Referencias ndrígóo I̱yi̱i̱ʼ dí najmulú náa reunión
JULIO 3-9
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 11-14
“Lá natani rí nandoo a̱jkia̱nʼ ráʼ.”
(Ezequiel 11:17, 18) “Ikha jngó arathá: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Ma̱ngaa magímbáanʼ náa xuajen ga̱jma̱a̱ magímbáanʼla náa ni̱jkha̱ kiʼdáanʼla, ga̱jma̱a̱ maxna̱la ku̱ba̱ʼ ndrígóo Israel. 18 Ikhiin magún ikhí ga̱jma̱a̱ muniñaaʼ dí xkawiʼ ma̱ngaa xúgíʼ dí raʼkhí dí rígá ikhí.
w07-S 1/7 11 ¶4
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
Nákha 612 tsiguʼ ginii, mbá visión ni̱jkha̱ kayáa Ezequiel náa Jerusalén. ¡Ra̱ʼkhá tháán niwiyuuʼ índo̱ ndiʼyoo xóo narígá náa templo ndrígóo Dios! Índo̱ Jeobá gakiʼnáa kaʼñún bi̱ a̱jma̱ inún, majmiuu ángeles ndrígóo mu maʼni gámbíin (bi̱ ni̱ndxu̱ún xóo “majun xa̱bekha”), i̱ndó bi̱ nindrígu ‹tsinaʼ náa xkídúnʼ› muni mba̱a̱ a̱jkiún kuñún (Ezequiel 9:2-6). Mú ginii gíʼmaa miʼdaʼ náa xuajen ‹Xámbúʼ dí gíʼdoo aguʼ›, xóo muʼthá, ajngáa náa naʼthí Dios dí maʼni gámbáa (Ezequiel 10:2). Maski ajndu Jeobá ‹ma̱ʼkha̱ kayóo dí raʼkhí náa xa̱bu̱ bi̱ nini dí ra̱májánʼ›, nakudaminaʼ magimbíin bi̱ nigájnún náa Israel (Ezequiel 11:17-21).
(Ezequiel 11:19) Ga̱jma̱a̱ mani rí maguaʼdáá mbóó a̱jkiu̱ún, ma̱ngaa magíwa̱nʼ mbá xi̱ʼ nuxi̱ʼ náa ikhiin; ga̱jma̱a̱ maríyaaʼ náa ikhiin a̱jkiu̱ún dí itsí ga̱jma̱a̱ maxnu̱u̱n mbá a̱jkiu̱ún dí xuwiʼ.
w16.05-S 15 ¶9
Xú káʼnii etraʼwíí ikháánʼ rí matani rá.
9 Á mu nu̱ʼni̱ xóo Jesús ga̱jma̱a̱ á mu nuniʼñáanʼ maxná ikhulú Jeobá, mambáyulúʼ muraʼwíí muʼni rí májánʼ. Náa Biblia naʼthí: “Ga̱ku̱ma̱ʼ xtayáá Jeobá ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkia̱nʼ, xáku̱ma̱ʼ i̱ndó dí na̱ʼkha̱ náa edxa̱ʼ ikháánʼ. Xúgíʼ dí gátani garmáʼáan a̱jkia̱nʼ gáʼni Jeobá, ikhaa má gáʼni jmbu kamba̱a̱ʼ. Xátayaminaʼ rí asndu xóo natayáá wéñuʼ. Gamiñáʼ xtayáá Jeobá ga̱jma̱a̱ atanitsinguminaʼ náa dí ra̱májánʼ” (Prov. 3:5-7). Índo̱ nuʼnigajmaa Biblia ma̱ngaa najmañulúʼ xú endxa̱ʼóo edxu̱u̱ Jeobá, ma̱ndoo mbuʼyáá rí nandoo ikhaa muʼnilú. Ga̱jma̱a̱ índo̱ itháan gajmañulú xóo endxa̱ʼwáminaʼ, xáʼniulu mingíjyúuʼ muraʼwíí muʼni rí naniguʼ ikhaa. Ma̱ngaa, muʼgími̱jna̱ ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú muʼnimbánii ikha ndrígóo (Ezeq. 11:19).
(Ezequiel 11:20) Mu majngruigu̱u̱n náa xtángoo dí naxnu̱u̱n ga̱jma̱a̱ muyexi ikha dí jmbu ndrígóoʼ ga̱jma̱a̱ rí munimbánii; mu mani̱ndxu̱u̱ xuajñuʼ, ga̱jma̱a̱ mu ikhúúnʼ mínuunʼ mani̱ndxu̱ʼ Dios ndrígu̱ún”›.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 12:26-28) Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ xóó: 27 “A̱ʼdióo xa̱biya̱ ¡atayáá, bi̱ kuwa náa goʼwóo Israel nuthi: ‹Visión rí ndaʼyoo ikhaa ndayóoʼ xóó mba̱yu̱ʼ mbiʼi, ga̱jma̱a̱ ikhaa xtáa raʼthí dí marigá mba̱yu̱ʼ tsiguʼ nda̱wa̱á›. 28 Ikha jngó arathún: ‹Rígi̱ rí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “‹Ni xájyúuʼ itháan xúgíʼ ajngáa dí natha. Ajngá rí gáthá, mambanúu›, rúʼko̱ dí naʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ”›”.
w07-S 1/7 13 ¶8
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
12:26-28. Asndu bi̱ nutsijmaa ga̱jma̱a̱ ajngáa dí naʼthí, Ezequiel gíʼmaa maʼthúún: ‹Xúgíʼ ajngóoʼ Jeobá xájyúuʼ má gambánuu›. Gíʼmaa muʼni xó má eʼngo̱o̱ mu mumbáñún iʼwíínʼ makumún kuyáá Jeobá nákha xóó tséʼni gámbáa numbaaʼ rígi̱.
(Ezequiel 14:13, 14) “A̱ʼdióo xa̱biya̱, á mu rí mbá ku̱ba̱ʼ, nakudaminaʼ aʼkhá náa ikhúúnʼ índo̱ na̱nguá wíji̱ jmbu, ikhúúnʼ makruíyáʼ ñawúunʼ náa ikhaa ga̱jma̱a̱ mani rí xárígá pan nújndú, ga̱jma̱a̱ mani rí marigá ewiʼ ma̱ngaa mani gámbíin xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ xujkhú kharaʼdiin”. 14 “‹Ga̱jma̱a̱ á mu ajtsíin xa̱bekha bugi̱ gakuwa ikhí: Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job, numuu rí ikhiin nini rí jmbu makáwíin›, eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ”.
