Ke Qalile ke Kolla Ntsi Hanong ka Qetella ke Hafa ka Nkatana

JOALOKAHA HO BOLETSE MANUEL DE JESUS ALMEIDA

Ke hlahile ka October 1916, ke le oa ho fela baneng ba 17. Bo-abuti le bo-ausi ba ka ba robong ba ne ba bolaoe ke ho kula le ke ho haelloa ke phepo e nepahetseng, kahoo, ha ke ba tsebe ho hang. Rōna bana ba robeli ba setseng re ne re lula le batsoali ba rōna motsaneng o neng o le haufi le Porto, Portugal.

NTLO ea lapeng ea boemo bo tlaase e ne e e-na le kamore e nyenyane ea ho phomola le kamore e le ’ngoe ea ho robala. Metsi a nooang a ne a khuoa selibeng se neng se ka ba bohōle ba halofo ea k’hilomithara, ’me lisebelisoa tsa ho pheha e ne e le tsa boholo-holo.

Hang ha bo-abuti ba ka ba se ba tiile ’meleng, ba ile ba qala ho sebetsa masimong a koro. Seo ba neng ba se fumana moo e le moputso se ne se thusa hore ho fumanoe lijo bakeng sa lelapa. Ka thuso ea bona, ke ’na feela ngoana ea ileng a fumana thuto e fokolang ea sekolo. Le hoja re ne re phela ka thata, re ne re tšepahala haholo Kerekeng e K’hatholike, re e-na le tšepo ea hore ka letsatsi le leng sena se tla thusa bophelo ba rōna.

Ka khoeli ea May, kereke e ne e e-ba le se neng se bitsoa reterete. Ka matsatsi a robong a latellanang, re ne re e-ea kerekeng ka malungoalungoana. Re ne re rapela moo ka tumelo ea hore sena se tla re tlisetsa litlhohonolofatso tsa Molimo. Re ne re boetse re nahana hore moprista ke motho ea halalelang, moemeli oa Molimo. Empa ka mor’a nako, pono ea rōna ea litaba e ile ea fetoha.

Ho Batla ho Hong ho Molemo

Ha re hlōleha ho lefa lekhetho la kereke, moprista o ile a sitoa ho nahanela maemo a rōna a boima a lichelete. Sena se ile sa re nyahamisa. Khahleho eo ke neng ke e-na le eona ka kereke e ile ea fetoha ka ho feletseng, ka hona, ha ke le lilemo li 18, ke ile ka etsa qeto ea ho tloha lapeng ho ea batla hore na ha ho na ntho e ’ngoe e molemo bophelong ho feta ho sebetsa masimong le ho hohlana le kereke. Ka 1936 ke ile ka fihla Lisbon, motse-moholo oa Portugal.

Teng ke ile ka kopana le Edminia. Le hoja ke ne ke utloa hore kereke e re thetsitse, re ile ra etsa kamoo ho tloaetsoeng kateng ’me ra nyalla Kerekeng e K’hatholike. Joale ka 1939 ho ile ha qhoma Ntoa ea II ea Lefatše. Nakong ea ntoa, ke ne ke okametse libaka tse 18 tseo ho bolokoang thepa ho tsona, ’me re ne re romela thepa ea ntoa e tletseng literaka tse 125 ka letsatsi.

Lintho tse tšabehang tsa ntoa, hammoho le ho ameha ka ho teba ha Kereke e K’hatholike ntoeng, li ile tsa nkama haholo. Ke ile ka ipotsa, ‘Na kannete Molimo o tsotella moloko oa batho? Re lokela ho mo rapela joang?’ Lilemo tse ngata hamorao, ka 1954, monna-moholo e mong ea neng a hlompheha, eo e neng e le e mong oa Lipaki tsa Jehova, o ile a bua le ’na ka lipotso tseo ke neng ke e-na le tsona. Moqoqo ona o ile oa fetola bophelo bohle ba ka.

Ho Hlasimolloa ke Tšepo ea Bibele

Monna enoa ea lokileng, Joshua, o ile a ntlhalosetsa hore ’Muso oa Molimo ke oona feela pheko mathateng a lefatše le hore khotso le tšireletseho li tla fumaneha feela ka puso ea ’Muso oo. (Matheu 6:9, 10; 24:14) Seo a ileng a se bua se ile sa nthabisa, empa ke ne ke le leqe ho amohela litlhaloso tsa hae ka lebaka la phihlelo eo ke neng ke bile le eona ka bolumeli. Ha a hlahisa taba ea ho ithuta Bibele le ’na, ke ile ka lumela feela tlas’a tumellano ea hore a ke ke a mpatla chelete ’me a ke ke a bua ka lipolotiki. O ile a lumela, a nkholisa hore seo a mphang sona ha se lefelloe.—Tšenolo 22:17.

