Ho Ikhatholla ka Seketsoana Letšeng la Kerala

KA MONGOLI OA TSOHA! INDIA

AK’U nahane u palame seketsoana se khabisitsoeng hantle se u fetisang melomong ea linōka tse 44. Sena ke se etsahalang letšeng le bolelele ba lik’hilomithara tse 900 sebakeng sa Kerala, se ka boroa-bophirimela India. Ho khatholla e le kannete, le hona ka tsela e ikhethang. Ha seketsoana seo u se palameng se ntse se sesa butle, u hlolloa ke matangoana a pota-potiloeng ke lifate tsa kokonate, masimo a matalana a tlokomang raese, matša a tlhaho hammoho le likanale tse iketselitsoeng. Mohlomong ke ka lebaka la letša lena National Geographic Traveler e thathamisitseng Kerala e le “se seng sa libaka tse 50 tse ntlehali tseo ‘motho a lokelang ho li bona ha a ntse a phela.’”

Ntho e ’ngoe e khahlang eo motho a ka e bonang mona ke batho ba phelang mabōpong a likanale tse ngata tsa mona. Ba ntse ba hopola nako eo ho neng ho se na bahahlauli kapa lihotele tsa boemo bo phahameng sebakeng sena sa bona. Leha ho le joalo, bophelo ba bona ha boa fetoha hakaalo. Le hoja ba bang ba bona ba hiriloe lihoteleng tse sa tsoa hahoa kapa ba hiriloe likhoebong tse amanang le tsa bohahlauli, ka kakaretso mokhoa oa bona oa bophelo le mesebetsi ea bona ea letsatsi le letsatsi ha ea fetoha. Ba hlokomela masimo a raese le lifate tsa kokonate, ’me hore ba fumane lijo tsa letsatsi le chelete, ba boetse ba tšoasa litlhapi le ho li rekisa.

Ho Tšoasa Litlhapi Letšeng Lena

Ho tšoasa litlhapi ke bophelo ba letsatsi le letsatsi mona. Ntho eo u ke keng ua e bona leha e le kae ha e se mona feela ke basali ba tšoasang tlhapi ea karimeen ka matsoho, e leng tlhapi e matheba a tšoanang le perela. Tlhapi ea karimeen, e fumanehang letšeng lena la Kerala feela, ke sejo se hlabosehang ho Maindia le ho baeti ka tsela e tšoanang. Basali ba qaputsa ka metsing ho batla litlhapi tsena, ’me ba setsoe morao ke linkho tse phaphametseng. Ha basali ba atamela, litlhapi tsena lia qoela ’me li sunya hlooho seretseng. Basali bana ha ba hlōloe ke litlhapi tseo ka bohlale, empa ba li phopholetsa ka maoto seretseng, ebe ba utloa moo li leng teng. Joale ka potlako ba qhautsa litlhapi tse sa lebellang ’me ba li akhela li ntse li meneka ka linkhong tse phaphametseng. Ha ba tšoasitse tse lekaneng, ba leba lebōpong moo bareki ba ba letetseng ka tabatabelo. Litlhapi tse khōlō le tse bitsang haholo li jeoa ke barui ba fihlelang lihoteleng tsa maemo, athe tse nyenyane e ba lijo tse hlabosang tsa batho ba kojoana li mahetleng.

Matlooa a ho Tšoasa Litlhapi a Machaena

Ntho eo ka tloaelo e bonoang mabōpong a letša lena ke matlooa a matle a Machaena. Ke e ’ngoe ea lintho tse khahlang bahahlauli haholo.