w16.05-S 26 ¶13
Gajmulú májánʼ wéñuʼ ganitsu rí naxnúlú Jeobá
13 Guʼyáá mbá xkri̱da. Náa Ezequiel 14:13, 14, Jeobá niʼthí rí á mu mbá xuajen nakiéʼkúun náa ikhaa, ikhaa maʼni gámbáa ga̱jma̱a̱ maʼni gámbóo xúgíʼ ganitsu mangiin xujkhúʼ. Mú ikhú niʼthí: “Ga̱jma̱a̱ á mu ajtsíin xa̱bekha bugi̱ gakuwa ikhí: Noé, Daniel ga̱jma̱a̱ Job, numuu rí ikhiin nini rí jmbu makáwíin”. Á mu nduʼyáaʼ itháan náa majmañulúʼ, mbuʼyáá rí Ezequiel niʼnirámáʼ versículos rígi̱ nákha 612 tsiguʼ rí xóó tséʼkha̱ Cristo. Maski ajndu Noé ga̱jma̱a̱ Job nikháñun mba̱yu̱ʼ tsiguʼ kidíiʼ, Jeobá xóó narmáʼáan a̱jkiu̱u̱n rí ninindxu̱ún jmbii náa ikhaa. Mú Daniel xtáa xóó. Ga̱jma̱a̱ mbáa gíʼdoo 20 tsiguʼ índo̱ Jeobá niʼthúu̱n rí nindxu̱u̱ jmbii xóo Noé ga̱jma̱a̱ Job. Ndiéjunʼ ejmañuluʼ rá. Rí Jeobá ndaʼyoo ga̱jma̱a̱ nangajo̱o̱ kaʼñúún xúgínʼ xa̱bi̱i̱ bi̱ naguáju̱n jmbu, asndu jiáma ga̱jma̱a̱ wa̱ʼxa̱ʼ (Sal. 148:12-14).
w07-S 1/7 13 ¶9
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
14:12-23. Mámbáa kaʼyoo maʼni minaʼ mu makríyáaʼ. Nimbáa xándoo gáʼni ga̱jma̱a̱ numulúʼ (Romanos 14:12).
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 12:1-10) Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ xóó: 2 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, náa majñu̱ʼ guʼwá bi̱ tsénimbu̱ún xtaa, bi̱ guáʼdáá idún mu mbuyáá mu na̱nguá eyexi, bi̱ guáʼdáá cháʼwún mudxawíín mu na̱nguá edxawíín, numuu rí kuwa náa guʼwá bi̱ tsénimbu̱ún. 3 Mú ikháánʼ, oh a̱ʼdióo xa̱biya̱, atani amaʼ mu mi̱dxu̱ʼ i̱mba̱ níʼkhá ga̱jma̱a̱ agajnáʼ índo̱ xóó mbiʼi mu mbuyáá ikhiin, ga̱jma̱a̱ náa idún ikhiin gagajnáʼ mi̱dxu̱ʼ náa xtaa. Mbáa mbuyáá, maski ajndu ni̱ndxu̱ún mbá guʼwá bi̱ tsénimbu̱ún. 4 Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa matríyaʼ amaʼ xóo dí mi̱dxu̱ʼ i̱mba̱ níʼkhá índo̱ kaʼnííʼ mbiʼi náa idún ikhiin, ga̱jma̱a̱ ikháánʼ magajnáʼ índo̱ gáʼni wakhííʼ náa idún ikhiin xóo bi̱ nurawíin nagún kudiin guʼwá e̱jua̱nʼ. 5 “Náa idún ikhiin, atarkuna xtátsí, ikhí gagajnáʼ ga̱jma̱a̱ amaaʼ. 6 Ikhiin mbuyáá índo̱ gayédxuʼ náa xpajpaʼ amaaʼ. Índo̱ gáʼni mikrina matríyaʼ. Matruguáá ináʼ mu xáta̱ya̱a̱ ku̱ba̱ʼ, numuu rí nindxu̱u̱ mbá tsinaʼ dí naxna̱ʼ mbuyáá bi̱ kuwa náa goʼwóoʼ Israel”. 7 Ga̱jma̱a̱ nini kayúúʼ xó má nijuiʼthúnʼ. Índo̱ kaʼnííʼ mbiʼi, niríyaʼ amuʼ xóo dí maʼgá i̱mba̱ níʼkhá; ga̱jma̱a̱ índo̱ niʼni wakhííʼ nixkuna náa xtátsí mu mato̱ʼo̱ʼ. Índo̱ niʼni mikríná niriyaʼ amuʼ. Ga̱jma̱a̱ náa xpajpoʼ niyéjkha̱, náa idún ikhiin. 8 Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ miʼcha̱: 9 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, lá na̱nguá nitha̱a̱nʼ xa̱bu̱ Israel, guʼwá náa kuwa bi̱ tsénimbu̱ún: ‹Ndiéjunʼ tani rá.› 10 Arathún: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Ajngáa rígi̱ na̱thu̱u̱n bi̱ phú kayá edxu̱u̱ náa Jerusalén ga̱jma̱a̱ xúgíʼ goʼwóo Israel dí rígá náa majñu̱ʼ xuajen”›.
JULIO 10-16
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 15-17
“Lá natanimbánii rí nataxúdaminaʼ matani ráʼ.”
(Ezequiel 17:1-4) Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ xóó: 2 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, arathá mbá ajngáa rí maʼni mundxaʼwamíjna̱ ga̱jma̱a̱ arathá ajngáa dí gakhi̱i̱ mu mudxawíín e̱ji̱i̱n Israel. 3 Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa maratha: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Bi̱yú bi̱ mba̱a̱ wéñuʼ, bi̱ gíʼdoo mba̱ʼu̱ xniunʼ, bi̱ gíʼdoo midu ga̱jma̱a̱ mbi̱jua̱ xniunʼ, bi̱ gíʼdoo mbaʼa enii color, ni̱ʼkha̱ náa Líbano ga̱jma̱a̱ nigujtuun inuu ixi̱ cedro. 4 Nixmiga̱ʼ rudiuuʼ dí ma̱jkha̱ʼ ga̱jma̱a̱ ni̱ʼkha̱ kagu̱u̱ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Canaán; niniʼñúʼ náa xuajen náa kuwa bi̱ nugujua̱.
