Pale ea Bophelo

Ho Hatela Pele ka Matla Tseleng ea Jehova Hoa re Matlafatsa le ho re Thabisa

JOALOKAHA HO BOLETSE LUIGGI D. VALENTINO

Jehova oa eletsa: “Tsela ke eona ena. Tsamaeang ho eona.” (Esaia 30:21) Ho latela keletso ena e bile pakane ea ka ho tloha ha ke kolobetsoa lilemong tse fetileng tse 60. Pakane ena ke ile ka e beheloa pejana ke mohlala oa batsoali ba ka, bao e neng e le bajaki ba tsoang Italy, ba ileng ba lula Cleveland, Ohio, U.S.A., ka 1921. Ke hona moo ba ileng ba hōlisetsa bana ba bararo teng—moholoane oa ka, Mike, khaitseli ea rōna e ntlhahlamang Lydia le ’na.

BATSOALI ba ka ba ile ba hlahloba malumeli a fapa-fapaneng empa qetellong ba ile ba sareloa, eaba baa tela. Joale, ka letsatsi le leng ka 1932, Ntate o ne a mametse lenaneo la seea-le-moea ka Setaliana. Le ne le hasoa ke Lipaki tsa Jehova, ’me Ntate o ile a rata seo a se utloileng. O ile a ngola e le ha a kōpa tlhaloso e eketsehileng, ’me Paki ea Motaliana e tsoang ntlo-khōlō ea Lipaki tsa Jehova e Brooklyn, New York, e ile ea re etela. Ka mor’a puisano e monate e ileng ea tsoela pele ho fihlela ka meso, batsoali ba ka ba ne ba kholisehile hore ba fumane bolumeli ba ’nete.

Ntate le ’Mè ba ile ba qala ho ba teng libokeng tsa Bokreste le ho amohela balebeli ba tsamaeang ka thabo lapeng. Le hoja ke ne ke le moshanyana feela, banna bana ba ne ba ntumella hore ke tsamaee le bona mosebetsing oa ho bolela litaba tse molemo ’me ba nketsa hore ke nahane ka ho sebeletsa Jehova ka nako e tletseng. E mong oa baeti bana e ne e le Carey W. Barber, eo hona joale e leng setho sa Sehlopha se Busang sa Lipaki tsa Jehova. Ka mor’a nako e khutšoanyane, ka February 1941, ke ile ka kolobetsoa ke le lilemo li 14, ’me ka 1944, ka qala ho bula maliboho Cleveland. Mike le Lydia le bona ba ile ba latela tsela ea ’nete ea Bibele. Mike o sebelelitse Jehova ho fihlela a e-shoa, Lydia eena o tsamaile le monna oa hae, Harold Weidner, ka lilemo tse 28 mosebetsing oa ho tsamaea. Hona joale ke basebeletsi ba khethehileng ba nako e tletseng.

Chankana e Tiisa Qeto ea ka ea ho Hatela Pele ka Matla

Mathoasong a 1945 ke ile ka qetella ke le Chankaneng e Khōlō ea Chillicothe ea Ohio kahobane letsoalo la ka le koetlisitsoeng ka Bibele le ne le ntšusumelletsa ho itšoara tumellanong le Esaia 2:4, e bolelang hore lisabole li tla teoa mehoma. Ho na le nako eo ka eona balaoli ba chankana ba neng ba lumella batšoaruoa ba Lipaki hore ba be le palo e lekanyelitsoeng ea lingoliloeng tsa Bibele tse hatisoang ke Lipaki tsa Jehova. Leha ho le joalo, Lipaki tsa phutheho e haufi le moo li ile tsa thusa. Ka linako tse ling, li ne li lahlela lingoliloeng tse seng kae masimong a haufi le chankana. Hoseng ka le latelang, ha batšoaruoa ba ne ba isoa libakeng tseo ba sebetsang ho tsona, ba ne ba batla lingoliloeng tseo ’me ba ne ba khona ho li kenya ka chankaneng. Nakong ea ha ke fihla chankaneng, re ne re lumelloa ho ba le lingoliloeng tse eketsehileng. Ho ntse ho le joalo, ke ile ka ithuta ho feta neng kapa neng ho nka lijo tsa moea tseo Jehova a fanang ka tsona e le tsa bohlokoa—e leng thuto eo ke ntseng ke e hopola nako le nako ha ke amohela tokollo e ncha ea Molula-Qhooa kapa ea Tsoha!

