Jehova o Ile a Ntšehetsa ha ke ne ke le Teronkong e Lehoatateng
JOALOKAHA HO BOLETSE ISAIAH MNWE
Ho ne ho sa ka ha e-ba le nyeoe, ’me ke ne ke sa etsa tlōlo ea molao. Empa, ke ne ke ahloletsoe ho sebetsa ka thata sebakeng sa kotlo ea batlōli ba molao bohareng ba Lehoatata la Sahara le chesang la Afrika. Ho hobe ka ho fetisisa, ho ne ho se le ea mong oa metsoalle ea ka ea neng a tseba hore na ke hokae. Sena se ile sa etsahala nako e ka holimo ho lilemo tse robeli tse fetileng, ka lehlabula la 1984. E re ke hlalose hore na ho tlile joang hore ke be boemong bona bo bohloko.
KA 1958, ha ke le lilemo li 12, moholoane oa ka e ile ea ba e mong oa Lipaki tsa Jehova. Leha ho le joalo, ntate le ’mè ba ile ba tsoela pele ba rapela melimo ea morabe ea Naha ea Abia, Nigeria, moo re neng re lula teng.
Ka 1968, ke ile ka kena sesoleng sa Biafra. Ha ke ntse ke le lebaleng la ntoa, ke ile ka nahana ka ho se nke lehlakore ha Lipaki tsa Jehova, ’me ka rapela Molimo hore a nthuse. Ke ile ka tšepisa hore haeba a ka ntumella ho pholoha ntoeng eo, ke tla ba e mong oa Lipaki tsa hae.
Ka mor’a ntoa eo ke ile ka etsa kapele hore ke phethahatse tšepiso ea ka. Ke ile ka kolobetsoa ka July 1970 ’me kapele-pele ka nka tšebeletso ea nako e tletseng ke le pula-maliboho. Ka mor’a nako ke ile ka khetheloa ho ba moholo oa phutheho ea Bokreste. Kapele ka mor’a moo ke ile ka amohela memo e tsoang ofising ea lekala ea Nigeria ea ho nka kabelo ea boromuoa naheng e haufi moo mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova o neng o sa lumelloa ka molao. Ke ile ka lumela, ’me ka January 1975, ke ile ka kena tseleng, ke tšoere bukana ea ho eta.
Ho Tšoaroa
Ka 1978, ke ile ka abeloa ho etela Lipaki naheng eohle. Kaha li ne li fokola, ke ne ke tsamaea sebaka se seholo, ke etela metse eohle eo ho nang le liphutheho ho eona, haesita le libaka tseo ho nang le batho ba thahasellang. Hangata ke ne ke hlongoa lipotso libakeng tseo mapolesa a emisang likoloi bakeng sa ho li hlahloba. Habeli, ka matsatsi a mane lekhetlo ka leng, ke ile ka tšoaroa ’me ka botsoa ke mapolesa ka mosebetsi oa rōna.
Eaba, ka June 1984, ka Sontaha se seng ha re ntse re hlophisetsa tšebeletso ea tšimo, ofisiri e nang le botsoalle ea re tsebisa hore mapolesa a batla ho tšoara Lipaki tsa Jehova. Beke hamorao ’na le Djagli Koffivi, ea tsoang Togo, re ile ra tšoaroa. Re ile ra isoa ntlo-khōlō ea sepolesa ’me ra laeloa hore re fane ka mabitso a Lipaki tsa Jehova tse motseng oo. Ba ile ba re: “Hafeela le sa re fe mabitso ao, re ke ke ra le lokolla.”
Ke ile ka arabela: “Lōna le mapolesa. Ke mosebetsi oa lōna ho fumana batho bao le ba batlang. Ha ke lenģosa la lōna.” Re ile ra pheha khang ho ka etsang metsotso e 30, ’me mapolesa a ile a re sokela ka ho re shapa. Leha ho le joalo, ha rea ka ra fana ka mabitso a baena ba rōna ba Bakreste. Joale ba ile ba etsa qeto ea ho nka pokello ea ka e khōlō ea libuka tsa ho etsa lipatlisiso tsa Bibele.