w07-S 1/7 12 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
17:1-24. Tsíin ni̱ndxu̱ún a̱jmi̱i̱n bi̱yú mba̱ʼu̱u̱n, ndiéjunʼ eyoo gáʼthún rí nuxmigarígú rudiuuʼ cedro, ga̱jma̱a̱ tsáa nindxu̱u̱ ‹ñawúunʼ ruduʼ› rí naʼdu̱u̱ Jeobá rá. A̱jmi̱i̱n bi̱yú nandoo gáʼthún reyes ndrígóo Babilonia ga̱jma̱a̱ Egipto. Timbáa na̱ʼkha̱ náa ñawúunʼ mbá cedro, rí nandoo gáʼthún bi̱ na̱ʼkha̱ náa David. Bi̱yú bugi̱ naxmígaʼ ñawúunʼ dí ruduʼ índo̱ niriʼkuriya̱a̱ rey Joaquín mu maʼtáñajunʼ Sedequías náa Judá. Maski ajndu nixná ajngóo dí maʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Babilonia, Sedequías nambáyuminaʼ náa imba̱a̱ bi̱yú, náa rey ndrígóo Egipto, mú ninindxu̱u̱ ndíí: Numuu rí maʼga̱ kiʼyáa ga̱jma̱a̱ makhañúu náa Babilonia. Jeobá ma̱ngaa naxmígaʼ ‹mbá ñawúunʼ ruduʼ›, xóo muʼthá, Rey Mesiánico. Ikhaa najuiʼdu̱u̱ mbu̱júu̱ náa “mbá kúbá rí mitsídánʼ”, náa kúbá Sión dí rígá mekhuíí, náa “maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbá cedro dí mitsaan wéñuʼ”, náa phú ma̱ʼkha̱ dí maguma tsajkurámiinʼ xúgínʼ bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ (Revelación [Apocalipsis] 14:1).
(Ezequiel 17:7) “‹“Ga̱jma̱a̱ nixtáa imba̱a̱ bi̱yú bi̱ mba̱a̱ wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ xniunʼ mba̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ mbi̱jua̱, ma̱ngaa, ¡gu̱ya̱a̱!, ixi̱ uva rígi̱ ni̱jkha̱ ajmu̱u̱ náa ikhaa. Ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ niʼni mbi̱jua̱ mu ikhaa maxtíjyooʼ, ni̱jkha̱ kiʼyáa mitsínguánʼ dí náa ixi̱ ri̱ʼi̱ dí nijuiʼdu nákha ginii.
(Ezequiel 17:15) Mú bugi̱ nda̱wa̱á táʼnimbo̱o̱ kaʼyoo, índo̱ nikunguinʼ xa̱bi̱i̱ mu magún náa Egipto, mu ikhaa maxnún wáyú ga̱jma̱a̱ mbá xuajen mba̱a̱. Lá maʼngo̱o̱ xáʼ. Lá makríyaaʼ ikhaa, bi̱ xtáa raʼni rígi̱, bi̱ táʼnimbánuu dí nikudaminaʼ ráʼ. Lá phú gajkhun makríyaʼ xáʼ.›
w07-S 1/7 12 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
17:1-24. Tsíin ni̱ndxu̱ún a̱jmi̱i̱n bi̱yú mba̱ʼu̱u̱n, ndiéjunʼ eyoo gáʼthún rí nuxmigarígú rudiuuʼ cedro, ga̱jma̱a̱ tsáa nindxu̱u̱ ‹ñawúunʼ ruduʼ› rí naʼdu̱u̱ Jeobá rá. A̱jmi̱i̱n bi̱yú nandoo gáʼthún reyes ndrígóo Babilonia ga̱jma̱a̱ Egipto. Timbáa na̱ʼkha̱ náa ñawúunʼ mbá cedro, rí nandoo gáʼthún bi̱ na̱ʼkha̱ náa David. Bi̱yú bugi̱ naxmígaʼ ñawúunʼ dí ruduʼ índo̱ niriʼkuriya̱a̱ rey Joaquín mu maʼtáñajunʼ Sedequías náa Judá. Maski ajndu nixná ajngóo dí maʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Babilonia, Sedequías nambáyuminaʼ náa imba̱a̱ bi̱yú, náa rey ndrígóo Egipto, mú ninindxu̱u̱ ndíí: Numuu rí maʼga̱ kiʼyáa ga̱jma̱a̱ makhañúu náa Babilonia. Jeobá ma̱ngaa naxmígaʼ ‹mbá ñawúunʼ ruduʼ›, xóo muʼthá, Rey Mesiánico. Ikhaa najuiʼdu̱u̱ mbu̱júu̱ náa “mbá kúbá rí mitsídánʼ”, náa kúbá Sión dí rígá mekhuíí, náa “maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbá cedro dí mitsaan wéñuʼ”, náa phú ma̱ʼkha̱ dí maguma tsajkurámiinʼ xúgínʼ bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ (Revelación [Apocalipsis] 14:1).
(Ezequiel 17:18, 19) Ga̱jma̱a̱ ikhaa niʼni gaʼduunʼ mbá ajngá índo̱ táʼnimbánuu dí nikudaminaʼ, ga̱jma̱a̱, ¡gu̱ya̱a̱!, ikhaa nixná ñawúunʼ ga̱jma̱a̱ niʼni xúgíʼ rígi̱. Xáʼngo̱o̱ gakríyaaʼ.”› 19 “‹Ikha jngó, rígi̱ rí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Asndu xóó xtáá ndaya, phú gajkhun ma̱ʼkha̱ ka̱yo̱ʼ náa ikhiin gamiéjunʼ numuu rí nini gaʼduunʼ, ajngóoʼ ga̱jma̱a̱ rí tunimbánii dí nikuʼdáminaʼ.
w12-S 15/10 30 ¶11
Índo̱ naraxná ajngáaʼ, atanimbaníí
11 Náa numuu dí Jeobá niʼni rí xkri̱da rígi̱ magumaraʼmáʼ náa Ajngá rawunʼ rá. Ga̱jma̱a̱ nguáthá gíʼdoo numuu rí índo̱ naraxná ajngáa gíʼmaa matanimbaníí rá. Náa Biblia naʼthí kaʼwu dí bi̱ ‹na̱nguá enimbaníí ajngún kaʼñún makhañún› (Rom. 1:31, 32). Faraón náa Egipto, Sedequías rey ndrígóo Judá ma̱ngaa Ananías ga̱jma̱a̱ Safira nindxu̱u̱ mbá xkri̱da ndrígu̱ún bi̱ nixná ajngún mu túnimbaníí. Rí niguáʼniin ga̱jma̱a̱ numuu dí nini naʼsngúlúʼ xúgiáanʼ (Éx. 9:27, 28, 34, 35; Ezeq. 17:13-15, 19, 20; Hech. 5:1-10).
w88-S 15/9 17 ¶8
¡Jeobá naríyaʼ espada!
8 Nda̱wa̱á rí Dios niʼni mbríguiin xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Babilonia ga̱jma̱a̱ Egipto xóo bi̱yú bi̱ mba̱ʼu̱u̱n. Mbáa nixmígaʼ ñawúunʼ cedro índo̱ niriʼkuriya̱a̱ Joaquín mu maʼtáñajunʼ Sedequías. Maski ajndu Sedequías nixná ajngóo náa Nabucodonosor, na̱nguá niʼnimbánuu dí niʼthí ga̱jma̱a̱ nimbáyuminaʼ náa xa̱bu̱ ñajunʼ ndrígóo Egipto, bi̱ nindxu̱u̱ imba̱a̱ bi̱yú mba̱a̱. Sedequías nijmuu mbiʼyuu Dios índo̱ nixná ajngóo, índo̱ ikhaa taʼnimbánúu, nigájnu gamajkhu mbiʼyuu Jeobá. Rí magajnúu gamajkhu mbiʼyuu Dios gíʼmaa marikuluʼ dí muʼnimbaníí ajngáa dí niʼthá. ¡Phú gajkhun, gíʼdoo wéñuʼ numuu dí muyégualu mbiʼyuu Jeobá ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bi̱i̱! (Ezequiel 17:1-21.)
