Pale ea Bophelo
Ho Sebeletsa ka Moea Oohle ho sa Tsotellehe Liteko
JOALOKAHA HO BOLETSE RODOLFO LOZANO
Ke hlahetse Mexico, motseng oa Gómez Palacio, Profinseng ea Durango, ka la 17 September, 1917. Phetohelo ’musong oa Mexico e ne e tsoela pele ka matla. Le hoja phetohelo ena e ile ea fela ka 1920, meferefere ea sebaka seo re neng re lula ho sona e ile ea tsoela pele ka nako e telele ka mor’a moo, ’me e ile ea thatafatsa bophelo haholo.
KA LEKHETLO le leng ha ’Mè a utloa hore mabotho a marabele a tla loana le sesole, o ile a nka matsatsi a mangata a nkoaletse ka tlung le baholoane ba ka ba bararo le likhaitseli tsa ka tse peli. Re ne re haelloa ke lijo, ’me ke hopola ’na le khaitseli ea ka e nyenyane re ipata ka tlas’a bethe. Ka mor’a moo, ’Mè o ile a etsa qeto ea ho tsamaea le rōna bana ha a e-ea United States, moo Ntate a neng a tla re latela hamorao.
Re ile ra fihla California ka 1926, nakoana pele Ho oa ho Hoholo ha Moruo ho hlasela United States. Re ne re e-ea hohle moo re ka fumanang mosebetsi, libakeng tse kang San Joaquin Valley, Santa Clara, Salinas le King City. Re ile ra ithuta ho sebetsa masimong le ho kotula litholoana tsa mefuta eohle le meroho. Le hoja bongoaneng ke ne ke sehla ka thata, e ne e le nako e monate haholo bophelong ba ka.
Re Tlisetsoa ’Nete ea Bibele
Ka March 1928, e mong oa Liithuti tsa Bibele, kamoo Lipaki tsa Jehova li neng li bitsoa kateng ka nako eo, o ile a re etela. E ne e le monna-moholo ea buang Sepanishe ea bitsoang Esteban Rivera. Sehlooho sa bukana eo a ileng a e siea, se reng “Where Are the Dead?,” se ile sa nkhahla hammoho le litaba tsa eona. Le hoja ke ne ke le monyenyane, ke ile ka phehella ho ithuta Bibele le ho kopanela le Liithuti tsa Bibele. Ka mor’a nako, ’Mè le khaitseli ea ka Aurora le bona e ile ea e-ba barorisi ba chesehang ba Jehova.
Bohareng ba bo-1930, ho ile ha hahuoa Holo ea ’Muso San Jose bakeng sa phutheho ea Senyesemane. Kaha Masepanishe a mangata a ne a sebetsa lipolasing tsa sebaka seo, re ile ra qala ho a bolella evangeli le ho tšoara Thuto ea Molula-Qhooa. Sena re ne re se etsa ka thuso ea Lipaki tsa Masepanishe tse tsoang San Francisco, e bohōle ba lik’hilomithara tse ka bang 80. Ka mor’a nako, re ile ra ba le ba ka bang 60 ba bang teng libokeng tsa puo ea Sepanishe Holong ea ’Muso ea San Jose.
Qetellong, ka la 28 February, 1940, ke ile ka bontša hore ke inehetse ho Jehova ka ho kolobetsoa metsing kopanong e ’ngoe ea San Jose. Selemong se latelang ke ile ka khetheloa ho ba pula-maliboho, e leng mosebeletsi oa nako e tletseng oa Lipaki tsa Jehova. Joale ka April 1943, ke ile ka kōptjoa ho fallela Stockton, motse o ka bang bohōle ba lik’hilomithara tse 130, ho ea theha phutheho ea ba buang Sepanishe. Ka nako eo, ke ne ke sebeletsa ke le molebeli ea okamelang oa phutheho ea Senyesemane ea San Jose, ’me ke ne ke boetse ke hlokometse Lipaki tsa moo tse buang Sepanishe. Ka mor’a ho lokisetsa hore ba bang ba jare boikarabelo bona, ke ile ka fallela Stockton.