Le hoja re ile ra lumelloa ho tšoara liboka tsa phutheho ka chankaneng, bao e seng Lipaki ba ne ba sa lumelloe ho ba teng. Leha ho le joalo, ba bang ba boholong chankaneng eo le batšoaruoa ba bang ba ne ba e-ba teng ka lekunutu, ’me ba seng bakae ba bile ba amohela ’nete. (Liketso 16:30-34) Ho eteloa ke Mor’abo rōna A. H. Macmillan e ne e le mohloli o moholo oa khothatso ho rōna. Kamehla o ne a re tiisetsa hore nako eo re e lutseng chankaneng e ne e se ea lefeela hobane e re koetlisetsa likabelo tseo re tla li fuoa nakong e tlang. Mora eo oabo rōna ea ratoang ea hōlileng, o ile a ama pelo ea ka le ho tebisa qeto ea ka ea ho tsamaea tseleng ea Jehova.

Ke Fumana Molekane

Ntoa ea II ea Lefatše e ile ea lala, menyako ea chankana ea buleha, ’me ke ile ka qala bopula-maliboho, e leng tšebeletso ea nako e tletseng. Empa ka 1947 Ntate o ile a hlokahala. Hore lelapa leso le phele, ke ile ka qala ho sebetsa ’me hape ka nkela mosebetsi oa ho silila bakuli—e leng tsebo e neng e tla nthusa nakong ea mathata ao ’na le mosali oa ka re ileng ra ba le ’ona lilemo tse 30 hamorao. Empa ke iketa pele. Ntho ea pele, e-re ke le phetele ka mosali oa ka.

Thapama ka letsatsi le leng ka 1949 ha ke ntse ke le Holong ea ’Muso, thelefono e ile ea lla. Ke ile ka e phahamisa ’me ka utloa lentsoe le monate le re: “Lebitso la ka ke Christine Genchur. Ke e mong oa Lipaki tsa Jehova. Ke tlile Cleveland ho tla batla mosebetsi, ’me ke batla phutheho eo nka kopanelang le eona.” Holo ea rōna ea ’Muso e ne e le hōle le sebaka seo a lulang ho sona, empa ke ne ke khahliloe ke lentsoe la hae, ka hona ke ile ka mo laela hore na a tsamaee joang ha a tla holong ea rōna hape ka mo khothalletsa hore a tle ka Sontaha sona seo—e leng letsatsi leo ke neng ke tla fana ka puo ea phatlalatsa ka lona. Ka Sontaha, ke ile ka fihla pele Holong ea ’Muso, empa ha ho morali’abo rōna eo ke sa mo tsebeng ea ileng a fihla. Ha puo e ntse e tsoela pele, ke ’nile ka qekotsa monyako, empa ha ho ea ileng a kena. Ka letsatsi le latelang ke ile ka mo founela, ’me o ile a bolela hore ha a e-s’o tloaele tsela eo libese li tsamaeang ka eona. Kahoo ke ile ka ithaopela ho kopana le eena hore ke mo hlalosetse hamolemo.

Ke ile ka fumana hore batsoali ba hae, bao e neng e le bajaki ba tsoang Czechoslovakia, ba qalile ho kopanela le Liithuti tsa Bibele ka mor’a ho bala bukana e bitsoang Where Are the Dead? Batsoali ba hae ba ile ba kolobetsoa ka 1935. Ka 1938, ntat’a Christine e ile ea e-ba mohlanka oa sehlopha (hona joale o bitsoa molebeli ea okamelang) oa phutheho ea Lipaki tsa Jehova ea Clymer, Pennsylvania, U.S.A., ’me ka 1947, Christine o ile a kolobetsoa a le lilemo li 16. Ha hoa ka ha nkuka nako e telele hore ke ratane le morali enoa oabo rōna e motle, ea ratang lintho tsa moea. Re ile ra nyalana ka la 24 June, 1950, ’me ho tloha ka nako eo Christine e bile molekane oa ka ea tšepahalang, eo ka linako tsohle a neng a ikemisetsa ho etelletsa pele lithahasello tsa ’Muso oa Molimo. Ke leboha Jehova hore molekane enoa ea nang le litšoaneleho tse hlokahalang o ile a lumela hore re phele ’moho.—Liproverbia 31:10.

