BINELÍWAMI 23
Niwíkami: sinibí we galesi anakupi niraa
“Echi naʼí chaméliwala [galéwami jitra] ko ju bilé naʼí we rajáami, echi naʼí chaméliwala Jeobá níwala” (CANT. 8:6).
CANCIÓN sjj 131 “Ke tasi ku rojasi”
JAPI BINÉPORÉa
1. ¿Chúriká ruyé echi Biblia japi ju echi galéliwami ne bichíwali?
ECHI Biblia ko ruyé japi chúriká ju echi galéliwami ne bichíwali: “Echi naʼí chaméliwala ko ju bilé naʼí we rajáami, echi naʼí chaméliwala Jeobá níwala. Echi waʼlú baʼwí japi we jiwérami mawá, ke omérima suwabia echi galéliwami, ke cho echi bakochi we jiwérami omérima uʼluwia” (Cant. 8:6, 7).b ¿Kechi ko we simárika aní echi Biblia echi jitra? Jepuná raʼíchali jitra, ata biné japi echi niwíkami a omero we galéami niya sinibí anakupi niraa.
2. ¿Piri nokisáré echi niwíkami jiti ke riwema aminabi galea anakupi niraa?
2 Echi kunala alí upila iʼwérili nokisáré jiti sinibí galema anakupi niraa. Natabo echi naʼí jitra. Jiti rajinia wilimea, ati roʼésaré echi kuu. Ke ti echi riká nokisáaká, echi ko choʼimea. Echi riká cho echi niwíkami: iʼwérili nokisáré aminabi we galéami niya anakupi niraa. Nalí isini kaachi japalí ke me nirúlisa winomí, nayusa o we jilí nirasa weelia echi kúchuwala, echi namuti isímiré japi ma ke me galema anakupi niraa. Ami niwíkami nísaká, ¿piri mi omeri isiá jiti mi ke riwema aminabi galea mujé upila o kunala ma? Jenaʼí binelíwami binepo bikiá namuti japi iʼwírima echi niwíkami jiti sinibí kanílika pirélima anakupi niraa.c
AMINABI IʼWÉRILI NOKISÍ JEOBÁ AMÍGOWALA NIYA
Japi riká José alí María, echi japi niwíkami ju we aʼlá amigos nísaré Jeobá yúa. (Iné echi párrafo 3).
3. ¿Chúsiá we natéami ju japi echi niwíkami we aʼlá amigos nima Jeobá yúa jiti ke riwema galea anakupi niraa? (Eclesiastés 4:12; ayénachó iné echi imagen).
3 Jiti echi niwíkami ke riwema we galea anakupi niraa, echi ko iʼwérili nokisáré we aʼlá amigos niya Jeobá yúa. ¿Chúsiá ti echi riká aní? Jiti okuánika we aʼlá amigos nísaká Jeobá yúa, we aʼlá nijéwima echi busuréliami japi aní echi Biblia. Echi riká, echi ko anachama alí akaréwima suwaba echi karú ikiwáami japi isima japi ma ke me galema anakupi niraa (leeri Eclesiastés 4:12). Ayénachó japi Jeobá amígowala ju iʼwérili noká niya japi riká echi. Japi riká, kilí alí we simá nokáami ju, alí ku wikawi (Efes. 4:32–5:1). ¿Kechi ko echi riká nokáami ko we galéami ju anakupi niraa? Bilé hermana Lena riwéami japi ma 25 bamibi japalí jonsa niwili, jéaní: “¡Ke me jilí ju galea alí riwiwia bilé rijoi japi we galé Jeobá!”.
4. ¿Chúsiá chapili José alí María jiti echi Mesías wénwala nima?
4 Binepo bilé ejemplo japi chukú echoná Biblia. Suwaba japi David téemala nili, Jeobá ko bi chapili José alí María jiti echi Mesías wénwala nima. ¿Chúsiá echi chapili? Jiti echi okuánika we aʼlá amigos nili echi yúa alí machili japalí ma niwisa sinibí nokimea japi riká echi aní. Echi niwíkami, ¿piri omeri binea José alí María jitra?
5. ¿Chúriká echi japi upéami ju nokimea japi riká José?
