-
Yehovah na ’a sma di e tyari kibritori kon na krin’A Waktitoren 2012 | 15 yuni
-
-
Yehovah na ’a sma di e tyari kibritori kon na krin’
„A Gado fu unu na a Gado fu den gado èn a Masra fu den kownu di de. Iya, na en e tyari kibritori kon na krin.”—DAN. 2:47.
SAN YU BEN O PIKI?
San Yehovah meki wi kon sabi fu a ten di e kon?
San den fosi siksi ede fu na ogri meti wani taki?
Sortu pisi fu na ogri meti èn fu a popki di Nebukadnesar si na ini wan dren, wani taki a srefi sani?
1, 2. San Yehovah tyari kon na krin gi wi èn fu san ede a du dati?
SORTU tirimakti o de den moro prenspari tirimakti na grontapu te Gado Kownukondre o tyari wan kaba kon na ala libisma tirimakti? Wi sabi a piki, bika Yehovah Gado, „a sma di e tyari kibritori kon na krin”, meki wi kon sabi dati. A meki a profeiti Danièl nanga na apostel Yohanes skrifi son sani di yepi wi fu kon sabi a piki.
2 Yehovah meki Danièl nanga Yohanes si wan tu fisyun fu wan tu ogri meti. Na ini wan dren Danièl si wan bun bigi popki di ben meki fu sani soleki gowtu, solfru nanga isri. Yehovah ben fruteri en tu san a dren disi wani taki. Yehovah meki den skrifi den sani disi na ini Bijbel, so taki wi kan leisi den (Rom. 15:4). Te wi e leisi den, dan wi o si trutru taki a no o teki langa moro fosi Gado Kownukondre o pori ala libisma tirimakti.—Dan. 2:44.
3. Efu wi wani frustan den profeititori na ini Bijbel, dan san wi musu frustan fosi? Fu san ede?
3 Den profeititori fu Danièl nanga Yohanes e fruteri fu aiti kownu noso libisma tirimakti èn den e sori tu sortuwan ben o kon baka a trawan. Ma wi kan frustan krin san den profeititori disi wani taki, soso te wi e frustan san a fosi profeititori na ini Bijbel wani taki. Fu san ede? Bika ala sani na ini Bijbel, sosrefi ala den profeititori na ini, abi fu du nanga a profeititori disi.
A PIKIN FU A SNEKI ÈN NA OGRI METI
4. Suma na a pikin fu na uma èn san a o du?
4 Syatu baka di Adam nanga Eva trangayesi Yehovah na ini Eden, Yehovah pramisi taki wan „uma” ben o kisi wan „pikin”.a (Leisi Genesis 3:15.) Te fu kaba a pikin dati ben o masi a sneki Satan en ede. Bakaten Yehovah sori taki a pikin ben o de wan bakapikin fu Abraham, a ben o de wan Israelsma fu a lo fu Yuda èn a ben o de wan bakapikin fu Kownu David (Gen. 22:15-18; 49:10; Ps. 89:3, 4; Luk. 1:30-33). Na a fosi presi, „a pikin” disi na Krestes Yesus (Gal. 3:16). Ma den memre fu a Kresten gemeente di salfu nanga santa yeye de leki pikin fu na uma tu (Gal. 3:26-29). Yesus nanga den salfuwan na den tiriman fu Gado Kownukondre. Na a Kownukondre disi Gado o gebroiki fu figi Satan puru.—Luk. 12:32; Rom. 16:20.
5, 6. (a) Fu omeni bigi tirimakti Danièl nanga Yohanes e taki? (b) San den ede fu na ogri meti fu Openbaring wani taki?
5 A fosi profeititori disi di Gado taki na ini Eden e sori tu taki Satan ben o abi wan „pikin”. A pikin disi ben o de feanti fu a pikin fu na uma, sobun a ben o teige a pikin fu na uma. Suma na a pikin fu a sneki? Dati na ala den sma di abi a srefi bita-ati gi Gado neleki Satan èn di e gens a pipel fu Gado. Na ini ala den hondrohondro yari di pasa, Satan seti difrenti politiek grupu noso tirimakti di ben de leki a pikin fu en (Luk. 4:5, 6). Sonwan fu den tirimakti disi ben go feti langalanga nanga a pipel fu Gado, sobun den go feti nanga den Israelsma èn nanga a gemeente fu salfu Kresten. Disi e yepi wi fu frustan fu san ede den fisyun fu Danièl nanga Yohanes e taki fu aiti bigi tirimakti nomo aladi moro ben de.
6 Pikinmoro tu dusun yari pasa, Yesus meki na apostel Yohanes si wan tu span fisyun (Openb. 1:1). Na ini wan fu den fisyun, Yohanes si wan bigi kaiman e tanapu na sesyoro. A bigi kaiman disi na Didibri. (Leisi Openbaring 13:1, 2.) Yohanes ben si wan tra aparti sortu meti tu e komoto na ini a se. A meti disi ben abi seibi ede èn Didibri gi en furu makti. Bakaten Yohanes si wan redi ogri meti di ben abi seibi ede tu. A meti disi ben de wan popki fu a meti di Openbaring 13:1 e taki fu en. Wan engel taigi Yohanes taki den seibi ede fu a redi ogri meti wani taki „seibi kownu”, noso tirimakti (Openb. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Di Yohanes skrifi a buku Openbaring, feifi fu den tirimakti no ben tiri moro, wan fu den ben e tiri na a ten dati, èn wan fu den ’no ben kon ete’. Suma ben de den tirimakti, noso grontapumakti dati? Meki wi luku san ibriwan fu den ede fu na ogri meti di kari na ini Openbaring kapitel 13 wani taki. A buku fu Danièl o leri wi moro tu fu furu fu den tirimakti disi. Hondrohondro yari bifo sonwan fu den tirimakti disi ben de, a profeiti Danièl ben fruteri wi finifini tori fu den kaba.
