Bacha Baa Botsa . . .

Na ho Bapala Papali ea Chelete ho Hobe Hakaalo?

ANDREW ea lilemo li 12 le Julian ea lilemo li 10 ba ile ba qetella ba siretse mahlong a batsoali ba bona. Lelapa labo bona le ne le nkile leeto ka sekepe ’me bashemane ba ne ba thabetse mechine e fapa-fapaneng ea papali ea chelete e neng e le sekepeng seo ba se palameng. Ka ho hlokomela bohele-hele ba bona, sebapali se seng se ile sa neha e mong le e mong chelete hore ba leke ho bapala papali ea chelete mechineng ena. Bothata e ne e le bofe? Batsoali ba bona ba ne ba ba thibetse ho atamela haufi le mechine eo.

Leha ho le joalo, Andrew le Julian ba ile ba etsa qeto ea hore ho molemo hore ba mpe ba ipehe kotsing ea ho fumanoa ke batsoali ba bona. Le hoja ba ne ba ntse ba hopola keletso ea batsoali ba bona, ba hlile ba bapala papali ea chelete mechineng eo—’me ba eketsa chelete ea bona ka makhetlo a mabeli! Ba ile ba boela ba bapala. Lekhetlong lena ba ile ba makatsoa ke chelete e ngata ea ho becha e ileng ea tsoa mechineng eo! Ba ile ba nahana: ‘Ke joang sena se hlileng se ka bang kotsi? Ho bonolo ho etsa chelete! Na ka sebele ho bapala papali ea chelete ho hlile ho hobe hakaalo?’

Joaloka bacha ba bangata linaheng tseo ho tsona papali ea chelete e tloaelehileng, Andrew le Julian ba ne ba sa bone kotsi ea letho ho eona. Sena se utloahala habonolo ha u nahana ka mohlala o behiloeng ke batho ba baholo tabeng ena. Batho ba bangata ba baholo ha ba bapale papali ea chelete feela empa ba fana ka liphephi tse ngata bakeng sa ho lokafatsa tloaelo ea bona. Ka mohlala, ba tla bolela hore papali ea chelete ha e le hantle e hlile e ba tlisetsa molemo o moholo, ba supa chelete e ngata ea li-lottery e ba thusang linthong tse molemo. (Empa sena ke se sa utloahaleng joaloka ho pheha khang ea hore chelete ea liphallelo eo motho ea rekisang lithethefatsi ka thōko ho molao a fanang ka eona e lokafatsa khoebo ea lithethefatsi!) Leha ho le joalo, ba bang ba bolela hore ho bapala papali ea chelete ke boithabiso le boikhathollo bo se nang kotsi, bo phaellang monyaka o itseng bophelong.

Leha ho le joalo, Brithani le Ireland, joaloka linaheng tse ling, bacha ba likete-kete ba fetohile libapali tsa papali ea chelete. Mohlomong tebello ea ho etsa chelete e ngata ka boikitlaetso bo fokolang feela e hlile ea ipiletsa ho uena.

Papali ea Chelete—Likotsi tse Patehileng

Leha ho le joalo, papali ea chelete e tlisetsa bacha likotsi tsa sebele. Litlaleho li bua ka “barekisi ba lithethefatsi ba bapalang papali ea chelete” le “likotsi tseo chelete e ka li tlisang, ha papali e se nang kotsi e fetoha tšusumetso e matla e ka fetolang motho sethoto.” Ho latela The Buzz (lenaneo le bontšang liketsahalo tsa sebele la thelevishene la Brithani), papali ea chelete har’a bana “e ka etsa hore ba lofe liklase sekolong, ba retelehele pefong, ba qhekelle le ho utsoa, ea ba susumelletsa ho lemalla ho bapala papali ea chelete le botekatse, ’me maemong a fetelletseng, e ka etsa hore ba ipolaee kapa ba leke ho ipolaea.” Hore papali ea chelete e hlile e kotsi ho netefalitsoe ke liphihlelo tsa sebele tsa bophelo.

Adrian o re: “Ke qalile ho bapala papali ea chelete ha ke ne ke batla ke le lilemo li 11. ’Na le rangoane le motsoala re ne re tloaetse ho ea lipeisong tsa lintja tsa makesi. Qalong ke ne ke hlile ke le lehlohonolo ’me hangata ke ne ke hapa moputso.” Sena se bile le phello efe ho Adrian? Oa hlalosa: “Ke ne ke sa qea-qee ho loha mano—ho bolella ntate leshano—e le hore ke fumane chelete, ’me pele ke e-ba lilemo li 20, ke ne ke sa ikutloe ke le molato ka ho utsoa chelete mochineng oa chelete lebenkeleng la ntate bakeng sa ho lefella tloaelo ea ka ea ho bapala papali ea chelete.”