5 José ko we aʼláala kunala nili jiti sinibí nijéwili japi Jeobá nuleli. Bisiá kaachi, Onorúami ko aneli japi isisa riweili echi téemala yúa alí echi ko nijéwili tákoré a jilí nili (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). Jiti nijéwili Jeobá, echi ko we aʼlá tibuli María. A keʼré japi echi namuti isili japi María aminabi we galema alí riwíwima José. Emi japi upéami ju, a timí nima japi riká José a timí áasaká echi busuréliami japi uchuwi echoná Biblia jiti timí aʼlá tibupo emi téemala.d Japalí timí nijewi japi aní echi Biblia tákoré jilí ju, a timí néwariwéliti japi timí we galé emi upila. Echi riká, emi ko aminabi we galema anakupi niraa. Bilé hermana Vanuatu bitéami japi 20 bamibi japalí jonsa niwili, jéaní: “Japalí ni iné japi nijé kunala amí echi busuréliami japi Jeobá aní alí nijewi, ani aminabi riwiwi. Alí ni we aʼlá bichiwi japi echi isínali aʼlá nima”.
6. Echi japi kunéami ju, ¿piri biné María jitra?
6 María ko we aʼlá amiga nili Jeobá yúa. Echi ko binoy we bichíyami nili alí Jeobá amígowala nili, ke ko jiti José echi riká nili. María ko we aʼlá machili japi aní echi Onorúami Raʼicháala (iné echi nota de estudio japi chukú echoná Lucas 1:46). Ayénachó a ikírili natia japi bineli (Luc. 2:19, 51). Jiti María we aʼlá Jeobá amígowala nili, echi ko we aʼlá upila nili. Wiká hermanas jipi rawé, iʼwérili noká niya japi riká María. Japi riká bilé hermana Émiko riwéami. Echi ko jéaní: “Japalí ni kecho niwíe, nijé binoy raʼichie Jeobá yúa alí binéi echi Biblia. Nalí, japalí ni ma kuneki, nijé kunala raʼichie Jeobá yúa tamujé okuánika jitra alí aniyé chu kabú napawika binepo echi Biblia, chúriká nokiboa alí jarecho namuti jitra si. Ani machiki japi nijé bichíyami ke, jiti nijé kunala isié suwaba echi namuti alí ni nátiki japi ni iʼwérili isísaré nijé binoy Jeobá amígowala niya. Jiti la jipi ko, nijé ayénachó ani binoy iʼwérili isimí raʼichia Jeobá yúa, leeria echi Biblia alí natia japi ni biné” (Gál. 6:5). Emi kunéami, a timí iʼwérili nokisáaká Jeobá amígowala niya, emi kunala aminabi we emi galema alí animea japi timí we simá nokáami ju (Prov. 31:30).
7. ¿Piri omeri binea echi niwíkami José alí María jitra?
7 José alí María, napawika iʼwérika nokali jiti we aʼlá Jeobá amígowala nima. Echi ko we aʼlá machili japi we natéami ju japi napawika nijéwima Jeobá (Luc. 2:22-24, 41; 4:16). A keʼré japi jilí nili, nalí wabé japalí ma chotásili kúchuwami niya. Nalí we aʼlá Jeobá amígowala nílili. ¡We aʼlá ejemplo ju sinéami echi niwíkami jitra! A timí kúchuwami nísaká, a timí we jilí niráiré simíaya napawíliwachi alí napawika binea echoná bitichí. Alí wabé timí jilí niráiré binea alí raʼichia Jeobá yúa okuaka. Nalí a timí newalásaré japi timí a echi riká nokisáaká, a timí we aʼlá Jeobá amígowala nima alí timí aminabi we galema anakupi niraa. Jiti la, we timí natéami niraa inésaré bachá nijewia Jeobá.
8. ¿Piri nokisáré echi niwíkami japi ke kaníliami ju anakupi niraa?
8 Emi niwíkami, ¿piri timí nokisáré ke timí kaníliami nísaká anakupi niraa? A keʼré japi timí we jilí niraa napawika binea echi Biblia. Echi riká timí ikiyáaká, ¿chúsiá timí ke biné bilé namuti japi ke me wilí ju alí japi timí okuánika galé? Jepuná nímiré echi ne bachá namuti japi emi iʼwírima aminabi galea anakupi niraa alí jiti timí napawika nóchinalima Jeobá.