DEN FOSI TU EDE NA EGEPTE NANGA ASIRIA
7. Suma na a fosi ede èn fu san ede wi kan taki dati?
7 A fosi ede fu na ogri meti na Egepte. Fu san ede wi kan taki dati? Fu di Egepte ben de a fosi bigi tirimakti di feti nanga a pipel fu Gado. Gado ben pramisi Abraham taki a pikin fu na uma ben o de wan bakapikin fu en. Den Israelsma ben de bakapikin fu Abraham. Baka di den go libi na ini Egepte, den kon furu, èn den Egeptesma bigin pina den. Satan ben wani pori a pipel fu Gado, bika a no ben wani taki a pikin fu na uma ben musu kon. Fu dati ede a meki Farao pruberi fu kiri ala den Israel beibi di ben de boi. Ma Yehovah no gi pasi taki disi pasa nanga en pipel, èn a puru den na ini katibo na Egepte (Eks. 1:15-20; 14:13). Bakaten a gi den Israelsma a Pramisi Kondre.
8. Suma na a di fu tu ede èn san a pruberi fu du?
8 A di fu tu ede fu na ogri meti na Asiria. A makti kownukondre disi pruberi tu fu pori a pipel fu Gado. Yehovah meki Asiria strafu tin fu den lo fu Israel, fu di den Israelsma dati ben e anbegi falsi gado èn den no ben e gi yesi na Yehovah. Ma baka dati, den Asiriasma ben wani pori Yerusalem tu. A kan taki Satan ben wani kiri a heri famiri fu den kownu fu Yerusalem, fu di Yesus ben o komoto na ini a famiri dati. Yehovah no ben wani taki Yerusalem kisi pori. Dati meki a kiri den srudati fu a legre fu Asiria, èn na so a frulusu a pipel fu en na wan wondru fasi.—2 Kow. 19:32-35; Yes. 10:5, 6, 12-15.
A DI FU DRI EDE NA BABILON
9, 10. (a) San Yehovah meki den Babilonsma du? (b) San ben musu pasa, fosi son profeititori ben kan kon tru?
9 A di fu dri ede fu na ogri meti di Yohanes si, na a kownukondre fu Babilon. Yehovah ben meki den Babilonsma pori Yerusalem èn a meki den tyari a pipel fu en gowe leki katiboman. Ma fosi Yehovah meki disi pasa, a taigi a trangayesi pipel san Babilon ben o du nanga den (2 Kow. 20:16-18). Yehovah ben taigi den Israelsma tu taki a no ben o meki den kownu fu den sidon moro na tapu en „kownusturu” na ini Yerusalem (1 Kron. 29:23). Ma Yehovah ben pramisi den taki wan bakapikin fu Kownu David ben o tiri baka leki kownu fu En. A sma disi ben o „abi a reti” fu sidon na tapu a kownusturu fu Yehovah.—Esek. 21:25-27.
10 Wan tra profeititori e sori taki den Dyu ben o anbegi Yehovah na a tempel na ini Yerusalem ete, te a Mesias, noso a Salfuwan di Gado ben pramisi, ben o doro (Dan. 9:24-27). Fosi den Israelsma tron katiboman na ini Babilon, wan tra profeititori ben sori taki a Mesias ben o gebore na ini Betlehem (Mika 5:2). Den profeititori disi ben o man kon tru, soso efu den Dyu ben gowe libi Babilon, drai go baka na a kondre fu den, èn bow a tempel baka. Ma den Babilonsma no ben abi a gwenti fu seni den katiboman fu den gowe. We, dan fa a pipel fu Gado ben o drai go baka na den kondre? Yehovah sori den profeiti fu en fa disi ben o pasa.—Amos 3:7.
11. Nanga san Danièl nanga Yohanes e agersi a kownukondre Babilon? (Luku a pisi di skrifi na ini pikin letter na ondrosei fu bladzijde 10.)
11 A profeiti Danièl ben de wan fu den katiboman na ini Babilon (Dan. 1:1-6). Yehovah sori Danièl taki baka Babilon, tra grontapumakti ben o kon baka makandra. Na wan agersi fasi, Yehovah sori fa sani ben o waka. Fu eksempre, a meki Kownu Nebukadnesar fu Babilon kisi wan dren fu wan bun bigi popki di ben meki fu difrenti sani soleki gowtu, kopro nanga isri. (Leisi Danièl 2:1, 19, 31-38.) Yehovah meki Danièl tyari kon na krin taki a gowtu ede fu a popki wani taki a kownukondre Babilon.b A borsu nanga den anu fu solfru na a grontapumakti di ben o kon baka Babilon. Suma ben o de a tirimakti dati, èn san a ben o du nanga a pipel fu Gado?
A DI FU FO EDE NA MEDO-PERSIA
12, 13. (a) San Yehovah taki fu a grontapumakti di ben o teki Babilon abra? (b) Fu san ede wi kan taki dati Medo-Persia ben de a di fu fo ede fu na ogri meti?
12 Moro leki wán hondro yari bifo a ten fu Danièl, Yehovah en profeiti Yesaya ben taki wan tu prenspari sani fu a grontapumakti di ben o teki Babilon abra. Yehovah ben taki fa a legre fu a grontapumakti dati ben o go na ini a foto Babilon, èn a taki srefi fa a fesiman fu den ben o nen. A fesiman dati ben de Sirus fu a kondre Persia (Yes. 44:28–45:2). Danièl ben si tu tra fisyun di ben abi fu du nanga a grontapumakti Medo-Persia. Na ini wan fu den fisyun, Danièl si wan beer di ben opo wán sei futu èn di ben o „nyan furu meti” (Dan. 7:5). Na ini a tra fisyun, a si wan manskapu di ben abi tu tutu.—Dan. 8:3, 20.