Adrian o hlokomelisa ka phello e ’ngoe e sa rateheng. Oa hlalosa: “U ka fetoha motho ea botsoa habonolo hobane chelete eo u e fumanang ka ho sebetsa ka thata ka botšepehi e ka bonahala e le e fokolang ha e bapisoa le eo u nahanang hore u ka e hapa ka ho bapala papali ea chelete.”—Bapisa le Liproverbia 13:4; Moeklesia 2:24.

Robert (hase lebitso la hae la sebele) o ile a simolla ho bapala papali ea chelete ha a le lilemo li 12. O boetse o supa kotsi e ’ngoe hape: “U ka fetoha motho oa litumela-khoela.” Oa hlalosa: “Ntate o ne a e-na le mechine ea papali ea chelete lebenkeleng la heso. Ke ne ke tseba hantle hore na e sebetsa joang, leha ho le joalo, ka tumela-khoela ke ile ka etsa lintho tse ngata ho leka ho fetola phello, joaloka ho sututsa switch ka mokhoa o itseng kapa ho tlohella chelete eo ke e hapileng sebakeng seo mochine o ntšang chelete ho sona ka nakoana. Batho ba bang ba ne ba hlile ba bua le mechine ena.” E, batho ba bangata ba bapalang papali ea chelete ba lumelang litumela-khoela ba sa ikemisetsa ba fetohile barapeli ba molimo oa lehlohonolo—e leng mokhoa oo Molimo o o nyatsang.—Esaia 65:11, NW.

Papali ea Chelete e Susumetsang

Kotsi e ’ngoe e bolotsana ke tšekamelo ea hore papali ea chelete e fetohe takatso e sa laoleheng. “Bana ba fetang 2 000 ba ka tlas’a lilemo tse 16 ba isoa ke batsoali ba bona Mokhatlong oa Thuso ea ho Hlōla Temalo ea Papali ea Chelete selemo le selemo, ’me ho nahanoa hore lenane la ba isoang teng hona joale . . . Brithani e mpa feela e le bopaki bo boholo ba bothata bo leng teng bo ipatileng.” (The Buzz) E ka ba makhoba ho isa bohōleng bofe? Tlaleho e ’ngoe e itse: “Hang ha ba se ba tšoasitsoe, ba tlameha ho bapala papali ea chelete ebang baa hlōla kapa baa hlōloa.”

Robert o hopola ha a bona mosali e mong a lahleheloa ke £90 (R385) letsatsi le leng le le leng papaling ea chelete. Sebapali se seng se secha sa papali ea chelete se ne se batla ho fumana chelete bakeng sa ho khotsofatsa takatso ea sona ea ho bapala papali ea chelete mechineng ea slot hoo se ileng sa leka ho fenetha ’mè oa sona! Paddy ea ileng a simolla ho bapala papali ea chelete a sa le monyenyane haholo, o bile le bofokoli bo tšoanang ba ho laola tloaelo ea hae ea ho bapala papali ea chelete. O sa hopola: “Ke hōletse lapeng la batho ba bapalang papali ea chelete. Ke ne ke bapala papali ea chelete ka ntho e ’ngoe le e ’ngoe. Ha ke hōla ’me ke nyala, papali ea chelete e ile ea ja chelete eo ke neng ke lokela ho e sebelisetsa ho rekela mosali oa ka le bana lijo, ’me qetellong ke ile ka nahana ho ipolaea.”

Ho Ipiletsa ha Mechine ea Slot

Mofuta leha e le ofe oa papali ea chelete o ka baka liphello tse joalo tse kotsi, empa e ’ngoe ea likotsi tse khōlō ka ho fetisisa ho bacha kajeno ke mechine ea slot. Journal of Gambling Behavior, Spring 1989 e bolela hore “hona joale sena se nkoa e le bothata bo boholo ka ho fetisisa mabapi le bacha bao e leng libapali tsa papali ea chelete.” The Buzz e bolela hore mechine ena e ’nileng ea hlalosoa e tšoana le sekebekoa se letsoho le leng, ke “mechine e bolotsana le e qhekellang. Ha u ntse u bapala ka ho eketsehileng, u tla hle u rate ho bapala ka ho eketsehileng.”

Leha ho le joalo, na ho na le kelello ho bapala papali e itseng, ho sa tsotellehe hore na e bonahala e le bolotsana hakae, moo ho nang le tiiso ea hore ka mehla u tla lahleheloa ke chelete e ngata ho feta eo u tla e hapa? Young People Now e hlalosa menyetla ea hao ea ho hapa moputso ka tsela ena: “Ho na le polelo e reng, U se ke ua neha sethoto monyetla oa ho hapa moputso leha e le ofe. Mechine ea slot ha e u fe monyetla o joalo . . . [Haeba] u kenya £10.00 ka mochineng ka kakaretso o tla boloka £7.00 ’me o u khutlisetse £3.00 feela.”