Ha ke Ntse ke le Tlas’a Tlhokomelo ea Sepolesa
Ka mor’a ho khutlela seteisheneng sa sepolesa le libuka tseo, ’na le Djagli re ile ra li laolla. Ha re ntse re etsa joalo, ho ile ha oa pampiri Bibeleng ea ka ea mongolo o moholo. E ne e le lenaneo la kopano ea setereke leo ho lona ho neng ho ngotsoe mabitso a baholo bohle ba Bakreste naheng eo. Kapele-pele ke ile ka e thonaka ’me ka e sunya pokothong. Leha ho le joalo, lepolesa le leng le ile la mpona ’me la ntaela hore ke le fe eona. Ntle le pelaelo, ke ne ke soabile.
Pampiri eo e ile ea behoa tafoleng e ka kamoreng eo ’na le Djagli re neng re ntse re isa libuka ka ho eona. Ha ke kena ka libuka tse ling, ke ile ka ea tafoleng eo, ’me ka nka pampiri eo, ka e sunya pokothong ea ka. Eaba ke bolela hore ke batla ho ea ithusa. Lepolesa le leng le ile la ntebela ho ea matloaneng. Ka mor’a hore ke kene ke be ke koale monyako, ke ile ka tabola pampiri eo ’me ka e akhela ka ntloaneng ka e tsamaisa le metsi.
Ha mapolesa a utloa hore na ho etsahetse’ng, a ile a halefa. Empa a ne a tšaba ho etsa letho, kaha baokameli ba ’ona ba ne ba tla a qosa ka ho se tsotelle hore a be a mphe monyetla oa ho senya pampiri eo. Ka mor’a ho re beha tlas’a tlhokomelo ea mapolesa ka matsatsi a 17, mohlahlobi oa mapolesa o ile a re bolella hore re bokelle thepa ea rōna hobane re tl’o isoa sebakeng se seng. Re ile ra kenya liaparo tse itseng ka mokotlaneng oa polastiki, ’me ka tlaase-tlaase ka kenya Bibele e nyenyane eo moeti e mong a neng a re kenyelitse eona ka sekhukhu.
Re ile ra khona ho tsebisa Lipaki hore re isoa sebakeng se seng empa ha re tsebe hore na hokae. Ka matjeke hoseng ho latelang, ka July 4, 1984, mohlahlobi oa mapolesa o ile a re tsosa. O ile a re phenya-phenya, a re bolella hore re ntše liaparo ka mokotlaneng ’me re li tšoare ka matsoho. Empa ha ke fihla hempeng ea ho qetela, o ile a re nka khutlisetsa liaparo ka mokotlaneng, kahoo Bibele ha ea ka ea fumanoa.
Teronko e Lehoatateng
Mapolesa a ile a re isa boema-fofane, moo re ileng ra palama sefofane sa sesole. Lihora hamorao, re ile ra fihla toropong e nang le batho ba ka bang 2 000, moo ho nang le teronko haufinyane. Ke lik’hilomithara tse ka bang 650 ho ea toropong e haufi ha motho a tsamaea ka tsela ea likoloi. Re ile ra ntšoa ka sefofaneng ’me ra isoa teronkong moo re ileng ra behoa tlas’a taolo ea mookameli oa teronko. Ha ho le le leng la malapa a habo rōna kapa metsoalle ea rōna e neng e tseba hore na re hokae.
Toropo eo re ileng ra isoa ho eona ke sebaka se setala lehoatateng la Sahara. Ho na le lihlahla, lifate tse ’maloa, le mehaho ea marako a seretse se omisitsoeng. Metsi a fumanoa ka ho epa botebo bo ka etsang mithara kapa mithara le halofo ho ea tlaase. Leha ho le joalo, letsoalloa la moo le lilemo li 31 le ile la re bolella hore le ne le bone pula hanngoe feela bophelong ba lona! ’Me sebaka seo se ne se chesa habohloko. Motšoaruoa e mong o ile a re thermometer e mohahong oa batšoaruoa e kile ea bontša tekanyo ea mocheso e le likhato tse 60 tsa Celsius! Moea o matla o ne o puputla khafetsa, o butsoela lehlabathe le lomang letlalo le le utloisang mahlo bohloko.