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 16:60) Ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ mínuunʼ, gíʼmaa marmáʼáan a̱jkiu̱nʼ dí nikuʼdáminaʼ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ nákha ni̱ndxa̱ʼ dxámá, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa makuʼdáminaʼ náa ikháánʼ mbá dí mbajyúuʼ kámuu mbiʼi.
w88-S 15/9 17 ¶7
¡Jeobá naríyaʼ espada!
7 Ga̱jma̱a̱ numún xa̱bi̱i̱ bi̱ na̱nguá niguájun jmbu, niguma mbríguíi Judá xóo mbá ixi̱ uva dí rígá xáná rí tséxna májánʼ xndúu, i̱ndó najma̱a̱ mu mi̱kha. (Ezequiel 15:1-8.) Xuajen rúʼko̱ ni̱jkha̱nú ninindxu̱u̱ ma̱ngaa xóo mbáa ada̱ bi̱ niguaná tígo̱o̱, bi̱ Dios niʼni kríyaaʼ náa Egipto ga̱jma̱a̱ niʼnimba̱ja̱a̱ asndu ni̱jkhánú ninindxu̱u̱ a̱ʼgu̱. Jeobá niʼni xóo a̱ʼgiu̱u̱, mú ikhaa nitanga̱a̱ náa dioses bi̱ ragájkhun ga̱jma̱a̱ ikhaa makhañúu numuu rí nikudaminaʼ aʼkhá rúʼko̱. Mú, bi̱ naguáju̱n jmbu, Dios ‹mambanúu gajmíi̱n ikhiin dí mbajyúuʼ kámuu mbiʼi›... rí nimbánuu nuxi̱ʼ gajmíi̱n Israel ndrígóo Dios. (Ezequiel 16:1-63; Jeremías 31:31-34; Gálatas 6:16.)
(Ezequiel 17:22, 23) “‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Ikhúúnʼ ma̱ngaa magujtuun mbá chíʼgíʼ dí grígu inuu cedro dí mitsídaanʼ ga̱jma̱a̱ madujngaa, rudiuuʼ dí grígu náa inuu ñawúunʼ maxmígaʼ, ga̱jma̱a̱ ikhúúnʼ madujngaa náa mbá kúbá rí mitsídánʼ. 23 Kúbá rí mitsídánʼ ndrígóo Israel madujngaa, ga̱jma̱a̱ maʼni mba̱ʼu̱ ñawúunʼ ga̱jma̱a̱ maxná xndúu ma̱ngaa maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbá cedro dí mitsaan wéñuʼ. Ga̱jma̱a̱ náa agoo ikhí gakuwa xúgínʼ eni ñu̱ʼu̱; ga̱jma̱a̱ náa xkamixoo ñawúunʼ makuwá.
w07-S 1/7 12 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
17:1-24. Tsíin ni̱ndxu̱ún a̱jmi̱i̱n bi̱yú mba̱ʼu̱u̱n, ndiéjunʼ eyoo gáʼthún rí nuxmigarígú rudiuuʼ cedro, ga̱jma̱a̱ tsáa nindxu̱u̱ ‹ñawúunʼ ruduʼ› rí naʼdu̱u̱ Jeobá rá. A̱jmi̱i̱n bi̱yú nandoo gáʼthún reyes ndrígóo Babilonia ga̱jma̱a̱ Egipto. Timbáa na̱ʼkha̱ náa ñawúunʼ mbá cedro, rí nandoo gáʼthún bi̱ na̱ʼkha̱ náa David. Bi̱yú bugi̱ naxmígaʼ ñawúunʼ dí ruduʼ índo̱ niriʼkuriya̱a̱ rey Joaquín mu maʼtáñajunʼ Sedequías náa Judá. Maski ajndu nixná ajngóo dí maʼnimbo̱o̱ kaʼyoo Babilonia, Sedequías nambáyuminaʼ náa imba̱a̱ bi̱yú, náa rey ndrígóo Egipto, mú ninindxu̱u̱ ndíí: Numuu rí maʼga̱ kiʼyáa ga̱jma̱a̱ makhañúu náa Babilonia. Jeobá ma̱ngaa naxmígaʼ ‹mbá ñawúunʼ ruduʼ›, xóo muʼthá, Rey Mesiánico. Ikhaa najuiʼdu̱u̱ mbu̱júu̱ náa “mbá kúbá rí mitsídánʼ”, náa kúbá Sión dí rígá mekhuíí, náa “maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbá cedro dí mitsaan wéñuʼ”, náa phú ma̱ʼkha̱ dí maguma tsajkurámiinʼ xúgínʼ bi̱ kuwa náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ (Revelación [Apocalipsis] 14:1).