Botšepehi Boa Lekoa
Ho tloha ka 1940, ke ile ka bitsetsoa hangata botong e thaothelang sesole, empa lekhetlo ka leng boemo ba ka ba ho hana ho kena sesoleng ka lebaka la letsoalo la ka bo ne bo hlomphuoa. Nakoana ka mor’a hore United States e kene ntoeng ea bobeli ea lefatše ka December 1941, khatello e tsoang botong e thaothelang sesole e ile ea tota. Qetellong, ka 1944, ke ile ka kenngoa chankaneng. Ha ke ntse ke emetse kahlolo, ke ne ke kentsoe kamoreng e ka tlaase le batlōli ba molao. Ha ba tseba hore ke e mong oa Lipaki tsa Jehova, ba bangata ba ile ba botsa lipotso mabapi le hore na tlōlo ea molao eo ba e entseng e tla ama joang boemo ba bona ka pel’a Molimo.
Lipaki tsa San Jose li ile tsa ntefella beile e le hore ke lokolloe ha ke ntse ke emetse nyeoe. ’Muelli e mong oa molao oa Los Angeles ea neng a emela baqosuoa linyeoeng tsa litokelo tsa baahi o ile a sebetsa nyeoe ea ka a sa ntefise. Moahloli o ile a re oa ntokolla haeba ke tla tlohela bopula-maliboho, ke sebetse mosebetsi oa boipheliso, ’me ke itlalehe ho ba boholong hang ka khoeli. Ha kea ka ka amohela qeto eo, kahoo ke ile ka ahloleloa lilemo tse peli chankaneng ea Sehlekehleke sa McNeil, Profinseng ea Washington. Ha ke le moo, nako ea ka ke ile ka e sebelisetsa ho ithuta Bibele ka tieo. Ke ile ka ithuta le ho thaepa. Ka lebaka la boitšoaro bo botle ke ile ka lokolloa pele ho fela lilemo tse peli. Kapele feela ke ile ka lokisetsa ho tsoela pele tšebeletsong ea bopula-maliboho.
Tšebeletso e Eketsehileng
Mariheng a 1947, ke ile ka abeloa ho sebetsa har’a batho ba buang Sepanishe Colorado City, Texas, ke e-na le ’mate e mong oa ka oa pula-maliboho. Empa ho ne ho bata hoo re ileng ra ea San Antonio ho ea thabela sebaka se futhumetseng haholoanyane. Leha ho le joalo, teng pula e ne e e-na hoo tšebeletso ea rōna ea ntlo le ntlo e neng e sitisoa. Chelete ea rōna e ile ea fela kapele. Ra qeta libeke re phela ka li-sandwich tsa k’habeche e tala le tee ea lesere. ’Mate oa ka o ile a khutlela hae, empa ’na ke ile ka lula. Lipaki tse buang Senyesemane li ile tsa qala ho nthusa ha li hlokomela hore ke futsanehile.
Nakong ea selemo selemong se latelang, ke ile ka khutlela kabelong ea ka Colorado City, ’me qetellong ho ile ha thehoa phutheho e nyenyane ea ba buang Sepanishe. Joale ke ile ka fallela Sweetwater, Texas, moo ke ileng ka thusa ho theha phutheho e ’ngoe ea ba buang Sepanishe. Ha ke ntse ke le Sweetwater, ke ile ka amohela lengolo le ’memelang sehlopheng sa bo15 sa Sekolo sa Bibele sa Gileade sa Watchtower bakeng sa ho koetlisetsoa boromuoa ho ileng ha qala ka la 22 February, 1950. Ka mor’a mokete oa ho fuoa mangolo lehlabuleng leo kopanong ea machaba e neng e le Yankee Stadium ea New York City, ke ile ka lula likhoeli tse tharo ntlo-khōlō ea Lipaki tsa Jehova e Brooklyn. Ke hona moo ke ileng ka koetlisetsoa mosebetsi oo ke neng ke o abetsoe ofising ea lekala ea Mexico.
