Lekhotla la Europe le Lokisa Phoso

KA MONGOLLI OA TSOHA! GREECE

TŠEBELETSO ea sesole ke e qobelloang Greece. Nako le nako ho ba le Lipaki tsa Jehova tse ka bang 300 tse keneng teronkong ka lebaka la ho hana ho kenela tšebeletso ea sesole. Amnesty International e li nka e le batšoaruoa ba litaba tse amang letsoalo ’me ka makhetlo e ’nile ea phehella mebuso ea Greece ka ho hlahlamana ha eona hore e li lokolle le hore e ntše molao o tla li lumella ho etsa tšebeletso ea sechaba e sa rereloang ho ba kotlo.

Ka 1988, ho ile ha ntšoa molao o mocha mabapi le tšebeletso ea sesole. Har’a lintho tse ling, o ile oa bolela hore batho “ba latelang ba lokolotsoe tlamong ea tšebeletso ea sesole: . . . Ba bitsitsoeng e le basebeletsi ba bolumeli, baitlami kapa ba koetlisetsoang ho ba baitlami ba bolumeli bo nkeloang hloohong, haeba ba lakatsa joalo.” Kamehla basebeletsi ba bolumeli ba Kereke ea Greek Orthodox ba lokolloa tlamong ena habonolo le ka bobebe, ba sa thulane le bothata leha e le bofe kapa ho hatakeloa ha litokelo leha e le life tsa botho tsa mantlha. Na boemo e ne e tla ba bo tšoanang le ka basebeletsi ba bolumeli bo nang le balateli ba fokolang? Nyeoe e ileng ea latela e ile ea fana ka karabo.

Ho Tšoaroa Khahlanong le Molao

Tumellanong le molao ona, mafelong a 1989 le mathoasong a 1990, Dimitrios Tsirlis le Timotheos Kouloumpas, bao e leng basebeletsi ba khethiloeng ba Phutheho ea Central ea Lipaki tsa Jehova tsa Bakreste, Greece, ba ile ba kenya likōpo tsa bona tsa hore ba lokolloe tlamong ea tšebeletso ea sesole ka mor’a hore ba bitsetsoe koetliso ea sesole. Ba ile ba qhoaella likōpong tsa bona litokomane tse ba pakang hore e ntse e le basebeletsi ba bolumeli. Joalokaha ho ne ho lebeletsoe, likōpo tseo li ile tsa qheloa ka lebaka le sa utloahaleng la hore Lipaki tsa Jehova hase “bolumeli bo tsebahalang.”

Barab’abo rōna Tsirlis le Kouloumpas ba ile ba itlaleha litsing tsa koetliso ea sesole tseo ba li abetsoeng ’me ba tšoaroa, ba qosoa ka tello, ’me ba kenngoa teronkong. Nakong eo, General Headquarters for National Defense e ile ea qhela boipiletso ba bona ka liqeto tse entsoeng ke liofisi tsa koetlisetso ea sesole. Ba boholong sesoleng ba ile ba ikemela ka hore Sinoto e Halalelang ea Kereke ea Greek Orthodox e ba boleletse hore bolumeli ba Lipaki tsa Jehova hase bolumeli bo nkeloang hloohong! Sena se ne se hanyetsana le liqeto tsa makhotla a ’maloa a ileng a bolela hore Lipaki tsa Jehova ke bolumeli bo tsebahalang.

Ka lehlakoreng le leng, makhotla a sesole a ile a fumana Tsirlis le Kouloumpas ba le molato oa tello ’me a ba ahlolela lilemo tse ’nè teronkong. Bara bana babo rōna ba babeli ba ile ba etsa boipiletso ka liqeto tsena ho Lekhotla la Maipiletso la Sesole, le ileng la chechisa boipiletso ba bona ka makhetlo a mararo ka mabaka a sa tšoaneng. Leha ho le joalo, nako le nako le ile la hana ho fana ka taelo ea hore baipelaetsi ba lokolloe teronkong ka nakoana, le hoja molao oa Greece o lumella seo.