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 16:28-42) “‹Ga̱jma̱a̱ ninújngaaʼ nitagujuamínaʼ náa e̱jñún Asiria numuu rí na̱nguá etaxkamaa rí xóo matani gagi minaʼ, nitagujuaminaʼ má xúʼko̱ gajmiáanʼ ikhiin ga̱jma̱a̱ na̱nguá nitaxkamaa rí matani gagiminaʼ. 29 Nitani̱ má xúʼko̱ dí raʼkhí índo̱ nitagujuaminaʼ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Canaán ga̱jma̱a̱ caldeos; maski ajndu xúʼko̱ na̱nguá nitaxkamaa dí maʼni̱i̱ a̱jkia̱nʼ. 30 ¡Oh, ra̱ʼkhá tháán ekiʼnún ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ›, eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ, ‹numuu dí natani xúgíʼ rígi̱, dí naʼni mbáa a̱ʼgu̱, mbáa bi̱ nagujuamina! 31 Índo̱ nitani̱ altar ndrígáʼ náa edxu̱u̱ kamba̱a̱ ga̱jma̱a̱ nitani̱ itháan mitsídánʼ dí rígá náa xuáá, mú ninindxa̱ʼ mixtiʼkuiin ki xóo mbáa bi̱ nagujuamínaʼ, índo̱ nitani̱ gaʼduunʼ dí miʼni numaʼ. 32 Ikháánʼ ni̱ndxa̱ʼ mbáa a̱ʼgu̱ bi̱ nakudaminaʼ aʼkhá, bi̱ nagruiguíin xa̱bu̱ kaníí ki xóo mínaʼ ajmbio̱o̱. 33 Xúgínʼ gu̱ʼu̱ bi̱ nugujuamijná naguʼún dí nundrígú mbá regalo, mú ikháánʼ... ikháánʼ naraxnún regalo xúgínʼ bi̱ nindúún kuyáá, ga̱jma̱a̱ naraxnún mbá regalo mu maguwáʼ náa ikháánʼ numuu rí natagujuaminaʼ. 34 Ikháánʼ ni̱ndxa̱ʼ mixtiʼkuíín ki xóo gu̱ʼu̱ bi̱ nugujuamíjná, nimbáa ndawaa tsáa egujuaminaʼ xóo tani ikháánʼ, ikháánʼ natani numún ikhiin raʼkháa ikhiin eni numaʼ ikháánʼ. Mixtiʼkhu xóo tani ikháánʼ.› 35 “Ikha jngó, oh a̱ʼgu̱ bi̱ nagujuaminaʼ, atadxawíín ajngóo Jeobá. 36 Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹Ga̱jma̱a̱ numuu rí mitsaga nigadíí ga̱jma̱a̱ rí ndrígáʼ nikujmaa índo̱ nitagujuaminaʼ náa bi̱ nandún kuyaaʼ ga̱jma̱a̱ náa xúgínʼ xándú bi̱ nda̱a̱ numún, asndu ga̱jma̱a̱ eʼdiún e̱jña̱ʼ bi̱ niraxnún, 37 ikha jngó, atayáá, magimbíin xúgínʼ bi̱ nandún kuyaaʼ, ga̱jma̱a̱ xúgínʼ bi̱ nindaaʼ xtañún ga̱jma̱a̱ xúgínʼ bi̱ niguiyaaʼ xtañún, ma̱ngaa phú magimbíin náa mbájndi dí ikháánʼ ga̱jma̱a̱ masngajmá ndrígáʼ náa ikhiin, ga̱jma̱a̱ ikhiin mbuyáá xúgíʼ ndrígáʼ. 38 “‹Ga̱jma̱a̱ mani rí matamíniiʼ xóo bi̱ nuni aʼkhá ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ xóo bi̱ nuradíin eʼwíínʼ, ga̱jma̱a̱ eʼdiaʼ magadíí numuu rí nakiʼníin kuyaaʼ wéñuʼ ga̱jma̱a̱ naxíñu̱u̱n. 39 Ga̱jma̱a̱ maniʼñáaʼ náa ñawúunʼ ikhiin, ga̱jma̱a̱ muni gámbáa altar ndrígáʼ, ga̱jma̱a̱ náa rí mitsídánʼ ndrígáʼ maguma gámbáa, ga̱jma̱a̱ ikhiin murawíi xtíñaaʼ ga̱jma̱a̱ magún kudúún xúgíʼ dí mitsaan ga̱jma̱a̱ muniñaaʼ tsudií tsaʼtsáánʼ mbá kayuʼ. 40 Ga̱jma̱a̱ maguwáʼ kudiin mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ xáʼndun guyáaʼ bi̱ muxnáʼ ga̱jma̱a̱ itsí ma̱ngaa muxiñáán ga̱jma̱a̱ espada ndrígu̱ún. 41 Ga̱jma̱a̱ mutsikha guʼwáaʼ ga̱jma̱a̱ makujmaa dí natani náa inuu mbaʼin gu̱ʼu̱; ga̱jma̱a̱ mani dí ní xanindxaʼ a̱ʼgu̱ bi̱ nagujuaminaʼ; ma̱ngaa ikháánʼ ní xátani numún itháan. 42 Ga̱jma̱a̱ ní xákiʼnún kayaʼ, ga̱jma̱a̱ ní xaxíyuʼ itháan; maguanúʼ wíí ga̱jma̱a̱ ní xákiʼnún itháanʼ›.
JULIO 17-23
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 18-20
“Índo̱ rí Jeobá naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n, nambúmuu”
(Ezequiel 18:19, 20) “‹Ga̱jma̱a̱ ikháanʼ nitha: “Ndíjkha jngó dí xayéʼga̱ nimbáa ada̱ rí nikiéʼkúun anu̱u̱ rá.” Rí xúgi̱ ga̱jma̱a̱ numuu ada̱, rí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ rí jmbu niʼni, xúgíʼ xtángoo ndrígóʼ niyexi̱i̱ ga̱jma̱a̱ nagíʼ naʼni má xúʼko̱. Ikha jngó maxtáa má xúʼko̱. 20 Xa̱bu̱ bi̱ gakudaminaʼ aʼkhá... ikhaa makhañúu. Mbáa ada̱ xayéʼga̱ nimbá ga̱jma̱a̱ numuu dí nikiéʼkúun anu̱u̱, ga̱jma̱a̱ mbáa xa̱bu̱ nikhi̱i̱ xayéʼga̱ nimbá ga̱jma̱a̱ numuu dí nikiéʼkúun ada̱. Bi̱ naʼni rí jmbu, dí májánʼ má gakáná, bi̱ naʼni dí ra̱májánʼ dí raʼkhí má gágíʼnuu.
w12-S 1/7 18 ¶2
Jeobá nagumuu xúgíʼ rí naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n
Ga̱jma̱a̱ numuu ezequiel, Jeobá niʼthí ndiéjunʼ gágíʼnuu Judá ga̱jma̱a̱ capital ndrígóo rí nindxu̱u̱ Jerusalén. Xuajin niniñaaʼ religión rí gajkhun ga̱jma̱a̱ nini wéñuʼ dí raʼkhí. Jeobá niʼtáriyaʼ rí babilonios muni gámbáa Jerusalén, mú ma̱ngaa niʼthí ndiéjunʼ guguaʼthi̱i̱n nda̱wa̱á: Rí mámbáa gaguma xpríguíí asndu káʼnii má rí niraʼwíi maʼni (versículo 19 ga̱jma̱a̱ 20).
(Ezequiel 18:21, 22) “‹Mú, á mu rí mbáa bi̱ naʼni dí ra̱májánʼ, á mu ikhaa gátanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n náa xúgíʼ aʼkhá dí niʼniʼ ga̱jma̱a̱ phú gajkhun nayéxi xtángoo ndrígóoʼ ma̱ngaa naʼni dí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ dí jmbu, ikhaa maxtáa má xúʼko̱. Xakháñuu. 22 Xúgíʼ dí ra̱májánʼ niʼni... ní xarmáʼáan a̱jkiu̱nʼ. Numuu rí niʼni dí jmbu ikhaa maxtáa má xúʼko̱›.
w12-S 1/7 18 ¶3-7
Jeobá nagumuu xúgíʼ rí naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n
Á mu mbáa xtáa raʼni dí ra̱májánʼ mú nariʼkuminaʼ, ndiéjunʼ gágíʼnuu xá. Náa versículo 21, Dios niʼthí: “Á mu rí mbáa bi̱ naʼni dí ra̱májánʼ, á mu ikhaa gátanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n náa xúgíʼ aʼkhá dí niʼniʼ ga̱jma̱a̱ phú gajkhun nayéxi xtángoo ndrígóoʼ ma̱ngaa naʼni dí kaʼyoo ga̱jma̱a̱ dí jmbu, ikhaa maxtáa má xúʼko̱. Xakháñuu”. Xó má eʼyáá, Jeobá ‹xtáa xawii mu maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n› bi̱ gajkhun natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n ga̱jma̱a̱ nánguá eʼni dí raʼkhí (Salmo 86:5).