13 Yehovah meki Medo-Persia teki Babilon abra èn na so den Israelsma ben kisi na okasi fu drai go baka na den kondre. Den sani disi ben pasa soifri soleki fa Yehovah ben taki na fesi (2 Kron. 36:22, 23). Ma bakaten Medo-Persia pruberi fu kiri a pipel fu Gado. Na ini a Bijbel buku Ester wi e leisi taki Haman, wan heihei man fu Persia, taigi den sma fu drape fu kiri ala den Dyu di ben e libi na ini a bigi kownukondre dati. Disi ben musu pasa tapu a dei di Haman srefi ben poti. Ma Yehovah kibri a pipel fu en baka, so taki a pikin fu Satan, noso den sma di e gens a pipel fu Gado, no ben man kiri den (Ester 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Dati meki wi kan taki dati Medo-Persia na a di fu fo ede fu na ogri meti di Openbaring e taki fu en.
A DI FU FEIFI EDE NA GRIKIKONDRE
14, 15. Sortu finifini tori fu owruten Grikikondre Yehovah tyari kon na krin?
14 A di fu feifi ede fu na ogri meti di a buku Openbaring e taki fu en, na Grikikondre. Na ini a dren di Danièl ben tyari kon na krin gi Nebukadnesar, a bere nanga a bowtu fu kopro e agersi a srefi grontapumakti disi. Danièl si tu tra fisyun di ben sori en tra finifini tori fu Grikikondre èn fu a moro makti tiriman fu a kownukondre dati.
15 Na ini wan fu den fisyun, Danièl si wan penitigri di ben abi fo frei. A penitigri disi na Grikikondre di ben o teki tra kondre abra esi-esi (Dan. 7:6). Na ini wan tra fisyun Danièl si wan bokoboko di ben abi wán bigi tutu èn a si wan manskapu di ben abi tu tutu. Esi-esi a bokoboko disi kiri a manskapu di ben agersi Medo-Persia. Yehovah taigi Danièl taki a bokoboko na Grikikondre èn a bigi tutu na wan fu den kownu fu en. Danièl skrifi tu taki a bigi tutu ben o broko èn fo pikin tutu ben o gro na ini en presi. Aladi a profeititori disi ben skrifi hondrohondro yari bifo Grikikondre tron wan makti kondre, toku ala den finifini sani di skrifi na ini a profeititori kon tru. Aleksander a Bigiwan ben de a bigi tutu. A ben de a moro prenspari kownu fu owruten Grikikondre, èn na en ben de a legre-edeman fu Grikikondre di den go feti nanga Medo-Persia. A tutu disi broko di Aleksander dede wantronso. A ben abi 32 yari nomo èn a ben abi furu makti. Baka dati, fo ofsiri fu en prati a kownukondre gi densrefi.—Leisi Danièl 8:20-22.
16. San Antiokus IV du?
16 Baka di Grikikondre teki Persia abra, a ben e tiri a kondre fu a pipel fu Gado. Na a ten dati, den Dyu ben de baka na ini a Pramisi Kondre èn den ben bow a tempel baka na ini Yerusalem. Den ben de a pipel fu Gado ete èn Gado ben si a tempel ete leki a presi pe sma ben musu anbegi en. Ma na ini a di fu tu yarihondro fosi Krestes, Grikikondre, di de a di fu feifi ede fu na ogri meti, go feti nanga a pipel fu Gado. Kownu Antiokus IV ben de wan bakapikin fu wan fu den ofsiri di ben teki wan pisi fu a kownukondre fu Aleksander. A kownu disi meki wan altari gi falsi gado na ini a tempel na Yerusalem èn a taki dati den sma di ben e anbegi Gado na a fasi fa den Dyu ben e du dati, ben musu kisi dedestrafu. Dyaso wi e si baka taki a pikin fu Satan ben e feti nanga a pipel fu Gado. Ma heri esi wan tra grontapumakti ben o teki Grikikondre abra. Suma na a di fu siksi ede fu na ogri meti?
A DI FU SIKSI EDE NA ROME, ’DI BEN MEKI SMA KON FREDE ÈN DI BEN MEKI DEN BEIFI’
17. Fa a di fu siksi ede fu na ogri meti meki wan prenspari pisi fu a profeititori na Genesis 3:15 kon tru?
17 Rome ben de a grontapumakti na a ten di Yohanes si a fisyun fu na ogri meti (Openb. 17:10). Rome na a di fu siksi ede fu na ogri meti èn a meki wan prenspari pisi fu a profeititori na Genesis 3:15 kon tru. Satan meki den heihei man fu Rome masi a „bakafutu” fu a pikin fu na uma. Den Romesma ben si Yesus leki wan sma di opo ensrefi teige lanti. Dati meki den krutu en èn den kiri en (Mat. 27:26). Ma aladi den ben masi a pikin na en bakafutu, toku a soro dresi heri esi. Disi pasa di Yehovah gi Yesus wan opobaka.
18. (a) Suma ben de a nyun pipel di Yehovah teki èn fu san ede? (b) Fa a pikin fu a sneki tan feti nanga a pikin fu na uma?