Thabo e sa Lebelloang

Ka la 1 November, 1951, re ile ra qala ho bula maliboho hammoho. Lilemo tse peli hamorao, kopanong e neng e le Toledo, Ohio, Mor’abo rōna Hugo Riemer le Mor’abo rōna Albert Schroeder ba ile ba bua le sehlopha sa bo-pula-maliboho ba thahasellang mosebetsi oa boromuoa. Re ne re le har’a bona. Re ile ra khothalletsoa ho tsoela pele re bula maliboho Cleveland, empa khoeling e latelang feela, re ile ra ba le thabo e sa lebelloang—memo ea ho ba teng sehlopheng sa bo23 sa Sekolo sa Bibele sa Gileade sa Watchtower, se neng se tla qala lithuto tsa sona ka February 1954!

Ha re ntse re tsamaea ka koloi re e-ea Sekolong sa Gileade, seo ka nako eo se neng se le South Lansing, New York, Christine o ne a tšohile hoo a neng a sa phetse ho re ho ’na, “Fokotsa lebelo!” Ke ile ka re, “Christine, ha re ka fokotsa lebelo ho feta mona, ho tla tšoana leha re eme nģa e le ’ngoe.” Leha ho le joalo, ha re fihla mabaleng a sekolo, kapele re ile ra ikutloa re phutholohile. Mor’abo rōna Nathan Knorr o ile a amohela sehlopha seo sa liithuti ’me a re bontša sebaka. Hape o ile a re bontša kamoo re ka baballang metsi le motlakase kateng, a hatisa hore ho baballa lintho ke bokhabane ha ho hlokomeloa lithahasello tsa ’Muso. Keletso eo e ile ea lula likelellong tsa rōna. Re ntse re e sebelisa le hona joale.

Leeto la Sefofane ho ea Rio

Kapele feela re ile ra fuoa mangolo, ’me ka la 10 December, 1954, re ile ra palama sefofane serameng sa New York City, re thabetse ho nka leeto ka sefofane ho ea kabelong ea rōna e ncha mofuthung oa Rio de Janeiro, Brazil. Re ne re tsamaea le baromuoa-’moho le rōna, Peter le Billie Carrbello. Leeto leo le ne le lokela ho nka lihora tse 24, sefofane se ne se tla ema Puerto Rico, Venezuela, le Belém e Brazil e ka leboea. Leha ho le joalo, ka lebaka la mathata a enjene, ho ile ha feta lihora tse 36 pele re fihla Rio de Janeiro. E ne e shebahala hantle hakaakang! Mabone a motse a ne a benya joaloka litaemane tse khubelu holim’a k’hapete e ntšo, ’me ngoeli e phatsima joaloka silevera holim’a metsi a Kou ea Guanabara.

Litho tse ’maloa tsa lelapa la Bethele li ne li re emetse boema-fofane. Ka mor’a ho re amohela ka mofuthu, re ile ra tsamaea le tsona ka koloi ho ea ofising ea lekala, ’me hoseng hoo e ka bang ka hora ea boraro, re ile ra hohobela likobong. Lihora tse seng kae hamorao, tšepe ea ho tsoha e ile ea re hopotsa hore letsatsi la rōna la pele re le baromuoa le qalile!

Thuto ea Pele

Re ile ra phakisa ra ithuta thuto ea bohlokoa. Re ne re etetse lapeng ha Paki e ’ngoe mantsiboeeng a mang. Ha re batla ho khutlela ofising ea lekala, mong’a ntlo o ile a hana, a re, “Che, le ke ke la tsamaea; pula ea na,” ’me o ile a leka ho tsitlella hore re robaletse. Ke ile ka mo hlokomoloha ka ho mo tšeha, ’me ka re: “Le ha habo rōna pula ea na.” Eaba rea ikela.