NAPAWIKA SIMÁRISI
9. ¿Chúsiá we natéami ju japi echi niwíkami napawika simárima?
9 Japi niwíkami ju aminabi we galema anakupi niraa, a napawika simárisaká. Echi namuti iʼwírima jiti machimea chu inili alí japi nata biléala (Gén. 2:24). Ma binepo japi machili Lilia alí Ruslán japalí kulí niwili alí ma 15 bamibi japalí jonsa niwili. Lilia ko jéaní: “Ati machiki japi ti ke oméripo wilí napawika simaria japi riká ti nátiki. Ke ti ikiria nili echi nóchali jitra, echi nóchali japi nirúe echoná bitichí alí miná ko ma ti kúchuwami niki. Ati machiyé japi ta ke napawika simárisaká, kilipi niraa ma ti ke me galepo anakupi niraa”.
10. ¿Chúriká nokimea echi niwíkami japi riká aní Efesios 5:15, 16?
10 Jiti echi upila alí echi kunala napawika simárima, we natéami ju japi katúwika raʼichama alí iʼwérili nokimea echi riká nokayá (leeri Efesios 5:15, 16). Bilé hermano Nigeria bitéami japi Uzondu riwewi, jéaní: “Japalí ni nata piri ni isima, ayénachó ni nata chu kilí ni isima napawika simiria nijé upila yúa, jiti ni we natéami niraa iné” (Filip. 1:10). Jipi ko inepo japi isimí Anastasia, bilé superintendente de circuito upila japi bité echomí Moldavia. Echi ko aní chúriká isimí jiti ikírima napawika simiria echi kunala yúa: “Ani isimí jaré namuti japalí nijé kunala isimí echi nóchali japi iyáliwa. Echi riká, ati oméripo napawika simaria japalí echi ko ma ke nochia atí”. Nalí be, ¿piri timí nokiboa we timí nóchiaká alí ke timí ikíriaká napawika simaria?
¿Piri namuti omeri nokayá napawika echi upila alí kunala? (Iné echi párrafos 11 alí 12).
11. ¿Piri namuti napawika nokali Áquila alí Priscila?
11 Japi ma niwíkami ju omeri we aʼlá binea Áquila alí Priscila jitra, echi japi bachá siglo pireili (Rom. 16:3, 4). Tákoré echi Biblia ke ne suwaba ruyé echi jitra, nalí a aní japi napawika nóchili, nawésili alí iʼwírili jarecho (Hech. 18:2, 3, 24-26). Ayénachó japalí echi Biblia raʼicha Áquila alí Priscila jitra, sinibí aní japi napawika járili.
12. ¿Piri omérima nokayá echi japi niwíkami ju jiti ikírima napawika simaria? (Ayénachó iné echi imagen).
12 ¿Chúriká omérima nokayá japi riká Áquila alí Priscila echi japi niwíkami ju? Natasi suwaba echi namuti japi timí ibili noká. Jipi ko natasi achi timí omeria nokayá echi jaré namuti napawika niraa. Japi riká, Áquila alí Priscila napawika nawesie. ¿Achi timí echi riká cho noká sinibí? Ayénachó Áquila alí Priscila napawika nochie. Nalí a keʼré japi mujé alí mujé upila o kunala ma, ke chopi iyiri nóchali olá. Nalí, ¿a timí napawika nochásaká echoná bitichí? (Ecl. 4:9). A timí a nakúurika nokisáaká, a timí napawika nílima alí timí omérima napawika raʼichia. Robert alí Linda ma 50 bamibi japalí jonsa niwili. Robert jéaní: “Ati ke me ikiri wilí napawika simaria. Nalí, japalí ni pasó echi platos alí nijé upila wakichéwisimi, o japalí ni nocha iyénisa echoná jardín alí echi ko nawá tamí iʼwírisia, ani we kanili. Nokayá echi namuti, isimí japi ta napawika nílipo alí ti aminabi we galé anakupi niraa”.
13. ¿Piri nokisáré echi kunala alí echi upila a ne bichíwali napawika nínalaká?