Ka potlako, kholiseho ea ka ho Joshua e ile a hōla. Ka hona, ke ile ka mo botsa ntho eo ke ’nileng ka e labalabela ho tloha bonyenyaneng ba ka. “Na nka khona ho iphumanela kopi ea ka ea Bibele?” Ka mor’a hore ke e fumane, ke ile ka thaba hakaakang ha ke bala ka lekhetlo la pele litšepiso tse fumanoang Lentsoeng la ’Mōpi ka boeena tse kang: “Molimo ka boeena o tla ba le [moloko oa batho]. ’Me o tla hlakola meokho eohle mahlong a bona, ’me lefu ha le sa tla hlola le e-ba teng, leha e le ho siama kapa ho bokolla kapa bohloko ha li sa tla hlola li e-ba teng. Lintho tsa pele li fetile”!—Tšenolo 21:3, 4.

Ka ho khetheha, litšepiso tsa Bibele mabapi le ho felisoa ha bofutsana le bokuli li ne li ntšelisa. Monna ea tšepahalang, Elihu o ile a re ka Molimo: “O fana ka lijo ka bongata.” (Jobo 36:31, NW) ’Me tlas’a puso e lokileng ea ’Muso oa Molimo, Bibele e re, “ha ho moahi ea tla re: ‘Kea kula.’” (Esaia 33:24, NW) Jehova Molimo o na le thahasello e lerato hakaakang ho batho! Thahasello ea ka litšepisong tsa hae e ile ea hōla hakaakang!

Ke ile ka ba teng libokeng tsa Lipaki tsa Jehova ka lekhetlo la pele ka la 17 April, 1954. E ne e le seboka se khethehileng—mokete oa Sehopotso sa lefu la Kreste. Ho tloha ka nako eo ho ea pele, ke ’nile ka ba teng kamehla libokeng. Kapelenyana ke ile ka qala ho arolelana le ba bang lintho tse molemo tseo ke neng ke ithuta tsona. Mehleng eo Portugal, re ne re e-ba le pikiniki khoeli e ’ngoe le e ’ngoe pel’a lebōpo la leoatle, ebe joale ho ba le ba kolobetsoang. Likhoeli tse supileng ka mor’a hore Joshua a bue le ’na ka lekhetlo la pele, ke ile ka inehela ho Jehova Molimo ’me ka ho bonahatsa ka kolobetso ea metsing, leoatleng.

Mathoasong a 1954, ho ne ho e-na le Lipaki tse ka bang lekholo feela Portugal eohle. Ka hona, ho ne ho e-na le tlhokahalo e khōlō ea hore banna ba etelle pele mosebetsing oa ho bolela. Ke ile ka hōla ka potlako moeeng, ’me ke ile ka fuoa boikarabelo kapele ka phuthehong. Ka 1956, ke ile ka khethoa ho ba mohlanka oa phutheho, kamoo molebeli ea okamelang a neng a bitsoa kateng mehleng eo, phuthehong ea bobeli ea Lipaki tsa Jehova, Lisbon. Kajeno, ho na le liphutheho tse fetang lekholo toropong ena feela le metseng ea eona.

Ho Rua Molemo ka ho Bontša Kamohelo e Mofuthu ea Baeti

Le hoja ’na le Edminia re ne re se na ho hokaalo licheleteng, ntlo ea rōna e ne e lula e buletsoe barab’abo rōna ba Bakreste. Ka 1955, pula-maliboho e mong, ho ea kamoo Lipaki tsa Jehova tseo e leng baevangeli ba nako e tletseng li bitsoang ka teng, o ile a emisa Portugal ha a ne a le tseleng e tlohang habo Brazil a e-ea Kopanong ea machaba ea “’Muso o Hlōlang,” Jeremane. Ka lebaka la mathata a tsa lipalangoang, o ile a lula lelapeng la rōna khoeli, ’me re ile ra rua molemo o mokaakang moeeng ka boteng boo ba hae!

Ba bang ba baeti bao re neng re ba amohela lelapeng la rōna mehleng eo ba ne ba kopanyelletsa litho tsa lelapa la ntlo-khōlō ea Lipaki tsa Jehova e Brooklyn, New York, ba kang Hugo Riemer le Charles Eicher ea neng a lula le eena. Ba ne ba e-ja tinare le rōna ’me ba fana ka lipuo ho barab’abo rōna ba Mapotoketsi. Joaloka litsuonyana tse sa tsoa qhotsoa tse ahlamisitseng melomo, re ile ra letela lijo tse monate tsa moea tseo batho ba kang bao ba neng ba fana ka tsona.