Mú ndiéjunʼ erígá ga̱jma̱a̱ aʼkhá dí niʼni xá. Náa versículo 22 naʼthí xóó: “Xúgíʼ dí ra̱májánʼ niʼni... ní xarmáʼáan a̱jkiu̱nʼ”. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthún ajngáa “ní xarmáʼáan a̱jkiu̱nʼ” rá.
Mbáa teólogo, náa ajngáa hebreo dí náa Biblia naʼthí “marmáʼáan a̱jkia̱nʼ” ra̱ʼkhá i̱ndó nandoo gáʼthún marmáʼáan a̱jkia̱nʼ dí nirígá ginii, “ma̱ngaa nindxu̱u̱ rí matani mbájmbu: Ajngáa rí narmáʼáan a̱jkia̱nʼ kagujtuminaʼ ga̱jma̱a̱ rí matani”. Ikha jngó, “dí marmáʼáan a̱jkia̱nʼ” ma̱ngaa nandoo gaʼthí rí “matani”. Ikha jngó dí Jeobá xarmáʼáan a̱jkiu̱u̱n dí raʼkhí niʼni mbáa xa̱bu̱ dí natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n dí ni xáʼni nimbá náa ikhaa, mbáaʼ dí mata̱nga̱a̱ maʼthúu̱n dí raʼkhí niʼni o maxnúu castigo ga̱jma̱a̱ numuu dí raʼkhí niʼni.
Ajngáa rí naʼni maʼni a̱jkiu̱lú dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Ezequiel 18:21 ga̱jma̱a̱ 22 nasngájma asndu náa e̱jkha̱nú dí naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n Jeobá. Á mu Dios naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyoo mbáa xa̱bu̱ bi̱ natanga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n, nimbá miʼtsú xarmáʼáan a̱jkiu̱u̱n. Maʼni xóo dí naniñuuʼ tsudií xúgíʼ (Isaías 38:17). Naʼni jngudi̱i̱ ga̱jma̱a̱ naʼnii imbo̱ʼ dí nuxi̱ʼ (Hechos 3:19).
Xúgiáanʼ ndayúlú dí Dios maʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n kaʼyulú numuu rí ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá, nakiéʼkulu má xúʼko̱ (Romanos 3:23). Mú Jeobá nandoo mbuʼyáá dí ikhaa xtáa xawii maʼnii mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n á mu natangáanʼlu ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú. Ga̱jma̱a̱ índo̱ naʼni mba̱a̱ a̱jkiu̱u̱n, nagumuu, xóo muʼthá, nánguá maʼthí dí raʼkhí niʼni o maxnúlúʼ castigo ga̱jma̱a̱ dí raʼkhí niʼni nákha ginii. ¡Ra̱ʼkhá tháán naʼni a̱jkiu̱lú! Lá tsíyaaʼ ikháánʼ mataxuʼmá minaʼ náa Dios bi̱ ra̱ʼkha̱ tháán májánʼ a̱jkiu̱u̱n ráʼ.
(Ezequiel 18:23) “‹Lá nadxuʼ ikhúúnʼ índo̱ nakháñuu mbáa bi̱ naʼni dí raʼkhí ráʼ.›, eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ, ‹ga̱jma̱a̱ lá raʼkháa dí mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱u̱n náa kamba̱a̱ dí na̱jkha̱ mu maxtáa má xúʼko̱ xáʼ.›
(Ezequiel 18:32) “‹Numuu rí na̱nguá edxu̱ʼ índo̱ mbáa nakháñuu›, eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ. ‹Ikha jngó, gatangaánʼla mu makuwáanʼ má xúʼko̱›”.
w08-S 1/4 8 ¶4
Armagedón: Nindxu̱u̱ mbá guerra ndrígóo Dios dí maʼni gámbáa xúgíʼ guerra
Numuu rí Dios nindxu̱u̱ Juez, ma̱ndoo makuwáanʼ gajkhun dí xúgíʼ dí naʼthí mugíʼnin xa̱bu̱ bi̱ nuni dí ra̱májánʼ mani̱ndxu̱u̱ má xúʼko̱ jmbu. “Lá Juez ndrígóo xúgíʼ ku̱ba̱ʼ ma xáʼni dí jmbu ráʼ.”, niraxi Abrahán. Ga̱jma̱a̱ xó má ndiʼyoo ikhaa, Jeobá naʼni má xúʼko̱ dí jmbu (Génesis 18:25). Ma̱ngaa, náa Biblia naʼthúlúʼ dí Jeobá na̱nguá nigu̱u̱ dí makhañún xa̱bu̱ bi̱ nuni dí raʼkhí; i̱ndó nagudíin numuu rí nándáa imbo̱ʼ dí ma̱ndoo maʼni (Ezequiel 18:32; 2 Pedro 3:9).
w06-S 1/12 27 ¶11
Ndiéjunʼ eyoo gáʼthún dí maʼnda̱ʼ xtayáá xa̱bu̱ numbaaʼ ga̱jma̱a̱ rá.