Nakong eo, Lekhotla le Phahameng ka ho Fetisisa la Tsamaiso le ile la hlakola liqeto tse entsoeng ke General Headquarters for National Defense nyeoeng e ’ngoe, motheong oa hore Lipaki tsa Jehova ka sebele ke bolumeli bo tsebahalang.

Likhoeling tse 15 tseo Tsirlis le Kouloumpas ba li qetileng ba le Teronkong ea Sesole ea Avlona, bona hammoho le Lipaki tse ling tse neng li tšoeroe ba ile ba tšoaroa ka tsela e bobatana le e se nang seriti ka ho khethehileng. Tlaleho ea nako eo e ile ea bolela ka “maemo a litšila teronkong ao [batšoaruoa ba Lipaki tsa Jehova] ba phelang tlas’a ’ona, e bolela ka nama e bolileng le mehatla ea litoeba, eo hangata e ngoathelloang le lijo, ho khutsufatsoa ha linako tsa baeti ho latela borata ba Botsamaisi, ho haella ha sebaka ka lebaka la lisele tse patisaneng ke senkhome sa batšoaruoa le tšoaro e feteletseng e fuoang batšoaruoa ba joalo ba hanang ka lebaka la matsoalo a bona.”

Qetellong, Lekhotla la Maipiletso la Sesole le ile la fumana Barab’abo rōna Tsirlis le Kouloumpas ba se molato empa ka nako e tšoanang la bolela hore ha ho letho le tlamang Naha ho fana ka matšeliso a ho tšoaroa ha bona kaha “ba tšoeroe joalo ka lebaka la ho se tsotelle ho feteletseng ha bona.” Sena se ile sa hlahisa lipotso tse loketseng litabeng tsa molao: Ke mang ea ikarabellang ka ho se tsotelle ho feteletseng? Na ke Lipaki kapa ke makhotla a sesole?

Hang-hang barab’abo rōna ba ile ba lokolloa teronkong ’me qetellong ba lokolloa le sesoleng hobane e le basebeletsi ba bolumeli. Ha ba ne ba lokolloa, Amnesty International e ile ea phatlalatsa hore e amohela ho lokolloa ha Dimitrios Tsirlis le Timotheos Kouloumpas ’me ea bolela hore e tšepa hore nakong e tlang, basebeletsi ba Lipaki tsa Jehova ba tla lokolloa tlamong ea tšebeletso ea sesole tumellanong le likarolo tsa molao oa Greece. Leha ho le joalo, ka mor’a nakoana tšepo ena e ile ea thumakana.

Ho Kena Teronkong Khafetsa

Mosebeletsi e mong ea khethiloeng oa Lipaki tsa Jehova le eena o ile a tlameha ho feta tlas’a phihlelo e bohloko e batlileng e tšoana le eo ka lebaka le tšoanang. Ka la 11 September, 1991, Anastasios Georgiadis o ile a kenya kōpo ea ho lokolloa tlamong ea tšebeletso ea sesole ka tsela e tšoanang. Matsatsi a tšeletseng hamorao ofisi ea koetlisetso ea sesole e ile ea mo tsebisa hore kōpo ea hae e qheletsoe thōko, lebaka e boetse e le hobane Sinoto e Halalelang ea Kereke ea Greek Orthodox ha e amohele Lipaki tsa Jehova e le bolumeli bo tsebahalang. ’Me sena se etsahala khahlanong le qeto e entsoeng ke Lekhotla le Phahameng ka ho Fetisisa la Tsamaiso nyeoeng ea Tsirlis le Kouloumpas!

Karabo e ngotsoeng e tsoang ho General Headquarters for National Defense e ile ea re: “Botsamaisi bo fihletse qeto e seng ntle ka kōpo [ea Georgiadis], bo itšetlehile ka maikutlo a botsebi a fanoeng ke Sinoto e Halalelang ea Kereke ea Greece, e sa nkeng Lipaki tsa Jehova e le bolumeli bo tsebahalang.”—Mongolo o tšekaletseng ke oa rōna.

Georgiadis o ile a ea Kampong ea Koetlisetso ea Nafplion ka la 20 January ’me hang-hang a kenngoa seleng ea khalemelo hona moo kampong. Hamorao o ile a isoa Teronkong ea Sesole ea Avlona.