Balebeli ba tsamaeang ba Lipaki tsa Jehova le bona ba ne ba fihlela lapeng la rōna ha ba le maetong a bona. Moeti eo re sa mo lebaleng ea ileng a eta ka 1957 ke Álvaro Berecochea, molebeli oa lekala la Morocco, ea neng a abetsoe ho etela Portugal bakeng sa ho tla khothatsa barab’abo. O ile a ba teng thutong ea buka e neng e tšoaretsoe ha rōna, ’me re ile ra mo kōpa ka matla hore a lule le rōna nakong e setseng ea ha a le Portugal. Re ile ra hlohonolofala ka ho enneng ’me ra nona moeeng nako e etsang khoeli eo a neng a etile ka eona, ha Álvaro eena a ile a nontšoa ke lijo tse monate tseo Edminia oa ka ea ratehang a neng a li pheha.

Bofutsana bo feteletseng, bo kang boo ke bileng ho bona ha ke hōla, bo ka siea lebali le tebileng ho motho. Leha ho le joalo, ke lemohile hore ha re fana ka ho eketsehileng ho Jehova le ho bahlanka ba hae ba tšepahalang, o re hlohonolofatsa ka ho eketsehileng. Nako le nako, ntlha ena e ile ea hatiseha ka ho ’na ha re e-ba le kamohelo e mofuthu ea baeti ho bao re neng re khona ho ba amohela.

Kopanong ea rōna e neng e tšoaretsoe Porto ka 1955, ho ile ha etsoa tsebiso ka kopano ea machaba ea Lipaki tsa Jehova e neng e tla tšoareloa Yankee Stadium, New York City ka 1958. Ho ile ha behoa lebokose la monehelo Holong e ’ngoe le e ’ngoe ea ’Muso naheng ka bophara—tseo ka nako eo li neng li le ’maloa—bakeng sa ho thusa ka lichelete baemeli ba Mapotoketsi ba neng ba tla ea kopanong eo. Na u ka nahana thabo eo ’na le mosali oa ka re ileng ra ba le eona ha re khethoa ho ba har’a baemeli baa? E ile ea e-ba thabo e kaakang ho etela ntlo-khōlō ea lefatše ea Lipaki tsa Jehova e Brooklyn ha re ne re le United States bakeng sa kopano eo!

Ho Mamella Mahloriso

Mosebetsi oa ho bolela oa Lipaki tsa Jehova o ile oa thibeloa Portugal ka 1962, ’me baromuoa—ba kopanyelletsang Eric Britten, Domenick Piccone, Eric Beveridge le basali ba bona—ba ile ba lelekoa. Ka mor’a moo, ha rea ka ra lumelloa ho tšoarela liboka tsa rōna Liholong tsa ’Muso, kahoo, re ile ra li tšoarela malapeng ka sekhukhu; ’me ho ne ho bile ho se ho ke ke ha tšoaroa likopano tse khōlō Portugal. Kahoo, e ile ea e-ba boikarabelo ba ka ho hlophisa lipalangoang bakeng sa bara le barali babo rōna ba Bakreste hore ba ee likopanong tse joalo linaheng tse ling.

Ho hlophisetsa Lipaki tse ngata hore li ee linaheng tse ling ho ne ho se bonolo. Leha ho le joalo, boiteko boo e ne e le ba bohlokoa ha ho nahanoa ka melemo e babatsehang ea moea eo barab’abo rōna ba Mapotoketsi ba ileng ba e fumana. Ho ba teng likopanong tse neng li tšoaretsoe Switzerland, Engelane, Italy le Fora e bile phihlelo e hahang hakaakang ho bona! Likopano tseo li ile tsa boela tsa fana ka monyetla oa hore ba khutlele ka har’a naha ba e-na le lingoliloeng tse itseng. Lilemong tseo, re ile ra etsa likōpo tse ngata hore re ngolisoe re le mokhatlo oa bolumeli Portugal, empa likōpo tsena li ile tsa hanoa kaofela ha tsona.

Ka mor’a hore baromuoa ba lelekoe mathoasong a 1962, mapolesa a sekhukhu a ile a qala ho eketsa matla letšolong la ’ona la ho emisa mosebetsi oa rōna oa ho bolela. Bara le barali babo rōna ba bangata ba ile ba tšoaroa ’me ba isoa makhotleng. Litlaleho tse ngotsoeng tsa liketsahalo tsena ka bongata li hatisitsoe koranteng ena le ho motsoalle oa eona, Tsoha!a

Har’a ba neng ba kentsoe chankaneng bakeng sa ho bolela e ne e le pula-maliboho eo ke neng ke ile ka mo tsebisa litaba tse molemo tsa ’Muso oa Molimo. Kaha mapolesa a ile a fumana aterese ea ka linthong tsa hae, ke ile ka bitsoa ’me ka ea hlongoa lipotso.

