Melao e Ileng ea Arola Lik’honthinente

MARENA LE BAPAPA BA AROLA LIK’HONTHINENTE

Spain, Portugal le Bapapa ba ne ba se ba ntse ba rerile ho laola libaka tse ncha tseo ba li fumaneng. Ka 1455, Mopapa Nicholas V o ile a fa Mapotoketsi matla a feletseng a ho hlahloba linaha tsohle tse haufi le Lebōpo la Leoatle la Atlantic le Afrika le ho inkela ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo a neng a tla e fumana moo. Ka 1479, Selekaneng sa Alcáçovas, Afonso V oa Portugal le mor’a hae Khosana John, ba ile ba fa Ferdinand le Isabella oa Spain matla a hore ba laole Lihlekehleke Tsa Canary. Spain eona e ile ea tlohela Mapotoketsi hore a tsoele pele ho laola likhoebo tsa Afrika, Azores, Lihlekehleke Tsa Cape Verde le Madeira. Lilemo tse peli hamorao, Mopapa Sixtus IV, o ile a tiisa selekane seo ’me a bolela hore Portugal e ne e tla laola libaka tsohle tseo e tla li fumana ka boroa le ka bochabela ho Lihlekehleke Tsa Canary.

Leha ho le joalo, John eo a neng a se a bitsoa John II oa Portugal, o ile a bolela hore linaha tseo Columbus a li fumaneng, ke tsa Portugal. Marena a Spain ha aa ka a lumellana le seo ’me a ile a ipiletsa ho mopapa e mocha, e leng Alexander VI hore a a fe tokelo ea hore a etsa linaha tseo Columbus a li fumaneng likolone le hore a li sokollele Bokresteng.

Alexander o ile a arabela ka ho fana ka melao e meraro. Molaong oa pele, o ile a re “ka taelo ea Molimo ea Matla ’Ohle,” ke fa Spain matla a feletseng a hore e laole libaka tseo e li fumaneng. Ho oa bobeli, o ile a seha moeli o boholo ba lik’hilomithara tse ka bang 560 ka bophirimela ho Lihlekehleke Tsa Cape Verde. Alexander o ile a re linaha tsohle tse fumanoeng le tse tla fumanoa ka bophirimela ho moeli oo, e tla ba tsa Spain. Ka ho seha moeli oo ka pene, mopapa o ile a arola lik’honthinente ka lehare! Ho ne ho bonahala eka molao oa hae oa boraro o atolosetsa puso ea Maspanishe karolong e ka bochabela ho ea fihla India. Seo se ile sa halefisa Morena John, eo batho ba hae ba neng ba sa tsoa atleha ho hapa feela linaha tse qetellong ea Afrika ’me kahoo ba etsa hore puso ea Mapotoketsi e atolohe ho ea fihla Leoatleng la India.

HO SEHOA MOELI O MOCHA

Ka lebaka la ho se khotsofatsoe ke Alexander,a John o ile a batla ho buisana le Ferdinand le Isabella ka ho toba. Mongoli ea bitsoang William Bernstein, o re: “Kaha marena a Spain a ne a tšaba Mapotoketsi a sehlōhō a bile a phathahane ka ho laola Linaha Tsa Amerika, a ile a lumela ho kena lipuisanong le eena.” Kahoo, ka 1494, ba ile ba tekena selekane ’me ba se rehella ka motse oo ba neng ba le ho oona oa Tordesillas o Spain.

Selekane sa Tordesillas, se ile sa sireletsa moeli oo Alexander a neng a o entse empa sa o atolosa ka lik’hilomithara tse 1 480 ho ea ka bophirimela. Portugal e ne e se e bolela hore e laola linaha tsohle tsa Afrika le tsa Asia; tse neng li fumanoe ke Spain. Leha ho le joalo, ho atolosoa hona ha moeli, ho ile ha etsa hore Mapotoketsi a laole naha eo hamorao e ileng ea tsejoa e le Brazil.

Ho ile ha bolaoa batho ba bangata ka lebaka la melao e ileng ea fa Spain le Portugal tokelo ea hore li laole le ho sireletsa linaha tseo li li fumaneng. Liqeto tsena li ile tsa hlokomoloha litokelo tsa batho ba lulang linaheng tseo—e leng se ileng sa fella ka hore ba laoloe le ho etsoa makhoba—hape li ile tsa baka likhohlano pakeng tsa lichaba tse batlang puso le ho loanela hore ho tlosoe meeli e behiloeng maoatleng.