Ka la 16 March, 1992, Lekhotla la Sesole la Athene le ile la fumana Georgiadis a se molato. Lena e ne e le lekhetlo la pele lekhotla la sesole, Greece, le amohela hore Lipaki tsa Jehova ke bolumeli bo tsebahalang. Motsamaisi oa Teronko ea Sesole ea Avlona o ile a mo lokolla hona hoo empa a mo laela hore a boele a itlalehe mosebetsing ka la 4 April, setsing sa ngolisetso ea sesole, Nafplion. Letsatsing leo le boletsoeng, Georgiadis o ile a boela a hana ho ngolisa ’me a boela a qosoa ka tello, a kenngoa teronkong ka lekhetlo la bobeli, ’me a emela qoso.

Ka la 8 May, 1992, Lekhotla la Sesole la Athene le ile la mo fumana a se molato qosong eo e ncha ea tlōlo ea molao empa la etsa qeto ea hore a se fuoe matšeliso a letho ka ho koalloa ha hae teronkong. Georgiadis o ile a lokolloa hona hoo Teronkong ea Sesole ea Avlona empa a laeloa hore a itlalehe hape mosebetsing setsing sa ngolisetso ea sesole, Nafplion, ka la 22 May, 1992, e le lekhetlo la boraro joale! O ile a boela a hana ho ngolisa ’me ka lekhetlo la boraro a qosoa ka ho tella ’me a tšoaroa.

Ka la 7 July, 1992, Lekhotla le Phahameng ka ho Fetisisa la Tsamaiso le ile la qhela qeto ea September 1991, motheong oa hore Lipaki tsa Jehova ka sebele ke bolumeli bo tsebahalang. Ka la 27 July, 1992, Georgiadis o ile a qetella a lokolotsoe Teronkong ea Sesole ea Thesalonika. Ka la 10 September, 1992, Lekhotla la Sesole la Thesalonika le ile la mo fumana a se molato empa la bolela hore Georgiadis ha aa tšoanela ho fuoa matšeliso kaha ho tšoaroa ha hae hape ke ‘ka lebaka la ho se tsotelle ha hae ho feteletseng.’

Karabelo e Hlahang Hohle

Ha e fana ka tlhaloso nyeoeng ea Georgiadis, Paramente ea Europe e ile ea phatlalatsa: “Boemo bona ke ba khethollo ho basebeletsi ba bolumeli ba Lipaki tsa Jehova mabapi le molao-motheo oa ho hloka leeme molaong le oa ho thabela tokelo ea tšoaro e hlokang leeme.”

Ka February 1992 Amnesty International e ile ea bolela hore e “lumela hore [Anastasios Georgiadis] o kentsoe teronkong feela ka lebaka la khethollo eo ba boholong sesoleng ba nang le eona khahlanong le basebeletsi ba Lipaki tsa Jehova ’me ea laela hore a lokolloe hang-hang ’me a se beheloe meeli kaha ke motšoaruoa ea tšoaretsoeng taba ea letsoalo.”

Esita le mochochisi e mong oa sesole nyeoeng e ’ngoe eo ho neng ho qosoa Georgiadis o ile a susumelletseha ho re: “Tekanyo eo meetlo ea sechaba e tsoelang pele ka eona e totobatsoa ke tsela eo se sebetsanang le maemo a itseng ka eona a amang baahi. Haeba e le takatso ea rōna mona Greece hore meetlo ea rōna e tsoele pele ho lumellana le litekanyetso tsa Europe, haeba re batla ho hatela pele, joale re lokela ho iphaphatha le tsamaiso ea machaba ’me re itokolle tšebelisong ea leeme. Karolo e hlileng e totobetseng ka ho fetisisa ho sena ke ea ho hlompha litokelo tsa botho tsa baahi. Leha ho le joalo, liketsahalo tse etsahalang le mekhoa ea tsamaiso li bontša ka ho hlaka ho ata ha leeme le ho hlokela malumeli a nang le balateli ba fokolang mamello. Nyeoe ena e hlabisa lihlong.”