Hamorao, mapolesa a mabeli a ile a ea ha ka. A ile a nkamoha lingoliloeng tsa ka tsa Bibele hammoho le Libibele tse 13. A ile a lula a re hlorisa, a khutlela ha rōna ka makhetlo a supileng a fapaneng ho tla phenyekolla. Lekhetlong ka leng, a ne a re emella ka lipotso.

Ke ’nile ka bitsoa ka makhetlo a ’maloa hore ke e’o pakela Lipaki-’moho le ’na linyeoeng tsa makhotla. Le hoja ke ne ke se na thuto e kaalo ea sekolo, Jehova o ile a mpha ‘bohlale boo bahanyetsi bohle ba bokaneng hammoho ba neng ba ke ke ba khona ho bo hanyetsa kapa ho bo phehisa.’ (Luka 21:15) Ketsahalong e ’ngoe moahloli o ile a makatsoa ke bopaki ba ka hoo a ileng a mpotsa hore na ke ithutetse eng sekolong. Bohle ba ka lekhotleng ba ile ba tšeha ha ke re ke kene sekolo ho fihlela sehlopheng sa bone feela.

Ha mahloriso a eketseha, le palo ea ba arabelang molaetseng oa ’Muso e ile ea eketseha. Ka hona, Lipaki tse neng li le ka tlaase ho 1 300 ka 1962 Portugal li ile tsa e-ba ka holimo ho 13 000 ka 1974! Khabareng, ka May 1967, ke ile ka memeloa ho ea sebeletsa ke le molebeli ea tsamaeang. Mosebetsing ona, ke ile ka etela liphutheho tsa Lipaki tsa Jehova ho li matlafatsa moeeng.

Ho Thabela Leruo le Leholohali

Ka December 1974, ke ile ka fumana tokelo ea ho ameha ha ho ngolisoa ka molao mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova Portugal. Selemong se latelang ’na le mosali oa ka re ile ra ba litho tsa lelapa la Bethele ea Lipaki tsa Jehova le Estoril. Ke ile ka boela ka khethoa ho ba setho sa Komiti ea Lekala la Portugal.

E bile thabo e kaakang ho bona mosebetsi oa ho bolela o atleha Portugal le libakeng tse tlas’a tsamaiso ea lekala la rōna! Tsena li akarelletsa Angola, Azores, Cape Verde, Madeira le São Tomé le Príncipe. Ka lilemo, e ’nile ea e-ba ho thabisang ho bona baromuoa ba tsoang Portugal ba romeloa ka ntle linaheng tsena, moo thahasello e hlollang ea molaetsa oa ’Muso e ’nileng ea bontšoa teng. Nahana thabo ea rōna hona joale ka ho ba le bahoeletsi ba ’Muso ba fetang 88 000 libakeng tsena, ho kopanyelletsa le ba fetang 47 000 Portugal! Batho ba bileng teng Sehopotsong ka 1998 linaheng tsena ba fihlile tlhōrōng ea ba 245 000 ha ba bapisoa le ba ka tlaase ho 200 ba neng ba be teng ha ke ne ke e-ba Paki ka 1954.

Ka lipelo tsohle tsa rōna, ’na le Edminia re lumellana le mopesaleme oa Bibele ea ileng a re “tsatsi le le leng le luloang mabaleng a ntlo ea [Jehova] le fetisa matsatsi a mang a sekete a luloang hosele.” (Pesaleme ea 84:10) Ha ke hetla morao moo ke qalileng teng boemong bo tlaase, ’me ke bapisa le leruo la moea leo ke ’nileng ka ba le lona, ke ikutloa ka tsela eo moprofeta Esaia a ileng a ikutloa ka eona: “Jehova, u Molimo oa ka. Kea u phahamisa, ke roka lebitso la hao, etsoe u entse lintho tse hlollang . . . Etsoe u fetohile qhobosheane ho ea tlaase, qhobosheane ho mofutsana.”—Esaia 25:1, 4, NW.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Litšoantšo tse leqepheng la 24]

Ka holimo: Mor’abo rōna Almeida ha a le Lisbon a phatlalatsa tlhophiso ea ho romela baemeli kopanong ea New York ka 1958

Bohareng: Ho tsamaisa seboka sa mohlala sa bahlanka Kopanong ea Machaba ea “Khotso ea Lefatše” Paris

Ka tlaase: Libese tse hiriloeng li itokisetsa ho ea kopanong ea setereke Fora

[Setšoantšo se leqepheng la 25]

Ke tsamaisa borapeli ba hoseng lekaleng la Portugal

[Setšoantšo se leqepheng la 25]

Lekala la Portugal le nehetsoeng ka 1988

[Setšoantšo se leqepheng la 26]

’Na le mosali oa ka

[Setšoantšo se leqepheng la 26]

Lipuo tsa mor’abo rōna Hugo Riemer li ile tsa re khothatsa ha a ne a re etetse a e-tsoa Bethele ea Brooklyn