Ka lebaka la lithaba tse potolohileng Rio, metsi a pula a bokellana kapele ebe a phallela motseng, hangata a baka likhohola. Kapele feela re ne re tsamaea haboima ka har’a metsi a khutlang mangoleng. Haufi le ofisi ea lekala, literata li ne li fetohile linōka tse phallang ka matla ’me metsi a re khutla lifubeng. Qetellong re ile ra fihla Bethele re re tee! Letsatsing le hlahlamang Christine o ile a ikutloa a se monate ’me o ile a robala ka lebaka la feberu ea typhoid, ’me o ile a tšerema ka nako e telele ka lebaka la eona. Ha ho pelaelo hore, joaloka baromuoa ba bacha, re ne re lokela hore ebe re ile ra mamela keletso ea Lipaki tse nang le tsebo tsa moo.

Mehato ea Pele Mosebetsing oa Boromuoa le oa ho Tsamaea

Ka mor’a ho qalisa ka ketsahalo ena e bohloko, re ile ra qala tšebeletso ea rōna ea tšimo ka cheseho. E mong le e mong eo re kopanang le eena re ne re mo balla taba e ngotsoeng ka Sepotoketsi, ’me ho ne ho bonahala re tsoela pele ka mokhoa o lekanang. Mong’a ntlo e mong o ne a ee a re ho Christine, “Uena kea u utloa, empa eena ha ke mo utloe,” a supa ’na. E mong eena a re ho ’na, “Uena kea u utloa empa eena ha ke mo utloe.” Leha ho le joalo, re ile ra thabela ho fumana lipeeletso tsa Molula-Qhooa tse fetang 100 nakong ea libeke tseo tse ’maloa tsa pele. Ha e le hantle, liithuti tsa rōna tsa Bibele tse ’maloa li ile tsa kolobetsoa selemong sa rōna sa pele Brazil, e le selelekela feela sa hore na kabelo ea rōna ea boromuoa e tla ba e behang hakae.

Bohareng ba bo-1950, liphutheho tse ngata tsa Brazil li ne li sa eteloe kamehla ke balebeli ba potoloho ka lebaka la khaello ea barab’abo rōna ba tšoanelehang. Kahoo, le hoja e ne e le hona ke ntseng ke ithuta puo ’me ho se mohla nkileng ka fana ka puo ea phatlalatsa ka Sepotoketsi, ke ile ka fuoa mosebetsi oa potoloho seterekeng sa São Paulo ka 1956.

Kaha phutheho eo re ileng ra e etela pele e ne e sa ka ea eteloa ke molebeli oa potoloho ka lilemo tse peli, e mong le e mong o ne a nyoretsoe puo ea phatlalatsa. Ha ke lokisetsa puo eo, ke ile ka seha lirapa lihloohong tsa Molula-Qhooa oa Sepotoketsi eaba ke li manamisa leqepheng. Sontaheng seo, Holo ea ’Muso e ne e tletse tsoete! Batho ba ne ba bile ba lutse sethaleng, bohle ba lebeletse ketsahalo e khōlō. Ke ile ka qala ho beha puo, kapa ha e le hantle, ka qala ho bala. Ke ne ke phahamisa hlooho ka mor’a nako e itseng, ’me ke makatsoa ke hore ha ho ea sisinyehang, esita le bana. Bohle ba ne ba ntonetse mahlo. Ka nahana: ‘Khele! . . . Sepotoketsi sa ka se ntlafetse hakaakang! Batho bana ba mametse ka hloko.’ Lilemo hamorao, ha ke etetse phutheho eo hape, mor’eso ea neng a le teng ketelong ea ka ea pele o ile a re: “Na u sa hopola puo ela ea phatlalatsa eo u ileng ua fana ka eona? Ha rea ka ra utloisisa letho la eona.” Ke ile ka bolela hore le ’na ke ne ke sa utloisise letho puong eo.