Mosebetsi Mexico
Ke ile ka fihla Mexico City ka la 20 October, 1950. Hoo e ka bang libeke tse peli hamorao, ke ile ka khetheloa ho ba molebeli oa lekala, e leng kabelo eo ke ileng ka ba ho eona ka lilemo tse ’nè le halofo. Phihlelo eo ke neng ke e fumane tšebeletsong ea bopula-maliboho, chankaneng, Gileade le Brooklyn, e ile ea e-ba molemo haholo. Ha ke fihla Mexico, kapele feela ke ile ka bona hore ho hlokahala hore ho matlafatsoe bomoea ba bara le barali babo rōna ba Mexico. Ntho e neng e hlokahala haholo e ne e le ho ba thusa ho tšoarella litekanyetsong tse phahameng tsa boitšoaro tsa Lentsoe la Molimo.
Linaheng tsa Latin America, ho akarelletsa le Mexico, e ne e le tloaelo hore batho ba babeli ba lule hammoho ba sa tiisa lenyalo. Likereke, haholo-holo Kereke ea Roma e K’hatholike, li ne li lumeletse tloaelo ena eo e seng ea Mangolo hore e tsoele pele. (Baheberu 13:4) Kahoo, ba bang e ne e le litho tsa liphutheho tsa Lipaki tsa Jehova, le hoja ba ne ba sa tiisa manyalo. Ho ile ha etsoa tokisetso ea hore ba joalo ba fuoe likhoeli tse tšeletseng hore ba tiise manyalo a bona. Ho seng joalo ba ne ba ke ke ba hlola ba nkoa e le Lipaki tsa Jehova.
Ba bangata ho ne ho le bonolo hore ba tiise manyalo. Ho ne ho hlokahala feela hore ba tiise manyalo le balekane bao ba neng ba se ba ntse ba lula le bona. Ba bang maemo a bona a ne a rarahane haholoanyane. Ka mohlala, ba bang ba ne ba nyetse kapa ba nyetsoe habeli, esita le hararo, ho se mohla ba kileng ba hlala ka molao. Qetellong maemo a lenyalo a batho ba Jehova a ile a lumellana le lithuto tsa Lentsoe la Molimo, ’me liphutheho tsa thabela litlhohonolofatso tse khōlō tsa moea.—1 Bakorinthe 6:9-11.
Mehleng eo, thuto ea likolong e ne e le tlaase haholo Mexico. Le pele ke fihla ka 1950, ofisi ea lekala e ne e qalile ho hlophisa lihlopha tsa ho bala le ho ngola liphuthehong. Lihlopha tsena li ile tsa hlophisoa bocha, ’me ho ile ha etsoa litokisetso tsa ho li ngolisa ’musong. Ho tloha ka 1946, ha ho qaloa ho bolokoa litlaleho, batho ba Mexico ba fetang 143 000 ba rutiloe ho bala le ho ngola lihlopheng tse rutoang ke Lipaki!
Melao ea Mexico e ne e e-na le lithibelo tse ngata haholo tabeng ea bolumeli. Leha ho le joalo, lilemong tsa morao tjena ho bile le liphetoho tsa bohlokoa ntlheng ena. Ka 1992 ho ile ha fetisoa molao o mocha litabeng tsa bolumeli, kahoo ka 1993, Lipaki tsa Jehova tsa Mexico li ile tsa ngolisoa e le mokhatlo oa bolumeli.
Liphetoho tsena e bile mohloli oa thabo e khōlō ho ’na, e leng ntho eo nakong e fetileng nka beng ke ile ka nahana hore ha e khonehe. Ka lilemo tse ngata ke ne ke khathaletsa liofising tsa ’muso ’me ba batla ba mpelaella. Leha ho le joalo, ho hotle ho bona kamoo litaba tsena li ’nileng tsa sebetsoa kateng ke Lefapha la Molao la ofisi ea rōna ea lekala, hoo hona joale re seng re sa sitisoe haholo mosebetsing oa rōna oa ho bolela.