13 Newalasi jepuná: napawika simaria ke aniwáami ju japi timí napawika nílipo. Bilé hermana kunéami Brasil bitéami, jéaní: “Jiti nirú wiká namuti japi ta noká, ati natáboiré japi ti ma wilí napawika simari jiti ta napawika piré. Nalí ani machiki japi ti ke bi napawika simárisaré, ayénachó ni natéami niraa inésaré piri newalé nijé kunala”. Ma binepo piri nokali Bruno alí echi upila Tays, jiti aʼlá machiká nokimea piri newalea anakupi niraa. Bruno ko jéaní: “Jiti ta kanila simáripo napawika, ati ke machibú echi teléfonos”.
14. ¿Piri nokisáré echi niwíkami japi ke kanili napawika simaria?
14 Nalí ke timí kaníliaká napawika simaria jiti timí ke chopi iyiri namuti galé o isini kaachi a timí sapú naʼawi, ¿piri timí nokisáré echi riká timí ikiyáaká? Checho natasi echi ejemplo naʼí jitra japi ta raʼíchili echoná bachá párrafo. Japalí ti kulí rajé, taa bi rajini. Jiti waʼlú alí we jiwérami rajínima, kilipi niraa ati aminá weli pe roʼésisaré echi kuu. Echi riká cho emi, iʼwérili nokisí napawika simaria pe teeli bi sinibí rawé. Natasi bilé namuti japi timí okuánika kanili nokayá alí japi ke isima japi timí naʼáwima (Sant. 3:18). A timí kilipi niraa nokisáaká echi namuti, a timí aminabi we galéami nima anakupi niraa.
RIWÍWISI ANAKUPI NIRAA
15. ¿Chúsiá we natéami ju japi echi niwíkami riwíwima anakupi niraa?
15 We natéami ju japi echi niwíkami anakupi riwíwima. Echi ko ju japi riká echi oxígeno japi iʼwiri jiti echi naʼí ke choʼimea. Ke nirúlisaká echi oxígeno, echi naʼí sapú choʼimea. Echi riká cho echi niwíkami, ke riwíwika nokisáaká, pe aminana ma ke anakupi galema. Nalí echi kunala alí upila riwíwika nokisáaká anakupi niraa, echi ko aminabi we galema. Alí ayénachó kiti natá japi mujé ko riwíwiami ju, nalí natéami ko ju japi mujé kunala o upila nílima japi mi a riwiwi echi. Penny alí Aret ma 25 bamibi japalí jonsa niwili. Penny ko jéaní: “Jiti ta we riwíwiami ju, ati we galé anakupi niraa. Ati anakupi raʼichi japi ta inili alí japi ta nata, jiti ta machí japi ta we natéami niraa iné ibili niraa japi nata biléala”. Alí, ¿piri timí nokisáré jiti mujé kunala o upila ma, nílima japi mi a riwiwi echi? Ma binepo japi nokali Abrahán alí Sara.
Echi cristiano japi upéami ju, riwiwi echi upila alí ayénachó néwariwéliti japi we natéami niraa iné japalí we aʼlá kipú japi echi aní. (Iné echi párrafo 16).
16. Japi upéami ju, ¿piri omeri binea Abrahán jitra? (1 Pedro 3:7; ayénachó iné echi imagen).
16 Abrahán ko riwíwili Sara. We natéami niraa ineli japi echi inili alí kipuli japi echi nátili. Siné kaachi, Sara we natia iyénili bilé namuti jilírami japi ikili, jiti la iyoli Abrahán yúa alí aneli japi echi iyiri nili. Nalí Abrahán ke iyoli echi yúa alí ke chibi riká aneli. Echi ko aʼlá machili japi Sara sinibí riwiwie japi echi natie alí iʼwirie. Jiti la, Abrahán ko aʼlá kipuli alí iʼwérili isili ku akarewia japi ikili (Gén. 16:5, 6). ¿Piri ta biné echi jitra? Japi echi kunala anisáré japi nokimea echi téemala echoná bitichí jiti echi ju japi nulá (1 Cor. 11:3). Nalí, jiti galé echi upila, echi ko natéami niraa iné japi echi nata, nalí wabé japalí echi namuti japi echi isínali omonáritima o kanílitima echi upila (1 Cor. 13:4, 5). Ayénachó isini kaachi ke kanílimiré alí nakiyéeré japi mi kipuma japi echi inili. ¿Achi mi néwariwéliti japi mi riwiwi mujé upila alí mi natéami niraa iné japalí mi kilí niraa kipú? (Leeri 1 Pedro 3:7). Angela alí Dimitri ma sojí 30 bamíbali sea japalí jonsa niwili. Angela ko aní japi isimí echi kunala jiti echi nílima japi echi ko a riwiwi: “Dimitri ko sinibí we aʼlá tamí kipú japalí ni ke kanili o japalí ni bi raʼichánali. We kilí ju tamí yúa, tákoré isini kaachi ke ni aʼlárika raʼicha o sapú ni iyó”.
