Ho Lokisetsa—Baratuoa Ba Rōna Esale Pele
PALE e hlomolang ea Annie e sa tsoa hlaha koranteng e ’ngoe ea Afrika. Monna oa Annie e ne e le rakhoebo. O ile a shoa ka 1995, a siea likoloi tse 15; liak’haonte tse ’maloa libankeng; chelete e ka etsang R18 000 bokolokoto; lebenkele; bara; le ntlo e nang le likamore tse tharo tsa ho robala. Seo a neng a sa se siea e ne e le lengolo la kabo ea lefa.
Ho tlalehoa hore mor’abo monna oa Annie o ile a mo amoha thepa le chelete ’me a mo leleka hammoho le bana ba hae ba tšeletseng ntlong ea bona. Ba le litlallong, hona joale eena le bana ba hae ba lula le khaitseli ea hae. Bana ba hae ba bane ba ile ba tlameha ho tlohela sekolo kaha ha ho na chelete ea ho ba isa sekolong le ea ho ba rekela seaparo sa sekolo.
Annie o ile a ipiletsa lekhotleng le phahameng, le ileng la etsa qeto ea hore o lokela ho khutlisetsoa thepa e itseng, ho kopanyelletsa le koloi. Empa ha ho letho le ileng la khutlisoa. O lokela ho khutlela lekhotleng hape ho ea batla molao-taelo o tla qobella mor’abo monna oa hae hore a mamele qeto ea lekhotla le phahameng.
Ke Hobane’ng ha re Lokela ho Nahana ka Lefu?
Pale ea Annie e bontša hore na ho ka etsahala eng haeba hlooho ea lelapa e hlōleha ho lokisetsa boemo ba ha e ka shoa. Lefung, batho bohle ‘ba tlohella basele maruo a bona.’ (Pesaleme ea 49:10) Ho feta moo, bafu ha ba na taolo ho se etsoang ka matlotlo a bona. (Moeklesia 9:5, 10) E le hore a bolele se etsahalang ka tseo e leng tsa hae, motho o lokela ho hlophisa lintho pele a e-shoa.
Le hoja kaofela ha rōna re tseba hore re ka ’na ra shoa ka tšohanyetso, batho ba bangata ba hlōleha ho lokisetsa esale pele bakeng sa baratuoa ba bona ba tla sala ba phela. Le hoja seo re tlang ho se tšohla se tla lebisa tlhokomelo mekhoeng e itseng ea bophelo Afrika, mathata a tšoanang a teng libakeng tse ling tsa lefatše.
Taba ea hore na u etsa litokisetso tse itseng bakeng sa thepa ea hao haeba ho ka etsahala hore u shoe, ke ea botho. (Bagalata 6:5) Leha ho le joalo, e mong a ka botsa: ‘Ke joang monna ha a sa phela, a ka ratang mosali le bana ba hae le ho ba hlokomela, empa a sa lokisetsa boiketlo ba bona haeba ho ka etsahala hore a shoe?’ Lebaka le ka sehloohong ke hore boholo ba rōna ha re rate ho nahana ka boemo ba hore re ka ’na ra shoa, re se re sa re letho ka ho bo lokisetsa. Ha e le hantle, re ke ke ra bona esale pele hore na re tla shoa ka letsatsi lefe, joalokaha Bibele e re: “Ha le tsebe hore na bophelo ba lōna bo tla ba joang hosasane. Etsoe le moholi o bonahalang ka nakoana o ntan’o nyamela.”—Jakobo 4:14.
Ke ntho e molemo ho lokisetsa boemo ba ha ho ka etsahala hore u shoe. Ho boetse ho bontša kameho e lerato ka bao u tla ba siea ba phela. Haeba re sa hlophise litaba tsa rōna, ba bang ba tla re hlophisetsa tsona. Mohlomong re tla etsetsoa liqeto ka matlotlo a rōna le litokisetso tsa lepato ke batho bao le ho ba tseba re sa kang ra ba tseba. Maemong a joalo, linaheng tse ling ’Muso ke oona o etsang qeto ea hore na ke mang ea tla fuoa chelete ea rōna le thepa. Libakeng tse ling, leloko ke lona le etsang qeto, ’me hangata liqeto tsena li tsamaea le likhang tse hlohlelletsang lehloeo ka har’a lelapa. Ho phaella moo, qeto e fihleloang e ka ’na ea e-ba e fapaneng haholo le eo re neng re ka e rata.