11 Índo̱ nusngajmá dí nandulúʼ kuʼñúún xa̱bu̱ bi̱ tseni ñajuunʼ Dios, itháan májánʼ gaʼni dí mbuʼyaridáá Jeobá. Maski ajndu ikhaa tsínigu̱ʼ dí raʼkhí, naʼniún rí májánʼ xa̱bu̱ aʼkhá, índo̱ naxnún mbiʼi muniñaaʼ xúgíʼ dí ra̱májánʼ mu ma̱ndoo makuwa kámuu mbiʼi (Ezequiel 18:23). Ikhaa “nandoo rí xúgínʼ maguanu mata̱nga̱a̱ a̱jkiu̱ún” (2 Pedro 3:9). Nandoo rí “xa̱bu̱ makáwíin ga̱jma̱a̱ maguaʼdáá ku̱ma̱ rí gajkhun” (1 Timoteo 2:4). Ikha jngó, Jesús niʼthún xa̱bi̱i̱ dí mutaráʼa, musngáa ga̱jma̱a̱ “gusngún xa̱bu̱ bi̱ kuwa náa xúgíʼ xuajin” (Mateo 28:19, 20). Índo̱ nuyambáá ga̱jma̱a̱ ñajunʼ rígi̱, nusngajmá dí nandulúʼ kuʼyáá Dios ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ numbaaʼ gajmiúlú, mangiin bi̱ nakiʼníin kuyulúʼ.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 18:29) “‹Ga̱jma̱a̱ bi̱ kuwa náa goʼwóo Israel muthi: “Kambo̱o̱ Jeobá na̱nguá májánʼ”. Mú, oh goʼwóo Israel, lá kambo̱o̱ ikhúún na̱nguá májánʼ ráʼ. Lá raʼkháa kamba̱la ikháanʼ na̱nguá májánʼ ráʼ.›
w13-S 15/8 11 ¶9
Nditháan xákiʼnáanʼ ga̱jma̱a̱ Jeobá
9 Tséʼyáá xúgíʼ rí naʼni. Numuu rí na̱nguá ndiyáá xúgíʼ rí niʼni, israelitas bi̱ nikuwa nákha nixtáa Ezequiel nindxaʼwamíjná “kambo̱o̱ Jeobá na̱nguá májánʼ” (Ezeq. 18:29). Nindxu̱u̱ asndu xóo, rí ikhiin nindúún mani̱ndxu̱ún jueces ndrígóo Jeobá, rí ikhiin muxnáá ikha rí jmbu rí itháan mitsídánʼ ki xóo ikha ndrígóo ikhaa ga̱jma̱a̱ muni xóo ma eyáá ikhiin rí asndu tsíkruʼun xúgíʼ. Á mu rí nguáná na̱nguá ekruʼulú rí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Biblia o ndíjkha rí nagiʼnulú mbaʼa dí rígá náa kuwáanʼ, mbáa mundxaʼwamíjnálu rí “kambo̱o̱ Jeobá na̱nguá májánʼ”. (Job 35:2.)
(Ezequiel 20:49) Ga̱jma̱a̱ nigíʼdu̱u̱ nitha: “¡Ay, oh Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ! nuthi ga̱jma̱a̱ numuʼ: ‹Lá ra̱ʼkhá naʼthí ajngáa gakhi̱i̱ xáʼ.›”
w07-S 1/7 14 ¶3
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
20:1, 49. 20:1, 49. Rí nini bi̱ kuya̱ edxuu náa Israel nasngájma rí na̱nguá ninimbu̱ún ajngáa rí niʼthí Ezequiel. Nditháan xúʼni xóo ikhiin índo̱ nundrígú ikha ndrígóo Dios.
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 20:1-12) Rí xúgi̱, tsiguʼ juwanʼ, náa gu̱nʼ witsu, mbiʼi gu̱wa̱ʼ dí kaʼyoo gu̱nʼ, xa̱bu̱ guanii bi̱ kuwa náa Israel niguwaʼ mu muraxi̱i̱ Jeobá, ga̱jma̱a̱ nindrigi̱i̱n náa inuʼ ikhúúnʼ. 2 Ikhú ajngóo Jeobá ni̱ʼkha̱ náa ikhúúnʼ, ga̱jma̱a̱ niʼthí: 3 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, arathún xa̱bu̱ guanii bi̱ kuwa náa Israel, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marathu̱u̱n: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Lá ga̱jma̱a̱ numuu dí nandala muraxuʼ ikha jngó dí naguwaʼla náa ikhúúnʼ ráʼ. ‹Asndu xó má xtáá ndayá, gajkhun dí xaniʼñáminaʼ dí murajxuʼ ikháanʼla›, eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ”›. 4 “Xtaa xawii marathu̱u̱n dí raʼkhí nini xáʼ. Oh a̱ʼdióo xa̱biya̱, xtaa xawii marathu̱u̱n dí raʼkhí nini xáʼ. Atani mbuyáá xúgíʼ dí xkawiʼ nini xiʼñúnʼ. 5 Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marathu̱u̱n: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Mbiʼi rí niraʼwíi Israel, ma̱ngaa nikuxi ñawúunʼ mu maxna̱ ajngóoʼ náa bi̱ maguwáʼ náa goʼwóo Jacob ga̱jma̱a̱ rí mani dí muniʼniúnʼ ikhiin náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Egipto. Xúʼko̱, nikuxi ñawúunʼ ga̱jma̱a̱ nixná ajngóo náa ikhiin, ma̱ngaa nitha: ‹Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála›. 6 Mbiʼi rúʼko̱ nikuxi ñawúunʼ mu maxna̱ ajngóoʼ náa ikhiin mu magúwíin náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Egipto mu maʼgá kagui̱i̱n náa ku̱ba̱ʼ dí ikhúúnʼ má niyama mu maxnu̱u̱n, náa rígá wéñuʼ yáʼdú ga̱jma̱a̱ yáaʼ. Nindxu̱u̱ dí itháan nagui̱i̱ náa xúgíʼ ku̱ba̱ʼ. 7 Ga̱jma̱a̱ ninújngoʼ rathu̱u̱n: ‹Gudaʼla, mámbáa dí ikháanʼ, xúgíʼ dí xkawiʼ eya̱a̱la, ni xúni̱ gachímíjnála ga̱jma̱a̱ xándú bi̱ nda̱a̱ numún bi̱ kuwa náa Egipto. Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála›. 8 “‹“Ga̱jma̱a̱ ikhiin túnimbu̱ún kuyoʼ, ga̱jma̱a̱ túdxuun dí ni̱thu̱u̱n. Nimbáa dí ikhiin na̱nguá nidaʼ dí xkawiʼ, ga̱jma̱a̱ xándú bi̱ nda̱a̱ numún ndrígóo Egipto na̱nguá niniñuunʼ, ikha jngó nikuʼdáminaʼ makiʼnún ka̱ñu̱u̱n, ga̱jma̱a̱ makiʼnún ka̱ñu̱u̱n náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Egipto. 9 Nini ga̱jma̱a̱ numuu mbiʼyuuʼ mu xáguma gachúu náa inún xa̱bu̱ xuajen bi̱ náa kuwa, numuu rí nisngajmáminaʼ náa ikhiin índo̱ nigúwíin náa Egipto. 10 Ikha jngó niguwíin náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Egipto ga̱jma̱a̱ ni̱jkhá kagui̱i̱n náa ku̱ba̱ʼ mixooʼ. 11 “‹“Ga̱jma̱a̱ ni̱xnu̱u̱ xtángoo ndrígóoʼ; ga̱jma̱a̱ ikha dí jmbu ndrígóʼ nini mbuyáá, mu xa̱bu̱ bi̱ gaʼnimbánuu maxtáa má xúʼko̱. 12 Ma̱ngaa sábados ndrígóo ni̱xnu̱u̱, mu maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ mbá tsinaʼ náa ikhúúnʼ ga̱jma̱a̱ náa ikhiin, mu mbuyáá dí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá bi̱ naʼni kaʼwi̱i̱n.