Mang le mang ea fihlang sebakeng seo o ne a tla hlokomela hore o ne a le setsing sa kotlo se sebe ka ho fetisisa sa naha. Teronko e ne e potolohiloe ke marako a phahameng a neng a fana ka tšireletso khahlanong le moea le letsatsi. Leha ho le joalo, marako a ne a sa hlokahale ho thibela batho ho thoba, kaha ho ne ho se na moo motho a neng a ka ea teng. Ka thōko ho sebaka seo se lulang se le setala, ho ne ho se na sefate le se seng, ho se na letho leha le le leng, ho fana ka moriti bakeng sa mang le mang ea neng a batla ho thoba.
Pele re kena, mookameli oa teronko o ile a re phenya-phenya. O ile a re bolella hore re ntše sohle se ka mokotlaneng oa rōna. Ke ile ka qala ho ntša lihempe tsa rōna ka bonngoe. Ha ho setse hempe e le ’ngoe feela e koahetseng Bibele, ke ile ka atametsa mokotlana ho ’montša hempe e ka hare ’me ka re: “Ke sona phetho seo re ileng ra lumelloa ho se nka.” A khotsofetse, o ile a re lumella hore re kene mabaleng a teronko. Bibele e ne e le eona feela khatiso eo re neng re e-na le eona.
Bophelo Teronkong
Ka kakaretso, ho ne ho na le batšoaruoa ba ka bang 34. E ne e le batlōli ba molao ba tsebahalang haholo le ba kotsi ka ho fetisisa naheng eo. Ba bangata e ne e le babolai ba neng ba nkoa e le ba ke keng ba fetoha. Kaofela ha rōna re ne re robala liseleng tse peli tse khōlō tse arohantsoeng ke kamore e bulehileng e nang le lintho tsa ho hlapa. Kamore eo e ne e na le moqomo o sa koaheloang o sebelisoang e le ntloana. Le hoja o ne o qhaloa hoseng ho hong le ho hong ke batšoaruoa, ho ne ho bonahala eka lintsintsi tsohle tsa lehoatata leo li ne li e-tla ho tla thabela khutso le litšila tsa moqomo oo.
Lijo feela tseo re neng re na le tsona e ne e le mabele. A ne a siloa ke motšoaruoa, a belisoa, ’me a ngoatheloa likotlolong, tse neng li abjoa, ho behoa se le seng sebakeng sa ho robala sa motšoaruoa e mong le e mong. Lijo tseo li ne li sa koaheloe. Ka nako eo re khutlang mosebetsing, ho ne ho na le lintsintsi tse makholo tse koahetseng sekotlolo se seng le se seng sa lijo tsa mabele. Ha re nka likotlolo tsa rōna, lintsintsi tseo li ne li fofa ho tloha moo ka lerata. Ka matsatsi a mabeli a pele, ha rea ka ra ja letho. Qetellong, ka letsatsi la boraro, ka mor’a ho tlosa lintsintsi le ho tlosa karolo e ka holimo e omeletseng, re ile ra qala ho ja mabele ao. Re ile ra rapela hore Jehova a sireletse bophelo ba rōna bo botle.
Re ne re sebetsa tlas’a mocheso oa letsatsi, re heletsa marako a mabala a teronko ea khale ’me re haha marako a macha. E ne e le mosebetsi o boima haholo. Re ne re sebetsa re sa phomole ho tloha ka 6:00 hoseng ho fihlela ka 12:00 motšehare, ebe re ja ho hong, ebe re tsoela pele ho sebetsa ho fihlela ka 6:00 ea mantsiboea. Ho ne ho se na matsatsi a ho phomola mosebetsing. Re ne re sa fumane bothata ba mocheso feela empa nakong ea mariha re ne re e-ba le bothata ba serame. ’Me hape re ne re na le bothata ba balebeli ba khopo.