Ha ho makatse ha Mark Griffiths, mofuputsi oa liphello tsa ho bapala papali ea chelete ho bacha a boletse tjena: “Tsela feela ea hore u etse chelete ka mochine oa slot ke hore u be le mochine ona le hore batho ba bang ba bapale ho ona.” Na u bona e le ho utloahalang ho itšunya-tšunya mosebetsing o se nang thuso joalo?

Leha ho le joalo, mechine ena e entsoe ka bohlale hore e u tšoase hore u bapale ka ho eketsehileng. Joang? Ka ho bontša mela e meraro ea litšoantšo tsa litholoana ho e-na le mola o le mong oa ho hapa moputso! Young People Now ea hlalosa: “Mela e ka holimo le e ka tlaase ho e lefang meputso e bontšitsoe ka sepheo sa hore e nehe libapali pono e thetsang ea hore ‘li batlile li hapa moputso’ ’me ka ho etsa joalo e li khothalletsa hore li boele li leke hape.” Hangata sebapali sa papali ea chelete se talima seo ho thoe’ng ke ho fosa hanyenyane feela, e leng matšoao a mabeli a ho hapa moputso le letšoao la boraro la ho hlōleha ho hapa moputso, e le se bolelang hore “se batlile se hapa moputso,” kahoo se khothalletsoa ho boela se leka hape—se leke, se be se leke hape.

Empa ena ke eona khoebo ea papali ea chelete. Baetsi ba mechine ena ba qapa mechine le lipapali tsa chelete ka tsela e fanang ka pono e thetsang ea hore ho e-na le hore u lahlehetsoe, u fositse hanyenyane! U batlile u hapa moputso! U ntse u tsoela pele ho bapala hobane u ntse u batla ho ba haufi le ho “hapa moputso.” Ho phaella ho sena ho na le mabone a phatsimang le liphello tsa molumo o hapang maikutlo, ’me u simolla ho ba le khopolo e itseng ea khatello e matla ea kelello e sebelisoang ho u tšoasa hore u bapale—ho tsoela pele u ntse u bapala—le hore u ’ne u tsoele pele u lahleheloa.

Ho Etsa Qeto e Nepahetseng

Tsela e molemo haholo ea ho qoba ho susumelletseha hore u fetohe sebapali sa papali ea chelete se e lemalletseng ke ho qoba ho bapala papali ena ka lekhetlo la pele. Qoba mefuta eohle ea papali ena, ho kopanyelletsa le ho becha ka chelete e nyenyane feela. Litloaelo tse ngata tsa ho bapala papali ea chelete bophelo bohle ba motho li simolohile ka ho becha ka lisente feela. Haeba monyetla oa ho bapala papali ea chelete o itlhahisa, nahana ka molao-motheo oo Jesu Kreste a o boletseng ho Mattheu 7:17: “Sefate ka seng se monate se bea litholoana tse monate; le sefate ka seng se sebe se bea litholoana tse mpe.”

Nahana ka sena: Ke eng seo ka sebele ho bapala papali ea chelete ho se hlahisang bophelong ba batho? Na ho thusa motho ho hōlisa litholoana tsa moea oa Molimo tse kang thabo, khotso le boitšoaro kapa na ho fehla hloeano, likomang le meharo? (Ba-Galata 5:19-23) Hopola, Molimo o nyatsa meharo. Ketso e le ’ngoe feela ea meharo e u etsa ea sa amoheleheng mahlong a oona. Ipotse hore na batho ba bapalang papali ea chelete e ka ba metsoalle e loketseng ea bacha ba Bakreste. (1 Ba-Korinthe 15:33) Hopola hore “lefatše lohle le rapaletse ka tlase ho e mobe.” (1 Johanne 5:19) Na ka ho hlakileng ho bapala papali ea chelete ha ho sebeletse morero oa Satane Diabolose? Joale ke hobane’ng ha u ka qhekelloa hore u kenelle ho ’ona?

Ha lottery ea pele ea sechaba ea Ireland e ne e simolla, kapele-pele ho ile ha boleloa hore ke lekhetho le lefshoang ke lithoto! Mantsoe ao a hlalosa papali ea chelete hantle. Ke mang ea batlang ho talingoa e le sethoto le ho amohuoa chelete e hlokahalang ka ho susumelletsoa ho oela lefatšeng la litoro tsa papali ea chelete? Ka lehlohonolo, ha nako e ntse e-ea Andrew le Julian (ba boletsoeng qalong ea sehlooho sena) ba ile ba hlokomela hore papali ea chelete ke ea lithoto. Ka ho hlakileng ba ile ba bona likotsi tsa eona ’me ba e qoba. Ba re: “Leha ho le joalo, ho na le lintho tse ngata tsa bohlokoa bophelong tse ka etsoang ho e-na le ho senya chelete ea hao ka ho bapala papali ea chelete.”

[Setšoantšo se leqepheng la 20]

Ho bapala papali ea chelete esita le ka chelete e nyenyane feela ho ka etsa hore motho a tšoasehe