18 Den kerki fesiman fu Israel span anu makandra nanga den tiriman fu Rome fu kiri Yesus. Boiti dati, furu fu den Israelsma no ben e bribi taki Yesus ben de a Mesias. Dati meki Yehovah no ben wani den Israelsma leki en pipel moro (Mat. 23:38; Tori 2:22, 23). A teki wan tra pipel di Bijbel e kari „na Israel fu Gado” (Gal. 3:26-29; 6:16). A pipel dati ben de a gemeente fu salfu Kresten, di ben abi Dyu nanga sma di no ben de Dyu (Ef. 2:11-18). Baka di Yesus dede èn kisi wan opobaka, a pikin fu a sneki tan abi bita-ati gi a pikin fu na uma, èn a tan feti nanga en. Difrenti leisi den Romesma pruberi fu pori a gemeente fu salfu Kresten, fu di den salfu Kresten de leki pikin fu na uma tu.c
19. (a) San Danièl taki fu a di fu siksi grontapumakti? (b) San wi o luku na ini a tra artikel?
19 Na ini a dren di Danièl tyari kon na krin gi Nebukadnesar, den bonfutu fu a popki ben de fu isri. Disi ben agersi Rome (Dan. 2:33). Danièl ben si wan tra fisyun di abi fu du nanga Rome èn a ben si a tra tirimakti di ben o komoto fu Rome. (Leisi Danièl 7:7, 8.) Hondrohondro yari langa, Rome ben de leki wan ogri meti ’di ben e meki sma kon frede, a ben e meki den beifi èn a ben tranga srefisrefi’. Ma a profeititori ben taki tu dati „tin tutu” ben o gro fu a tirimakti disi. Baka dati, „wan tra tutu, wan pikinwan”, ben o opo kon èn a ben o abi moro makti leki den trawan. Suma na den tin tutu èn suma na a pikin tutu? Sortu pisi fu a bun bigi popki na ini a dren fu Nebukadnesar, wani taki a srefi sani leki a pikin tutu? A tra artikel na tapu bladzijde 14 o gi piki tapu den aksi disi.
-
-
Yehovah e sori ’san musu pasa dyonsro’A Waktitoren 2012 | 15 yuni
-
-
Yehovah e sori ’san musu pasa dyonsro’
„Wan boskopu di Yesus Krestes tyari kon na krin èn di Gado gi en fu sori den srafu fu Gado den sani di musu pasa dyonsro.”—OPENB. 1:1.
SAN YU O PIKI?
Sortu pisi fu a bun bigi popki, na a Anglo-Amerkan grontapumakti?
Sortu pisi fu a fisyun di Yohanes si e sori taki den Verenigde Naties e kisi makti fu na Anglo-Amerkan grontapumakti?
Fa den fisyun fu Danièl nanga Yohanes e sori taki ala tirimakti na grontapu o kisi pori?
1, 2. (a) San wi kan frustan te wi e ondrosuku den profeititori fu Danièl nanga Yohanes? (b) Sortu kondre na den fosi siksi ede fu na ogri meti?
TE WI e ondrosuku den profeititori fu Danièl nanga Yohanes, dan wi e frustan furu fu den sani di e pasa na grontapu na ini a ten disi. Wi o frustan tu san o pasa na ini a ten di e kon. San wi kan leri fu a fisyun di Yohanes si fu na ogri meti di abi seibi ede, fu a fisyun di Danièl si fu na ogri meti di abi tin tutu, èn fu den sani di Danièl taki fu a bun bigi popki di Nebukadnesar si na ini wan dren? Te wi sabi san den profeititori disi wani taki, dan san wi musu du?
2 Na ini na artikel fosi a wan disi, wi taki fu a fisyun di Yohanes si fu na ogri meti di Openbaring kapitel 13 e taki fu en. Den fosi siksi ede fu na ogri meti dati na Egepte, Asiria, Babilon, Medo-Persia, Grikikondre, nanga Rome. Satan meki ala den tirimakti disi feti nanga a pipel fu Gado fu di a abi bita-ati gi a pikin fu na uma (Gen. 3:15). A di fu siksi ede ben de Rome. A ben de a moro bigi tirimakti na grontapu na a ten di Yohanes skrifi fu a fisyun di a si, èn a tan abi furu makti hondrohondro yari baka dati. Ma wan di fu seibi ede ben o kon na ini a presi fu Rome. Sortu grontapumakti na a di fu seibi ede èn san a ben o du nanga a pikin fu na uma?
INGRISIKONDRE NANGA AMERKANKONDRE KISI FURU MAKTI
3. San na ogri meti di e meki sma frede èn di abi tin tutu wani taki? San den tin tutu wani taki?
3 Wi kan sabi sortu tirimakti na a di fu seibi ede, te wi e luku san Yohanes taki fu na ogri meti fu Openbaring kapitel 13, èn te wi e luku san Danièl taki fu na ogri meti di e meki sma frede èn di abi tin tutu.a (Leisi Danièl 7:7, 8, 23, 24.) A meti disi nanga den tin tutu, na a grontapumakti Rome. (Luku bladzijde 12, 13.) Na ini a di fu feifi yarihondro, a Gran Kownukondre Rome bigin prati na ini pikin kownukondre. Den tin tutu di Danièl si, na den kownukondre di komoto fu a Gran Kownukondre Rome.
4, 5. (a) San a pikin tutu du? (b) Sortu grontapumakti na a di fu seibi ede fu na ogri meti?