Ho Lula re le Matla Moeeng
’Na le Djagli re ne re bala Bibele ka sekhukhu, ’me re ne re buisana ka seo re ithutileng sona. Re ne re ke ke ra bala re lokolohile hobane Bibele eo e ne e tla nkoa ’me re be re fumane kotlo. Motšoaruoa e mong eo ke ileng ka qala ho ithuta Bibele le eena o ne a e-na le lebone la parafini leo a neng a ntumella ho le sebelisa. Hangata ke ne ke tsoha ka hora ea pele kapa ea bobeli ’me ke bale ho fihlela hoo e ka bang ka hora ea bohlano. Ka tsela eo ke ile ka khona ho bala Bibele eohle.
Re ne re ruta batšoaruoa ba bang, ’me e mong oa bona o ile a bolella molebeli ea ka sehloohong ka rōna. Motšoaruoa eo a sa lebella, molebeli o ile a mo fa makasine oa Tsoha! oo a neng a e-na le ’ona, ’me motšoaruoa eo o ile a o fetisetsa ho rōna. Ke ile ka o pheta hangata. Ho bala ha rōna le ho ruta ha rōna ho ile ha re thusa hore re lule re le matla moeeng.
Ho Buisana le Metsoalle ea Rōna
Re ne re sa lumelloa ho ngola le ho romela mangolo. Leha ho le joalo, motho e mong ea ileng a re bontša botsoalle o ile a re a ka nthusa. Ka August 20, ho ka etsang libeke tse tšeletseng ka mor’a hore re fihle, ke ile ka ngola mangolo a mabeli ka sekhukhu, le leng le ea ntlong ea boemeli ea Nigeria ’me le leng le ea ho metsoalle ea ka ea Lipaki. Ke ile ka a pata ka tlas’a lehlabathe ’me ka tšoaea sebaka seo ka lejoe le leholo. Hamorao motsoalle oa ka o ile a tla ’me a a chekolla.
Libeke li ile tsa feta, ’me ke ne ke sa utloe letho. Butle-butle ke ile ka felloa ke tšepo ea hore mangolo ao a fihlile ho beng ba ’ona. Empa a ne a fihlile, ’me Lipaki-’moho le rōna li ne li se li qalile boiteko bo matla ba ho re lokolla. Lekala la Nigeria la Litaba tsa ka Ntle le ile la ba le thahasello tabeng ena ’me la botsa ’muso oa naha eo ke neng ke tšoeroe ho eona hore na ke hobane’ng ha ke ne ke kentsoe teronkong e joalo.
Khabareng, hoseng ha November 15, 1984, re ile ra nkoa bakeng sa ho ea hloekisa. Balebeli ba ile ba nkisa ntloaneng ea sekolo se mahareng eo batho ba neng ba ile ba e sebelisa libeke ho sa tsotellehe hore e ne e thibane. E ne e tletse mantle. Balebeli bao ba ile ba re, mosebetsi oa ka ke ho e hloekisa. Likofuto tseo ke neng ke e-na le tsona feela e ne e le matsoho a ka. Ha ke ntse ke nahana hore na ke tla qalisa mosebetsi ona o nyonyehang joang, molebeli ea ka sehloohong o ile a tla ’me a mpolella hore ofisiri ea setereke ea sebaka seo e batla ho mpona.
Ha ke fihla ofisiri ea setereke e ile ea mpolella hore e ne e sa tsoa bua le mopresidente oa naha, ea neng a sa tsoa tseba ka boemo ba ka bo bobe. Mopresidente o ile a hlalosa hore haeba ke ne nka fana ka mabitso a Lipaki tsa Jehova tse naheng eo, ke ne ke tla lokolloa hang-hang ’me ke tsamaee ka sefofane se latelang. Ke ile ka boela ka ba bolella hore haeba ba batla Lipaki tsa Jehova, e ne e le mosebetsi oa mapolesa ho li fumana. Ofisiri ea setereke e ile ea mpolella hore ke lokela ho nahana ka tlhahiso ea bona ka ho teba. O ne a tla mpha matsatsi a mane kapa a mahlano ho e nahanisisa. Eaba ke tloha moo, ’me ka liteboho tse khōlō balebeli ba ile ba ntebela ho ea teronkong eseng ntloaneng eane!
