Boemo bo Ntlafalitsoeng ba Basali Mehleng Ena
MORAO koana ka 1906 Czar Nicholas oa Russia o ile a amohela lengolo la kōpo le tsoang ho basali ba bang ba Russia ba sebetsang masimong ba bafutsana, ’me har’a lintho tse ling, ba ne ba kōpa sena:
“Ho theosa le meloko basali ba balemi ba bafutsana ba ile ba phela ntle ho litokelo leha e le life. . . . Ha re talingoe re le batho ba phelang, empa re talingoa re le liphoofolo tse jarang liphahlo feela. Re batla ho rutoa ho bala le ho ngola; re batla hore barali ba rōna ba neoe menyetla e tšoanang ea ho ithuta joaloka bara ba rōna. . . . Rea tseba hore ha rea fahloloha, empa re ke ke ra jarisoa molato ka sena.”
Boemo boo bo fapane haholo le kamoo Bibele e hlalosang mosali ea khabane le ea hlomphehang, e mo qolla e le mohlala o lokelang ho etsisoa le ho rorisoa. (Liproverbia 31:10-31) Leha ho le joalo, tlhaloso ena e tsoang Russia e bontša ka ho totobetseng mantsoe a Bibele a boletsoeng lilemo tse telele ke Morena Salomone ea bohlale: “Monna o ile a rena holim’a monna e mong ho mo ntša kotsi.” (Moeklesia 8:9, NW) Ke ’nete hore kotsi eo ha ea ka ea fella ho banna feela. Temana ena e ka ’na ea nkoa ka ho atolohileng ho bolela hore: ‘Banna ba ile ba rena holim’a banna ba bang le basali ho ba ntša kotsi.’ Empa boemo ba basali bo fetohile haholo hakaakang, joalokaha Russia e bo bontša!
Kajeno, “boholo ba lingaka le matichere a Soviet ke basali. Basali ba etsa ho e ka bang karolo ea bobeli ho tse tharo ea bahlokomeli ba moruo le karolo ea bone ea basebetsi ba sechaba. Karolo ea 40 lekholong ea bahlalefi ke basali . . . Har’a lenane la basali ba sekete ba sebetsang moruong oa sechaba, ba 862 ba fumane thupelo ea sekolo se phahameng kapa sa sekondari (lithuto tse feletseng kapa karolo ea tsona).”—Women in the USSR.
Basali Lipolotiking
Se etsahetseng Russia se amme linaha tse ling tse ngata ka tekanyetso e itseng. Sechaba sa pele sa ho nea basali tokelo ea ho vouta ke New Zealand, khale ka 1893. Pakeng tsa 1917 le 1920, ba ile ba neoa tokelo Russia, Brithani, United States, le Canada. Switzerland ba ile ba lokela ho ema ho fihlela ka 1971, leha basali ba Maswiss ba ne ba ka tšoara setulo sa lipolotiki.
Kajeno, basali ha ba voute feela empa ba tsekisana le banna bakeng sa litulo tsa lipolotiki. Iseraele e ne e e-na le tona-khōlō ea mosali, Golda Meir, le India, Indira Gandhi. Haufinyana, basali ba ’nile ba khethoa e le litona-khōlō Brithani le Yugoslavia. Lekhotleng le Phahameng la Soviet, Russia, ba 492, kapa karolo e pakeng tsa 30 le 40 lekholong, ke basali. Hajoale, mosali ke setho sa Lekhotla le Phahameng la U.S., ’me letšolong la bopresidente la 1984, ka lekhetlo la pele mosali e bile nkhetheng oa motlatsi oa mopresidente oa mokha o moholo oa lipolotiki. Fora basali ba tšoere litulo tse ka etsang karolo ea 15 lekholong ea kabinete.
Basali Mosebetsing
Ho e-na le matšoao a balehang “Banna Mosebetsing,” hajoale a mangata United States a baleha tjena “Batho Mosebetsing.” Hobane’ng? Ka lebaka la mosebetsi o fetohileng oa basali karolong ea moruo. Palo ea basali ba sebetsang ka ntle ho mahae a bona e ile ea imena habeli lilemong tse 25 tse fetileng. Basali ba ne ba tšoere litulo tsa liofisi tse etsang karolo ea 27 lekholong morao ka 1970; lilemo tse 14 hamorao, basali ba tšoara karolo ea 65 lekholong ea tsona. Ba bang ba sebetsa ka baka la mathata a moruo; ha ba bang ba sebetsa ka ho ikhethela. Libakeng tse ling, moputso bakeng sa bannna le basali ba etsang mosebetsi o tšoanang o ntse o e-ea o lekana.
Thutong, Botšoantšing, le Bolumeling
Hoo e batlang e e-ba lefatšeng lohle, basali ba entse tsoelopele e hlokomelehang thutong ea sekolo. Palo ea basali likolong e eketsehile ho tloha ho limillione tse 95 ka 1950 ho fihla ho limillione tse 390 ka 1985. Lilemong tse fetileng tse 25 Spain, basali ba neng ba sa tsebe ho bala ba ne ba imena habeli ho banna. Ka 1983 boemo bo ne bo ntlafetse haholo hoo karolo ea 30 lekholong ea liithuti k’holecheng e neng e le basali. Women in Britain e tlaleha “keketseho e bonahalang palong ea liithuti tsa nako e tletseng tsa basali univesithing.”
Ka lilemo, basali ba ile ba hlahella haholo tsebong ea ’mino ba bina mosollane, ’minong oa mantsoe le oa liletsa. Empa pele ho 1935 United States, basali ba neng ba bapala sehlopheng sa libini ke ba neng ba letsa harepa, mosebetsi oo ho bonahalang banna ba ne ba o qoba. Ka ho fapaneng, kajeno karolo ea 40 lekholong ea ba bapalang lihlopheng tse khōlō tsa ’mino, tsa lebatooa le tsa naha ke basali.
Ho ’nile ha e-ba le keketseho e tšoanang thutong ea bolumeli. Basali ba bangata ba ngolisitse likolong tsa thupelo ea boruti, hoo United States ho tloha ho 29 ho ea 52 lekholong ea liithuti tse joalo ke basali. Basali ba hlaha lifaleng, ’me ho boetse ho na le baruti ba basali. Karolo ea 11 lekholong ea baruti ba Sweden ke basali, ’me ho na le basali ba baprista ba Chache e Bochabela. The New York Times (Tlhakola 16, 1987) e boletse hore “ho na le basali ba khethetsoeng boruti ba 968 Kerekeng ea Episkopale.”
Ka Liphello Life?
Kahoo, ha ho potang hore boemo ba basali bo fetohile haholo morao tjena. E ka ’na ea e-ba u bone kapa u ikutloetse ka bouena liphetoho tsena. Empa potso e lokela ho phahamisoa: Na liphetoho tsena tsohle e bile tlhohonolofatso e se nang mathata?