4 Na ini a profeititori di Danièl skrifi fu na ogri meti di abi tin tutu, wan tra tutu, wan pikinwan, e opo kon. A pikin tutu disi e kon na ini a presi fu dri fu den tin tutu. Fa disi kon tru? Ingrisikondre ben de wan pikin pisi fu a Gran Kownukondre Rome, ma bakaten a tron wan kownukondre. Spanyorokondre, Bakrakondre nanga Fransikondre ben de pisi fu a Gran Kownukondre Rome tu. Teleki a di fu tinaseibi yarihondro den kownukondre disi ben prenspari moro Ingrisikondre. Ma Ingrisikondre feti nanga ibriwan fu den èn bakaten a kon prenspari moro den. Na ini a di fu tina-aiti yarihondro Ingrisikondre tron a moro tranga kownukondre na grontapu. Ma a no ben de a di fu seibi ede fu na ogri meti ete.
5 Baka di Ingrisikondre tron a moro tranga kownukondre na grontapu, den kontren di a ben e tiri na Noord-Amerika opo densrefi teige Ingrisikondre. Bakaten den kontren disi tron Amerkankondre. Ingrisikondre no tapu Amerkankondre fu tron wan tranga kondre. A legre fu Ingrisikondre ben e yepi Amerkankondre srefi. Na ini 1914 di a dei fu Masra bigin, Ingrisikondre ben de a moro makti kondre na grontapu. Noiti wan kondre ben e tiri someni kontren leki Ingrisikondre. Na a ten dati, Amerkankondre ben abi den moro bigi bisnis na grontapu.b Na a ten fu a Fosi Grontapufeti, Amerkankondre ben e feti skinskin makandra nanga Ingrisikondre. Fu di den bigin wroko so bun nanga makandra, meki den tron na Anglo-Amerkan grontapumakti. A grontapumakti disi na a di fu seibi ede fu na ogri meti. San a du nanga a pikin fu na uma?
6. San a di fu seibi ede du nanga a pipel fu Gado?
6 Di a di fu seibi ede bigin tiri syatu baka di a dei fu Masra bigin, dan wantewante a bigin feti nanga a pipel fu Gado. Disi na den brada fu Krestes di de na grontapu ete (Mat. 25:40). Yesus ben taki dati wan tu fu den ben o de ete na grontapu èn den ben o du a wroko di Yesus ben gi den fu du (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29). Na Anglo-Amerkan grontapumakti ben feti nanga den santawan disi (Openb. 13:3, 7). Na a pisi ten fu a Fosi Grontapufeti, den ben e frufolgu den brada, den no ben wani den brada fu prati sonwan fu den buku fu den èn den ben sroto son brada di ben e tiri a wroko. Pikinmoro den tapu a preikiwroko fu den. Yehovah ben taigi Yohanes taki disi ben o pasa, fu di a fisyun e sori taki na ogri meti ben o kiri tu kotoigi. Ma Gado taigi en tu taki den ben o kon na libi baka, sobun, den ben o bigin du a preikiwroko baka (Openb. 11:3, 7-11). Soleki fa Yehovah ben taki, dan den brada fu Krestes na grontapu bigin preiki fayafaya baka.
NA ANGLO-AMERKAN GRONTAPUMAKTI NANGA DEN PLATAFUTU FU ISRI NANGA KLÈIDOTI
7. Sortu pisi fu a bun bigi popki wani taki a srefi sani leki a di fu seibi ede fu na ogri meti?
7 Den platafutu fu a bun bigi popki wani taki a srefi sani leki a di fu seibi ede fu na ogri meti di e agersi na Anglo-Amerkan grontapumakti. Ingrisikondre ben komoto fu a Gran Kownukondre Rome. Fu di Amerkankondre komoto fu Ingrisikondre, meki wi kan taki dati Amerkankondre komoto fu Rome tu. Dati meki den platafutu fu a bun bigi popki abi isri, ma den abi klèidoti tu. (Leisi Danièl 2:41-43.) Den sani di Danièl taki fu den platafutu abi fu du nanga a srefi ten te a di fu seibi ede fu na ogri meti ben o bigin tiri. Sobun, a e taki fu a ten te na Anglo-Amerkan grontapumakti ben o bigin tiri. Wan sani di meki fu isri moksi nanga klèidoti, swaki moro wan sani di meki fu isri wawan. Na so na Anglo-Amerkan grontapumakti swaki moro Rome, a grontapumakti di ben de fosi en. San meki taki na Anglo-Amerkan grontapumakti de moro swaki?
8, 9. (a) Fa a di fu seibi grontapumakti sori taki a tranga leki isri? (b) San a klèidoti fu a platafutu fu a bun bigi popki wani taki?
8 Son leisi na Anglo-Amerkan grontapumakti ben tranga leki isri. Fu eksempre, a sori taki a tranga trutru di a wini a Fosi Grontapufeti nanga a Di Fu Tu Grontapufeti. Sensi a ten dati a sori furu tron taki a tranga leki isri.c Ma sensi na Anglo-Amerkan grontapumakti bigin tiri, na isri moksi nanga klèidoti.
9 Bun langa kaba den futuboi fu Yehovah ben wani sabi san den platafutu fu a bun bigi popki wani taki. Danièl 2:41 e sori taki den platafutu di meki fu isri moksi nanga klèidoti a no furu kondre, ma na wán „kownukondre” nomo. Sobun, wi kan frustan taki a klèidoti na wan sani na ini na Anglo-Amerkan grontapumakti di e meki en kon swaki moro a Gran Kownukondre Rome. Soleki fa wi ben si kaba, dan Rome na den isri bonfutu fu a popki. A profeititori fu Danièl e taki dati a klèidoti na „ala sortu pipel”, noso den borgu fu a kondre (Dan. 2:43). Sma meki na Anglo-Amerkan grontapumakti kon swaki di den bigin feti fu kisi moro reti na lanti èn na den wrokope. Son kondre di na Anglo-Amerkan grontapumakti ben e tiri, feti fu kon fri so taki den kan abi den eigi tirimakti. Na den sma disi e meki taki a grontapumakti disi no de so tranga leki isri. Wan tra sani na taki sma abi difrenti politiek denki. Son leisi wan sma e wini wan verkiezing fu di a grupu sma di stem tapu en, bigi pikinso moro a grupu di stem tapu wan tra sma. Fu dati ede, awinsi a wini a verkiezing, toku a no abi nofo makti fu du san a ben pramisi fu du. Danièl taki: „A kownukondre o tranga na a wán sei èn a o swaki na a tra sei.”—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.