Ho Sebeletsa le Molekane oa Moromuoa
Ha ke fihla Mexico, ho ne ho se ho ntse ho e-na le liithuti tse ngata tsa lihlopha tsa pejana tsa Gileade ka hare ho naha. Se seng e ne e le Esther Vartanian, e le Paki ea Moarmenia e neng e qalile ho bula maliboho Vallejo, California, ka 1942. Re ile ra nyalana ka la 30 July, 1955, ’me ka mor’a moo re ile ra tsoela pele kabelong ea rōna Mexico. Esther o ile a lula mosebetsing oa boromuoa Mexico City, ’me re ne re lula lekaleng, moo ke ileng ka tsoela pele ke sebeletsa hona teng.
Esther o ne a fihlile kabelong ea hae ea boromuoa ea pele Monterrey, Nuevo León, Mexico, ka 1947. Ho ne ho e-na le phutheho e le ’ngoe feela ea Lipaki tse 40 Monterrey, empa nakong ea ha a isoa Mexico City ka 1950, ho ne ho e-na le liphutheho tse ’nè. Lekaleng la rōna haufi le Mexico City, ho na le bacha ba babeli hona joale bao e leng litloholo tsa malapa ao Esther a neng a ithuta Bibele le ’ona ha a ne a sebeletsa a le Monterrey.
Khale koana ka 1950, tšimo eo baromuoa ba neng ba bolela ho eona Mexico City e ne e akarelletsa karolo e khōlō ea motse ona. Ha ba etsa mosebetsi oa bona ba ne ba tsamaea ka maoto kapa ka libese tsa khale haholo tse tletseng hoo li pepetehang. Ha ke fihla ka 1950, ho ne ho e-na le liphutheho tse supileng. Hona joale li eketsehile hoo li ka bang 1 600, bahoeletsi ba ’Muso bona ba feta 90 000 Mexico City, ’me selemong se fetileng batho ba fetang 250 000 ba ile ba ba teng Sehopotsong sa lefu la Kreste moo! Ha lilemo li ntse li feta, ’na le Esther re bile le tokelo ea ho sebeletsa liphutheho tse ngata ho tsena.
Ha ’na le Esther re qala thuto ea Bibele, kamehla re leka ho thusa ntate oa lelapa hore a be le thahasello e le hore thuto e ka akarelletsa lelapa kaofela. Kahoo, re bone malapa a mangata a maholo a sebeletsa Jehova. Ke lumela hore lebaka le leng la khōlo e potlakileng ea borapeli ba ’nete Mexico ke hore batho ba atisa ho kopanela borapeling ba ’nete e le malapa.
Jehova o Hlohonolofalitse Mosebetsi
Tabeng ea ho eketseha ka palo le ea liphetoho tlhophisong, mosebetsi o tsoetse pele ka mokhoa o hlokomelehang Mexico, ho tloha ka 1950. Ke thaba haholo hore ebe ke tlatselitse ka tsela e nyenyane keketsehong ena, ke sebetsa le batho ba nang le kamohelo e mofuthu ea baeti le ba thabileng.
Karl Klein, ea sebeletsang e le setho sa Sehlopha se Busang sa Lipaki tsa Jehova, le mosali oa hae, Margaret, ba ile ba re etela ha ba ne ba le phomolong lilemong tse seng kae tse fetileng. Mor’abo rōna Klein o ne a batla ho inoesa ka nkho tšimong ea rōna ea Mexico, kahoo eena le Margaret ba ile ba tla Phuthehong ea San Juan Tezontla, haufi le Mexico City, moo re neng re kopanela teng ka nako eo. Holo ea rōna e ne e le nyenyane, e ka ba bophara ba limithara tse 4,5 le bolelele ba limithara tse 5,5. Ha re fihla, ho ne ho se ho le teng ba ka bang 70, ’me ho ne ho se sebaka seo motho a ka emang ho sona. Batho ba baholo ba ne ba lutse litulong, bacha ba lutse libencheng, ’me bana ba lutse holim’a litene kapa fatše.