Ka mor’a matsatsi a mahlano ofisiri ea setereke e ile ea batla ho mpona ’me ea mpotsa hore na ke ne ke entse qeto efe. Ke ile ka e bolella hore lebaka feela leo ke leng teronkong eo ka lona ke hobane ke paka ka Molimo oa ’nete le hore ke ne ke sa etsa letho le fosahetseng. Ke ile ka hlalosa hore ke ne ke e-na le bukana ea ho eta ea molao le tumello ea ho lula moo. Lipampiri tsa ka tsohle li ne li nepahetse, ’me ka linako tsohle ha ke ne ke ea naheng efe kapa efe, ke ne ke tsebisa sepolesa ho tiisa hore lintho tsohle li ntse li nepahetse. Kaha ke ne ke sa etsa tlōlo ea molao, ke ile ka botsa: “Hobane’ng ha ke fuoa kotlo ee? Haeba ke ne ke sa batloe naheng ee, hobane’ng ke ne ke sa lelekoe? Hobane’ng ke ahloletsoe sebaka see?”
Ke ile ka bua metsotso e ka bang 15. Ha ke qeta, ke ile ka bolelloa hore ke ngole sohle seo ke se buileng fatše, ’me ke ile ka bolelloa hore seo ke se buileng se tla fetisetsoa ho mopresidente. Ke ile ka fuoa lipampiri, ’me ka ngola maqephe a mane.
Ka Qetella ke Lokolotsoe!
Ha nka ba ka utloa letho ka taba eo ho fihlela ka January 1985, ho ka etsang likhoeli tse supileng ka mor’a hore ke kenngoe teronkong. Ka nako eo, molebeli ea ka sehloohong o ile a tla ho ’na ’me a mpotsa hore na ke ne ke ngoletse ntlo ea boemeli ea Nigeria lengolo. Ke ile ka arabela: “E.”
O ile a mpotsa: “Hobane’ng ha u entse joalo? Hobane’ng u sa ka ua ntsebisa?”
Ke ile ka ’molella hore taba eo e ne e sa mo ame. Empa ke ile ka mo kholisa hore ke ne ke sa ngola letho le khahlanong le eena, kaha o ne a sa amehe ho hang ka hore ebe ke kentsoe teronkong. Ke ile ka re: “Esita le ’mè ha a tsebe hore na ke hokae.” Joale o ile a batla ho tseba hore na ke ne ke rometse lengolo leo joang, empa ke ile ka hana ho ’molella.
Letsatsi le latelang balebeli ba ile ba lokisa Land-Rover ’me ba mpolella hore ’na le Djagli re tl’o tlosoa moo. Re ile ra isoa ka ntle, ra hlobolisoa, ’me ra phengoa-phengoa. Pejana ke ne ke ile ka fa motšoaruoa e mong eo re ileng ra qala ho ithuta le eena Bibele ea ka hobane ke ne ke tseba hore balebeli ba tla e nka ha ba e fumana ho ’na. Monna enoa o ile a re bolella hore ha a lokolloa, e tla ba e mong oa Lipaki tsa Jehova. Re rapela hore ho fele ho be joalo.
Kapele ka mor’a moo, re ile ra lelekeloa Nigeria, ’me ka February 1985, ke ile ka boela ka qala tšebeletso ea ka ke le molebeli ea tsamaeang naheng eo. Ho tloha ka 1990, ke ’nile ka sebeletsa ke le molebeli oa setereke Nigeria. Djagli o sebeletsa e le Paki e tšepahalang Côte d’Ivoire.
Ho tsoa phihlelong ena, ke ithutile ka ho toba hore Jehova Molimo a ka re tšehetsa le tlas’a khatello e boima. Nako le nako re ile ra bona letsoho la hae le re sireletsa teronkong. Ho lokolloa ha rōna ho ile ha hatisa ka ho ’na hore Jehova ha a tsebe feela hore na basebeletsi ba hae ba hokae le hore na ba utloa bohloko joang empa hape o boetse o tseba ho ba lokolla tekong.—2 Petrose 2:9.