10, 11. (a) San o pasa nanga den „platafutu” fu a bun bigi popki? (b) San wi e frustan fu den futufinga?
10 Te now ete Ingrisikondre nanga Amerkankondre e wroko skinskin makandra. Furu tron den e horibaka gi makandra na ini prenspari afersi. Na ini a profeititori fu a bun bigi popki, den platafutu na a lasti pisi fu a popki. Na ini a profeititori fu na ogri meti, a di fu seibi ede na a lasti ede. Disi wani taki dati nowan tra grontapumakti o kon baka na Anglo-Amerkan grontapumakti. A tru taki a swaki moro Rome di ben de den bonfutu fu isri, ma a no o kon na wan kaba fu ensrefi.
11 A de so taki a nomru fu den futufinga fu a popki wani taki wan sani? Na ini tra fisyun, Danièl e taki fu spesrutu nomru. Fu eksempre, fu furu fu den ogri meti a ben taki krin omeni tutu den ben abi. Den nomru disi prenspari. Ma Danièl no e taki omeni futufinga a popki abi. Sobun, a sori leki a nomru fu den futufinga no prenspari, neleki fa a nomru fu den anu, den finga, nanga den futu fu a popki no prenspari tu. Ma Danièl e taki krin taki den futufinga meki fu isri nanga klèidoti. Te wi e luku den sani di a taki, wi e frustan taki na Anglo-Amerkan grontapumakti o de a grontapumakti di o tiri te a „ston” di e agersi Gado Kownukondre, o naki a popki na en platafutu.—Dan. 2:45.
ANGLO-AMERIKA NANGA NA OGRI METI DI ABI TU TUTU
12, 13. San na ogri meti di abi tu tutu wani taki? San a e du?
12 Den fisyun di Yesus meki Yohanes si, e sori taki na Anglo-Amerkan grontapumakti ben o du wan prenspari sani na ini den lasti dei, aladi a de fu isri di moksi nanga klèidoti. Yohanes ben si wan ogri meti di ben abi tu tutu èn di ben taki leki wan bigi kaiman. San na ogri meti disi wani taki? Fu di a abi tu tutu, a wani taki tu kondre di e wroko nanga makandra. Na ogri meti disi wani taki na Anglo-Amerkan grontapumakti tu, ma na ini a profeititori disi a o du wan spesrutu sani.—Leisi Openbaring 13:11-15.
13 Na ogri meti di abi tu tutu e „taigi” sma fu meki wan popki fu na ogri meti di abi seibi ede. Yohanes taki dati a popki disi ben o de fu si, dan a no ben o de fu si moro, èn baka dati a ben o de fu si baka. Na disi pasa nanga wan organisâsi di ben seti baka a Fosi Grontapufeti. Ingrisikondre nanga Amerkankondre ben gi tra kondre deki-ati fu tron memre fu na organisâsi dati. Na organisâsi dati ben musu tyari den kondre kon na wán èn a ben o teki presi gi den.d A nen fu na organisâsi dati ben de a Volkenbond. A Volkenbond no ben de moro di a Di Fu Tu Grontapufeti bigin. Na a ten fu a feti dati, a pipel fu Gado taki dati na organisâsi dati ben o seti baka, soleki fa a profeititori fu Openbaring e sori. Na dati pasa trutru. Now na organisâsi dati nen Verenigde Naties.—Openb. 17:8.
14. Fu san ede Yohanes taki dati a popki fu na ogri meti na „a di fu aiti kownu”?
14 Yohanes ben taki dati a popki fu na ogri meti di ben abi seibi ede na „a di fu aiti kownu”. Fu san ede a e kari en wan „kownu”? A no de leki wan di fu aiti ede fu na ogri meti. A de soso wan popki fu na ogri meti disi. A makti fu a popki disi e kon fu den kondre di de memre fu den Verenigde Naties, spesrutu fu na Anglo-Amerkan grontapumakti (Openb. 17:10, 11). Sobun, Yohanes e kari a popki disi wan „kownu”, fu di a e kisi a makti fu du wan sani di o abi krakti tapu heri grontapu.
A POPKI FU NA OGRI METI E KIRI A HURU-UMA
15, 16. (a) San a huru-uma na ini a fisyun di Yohanes si wani taki? (b) San e pasa nanga kerki na ini a ten disi?
15 Yohanes ben taki tu fu wan huru-uma di e rèi na tapu wan redi ogri meti. A meti disi na a srefi meti leki a popki fu na ogri meti nanga den seibi ede. Bijbel e kari a huru-uma „Babilon a Bigiwan” (Openb. 17:1-6). A huru-uma e agersi ala den falsi bribi di de. Den kerki fu Krestenhèit na wan pisi fu Babilon a Bigiwan tu. Falsi kerki horibaka gi a popki fu na ogri meti, dati na a Volkenbond nanga den Verenigde Naties. Den pruberi fu tiri den organisâsi disi tu.