Ho lumeloa hore pele ho selemo sa 1400, bahoebi ba Machaena ba neng ba tsoa ntlong ea borena ea Kublai Khan ke bona ba ileng ba tla le matlooa ana Cochin (eo hona joale e leng Kochi). Matlooa ana a akheloang ka letsoho a ne a sebelisoa ke Machaena, ’me hamorao a ile a sebelisoa ke bajaki ba Mapotoketsi. Kajeno a sebelisoa ke Maindia a mangata a iphelisang ka ho tšoasa litlhapi, ’me a etsa hore batho ba bangata ba fumane lijo, joalokaha a ne a sebelisoa lilemong tse ka holimo ho 600 tse fetileng. Ho makatsang ke hore letlooa le le leng feela le ka tšoasa litlhapi tse lekaneng ho fepa motse oohle. Ntho e khahlang bahahlauli haholo ke ho bona ha matlooa ana a anehiloe ha letsatsi le se le likela, ’me ba rata ho a nka linepe.

Litšoantšo tsa matlooa a Machaena hase tsona feela tse hohelang bahahlauli hore ba tle letšeng lena. Selemo le selemo ba likete ba boetse ba hoheloa ke lintho tse etsoang letšeng lena, tse kang peiso ea khale ea batho ba moo ea liketsoana tse tšoanang le linoha.

Peiso ea Liketsoana Letšeng Lena

Liketsoana tse tšoanang le linoha ke liketsoana tse telele, tse tšesaane. Bokamorao ba liketsoana tsena bo tšoana le letloepe la masumu, ke ka hona li bitsoang liketsoana tse tšoanang le linoha. Nakong e fetileng, marena a neng a loantšana letšeng lena a ne a sebelisa liketsoana tsena lintoeng tsa ’ona tsa ka mor’a kotulo. Ka mor’a hore lintoa li khaotse, liketsoana tsena ha lia ka tsa hlola li sebelisoa haholo. Liketsoana tsena tse hlollang li ne li sebelisoa feela nakong ea mekete ea tempele. Ka tsela ea mponeng, liketsoana tsena li ne li e-ba le bapalami ’me li khabisoa, ebe li sebelisoa e le pontšo ea setso sa moo. Nakong ea mekete, ho ne ho e-ba le peiso ea liketsoana ho tlotla bahlomphehi ba tlileng moketeng. Mokhoa ona oa khale o qalileng lilemong tse ka bang sekete tse fetileng o ntse o ratoa le kajeno.

Ka tloaelo ho hlōlisana liketsoana tse ka bang 20 peisong ena, seketsoana ka seng se palangoe ke banna ba ka bang 100 ho ea ho ba 150. Ba fetang 100 ba lula ka mahlakoreng a seketsoana ba nkile masokoana a makhutšoaane. Ba bane ba se laolang ba ema ka morao ba soka seketsoana ka masokoana a malelele. Ba bang ba babeli ba ema bohareng ba seketsoana, ba letsa meropa ho thusa banna ba sokang hore ba ele hong. Ho boetse ho na le bonyane banna ba tšeletseng bao le bona mosebetsi oa bona e leng ho thoholetsa ba sokang. Banna bana ba opa liatla, ba letsa meloli, baa hoeletsa le ho bina lipina tse ikhethang tsa banna ba liketsoaneng e le ho khothatsa ba sokang hore ba hle ba tiise. Joale ka mor’a hore bahlankana bana ba soke seketsoana ka mokhoa o lumellanang le morethetho, ba ntša matla a bona kaofela peisong ena e hlollang ho leba khoeleng.

Ka 1952, tona-khōlō ea pele ea India, Jawaharlal Nehru, o ile a etela Alleppey, e leng motse o ka sehloohong o haufi le letša lena, ’me o ile a khahloa haholo ke peiso ea liketsoana eo a ileng a ea ho eona. Ha e le hantle, o ile a nkeha maikutlo hoo a ileng a hlokomoloha litokisetso tsa ho mo sireletsa ’me a itahlela ka seketsoaneng sa banna ba hlōtseng, a opa liatla le ho bina hammoho le banna ba sokang. Ha a se a khutletse Delhi, o ile a romela mpho ea seketsoana sa silevera se tšoanang le noha, ’me se ne se e-na le motekeno oa hae le mantsoe a reng: “Ho bahlōli peisong ea liketsoana e ikhethang sechabeng.” Seketsoana sena sa silevera se sebelisoa e le mohope oa tlhōlo Peisong ea Mohope oa Nehru e bang teng selemo le selemo. Ho khobokana batho ba ka bang likete tse lekholo ho tla shebella peiso ena selemo se seng le se seng. Linakong tsena, hoa phethesela libakeng tse haufi le letša lena moo ka tloaelo bophelo ba teng bo itsamaelang butle.