Ho Nka Thepa ka Bokhopo
Mohlolohali o utloa bohloko bo tebileng ha monna oa hae a e-shoa. Ntle ho mesarelo ea ho lahleheloa ke molekane oa hae, hangata e ba phofu ea ho nkeloa thepa ka bokhopo. Sena se hlalositsoe pejana tabeng ea Annie. Lebaka le leng la ho nkeloa thepa ka bokhopo le tsamaisana le tsela eo e ka ’nang eaba basali ba talingoa ka eona. Meetlong e meng, mosali oa motho ha a nkoe e le karolo ea lelapa. Ho na le boikutlo bo itseng ba hore ke molichaba ea ka ’nang a khutlela habo neng kapa neng, kapa ea ka ’nang a nyaloa hape lelapeng le leng. Ho e-na le hoo, ho nkoa hore bara le barali babo monna, hammoho le batsoali ba hae, ba ke ke ba mo tlohela le ka mohla. Haeba a e-shoa, lelapa labo le lumela hore lintho tseo e neng e le tsa hae ke tsa bona, eseng tsa mosali oa hae le bana.
Banna ba sa bolelleng basali ba bona makunutu ba khothalletsa monahano o joalo. Mike o ne a buisana litaba tsa khoebo ea hae le barab’abo feela. Ba ne ba tseba matlotlo a hae, empa mosali oa hae o ne a tseba a fokolang haholo. Ha a e-shoa, barab’abo ba ile ba tla ho mosali oa hae ’me ba batla chelete eo monna oa hae a neng a lebeletse ho e lefuoa. O ne a sa tsebe letho ka eona. Ka mor’a moo, ba ile ba mo amoha mechine ea ho etsa likopi le ea ho thaepa eo monna oa hae a neng a mo reketse eona. Qetellong, bara bao babo ba ile ba nka ntlo le ntho e ’ngoe le e ’ngoe e ho eona. Mohlolohali enoa le morali oa hae e monyenyane ba ile ba tlameha ho tloha, ba nkile liaparo tsa bona feela.
‘Ba Babeli e Tla ba Nama e le ’Ngoe’
Banna ba Bakreste ba rata basali ba bona ’me ba ba nka ba tšoaneleha hore ba ba tšepe. Banna ba joalo ba nka ka botebo keletso ea Mangolo: “Banna ba tšoanela ho ba ba ratang basali ba bona joaloka ’mele ea bona.” Banna bana ba boetse ba lumellana le polelo e bululetsoeng ea bomolimo: “Monna o tla siea ntate oa hae le ’mè oa hae ’me o tla khomarela mosali oa hae, ’me ba babeli bana e tla ba nama e le ’ngoe.”—Baefese 5:28, 31.
Banna ba tšabang Molimo ba boetse ba lumellana le moapostola oa Mokreste Pauluse, ea ileng a ngola: “Ka sebele haeba leha e le mang a sa lokisetse hore ho be le lintho tse hlokahalang bakeng sa bao e leng ba hae, ’me haholo-holo bakeng sa bao e leng litho tsa lelapa la hae, o latotse tumelo ’me o mobe ho feta motho ea se nang tumelo.” (1 Timothea 5:8) Tumellanong le molao-motheo ona, haeba monna oa Mokreste a ne a rerile ho tsamaea nako e telele, o ne a tla etsa bonnete ba hore lelapa la hae le sala le hlokomelehile ha a le sieo. Ka ho tšoanang, na ha ho utloahale hore a etse litokisetso bakeng sa mosali oa hae le bana tabeng ea haeba a ka shoa? Hase feela hore ho molemo empa ho boetse ho bontša lerato ho lokisetsa tlokotsi e ka hlahang e sa lebelloa.