Selemong seo sa pele ke le mosebetsing oa ho potoloha, ke ne ke atisa ho bala Zakaria 4:6. Mantsoe a reng, ‘Eseng ka matla, empa ka moea oa ka,’ a ne a nkhopotsa hore moea oa Jehova ke oona feela sesosa sa tsoelo-pele ea mosebetsi oa ’Muso. ’Me o ile oa fela oa tsoela pele ho sa tsotellehe bofokoli bo totobetseng ba rōna.

Mathata le Litlhohonolofatso ha re Ntse re Tsoela Pele

Mosebetsi oa potoloho o ne o bolela ho nyolosa re theosa le naha re jere mochine oa ho thaepa, mabokose a libuka, lisutuk’heise le mekotlana ea libuka. Christine ka bohlale o ne a ngotse linomoro thōtōng ea rōna e le hore re se ke ra siea ntho efe kapa efe ha re potlakela bese e latelang. Ho ne ho tloaelehile hore leeto la rōna la bese le nke lihora tse 15 litseleng tsa mobu ho ea fihla phuthehong e latelang. Ka linako tse ling, ho ne ho tšosa, haholo ha libese tse peli, tse fapanang ka litsela, li ne li feta ka nako e le ’ngoe borokhong bo tetemang, li fetana li atamelane hoo e kang li tla thetsana. Re ne re boetse re tsamaea ka literene, likepe le lipere.

Ka 1961 re ile ra qala ho sebetsa mosebetsi oa setereke, re etela lipotoloho eseng liphutheho. Mantsiboeeng a mangata ka beke, re ne re bontša libaesekopo tse entsoeng ke mokhatlo o hlophisitsoeng oa Jehova—lekhetlo ka leng sebakeng se fapaneng. Hangata re ne re lokela ho etsa lintho ka potlako e le hore re phelephanyetse baruti ba sebaka seo ba neng ba leka ho thibela ho bontšoa ha libaesekopo tsena. Toropong e ’ngoe, moprista o ile a qobella mong’a holo hore a koenehele tumellano eo a neng a e entse le rōna. Ka mor’a ho batla ka matsatsi a itseng, re ile ra fumana sebaka se seng, empa ha ho eo re ileng ra mo bolella ’me ra ’na ra memela bohle holong ea pele. Pele lenaneo le qala, Christine o ile a ea holong eo ’me ka lenyele a bolella ba neng ba batla ho bona baesekopo eo sebaka se secha. Mantsiboeeng ao, batho ba 150 ba ile ba bona baesekopo e neng e e-na le sehlooho se loketseng se reng, The New World Society in Action (Mokhatlo oa Lefatše le Lecha Tšebetsong).

Le hoja ka linako tse ling mosebetsi oa ho tsamaea o ne o le boima libakeng tse ka thōko, barab’abo rōna ba baikokobetsi ba lulang moo ba ne ba thabela maeto a rōna ’me ba re amohela ka mofuthu matlong a bona a boemo bo mahareng hoo kamehla re neng re leboha Jehova hore ebe re ka ba le bona. Ho iketsa metsoalle ea bona ho ile ha fella ka litlhohonolofatso tse re thabisang. (Liproverbia 19:17; Hagai 2:7) Ka lebaka leo, re ile ra sareloa hakaakang hore ebe nako ea rōna ea boromuoa e ile ea fela ka mor’a tšebeletso ea lilemo tse fetang 21 re le Brazil!

Nakong ea Tlokotsi, Jehova o Ile a re Bontša Tsela

Ka 1975, Christine o ile a buuoa. Re ile ra qalisa mosebetsi oa ho tsamaea, empa Christine o ile a ’na a kula ho ea pele. Ho ile ha bonahala ho le molemo ho khutlela United States e le hore a ka ea phekoloa. Ka April 1976, re ile ra fihla Long Beach, California, ’me ra lula le ’Mè. Ka mor’a ho lula hōle le hae ka lilemo tse 20, re ne re sa tsebe hore na boemo bona re tla bo sebetsa joang. Ke ile ka qala mosebetsi oa ho silila bakuli, ’me chelete eo ke neng ke e fumana ka hona e ile ea re phelisa. Setereke sa California se ile sa lokisetsa Christine sebaka sepetleleng se seng, empa moo o ne a fokola letsatsi le leng le le leng kahobane lingaka li ne li hana ho mo phekola ntle ho mali. Re ne re tsielehile, ’me ka hona re ile ra kōpa tataiso ho Jehova.