Mor’abo rōna Klein o ile a khahloa haholo ke hore ebe bana kaofela ba ne ba nkile Libibele tsa bona, ’me ba phetla litemana tsa Bibele le sebui. Ka mor’a puo ea phatlalatsa, Mor’abo rōna Klein o ile a bua ka Matheu 13:19-23 ’me a bolela hore Mexico ho na le ‘mobu o motle’ o mongata oo Jesu a buileng ka oona. Hona joale, bana ba supileng ho ba neng ba le teng letsatsing leo ba sebetsa morerong o moholo oa ho atolosa mehaho ea lekala haufi le Mexico City. E mong o sebetsa Bethele, ’me ba bang ba bangata ke bo-pula-maliboho!
Ha ke fihla Mexico City, ho ne ho e-na le litho tsa lekala tse 11 feela. Hona joale re na le ba 1 350 ba tšoarehileng mosebetsing oa ho haha, ba ka bang 250 ho bana ba tšoarehile mosebetsing oa ho haha mehahong e mecha ea lekala. Ha mosebetsi ona o felile kaofela ha oona, mohlomong ka 2002, re tla khona ho beha batho ba ka bang 1 300 mehahong e atolositsoeng ea rōna. Ntho e makatsang ke hore ka 1950 re ne re e-na le bahoeletsi ba ’Muso ba ka tlaase ho 7 000 ka hare ho naha ena eohle, empa hona joale re na le ba fetang 500 000! Thabo ea khaphatseha pelong ea ka ha ke bona tsela eo Jehova a hlohonolofalitseng boiteko ba barab’abo rōna ba ikokobelitseng ba Mexico ba sebetsang ka thata hakana ho mo rorisa.
Ho Thulana le Bothata bo Boholo
Bothata bo bong bo boholo ka ho fetisisa bo nkemang pele morao tjena e bile ho kula. Ka kakaretso, ke bile motho ea phelang hantle. Empa ka November 1988, ke ile ka otloa ke stroke se ileng sa nthefula haholo ’meleng. Ka thuso ea Jehova, ke hlaphohetsoe haholoanyane ka koetliso ea ’mele le liphekolo tse ling, empa likarolo tse ling tsa ’mele oa ka ha li sebetse joalokaha ke ne nka rata. Ke ntse ke alafuoa ho ea pele le ho phekoloa ka meriana hore ke thibele hlooho e opang habohloko le liphello tse ling tse ntseng li saletse.
Le hoja nke ke ka hlola ke etsa lintho tse ngata kamoo nka ratang kateng, ke khotsofalla ho tseba hore ke khonne ho thusa ba bangata ho ithuta ka merero ea Jehova le ho ba bahlanka ba inehetseng ba hae. Ntho e ’ngoe hape ke hore ke thabela ho bua le bara le barali beso ba Bakreste ba bangata kamoo ho khonehang ha ba etetse lekala la rōna; ke ikutloa hore rea khothatsana.
Ho tseba hore Jehova o ananela tšebeletso eo re mo etsetsang eona le hore seo re se entseng hase lefeela, ho ’matlafalitse haholo. (1 Bakorinthe 15:58) Ho sa tsotellehe mefokolo ea ka le ho kula, ke nkile ka botebo mantsoe a Bakolose 3:23, 24: “Eng kapa eng eo le e etsang, le e sebetse ka soule eohle joalokaha eka le sebeletsa Jehova, eseng batho, etsoe lea tseba hore ke ho tsoa ho Jehova le tlang ho amohela moputso o loketseng oa lefa.” Tumellanong le khothatso ena, ke ithutile ho sebeletsa Jehova ka moea oohle ho sa tsotellehe liteko.
[Setšoantšo se leqepheng la 24]
Ka 1942 ha ke ne ke le pula-maliboho
[Setšoantšo se leqepheng la 24]
Mosali oa ka o qalile mosebetsi oa hae oa boromuoa Mexico ka 1947
[Setšoantšo se leqepheng la 24]
’Na le Esther kajeno
[Litšoantšo tse leqepheng la 26]
Holimo ka ho le letšehali: Lelapa la rōna la Bethele la Mexico ka 1952, ’na ke ka pele
Holimo: Ba ka holimo ho 109 000 ba ile ba kopana lebaleng lena la lipapali la Mexico City bakeng sa kopano ea setereke ka 1999
Tlaase ka ho le letšehali: Mehaho ea rōna ea lekala e mecha e haufi le ho fela hona joale