Meetlo ea Lepato
Bakeng sa banna ba Bakreste, ho boetse ho na le seo ba lokelang ho se nahanela tabeng ena. Ho phaella mesarelong eo mohlolohali a bang ho eona ka lebaka la ho lahleheloa ke molekane, matlotlo ’me mohlomong le bana, lichaba tse ling li mo qobella hore a phethe meetlo e bontšang hore o siame. Koranta ea Nigeria ea The Guardian e bolela hore libakeng tse ling, moetlo o hloka hore mohlolohali a robale kamoreng e lefifi e nang le setopo sa monna oa hae. Libakeng tse ling, bahlolohali ha baa lumelloa ho tloha malapeng a bona nakong ea ho siama e ka etsang likhoeli tse tšeletseng. Nakong eo, ha baa lokela ho hlapa, ’me ho haneloa esita le ho hatlela pele kapa ka mor’a lijo.
Meetlo e joalo e hlahisa mathata, haholo-holo bakeng sa bahlolohali ba Bakreste. Takatso ea bona ea ho thabisa Molimo e ba susumelletsa ho qoba meetlo e sa lumellaneng le lithuto tsa Bibele. (2 Bakorinthe 6:14, 17) Leha ho le joalo, ho se lumellane le meetlo ena ho ka ’na ha etsa hore mohlolohali a hlorisoe. A ka ba a tlameha ho balehisa bophelo ba hae.
Ho Nka Khato ea Molao
Ka bohlale, Bibele e re: “Merero ea motho ea mahlaha-hlaha e isa khoreng.” (Liproverbia 21:5) Ke litokisetso life tseo hlooho ea lelapa e ka li etsang? Lichabeng tse ngata, ho bonolo ho etsa lengolo la kabo ea lefa kapa ho etsa tokomane e itseng e bontšang hore na thepa ea motho e abuoe joang ha a shoele. E ka ’na ea akarelletsa boitsebiso mabapi le litsamaiso tsa lepato. Tokomane eo e ka ba ea hlakisa hore na mohats’ae o lokela ho etsa eng (kapa ha aa lokela ho etsa eng) tabeng ea lepato le meetlo ea ho bontša ho siama.
Mosali ea bitsoang Leah o ile a hlokahalloa ke monna ka 1992. O re: “Ke na le bana ba bahlano—barali ba bane le mora a le mong. Monna oa ka o ile a kula nako e itseng pele a hlokahala. Empa le pele a kula, o ne a ile a ngola lengolo la kabo ea lefa le bontšang hore o batla hore matlotlo ’ohle a hae a nkoe ke ’na le bana ba rōna. Tsena li ne li akarelletsa chelete ea inshorense, polasi, liphoofolo tse polasing eo le ntlo. O ile a tekenela lengolo leo ’me a mpha lona. . . . Ka mor’a lefu la monna oa ka, beng ka ’na ba ile ba batla ho fumana karolo lefeng la hae. Ke ile ka ba bolella hore monna oa ka o ne a rekile polasi ka chelete ea hae le hore ha ba na tokelo ea ho tseka ntho leha e le efe. Ha ba bona lengolo la kabo ea lefa, ba ile ba amohela.”
Ho Tšohla Taba le Lelapa
Ho ka ’na ha hlaha mathata haeba motho a sa bolelle lelapa labo ka tumelo ea hae le thato ea hae. Nahana ka boemo ba monna eo beng ka eena ba ileng ba tsitlella hore a pateloe motseng tumellanong le moetlo oa sebaka seo. Ha bophelo ba bona bo sokeloa, mohlolohali le bana ba hae ba ile ba tlameha ho tlohela setopo sa hae le leloko. Ka pelo e bohloko o re: “Haeba monna oa ka a ne a boleletse leha e le rangoane oa hae a le mong kapa motsoala oa hae hore na o batla hore a patoe joang, lelapa le ka be le sa tsitlella meetlong ea lona ea lepato.”
