan séker marki ibriwan sma e kon ondro krakti foe den toestand na ini na grontapoe disi. Èn foe kan kakafoetoe na a porifasi di e soigi go na ini ibri pisi foe na libi, wan sma abi dek’ati fanowdoe èn a moe kibri en solfri-reti-fasi na fesi foe Gado. Soso na a fasi disi wan sma kan tan fri foe pori na moreelsé, No wawan en taki moe de switi, ma a abi ooktoe na égifasi di e tapoe pori fanowdoe, di sa meki a kan taki ’nono’ tegen porifasi na ini ala den vorm foe en. Na ini en geval wan tranga fanowdoe de foe „sowtoe”. — 1 Petr. 4:1-3.
15. Na sortoe fasi Jezus nanga Daniël ben gi wan toemsi moi eksempre?
15 Wan getrow dienstknegti foe Jehovah moesoe man foe taki ’nono’ tége pori doe nanga kori. Prakseri taki Jezus te dritron ben taki ’nono’, di Satan ben tesi en na ini na sabana (Matt. 4:1-10). Èn loekoe ooktoe na eksempre di na proféti Daniël ben gi. Boen jongoe kaba a ben leri foe taki ’nono’. Di Daniël leki jongoeman ben de na a kownoe oso foe Babylon, dan en nanga en mati „ben kisi wan aladé ransoen foe switisani foe na kownoe”. Ma Daniël nanga en mati ben taki nono. Na ini den geval a no ben de so dati na switifasi di den ben sori den den no ben teki. Moro foeroe a ben de so, dati den fo jongoe Hebrew man ben tanapoe a tapoe foe njan soso groentoe nanga watra foe di kwetkweti den no ben wani gebroiki njanjan di Jehovah wet ben tapoe ofoe di ben kon pori nanga heiden gwenti. Na libifasi disi ben aksi troetroe dek’ati. A bakapisi ben pai srefsrefi bika na a kaba foe na fasti ten foe tesi den ben loekoe na skinfasi moro boen leki den wan di ben teki na njanjan foe na kownoe. Èn na jejefasi den Hebrew man dati ben abi na blesi nanga boen-ati foe Jehovah. — Dan. 1:5-17.
16. Foe san-ede wi kan taki dati Daniël ben de wan dienstknegti foe Jehovah ’di ben sowtoe boen’?
16 Jehovah Gado ben loekoe a tapoe dati Daniël nanga en mati ben kisi kibri foe di den ’ben abi sowtoe ini densrefi’. Ma wi kan leri moro foe Daniël. Den ben poti en na ini wan hé positisi na ini na tiri foe Babylon. Na ondro den omstandigheden dati séker foeroetron a ben moe taki nono, bika heidensma ben lontoe en, èn na a kownoe oso sondro degedege foeroe bedrigi sani ben doe, soleki hoeroedoe, lé, gi tjoekoe èn politiek triki. Daniël nofotron ben de na ondro hebi druk. Ma aladi a ben de leti a mindri a „grontapoe” foe a ten dati, a „no ben de wan pisi foe na grontapoe” (Joh. 17:16), Daniël ben de wan getrow dienstknegti foe Jehovah di ben sowtoe boen. Ija, den féjanti foe Daniël di kande ben firi densrefi ferferi foe di en soifri-retifasi nanga eerlekfasi ben tjari den kon na krin leki takroe sma, ben proberi srefi foe kiri en! Ma ete den ben moesoe piki taki „a ben de wan sma di ben hori wortoe èn no wan enkri nalatigheid ofoe ooktoe wan bedrigi sani ben feni na ini en” (Daniël 6:4, 5). Fa disi de wan toemsi moi eksempre!
17. Na fesi foe sortoe moeilek tesi kristen jongoewan tanapoe na ini a ten disi?
17 Net leki na jongoe Daniël nanga en mati na so kristen jongoewan na ini a ten disi tanapoe a fesi foe moeilek tesi. Spesroetoe a skoro den moe kakafoetoe gi drugs, tabaka, dringi di abi sopi, dot’taki, hoeroedoe, spiek, wan jeje foe oproeroefasi, falsi anbegi, nationalisme, takroe demakandra, falsi leri soleki evolutie, èn tra krakti sani di e wroko tapoe den. Wan kristen jongoewan troetroe moe ’sowtoe’ boen, efoe a wani tan krin èn kibri en soifri retifasi aladi ala den kori dati de.
18. (a) Sortoe aksi kristen papa nanga mama moe loekoe nanga reti? (b) Sortoe rai e gi na papa nanga mama di e feni en moeilek foe jepi den pikin foe den?
18 Kristen papa nanga mama, loekoe foe dat’ede finifini fa a de nanga joe osofamiri. Ala memre foe a oso e go na fesi na jejefasi? Joe doe wan sani foe meki joe égi pikin no kisi flaka foe porifasi foe na grontapoe? Joe sabi san den e doe èn fa den e denki troetroe foe na troe anbegi? Den e tegoe gi den sani foe na grontaoe disi di no krin ofoe den de na ini kefar foe broko kindi gi den? (Amos 5:14, 15). Efoe na banti di joe leki mama nanga papa abi nanga joe pikin no de krosbé nofo foe jepi den, efoe joe e feni disi moeilek, san-ede joe no ben sa poti na afersi dan na wan serjoesoefasi ini begi a fesi Jehovah? En séker sa jepi joe foe wini na problema disi. — 1 Joh. 5:14.