16 Bijbel e taki tu dati Babilon a Bigiwan e sidon na tapu „watra”. Den watra na den pipel di e horibaka gi en. Ma na a dei fu Masra, den pipel no e horibaka so furu gi en moro leki fosi. A de leki den watra „kon drei” (Openb. 16:12; 17:15). Fu eksempre, di a popki fu na ogri meti ben de fu si fu a fosi leisi, den kerki fu Krestenhèit ben abi furu makti na ini furu kondre. Ma now furu sma no abi lespeki moro gi den kerki disi èn gi den fesiman fu den. Furu sma feni srefi taki na kerki meki taki so furu problema de na grontapu. Moro nanga moro koniman na ini gudu kondre e taki krin taki sma musu puru ala kerki na grontapu srefi.
17. (a) San o pasa heri esi nanga falsi kerki? (b) Fu san ede disi o pasa?
17 Falsi kerki no o lasi en makti safrisafri teleki a no de moro. A huru-uma o tan abi makti èn a o tan du muiti fu meki den kownu du san a wani. Ma heri esi Gado o ’meki den kownu du san en abi na prakseri’. (Leisi Openbaring 17:16, 17.) Den Verenigde Naties e teki presi gi den tirimakti na ini a grontapu fu Satan. Yehovah o meki den tirimakti disi feti nanga falsi kerki. A huru-uma no o man tiri den tirimakti disi moro èn a o lasi ala den gudu fu en. Sowan tutenti yari noso dritenti yari pasa, furu sma ben denki taki ala ten sma ben o abi lespeki gi kerki èn taki kerki ben o abi makti ala ten. Now a denki disi e kenki. Na ini a ten disi a huru-uma no e sidon steifi na tapu a redi ogri meti moro. Ma a no o grati fadon safrisafri fu a meti. A o fadon wantronso èn a o dede na wan ogri-ati fasi.—Openb. 18:7, 8, 15-19.
DEN OGRI METI O DEDE
18. (a) San na ogri meti o du èn san o de a bakapisi fu dati? (b) Sortu kownukondre Gado Kownukondre o pori, soleki fa Danièl 2:44 e sori? (Luku a faki na tapusei fu bladzijde 17.)
18 Te falsi kerki kisi pori, dan na ogri meti, sobun den politiek grupu fu Satan na grontapu, o kisi deki-ati fu feti nanga Gado Kownukondre. Den tiriman fu grontapu no o man feti nanga Gado Kownukondre na hemel, sobun, den o wani feti nanga den sma na grontapu di e horibaka gi Gado Kownukondre. Disi o de a lasti feti di den o feti èn den o feti nanga Gado (Openb. 16:13-16; 17:12-14). Danièl fruteri fu a lasti feti disi. (Leisi Danièl 2:44.) Na ogri meti fu Openbaring 13:1, a popki fu en, nanga na ogri meti di abi tu tutu o kisi pori.
19. San wi sabi seiker? San wi musu du nownow?
19 Wi e libi na ini a ten pe a di fu seibi ede fu na ogri meti fu Openbaring kapitel 13 e tiri. A meti no o kisi nowan tra ede fosi a kisi pori. Na Anglo-Amerkan grontapumakti o tiri grontapu te falsi kerki o kisi pori. Den profeititori fu Danièl nanga Yohanes kon tru, soifri soleki fa den ben skrifi. Wi kan de seiker taki falsi kerki o kisi pori heri esi èn taki a feti di Bijbel e kari Armagedon o kon trutru. Gado taigi wi soifri san o pasa. Ma wi o poti prakseri na den warskow di de na ini den profeititori disi? (2 Petr. 1:19) Wi musu gi yesi na Yehovah nownow èn wi musu horibaka gi en Kownukondre.—Openb. 14:6, 7.
[Futuwortu]
a Nofo tron Bijbel e gebroiki a nomru tin te a e taki fu wan heri grupu. Sobun, den tin tutu e agersi ala den kownukondre di komoto fu a Gran Kownukondre Rome.
b Ingrisikondre nanga Amerkankondre ben de kaba sensi a di fu tina-ati yarihondro. Ma a fisyun di Yohanes si e sori taki den tu kondre disi ben o de wán grontapumakti na a bigin fu a dei fu Masra. Den fisyun na ini a buku Openbaring na profeititori di abi fu du nanga „a dei fu Masra” (Openb. 1:10). Na a pisi ten fu a Fosi Grontapufeti, Ingrisikondre nanga Amerkankondre bigin wroko makandra leki wán grontapumakti.
c Soleki fa Danièl ben taki na fesi, na Anglo-Amerkan grontapumakti ben o tyari bigi pori kon (Dan. 8:24). Disi ben de krin fu si na ini a Di Fu Tu Grontapufeti di Amerkankondre trowe tu atoombom na tapu wan kondre di ben de wan feanti fu na Anglo-Amerkan grontapumakti. Noiti ete wan kondre ben pori wan tra kondre na so wan ogri fasi.
d Luku a buku De Openbaring — Haar grootse climax is nabij!, bladzijde 240, 241, 253.
[Faki na tapu bladzijde 17]
SUMA NA „ALA DEN KOWNUKONDRE DISI” DI DANIÈL 2:44 E TAKI FU DEN?
A profeititori di skrifi na Danièl 2:44 e taki dati Gado Kownukondre o „broko ala den kownukondre disi pisipisi èn a o tyari wan kaba kon na den”. A profeititori disi e taki soso fu den kownukondre di de wan pisi fu a bun bigi popki.
Danièl 2:44 no e taki san o pasa nanga ala den tra kownukondre na grontapu. Ma a profeititori fu Openbaring di e taki fu a srefi tori, e fruteri wi moro fu disi. A e taki dati „ala den kownu na heri grontapu” o kon makandra fu feti nanga Yehovah „na a bigi dei fu Gado na Almaktiwan” (Openb. 16:14; 19:19-21). Sobun, boiti den kownukondre fu a bun bigi popki, ala tra tirimakti o kisi pori na Armagedon.