17. ¿Piri omeri binea japi kunéami ju Sara jitra? (1 Pedro 3:5, 6).
17 Sara ko newa isili japi riwíwili Abrahán japalí iʼwírili (Gén. 12:5). Siné kaachi Abrahán ko iyánilie koʼwáami jaré rijoi japi sili echoná, ke nawisasa. Jiti la nuleli Sara japi niwama wiká panes tákoré echi ko ma jarecho namuti isiá iyénili (Gén. 18:6). Sara ko sapú nijéwili alí isili japi Abrahán tánili. Emi japi kunéami ju, a timí omérima niya japi riká Sara alí iʼwiria emi kunala. Echi riká timí nokisáaká, a timí aminabi we galema anakupi niraa (leeri 1 Pedro 3:5, 6). Dimitri, japi ta raʼíchiki echoná párrafo 16, ruyé japi isimí echi upila jiti echi nílima japi echi ko a riwiwi echi: “Ani machí japi nijé upila tamí iʼwírima japalí ni isínali bilé namuti, tákoré isini kaachi ke me aʼlá niraa iné japi ni isínali. Alí japalí ke aʼlá machini echi namuti, echi ko ke tamí ané japi ni ke aʼlá isili. ¡We ni natéami niraa iné japi riká ju nijé upila!”. ¡Ke jilí ju galea bilé japi a mi riwiwi!
18. ¿Piri ikimea a timí iʼwérili nokisáaká sinibí we galea anakupi niraa?
18 Satanás ko nakí japi echi niwíkami ma ke galema anakupi niraa, jiti echi ko machí japi echi riká ikisáaká, ayénachó a keʼré japi kilipi niraa riwema nijewia Jeobá. ¡Nalí ke bilé namuti nirú japi isima japi ne bichíwali galéami ju ko riwema galea! Jiti la, we galéami nisi japi riká aní echi libro Cantar de los Cantares. Sinibí ne bachá nokisí japi riká Jeobá aní, napawika kanila simárisi alí riwíwisi anakupi niraa, nalí sinibí inea japi newalé biléala alí japi inili. Echi riká timí nokisáaká, a timí kanílitima Jeobá, echi japi ne bichíwali galéami ju, alí timí sinibí we galema anakupi niraa japi riká bilé naʼí japi we jiwera rajina alí ke siné choʼí.
CANCIÓN sjj 132 Ma ti bilepi niraa ju
a Japalí bilé rijoi alí bilé mukí niwí, echi ko ju bilé chiliwéliami japi Jeobá nijí. Echi jitra echi kunala alí upila a omero we galea anakupi niraa. Nalí isini kaachi ayénachó ma ke me galéami nímiré. Ami niwíkami nísaká jepuná binelíwami mi iʼwírima jiti mi aminabi galéami nima alí mi kanílika bitélima mujé upila yúa o kunala ma.
b Echi galéliwami ne bichíwali ke nakuliwi alí ke siné suwía. Echi Biblia ko rewá “naʼí chaméliwala Jeobá níwala” jiti echi ju japi nijí.
c Echi busuréliami japi nirú jenaʼí binelíwami ayénachó iʼwírima bilé jiti kaníliami nima tákoré echi kunala o upila ma, ke testigo ju (1 Cor. 7:12-14; 1 Ped. 3:1, 2).
d A timí riwimea we aʼlá busuréliami echoná jw.org alí echoná JW Library® japoná aní “Ayuda para las familias”.