Lihotele Tse Mabothobotho Tse Phaphametseng le Tse Sesang Metsing

Liketsoana tse tšoanang le linoha hase tsona feela tse hohelang bahahlauli hore ba tle letšeng lena. Ntho e eang e ratoa le ho feta ke liketsoana tsa raese—e leng tsa moetso oa khale tse fetotsoeng matlo a mabothobotho.

Le hoja tse ngata tse sebelisoang ke bahahlauli e le tse sa tsoa hahoa, ho ntse ho e-na le liketsoana tsa raese tse bileng teng ka lilemo tse fetang lekholo, tse nchafalitsoeng hore li sebelisoe ke bahahlauli. Qalong li ne li tsejoa e le kettuvallam, e bolelang “seketsoana se nang le mafito.” Seketsoana sohle se ne se etsoa ka mapolanka a jackwood a neng a tlangoa mafito ka liropo tse entsoeng ka likhoele tsa kokonate, ho sa sebelisoe sepekere leha se le seng. Liketsoana tsena li ne li sebelisoa ho tsamaisa raese le thepa e ’ngoe ho tloha motseng o mong ho ea ho o mong le ho isa linōko libakeng tse hōle. Ha mekhoa ea morao ea lipalangoang e e-ba teng, liketsoana tsena ha lia ka tsa hlola li sebelisoa. Joale rakhoebo e mong ea bohlale o ile a ba le khopolo ea ho li fetola matlo a baeti bakeng sa khoebo ea bohahlauli. Liketsoana tsena tse nang le mathule, likamore tsa ho robala tse mabothobotho tseo ka har’a tsona ho nang le sebaka sa ho hlapela, hammoho le likamore tsa ho phomola tse nang le thepa e ntle, ka sebele li ka bitsoa lihotele tse phaphametseng metsing. Bahlokomeli ba ka u isa leha e le kae moo u batlang ho ea teng ka seketsoana, ba ba ba u phehela lijo leha e le life tseo u batlang ho li ja.

Ha shoalane e tšoara, liketsoana li emisoa haufi le lebōpo kapa li emisoe har’a letša, bakeng sa ba batlang ho ba boinotšing moo ho khutsitseng. Har’a letša moo, motho a ka thabela khutso e khathollang, ntle le ka linako tse itseng ha ho utloahala lerata la litlhapi tse sa robaleng ha li ntse li qaphatsa metsing!

Leha ho le joalo, hase batho bohle ba libakeng tse haufi le letša lena bao bophelo ba bona bo itsamaelang butle. “Batšoasi ba batho” ba mafolofolo ’me baa cheseha libakeng tsena.

‘Ho Tšoasa Batho’ Libakeng Tse Haufi le Letša Lena

Polelo e reng “batšoasi ba batho” e tsoa mantsoeng a ileng a buuoa ke Jesu ho banna ba tšoasang litlhapi bao hamorao e ileng ea e-ba barutuoa ba hae. O ile a re: “Ntšaleng morao, ’me ke tla le etsa batšoasi ba batho.” Jesu o ne a bua ka mosebetsi oa ho thusa batho hore e be barutuoa ba hae. (Matheu 4:18, 19; 28:19, 20) Thōmo eo e phethoa ke Lipaki Tsa Jehova lefatšeng ka bophara, ho akarelletsa le tse libakeng tse haufi le letša leo.