-
-
Suma na den aiti kownu?A Waktitoren 2012 | 15 yuni
-
-
Suma na den aiti kownu?
Den profeititori na ini a buku Danièl nanga a buku Openbaring e fruteri fu aiti kownu noso libisma tirimakti èn den e sori tu sortuwan ben o kon baka a trawan. Wi kan frustan san den profeititori disi wani taki, soso te wi e frustan san a fosi profeititori na ini Bijbel wani taki.
Na ini ala den hondrohondro yari di pasa, Satan seti difrenti politiek grupu noso tirimakti di ben de leki a pikin fu en (Luk. 4:5, 6). Sonwan fu den tirimakti disi ben go feti langalanga nanga a pipel fu Gado, sobun den go feti nanga den Israelsma èn nanga a gemeente fu salfu Kresten. Den fisyun fu Danièl nanga Yohanes e taki fu aiti fu den bigi tirimakti disi.
[Prenki/Schema na tapu bladzijde 12, 13 di e tyari sani kon na krin]
(Efu yu wani si pe den sani disi skrifi, luku a tijdschrift)
PROFEITITORI NA INI PROFEITITORI NA INI
A BUKU DANIÈL A BUKU OPENBARING
1. Egepte
2. Asiria
3. Babilon
4. Medo-
Persia
5. Grikikondre
6. Rome
7. Ingrisikondre nanga
Amerkankondrea
8. Volkenbond nanga
Verenigde Natiesb
A PIPEL FU GADO
2000 Fosi Krestes
Abraham
1500
A pipel Israel
1000
Danièl 500
Fosi Krestes/Baka Krestes
Yohanes
Israel fu Gado 500
1000
1500
2000 Baka Krestes
[Futuwortu]
a Na a ten fu a kaba ala tu ben o de. Luku bladzijde 19.
b Na a ten fu a kaba ala tu ben o de. Luku bladzijde 19.
[Prenki]
A bun bigi popki (Dan. 2:31-45)
Fo ogri meti di komoto na ini a se (Dan. 7:3-8, 17, 25)
A manskapu nanga a bokoboko (Dan., kap. 8)
Na ogri meti di abi seibi ede (Openb. 13:1-10, 16-18)
Na ogri meti di abi tu tutu „taigi” sma fu meki wan popki fu a fosi ogri meti (Openb. 13:11-15)
[Sma di abi a reti fu den prenki]
Photo credits: Egypt and Rome: Photograph taken by courtesy of the British Museum; Medo-Persia: Musée du Louvre, Paris
-
-
Aksi fu leisimanA Waktitoren 2012 | 15 yuni
-
-
Aksi fu leisiman
O ten na Anglo-Amerkan grontapumakti kon de a di fu seibi grontapumakti di Bijbel e taki fu en?
▪ A bun bigi popki di Kownu Nebukadnesar si na ini wan dren no e agersi ala grontapumakti di tiri wan ten (Dan. 2:31-45). A popki ben agersi soso den feifi grontapumakti di feti nanga Gado pipel na a ten fu Danièl èn baka a ten fu en.
Den sani di Danièl taki fu a bigi popki disi e yepi wi fu frustan taki na Anglo-Amerkan grontapumakti no ben o teki Rome abra, ma a ben o kon fu Rome. Danièl taki dati na isri pisi fu a popki e bigin na den bonfutu èn na isri de te na a platafutu nanga den futufinga fu a popki. (Na a platafutu nanga den futufinga, na isri moksi nanga klèidoti.)a Disi wani taki dati na Anglo-Amerkan grontapumakti ben o kon fu Rome, sobun, a ben o kon fu den bonfutu fu isri. Disi na soifri san pasa. Ingrisikondre ben de wan pikin pisi fu a Gran Kownukondre Rome, ma na ini a di fu tina-aiti yarihondro a bigin tron wan tranga kownukondre. Bakaten, Amerkankondre tron wan makti kondre tu. Ma Ingrisikondre nanga Amerkankondre no ben tron a di fu seibi grontapumakti ete di Bijbel e taki fu en. Fu san ede? Fu di den no ben e wroko skinskin nanga makandra ete. Den bigin du disi na ini a Fosi Grontapufeti.
Na a ten dati, „den manpikin fu a Kownukondre” ben e du den wroko moro furu na ini Amerkankondre, èn na edekantoro fu den ben de na ini Brooklyn, New York (Mat. 13:36-43). Den salfuwan ben e preiki fayafaya tu na ini tra kondre di Ingrisikondre ben e tiri. Na a ten fu a Fosi Grontapufeti, Ingrisikondre nanga Amerkankondre bigin wroko skinskin nanga makandra. Makandra den ben e feti nanga den feanti fu den. A feti meki taki den sma fu Ingrisikondre nanga Amerkankondre ben kon lobi den kondre moro nanga moro. Ne den bigin feti nanga den salfuwan na grontapu di de leki pikin fu na „uma” fu Gado. Den tirimakti disi no ben wani taki den salfu brada prati sonwan fu den buku fu den, èn den ben sroto sonwan fu den di ben e tiri a preikiwroko.—Openb. 12:17.
Sobun, den Bijbel profeititori e leri wi taki a di fu seibi grontapumakti no kon ini a di fu tina-aiti yarihondro di Ingrisikondre bigin tron wan tranga kownukondre. Na presi fu dati, a di fu seibi grontapumakti kon na a bigin fu a dei fu Masra.b
-