Kamoo Linonyana li Tšoasang Litlhapi Kateng
BATŠOASI ba litlhapi le linonyana tse tšoasang litlhapi ba lokela ho rarolla mathata a mararo: (1) ho fumana litlhapi, (2) ho li atamela le (3) ho li tšoasa.
Batšoasi ba litlhapi ba Egepeta ea boholo-holo ba ne ba tšoasa litlhapi ka hore ba li hlabe ka koebe. Batšoasi bao ba litlhapi ba ne ba sebelisa mokhoa o tšoanang le oo e leng khale o sebelisoa ke likokolofitoe.
Kokolofitoe e phelang molomong oa Nōka ea Nile, Egepeta, e sebelisa molomo oa eona o motsu joalokaha eka ke lerumo ho hlaba litlhapi. E ka ba ea hlaba litlhapi tse peli ka nako e le ’ngoe, ’me ka letsatsi e ka ’na ea ja litlhapi tsa boima bo fetang halofo ea k’hilograma. Ho ka ’na ha boleloa hore kokolofitoe e bohlale ho feta batšoasi ba litlhapi.
Ka tloaelo, likokolofitoe li lalla liphofu tsa tsona le ho li tsometsa. Kokolofitoe e tsamaea butle ka metsing a sa tebang kapa ka linako tse ling e ema e sa sisinyehe ’me molomo oa eona o le malala-a-laotsoe. Ha tlhapi e atamela, kokolofitoe e sunya hlooho ka metsing ebe e tšoara tlhapi eo ka molomo. Hangata mamello ke eona e thusang nonyana ena ho atleha.
Ho li Tšoasa ka ho li Cheha
Ho ea ka buka e bitsoang The Life of Birds, ho bonahala eka likokolofitoe tsa Japane tse ’mala o motala ka mahetleng li etsisa batho ba fang litlhapi tse phelang matšeng a khabisitseng a moo bohobe. Linonyana tseo tse bohlale li cheha litlhapi ka bohobe hore li atamele moo li ka li tšoasang habonolo.
Maholosiane a Caribbean le ’ona a cheha litlhapi ka bohobe. Maholosiane a ka ba a tšoasa litlhapi a sa li cheha ka lijo, empa a sebelisa maoto a ’ona a masehla. A kenya leoto le leng ka metsing a sa tebang, ebe a tapa-tapa ka le leng ka metsing e le hore a hohele litlhapi tse bohelehele.
Lia li Hloibila Ebe Lia Feta
Linonyana li tšoasa litlhapi ka litsela tse sa tšoaneng. Lintsu tse jang litlhapi li ka hlalosoa hamolemo ka hore ke linonyana tse hloibilang litlhapi. Li fofa ka holim’a metsi, li ntse li shebile litlhapi leha e le life tse hlahellang ka holimo. Hang ha li bona litlhapi tseo, li phutha mapheo ebe li tsubella ka metsing, li ntse li etsa liphetoho moo ho hlokahalang, pele li li hloibila ka linala tsa tsona. Mokhoa ona o hloka hore li be chatsi hape li be le mahlo a nchocho.
Ka linako tse ling, ntsu ea Afrika e jang litlhapi ea elelloa hore e tšoere tlhapi e boima, eo e ke keng ea khona ho e phahamisa. Tlhapi eo e ka ’na ea e-ba boima ba lik’hilograma tse 2,7! Joale ntsu e etsa joang? Batho ba ithutileng liphoofolo ba hlokometse hore e rarolla bothata boo ka hore e sebelise mapheo a eona hore e sesetse lebōpong!
Lia Qoela ha li Tšoasa Litlhapi
Li-gannet le li-booby le tsona lia tsubella ha li il’o qoela, nakong eo li tšoasang litlhapi. Li fofa li le ’maloa ha li tsoma litlhapi tse sesetsang ho tlelella ka holimo. ’Mala o silevera oa litlhapi tsena o etsa hore ’mala oa leoatle o boputsoa bo loileng o hlahelle o le botala bo lerootho. Botala bona bo hlahellang bo lemosa li-gannet le li-booby hore li qale ho tšoasa.
Ha li-gannet li se li bone litlhapi, li tsubella joaloka metsu ka metsing li theoha ka lebelo la lik’hilomithara tse ka bang 96 ka hora. Linonyana tsena li etsa menyakoe e kang ea libapali tse hlōlisanang ka ho qoela lipapaling tsa Olimpiki. Ka potlako, linonyana tse ling li hlokomela se etsahalang ’me le tsona li tla moketeng.
Ho fapana le likokolofitoe, li-booby le li-gannet ha li hlabe litlhapi ha li kenya lihlooho ka metsing. Matla ao li kenang ka ’ona ka metsing a li tebisetsa tlaase ka limithara tse ’maloa. Joale ha li khutlela holimo, li tšoara litlhapi ebe lia li kometsa.
Li-tern le tsona ke liinoli tse hloahloa, empa tsona li fofela haufi le metsi e le hore li hloibile litlhapi. Buka e bitsoang Handbook of the Birds of the World e re ho e-na le hore li tsubelle ka metsing joaloka li-booby le li-gannet, li-tern li “fofa ka boqhetseke le ka bokhabane.” Li hloibila litlhapi. Ka linako tse ling, li kena ka metsing nakoana e le hore li tšoare litlhapi.
Li Tšoasa ka Lihlopha
Matata a jang litlhapi a ka ’na a bonahala eka aa makatsa ka lebaka la melomo ea ’ona e meholo, empa aa fofa ebile a tšoara litlhapi ka boqhetseke. Matata a masootho a atisa ho qoela ha a tšoasa litlhapi, ’me ka linako tse ling a ka ’na a hloibila tse ka matlooeng a batšoasi ba litlhapi. Empa matata ana aa ipabola tabeng ea ho tšoasa ka lihlopha.
Matata a rata ho phela ka lihlopha. Ntho eo a ikhethang ka eona ke hore aa tšoarisana ha a tšoasa litlhapi. Ka tloaelo, matata a ’maloa a kena ka metsing ebe a etsa ntho e kang sakana-la-nkope. Ha a ntse a sesa butle, a khannela litlhapi metsing a sa tebang moo a ka li tšoarang habonolo. A sesa a phukalalitse mapheo ’me a kenyetsa lihlooho hong ka metsing ebe a ja litlhapi tseo.
Ke ’nete hore joalokaha batho ba hlōleha ho tšoasa litlhapi, linonyana le tsona li atisa ho hlōleha boitekong ba tsona. Empa ha ho bapisoa, tsona li atleha ho feta batho.
[Setšoantšo se leqepheng la 12]
Ntsu ea Afrika e jang litlhapi
[Tlhaloso ea Moo Setšoantšo se Nkiloeng Teng]
Photolibrary
[Setšoantšo se leqepheng la 12]
Kokolofitoe
[Setšoantšo se leqepheng la 13]
Li-“gannet” tsa leboea
[Setšoantšo se leqepheng la 13]
“Tern”
[Setšoantšo se leqepheng la 13]
Matata a Australia