Ho na le liphutheho tse 132 tsa Lipaki Tsa Jehova Kerala, ho kopanyelletsa le tse 13 tse haufi le letša leo. Ba bangata liphuthehong tsena ba iphelisa ka mosebetsi oa ho tšoasa litlhapi. Ka lekhetlo le leng ha e mong a ne a tšoasa litlhapi, o ile a bua le motšoasi-’moho le eena ka ’Muso oa Molimo. Ka potlako monna eo o ile a bona phapang pakeng tsa seo kereke ea hae e se rutang le se rutoang ke Bibele. Mosali oa hae le bana ba hae ba bane le bona ba ile ba e-ba le thahasello. Ba ile ba qala ho khanneloa thuto ea Bibele. Ba ile ba hatela pele ka potlako ’me ba bane lelapeng lena la ba tšeletseng ba se ba kolobelitsoe. Bana ba babeli ba setseng ba hatela pele hantle hore le bona ba qetelle ba kolobelitsoe.

Litho tsa phutheho e ’ngoe li ile tsa tsamaea ka seketsoana ho ea sehlekehlekeng se senyenyane ho ea bolela litaba tse molemo. Kaha liketsoana ha li tle kamehla sehlekehlekeng sena, batho ba moo ba se bitsa kadamakudi, e bolelang hore “ha u kene, ho khutla ke bothata.” Lipaki li ile tsa kopana le Johny le mosali oa hae Rani, sehlekehlekeng sena. Le hoja ba hlahetse malapeng a Mak’hatholike, ba ne ba ea setsing sa batho ba thuisang ’me ba ne ba fane ka chelete eohle ea bona setsing seo. Johny o ile a ba le thahasello e khōlō molaetseng oa ’nete ea Bibele, ’me o ile a qala ho khanneloa thuto ea Bibele. O ile a qala ho bolella ba bang ka tumelo ea hae e ncha. ’Nete ea Bibele e ile ea mo thusa hore a khaotse ho tsuba le ho noa haholo!

Mosebetsi oa Johny oa boipheliso o ne o sa lumellane le Mangolo, ka hona o ile a etsa liphetoho. Qalong, sena se ile sa etsa hore lelapa le hule ka thata licheleteng. Leha ho le joalo, nakoana ka mor’a moo Johny o ile a qala ho tšoasa makhala le ho a rekisa, ’me o ile a khona ho hlokomela lelapa. O ile a kolobetsoa ka September 2006, ’me mosali oa hae le bana ba hae ba babeli ba ile ba kolobetsoa selemo hamorao. Tšepo ea ho phela ka ho sa feleng paradeiseng lefatšeng e entse hore ba be le pono e fapaneng ka ho feletseng ka bophelo.—Pesaleme ea 97:1; 1 Johanne 2:17.

Ka sebele, ho etela libaka tse haufi le letša la Kerala hoa thabisa. Sena ha se etsoe feela ke matlooa a ho tšoasa litlhapi a Machaena, liketsoana tse tšoanang le linoha le matlo a baeti a liketsoana, empa ho etsoa hape le ke “batšoasi ba batho,” e leng Lipaki Tsa Jehova tse tšepahalang tsa sebakeng seo.

[’Mapa o leqepheng la 22, 23]

(Sheba boitsebiso bo hlophisitsoeng hantle khatisong)

INDIA

KERALA

[Setšoantšo se leqepheng la 23]

Ho tšoasa litlhapi ke karolo ea bophelo Kerala

[Moo Setšoantšo se Nkiloeng Teng]

Top photo: Salim Pushpanath

[Setšoantšo se leqepheng la 23]

Basali ba tšoasa litlhapi ka matsoho

[Setšoantšo se leqepheng la 24]

Peiso ea liketsoana tse tšoanang le linoha

[Setšoantšo se leqepheng la 24]

“Kettuvallam”

[Setšoantšo se leqepheng la 24]

Ntlo ea baeti ea seketsoana

[Setšoantšo se leqepheng la 24, 25]

Johny le mosali oa hae, Rani

[Moo Setšoantšo se Nkiloeng Teng leqepheng la 24]

Salim Pushpanath