19. San na wan toe sani di kristen papa nanga mama moe taki nono?
19 Sortoe eksempre joe e gi leki kristen papa nanga mama? Joe ben sa taki na wan kraktifasi nono gi sani di no boen soleki njan pasa marki, dringi hebi èn tége den foeroe vorm foe hoeroedoe nanga doti libi di sma e libi na ini joe birti? Joe ben sa taki nono gi na teki foe tjoekoe, èn fisti spotoe nanga wortoe foe grontapoe sma? Sma sabi joe na joe wrokope èn na ini joe birti leki krin, eerlek, opregti sma? Taki na tapoe na joisti ten nono, de toemsi prenspari foe de „na sowtoe foe grontapoe”.
Wan sani di e tan èn loyaliteit
20. Fa sowtoe ben gebroiki na ini na owroe Israël na ini a tori foe anbegi foe Jehovah?
20 Sondro degedege, di sowtoe de wan agersi foe sani di de fri foe pori, meki den ben gebroiki en na ini Israël anbegi gi Jehovah. Ala offer presenti di ben tjari go tapoe na altari ben kisi sowtoe. Na ini na Wet di nanga jepi foe Mozes ben doe kon ben tanapoe: „Joe no moesoe meki na sowtoe foe na verbontoe foe Gado mankeri na joe karoe-ofrandi. Na ibri offer presenti foe joe joe sa pristeri sowtoe.” Èn „wan sowtoe ferbontoe” den ben si leki wan sani di ben de abi krakti. — Lev. 2:13; Num. 18:19; 2 Kron. 13:4, 5.
21. San e aksi na ini a ten disi foe Jehovah dienstknegti leki „a sowtoe foe grontapoe”?
21 Jehovah dienstknegti ini a ten disi de leki kotoigi foe Jehovah „na sowtoe foe grontapoe”. Disi e aksi dati den moesoe de sondro porifasi getrow èn loyaal. Den moe de fajafaja na ini na kweki foe na froktoe foe Gado santa jeje — lobi, prisiri, vréde, langa pasensi, switifasi, boenfasi, bribi, safrifasi nanga dwengi joesrefi (Gal. 5:22, 23). Na froktoe foe na jeje de na fonten foe jeje égifasi di kan teki gersi nanga sowtoe. Ma aladi son sma ben dini Jehovah jari langa kaba, dan tapoe ensrefi disi no de wan djaranti dati den no sa fadon (1 Kor. 10:12). Jezus srefi ben warskow wi foe dati.
22. San na laatste pisi foe Mattéus 5:13 wani taki?
22 Prakseri dati Jezus leti baka di a ben taki: „Oenoe de a sowtoe foe grontapoe”, a ben taki moro fara: „Efoe a sowtoe lasi en krakti, fa a sa kisi dan en sowtoefasi baka? Den no kan gebroiki en no wan pe moro leki foe trowe en na dorosé foe sma trapoe en” (Matt. 5:13) Wan pisi foe na sowtoe di ben gebroiki di Jezus ben de a grontapoe ben moksi nanga freemde sani. Efoe foe dat’ede na soifri sowtoe ben wasi gwe nanga alen ofoe wan tra sani, dan san ben tan abra, ben de boen soso foe trowe na dorosé, tapoe den pasi pe sma di e waka pasa ben kan trapoe en. Efoe na sowtoe no ben hori na ini na josti toestand, dan makriki a ben kan tron wan sani di no abi waarde.
23. San moe de a fasi fa wi e loekoe sani leki Kotoigi foe Jehovah na ini na tori foe Jezus wortoe „oenoe e a sowtoe foe grontapoe”?
23 Leki loyaal dienstknegti foe Jehovah nanga en Manpikin Jezus Kristus meki soboen wi loekoe finifini dati noiti wi ’lasi wi krakti’ ofoe soifri ègifasi di kan teki gersi nanga sowtoe. Meki moro foeroe wi doe ala san wi man foe kweki na froktoe foe a jeje foe Gado. Meki alaten wi de nanga switifasi na ini wi taki foe di fajafaja wi e meki na kownoekondre boskopoe bekenti èn na a fasi dati e wroko makandra dati a libi foe tra sma kan tan. Meki noiti wi fadon gi na pori foe grontapoe, ma meki te wi e lési den wortoe foe Jezus Kristus „oenoe de a sowtoe foe grontapoe” hori alaten na ini prakseri sortoe dipi betekenis de na ini disi èn sortoe bigi grani tai na disi.
Joe kan memre disi?
◻ Fa wi kan ’meki wi taki abi sowtoe’?
◻ Foe san-ede meki a de toemsi prenspari dati kristen man abi sowtoe ini densrefi?
◻ Na sortoe fasi den bakaman foe Jezus de na sowtoe foe grontapoe?
◻ San na wantoe sani di ’kristen sma di sowtoe boen’ sa tan farawe foe den?
◻ Te wi loekoe Mattéus 5:13 san moe de na loekoe foe Jehovah dienstknegti na ini a ten disi
[Prenki na tapoe bladzijde 13]
Danièl ben leri na ini en jongoe jari kaba foe taki „Nono”