Lichabeng tse ling, tumellano ea molomo e tlama joaloka e ngotsoeng fatše. Ho joalo libakeng tse ling tsa Swaziland, moo ba bangata ba nang le litumelo tse khothalletsang meetlo ea lepato le mekhoa e itseng ea ho siama. Kaha o ne a tseba sena, monna e mong oa Mokreste ea bitsoang Isaac o ile a etsa seboka le beng ka eena bao e neng e se Lipaki tsa Jehova, ’me a buisana le bona ka hore na o batla hore ho etsoe eng ka mor’a lefu la hae. O ile a ba bolella hore na ke mang ea lokelang ho fumana lintho tse itseng ka ho khetheha tsa letlotlo la hae, ’me a hlalosa ka ho hlaka hore na lepato la hae le lokela ho tsamaisoa joang. Ka mor’a hore a shoe, lintho li ile tsa etsoa ho latela thato ea hae. Isaac o ile a patoa ka tsela ea Bokreste ’me mosali oa hae a hlokomeloa hantle haholo.
Sireletsa Lelapa la Hao
Seo u tla se etsa ho sireletsa lelapa la hao haeba u ka shoa ke taba ea botho, empa Mokreste ea bitsoang Edward o re: “Ke na le inshorense ea bophelo e tla thusa litho tsa lelapa la ka tse robeli. Mosali oa ka ke eena ea tekenetseng ak’haonte ea ka ea banka. Kahoo haeba ke e-shoa, a ka khona ho ntša chelete bankeng. . . . Ke na le lengolo la kabo ea lefa bakeng sa lelapa la ka. Haeba ke e-shoa, ntho leha e le efe eo ke tla e siea e tla ba ea mosali oa ka le bana ba ka. Ke ngotse lengolo leo la kabo ea lefa lilemong tse hlano tse fetileng. Le hlophisitsoe ke ’muelli oa molao ’me mosali oa ka le mora oa ka ba na le kopi ea lona. Lengolong leo la ka, ke hlakisitse hore beng ka ’na ha baa lokela ho kenella liqetong tsa lepato la ka. Ke ikarabella mokhatlong o hlophisitsoeng oa Jehova. Kahoo, esita le haeba ho ka ba teng Paki e le ’ngoe kapa tse peli bakeng sa ho tsamaisa lepato la ka, li tla be li lekane. Ke buisane taba ena le beng ka ’na.”
Ka tsela e itseng, ho etsa litokisetso tse joalo bakeng sa lelapa la hao ke ho le neha mpho. Ke ’nete hore ho lokisetsa boemo haeba u ka shoa hase mpho e kang ea lichokolete kapa sehlopha sa lipalesa. Leha ho le joalo, ho bontša lerato la hao. Ho bontša hore u batla ho ‘lokisetsa bao e leng litho tsa lelapa la hao’ esita leha u se u arohane le bona.
[Lebokose le leqepheng la 21]
Jesu o Ile a Lokisetsa ’Mè oa Hae
“Leha ho le joalo, haufi le thupa ea tlhokofatso ea Jesu, ho ne ho eme ’mè oa hae le morali’abo ’mè oa hae; Maria mosali oa Clopase, le Maria Magdalena. Ka hona Jesu, ha a bona ’mè oa hae le morutuoa eo a neng a mo rata ba eme haufi, a re ho ’mè oa hae: ‘Mosali, bona! Mora oa hao!’ Ka mor’a moo a re ho morutuoa eo: ‘Bona! ’Mè oa hao!’ ’Me ho tloha horeng eo ho ea pele morutuoa eo [Johanne] a mo nkela lapeng la hae.”—Johanne 19:25-27.
[Setšoantšo se leqepheng la 22]
Bakreste ba bangata ba ela hloko ho nka mehato ea molao ho sireletsa malapa a bona