Ian White, setho sa Paramente ea Europe, ea tsoang Bristol, Engelane, o ile a ngola: “Taba ea hore Lipaki tsa Jehova hase ‘bolumeli bo tsebahalang’ e ne e tla qabola ba bangata Naheng ena. Le hoja, ka sebele li batla li fokola ka palo, Lipaki lia tsebahala Naheng ena ’me li lula li etela ntlo le ntlo.” Ka sebele Lipaki tse fetang 26-000 tse bolelang Greece ho ke ke ha thoe ke ‘bolumeli bo sa tsebahaleng’!

Sehlopha sa litho tse leshome tsa Paramente ea Europe se ile sa ngola se hlalosa kamoo se halefisitsoeng kateng ke nyeoe ea Georgiadis, sa bolela hore se “makalitsoe le ho soabisoa haholo” ke khatakelo e joalo ea litokelo tsa botho Greece.

Boipiletso ho Lekhotla la Europe la Litokelo Tsa Botho

Ka mor’a hore ba fumanoe ba se molato ’me ba lokolloe teronkong, bahlaseluoa bana ba bararo ba khethollo ea bolumeli ba ile ba ikutloa ba tlameha molemong oa se nepahetseng ho etsa boipiletso ho Lekhotla la Europe la Litokelo tsa Botho. Motheo oa boipiletso bona e bile ho tšoaroa khahlanong le molao, hoo ka bohona ho pakileng leeme le teng hammoho le tlhokofatso tseo ba fetileng ho tsona kelellong le ’meleng, esita le liphello tse tebileng boitšoarong le sechabeng tse amehang ho amohuoeng bolokolohi ba bona khafetsa le hona e le ka nako e telele. Ka mabaka ana ba ile ba phehella hore ba fuoe chelete e molaong le e loketseng ea matšeliso.

Moifo oa Europe oa Litokelo tsa Botho o ile oa etsa qeto e ntsoe-leng ea hore tabeng ea Tsirlis le Kouloumpas, tokelo ea bona ea botho ea ho ba le bolokolohi le tšireletso e hataketsoe, ba tšoeroe khahlanong le molao, ’me ba lokela ho fuoa matšeliso le hore ha baa ahloleloa ka toka nyeoeng e neng e le ka lekhotleng. Moifo o ile oa fihlela qeto e tšoanang le ka nyeoe ea Georgiadis.

Ho Hloka Toka Hoa Otlolloa

Letsatsi la nyeoe e ile ea e-ba la 21 January, 1997. Batho ba ne ba le bangata ka lekhotleng, ba kopanyelletsa liithuti tsa moo tsa univesithi, baqolotsi ba litaba le Lipaki tsa Jehova tse ’maloa tse tsoang Greece, Jeremane, Belgium le Fora.

Monghali Panos Bitsaxis, ’muelli oa molao oa Lipaki, o boletse hore “ba boholong Greece ba phehella ka manganga le ka boikemisetso ho se hlokomele boteng ba bolumeli bo bong bo nang le balateli ba fokolang,” e leng ba Lipaki tsa Jehova. O ile a nyatsa ba boholong Greece ka hore ba ahlola Lipaki ba itšetlehile ka maikutlo a bahanyetsi ba tsona ba ka sehloohong—Kereke ea Greek Orthodox! O ile a tsoela pele: “See se tla tsoela pele ho isa kae? . . . Hona ho fihlela neng?” O ile a bua ka “ho se amohelehe ha batho ba bolumeli bo itseng, e leng ho bonahalang ho sa utloahale ha ho talimisisoa, ho shebisisoa, ’me ho se na mabaka, ho le khahlanong le molao, ho le khahlanong le liqeto tse ngata tse entsoeng ke Lekhotla le Phahameng ka ho Fetisisa la Tsamaiso.”