Ka letsatsi le leng thapama ha ke le tšebeletsong ea tšimo, ke ile ka bona ofisi ea ngaka, ’me ka tšohanyetso feela ka rera ho kena ka hare. Le hoja ngaka eo e ne e le haufi le ho ea hae, e ile ea ntumella ho kena ka ofising ea eona, ’me re ile ra bua ka lihora tse peli. Ka mor’a moo e ile ea re: “Ke ananela mosebetsi oa lōna oa boromuoa, ’me ke tla phekola mosali oa hao ntle ho tefo le ntle ho tšelo ea mali.” Ke ne ke sa lumele seo ke se utloang.

Ngaka ena e mosa, eo ho ileng ha totobala hore ke setsebi se hlomphehang, e ile ea isa Christine sepetleleng seo e sebetsang ho sona, ’me boemo ba hae bo ile ba ntlafala tlas’a tlhokomelo ea eona e bontšang tsebo. Re ile ra leboha hakaakang hore ebe Jehova o ile a re bontša tsela nakong eo e thata!

Likabelo Tse Ncha

Ha Christine a ntse a matlafala, re ile ra ba bo-pula-maliboho ’me ra thabela ho thusa batho ba ’maloa ba Long Beach hore e be barapeli ba Jehova. Ka 1982 re ile ra kōptjoa hore re etse mosebetsi oa potoloho United States. Re ne re leboha Jehova letsatsi le leng le le leng ka ho re sebelisa hape mosebetsing oa ho etela liphutheho, kahobane tšebeletso ea mofuta ona re ne re e rata. Re ile ra potoloha California ’me hamorao ra ea New England, moo potoloho e neng e akarelletsa liphutheho tse buang Sepotoketsi. Hamorao e ile ea boela ea akarelletsa Bermuda.

Ka mor’a lilemo tse ’nè tse khathollang, re ile ra fuoa kabelo e ’ngoe. Re ile ra kōptjoa ho ba bo-pula-maliboho kae kapa kae moo re batlang. Le hoja re ne re saretsoe ha re tlohela mosebetsi oa ho etela liphutheho, re ne re ikemiselitse ho hatela pele ka matla kabelong ea rōna e ncha. Empa e ne e tla ba hokae? Ha re ntse re le mosebetsing oa ho tsamaea, ke ne ke hlokometse hore phutheho ea Sepotoketsi ea New Bedford, Massachusetts, e hloka thuso—ka hona re ile ra leba New Bedford.

Ha re fihla, phutheho e ile ea re etsetsa phathi e khōlō ea ho re amohela. Seo se ile sa etsa hore re ikutloe re le ba ananeloang hakaakang! Se ile sa re llisa. Banyalani ba bang ba banyenyane ba nang le bana ba babeli, ka mosa ba ile ba re amohela lapeng ha bona ho fihlela re fumana folete ea rōna. Kannete Jehova o ile a hlohonolofatsa kabelo ena ea bopula-maliboho bo khethehileng ho feta kamoo re neng re lebeletse kateng. Ho tloha ka 1986 re thusitse batho ba fapa-fapaneng ba ka bang 40 toropong ena hore e be Lipaki. Ke lelapa la rōna la moea. Ho feta moo, ke thabetse ho bona barab’abo rōna ba bahlano ba mona ba hōla ho fihlela e e-ba balisa ba mohlape. Ho ’nile ha tšoana le ho sebetsa tšimong e behang ea boromuoa.

Ha re hetla morao, re thabela hore re sebelelitse Jehova ho tloha bocheng ’me ra etsa hore ’nete e be tsela ea rōna ea bophelo. Ke ’nete hore lilemo le ho kula lia re ama joale, empa ho hatela pele ka matla tseleng ea Jehova ho ntse ho re matlafatsa le ho re thabisa.

[Setšoantšo se leqepheng la 26]

Ha re sa tsoa fihla Rio de Janeiro

[Setšoantšo se leqepheng la 28]

Lelapa la rōna la moea, New Bedford, Massachusetts