Moemeli e mong oa ’muso oa Greece o ile a netefatsa boitšoaro bo leeme ba ba boholong Greece ka ho re: “Ho tlameha hore ho se ke ha lebaloa hore ha e le hantle baahi bohle ba Greece e bile litho tsa Kereke ea Orthodox ka makholo a lilemo. Phello e ’ngoe e bakiloeng ke sena e bile hore tlhophiso ea Kereke le maemo a basebeletsi ba eona le likarolo tseo ba li phethang ka Kerekeng li hlakile haholo. . . . Maemo a basebeletsi ba Kereke ea Lipaki tsa Jehova ha aa hlaka hakaalo.” Ka ho lumela seo o totobalitse hakaakang leeme le teng ho bolumeli bo nang le balateli ba fokolang, Greece!

Tokoloho ea Bolumeli ea Tšehetsoa

Ho ile ha lihuoa kahlolo ka la 29 May. Mookameli oa Sehlopha sa Baahloli, Monghali Rolv Ryssdal, o ile a bala qeto ena. Lekhotla, le entsoeng ka baahloli ba robong, le ile la lumellana ka ntsoe-leng hore Greece e hataketse Temana ea 5 le 6 ea Molao oa Tumellano ea Europe. Le ile la boela la ahlola hore bakōpi ba fuoe chelete e ka bang R319 000 bakeng sa matšeliso le litšenyehelo. Habohlokoa ho feta, qeto eo e ile ea kenyelletsa le mabaka a ’maloa a hlokomelehang a tšehetsang tokoloho ea bolumeli.

Lekhotla le ile la hlokomela hore “ba boholong sesoleng ba hlokomolohile ka tello” ’nete ea hore Lipaki tsa Jehova li nkoa e le “bolumeli bo tsebahalang” Greece, tumellanong le liqeto tse entsoeng ke Lekhotla le Phahameng ka ho Fetisisa la Tsamaiso. Le ile la tsoela pele ho hlalosa: “Ho phehella ha ba boholong ba amehang ho se amohele Lipaki tsa Jehova e le ‘bolumeli bo tsebahalang’ le ho se hlomphe tokelo ea bakōpi ea ho ba le bolokolohi tse ileng tsa latela, e ne e le tsa khethollo ha ho bapisoa le tsela eo basebeletsi ba Kereke ea Greek Orthodox ba lokolloang ka eona.”

Nyeoe eo e ile ea phatlalatsoa hohle ke mecha ea phatlalatso ea Greece. Athens News e ile ea phatlalatsa: ‘Lekhotla la E[urope] le nyatsa Greece ka matla mabapi le se boleloang ke [Lipaki tsa] Jehova.’ Qeto e entsoeng nyeoeng ea Tsirlis & Kouloumpas and Georgiadis v. Greece e fana ka tšepo ea hore Naha ea Greece e tla etsa hore lekhotla la eona la ketsa-molao le iphaphathe le kahlolo e fanoeng ke Lekhotla la Europe, e le hore Lipaki tsa Jehova tsa Greece li ka thabela tokoloho ea bolumeli ka ntle le hore puso, sesole kapa kereke li itšunya-tšunye. Ho feta moo, ena ke kahlolo e ’ngoe hape eo Lekhotla la Europe le faneng ka eona khahlanong le tsamaiso ea lekhotla ea Greece litabeng tse amanang le tokoloho ea bolumeli.a

Lipaki tsa Jehova li nka tokoloho ea tsona e le ea bohlokoa, ’me li ikitlaetsa ho e sebelisetsa ho sebeletsa Molimo le ho thusa baahisani ba tsona. Basebeletsi bana ba bolumeli ba bararo ba Lipaki ba ile ba phehella ho isa linyeoe tsa bona Lekhotleng la Europe la Litokelo tsa Botho, eseng molemong oa ho fumana lintho tse bonahalang, empa molemong feela oa litekanyetso tsa boitšoaro le tsa se nepahetseng. Ke ka lebaka leo, kaofela ha bona ba entseng qeto ea hore matšeliso ao ba a filoeng a sebelisoe kaofela ho ntšetseng pele mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova oa ho ruta.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Setšoantšo se leqepheng la 29]

Esther le Dimitrios Tsirlis

[Setšoantšo se leqepheng la 30]

Timotheos le Nafsika Kouloumpas

[Setšoantšo se leqepheng la 31]

Anastasios le Koula Georgiadis