JULIO 24-30
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 21-23
“Kaʼyoo maʼtáñajunʼ bi̱ gíʼdoo xúgíʼ awan”
(Ezequiel 21:25) “Ga̱jma̱a̱ ikháánʼ, bi̱ naʼni dí raʼkhí kayuʼ bi̱ kayá edxuu náa Israel, na̱ʼkha̱ rajngiyuu mbiʼi dí matamíniiʼ.
w07-S 1/7 13 ¶11
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
Náa juwan tsiguʼ rí ni̱jkha̱ kiʼdiin, nákha 611 tsiguʼ ginii, bi̱ kuya̱ edxuu náa Israel naguwaʼ náa Ezequiel mu ‹maraxu̱u̱ Jeobá›. Nudxawíín rí mbayuuʼ mbiʼi bi̱ Israel na̱nguá ninimbu̱ún ga̱jma̱a̱ rí ‹Jeobá mariyaʼ espada ndrígóo› náa ikhiin (Ezequiel 20:1; 21:3). Jeobá naʼthúu̱n bi̱ phú kayá edxuu náa Israel, rey Sedequías, ajngá rígi̱: “Atrígúu xtíin rí gíwanʼ edxa̱a̱ʼ, ga̱jma̱a̱ atrígúu corona. Ní xáʼni xóo nákha ginii. Ataxúxi̱ bi̱ xtáa mijmbaʼ, ga̱jma̱a̱ atríguíi mijmbaʼ bi̱ xtáa náa mitsídánʼ. Mani gámbáa, mani gámbáa, mani gámbáa. Rígi̱ xáʼga̱nú magiʼdoo nimbáa asndu índo̱ gáʼkha̱ bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ, ga̱jma̱a̱ ikhaa gíʼmaa rí maxnu̱u̱ rígi̱” (Ezequiel 21:26, 27).
(Ezequiel 21:26) Rígi̱ rí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹Atrígúu xtíin rí gíwanʼ edxa̱a̱ʼ, ga̱jma̱a̱ atrígúu corona. Ní xáʼni xóo nákha ginii. Ataxúxi̱ bi̱ xtáa mijmbaʼ, ga̱jma̱a̱ atríguíi mijmbaʼ bi̱ xtáa náa mitsídánʼ.
w11-S 15/8 9 ¶6
Nuraʼthiin Mesías
6 Ma̱ʼkha̱ náa tribu ndrígóo Judá. Índo̱ inu makhañúu, Jacob niʼni tsajkurámiinʼ e̱ji̱i̱n. Mbá dí ikhaa niʼtáriyaʼ: “Xáʼni tsinguunʼ Cetro náa Judá, ni bastón ndrígóo comandante náa rajkúu, asndu índo̱ ga̱ʼkha̱ Siló; ga̱jma̱a̱ náa ikhaa kaʼyoo dí munimbu̱ún xúgíʼ xuajen” (Gén. 49:10). Xó má ndiyáá mbaʼin judíos bi̱ nunigajmaa, ajngáa rígi̱ niʼthí ga̱jma̱a̱ numuu Mesías. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthún cetro ga̱jma̱a̱ bastón ndrígóo comandante rá. Rí kaʼyoo maʼtáñajunʼ xóo rey ga̱jma̱a̱ tsiakii dí gíʼdoo mu maʼtáñajunʼ. Rí kiʼtáriyaʼ nasngájma, rí xúgínʼ reyes maguwáʼ náa tribu ndrígóo Judá, xó má nirígá índo̱ David nigíʼdu̱u̱ niʼtáñajunʼ. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n ajngáa Siló rá. “Ikhaa bi̱ Ndrígóo” o “Ikhaa bi̱ Kaʼyoo”. Siló ma̱ʼkha̱ náa e̱ji̱i̱n reyes ndrígóo Judá bi̱ maʼtáñajunʼ kámuu mbiʼi. Mbá rí nambáyulúʼ mbuʼyáá tsáa ñajunʼ, nidxuu rí Dios niʼthúu̱n Sedequías, bi̱ ninindxu̱u̱ iwáá rey náa Jerusalén. Niʼthúu̱n dí ma̱ʼkha̱ mbáa bi̱ kaʼyoo magiʼi náa xílí rí maʼtáñajunʼ, ga̱jma̱a̱ rí ikhaa maxnúu (Eze. 21:26, 27). Nda̱wa̱á rí Sedequías, mbawíí bi̱ na̱ʼkha̱ náa David bi̱ nijuiʼthá dí magruigú rí maʼtáñajunʼ nindxu̱u̱ Jesús. Xúʼko̱ má nirígá, nguáthá gu̱nʼ nákha xóo tsextháa, ángel Gabriel niʼthúu̱n María: ‹Jeobá Dios maxnúu xílí dí maʼtáñajunʼ ndrígóo David bi̱ nindxu̱u̱ anu̱u̱, ga̱jma̱a̱ maʼtáñajunʼ náa goʼwóoʼ Jacob asndu kámuu, ga̱jma̱a̱ Reino ndrígóo xatumu› (Luc. 1:32, 33). Nakujmaa kaʼwu dí Siló nindxu̱u̱ Jesús, bi̱ na̱ʼkha̱ náa tribu ndrígóo Judá bi̱ na̱ʼkha̱ náa David (Mat. 1:1-3, 6; Luc. 3:23, 31-34).
(Ezequiel 21:27) Mani gámbáa, mani gámbáa, mani gámbáa. Rígi̱ xáʼga̱nú magiʼdoo nimbáa asndu índo̱ gáʼkha̱ bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ, ga̱jma̱a̱ ikhaa gíʼmaa rí maxnu̱u̱ rígi̱›.
w14-S 15/10 10 ¶14
Araʼdáá káxi̱ fe náa Reino
14 Nuʼthálú ga̱jma̱a̱ numuu rí nimbánuu ga̱jma̱a̱ David (atraxnuu 2 Samuel 7:12, 16). Ga̱jma̱a̱ numuu rí nimbánuu rúʼko̱, Jeobá niʼthúu̱n rey buʼko̱ bi̱ na̱ʼkha̱ náa Israel rí Mesías ma̱ʼkha̱ náa ikha (Luc. 1:30-33). Xúʼko̱ nasngájma kaʼwu náa ga̱ʼkha̱ bi̱ mani̱ndxu̱u̱ rey. Niʼni rí mbáa bi̱ na̱ʼkha̱ náa David magiʼdoo xílí rí maʼtáñajunʼ náa Reino mesiánico (Ezeq. 21:25-27). Ga̱jma̱a̱ numuu Jesús, rí niʼtáñajunʼ David ‹mbajyúuʼ asndu kámuu mbiʼi›. Rúʼko̱ nirígá, ‹bi̱ na̱ʼkha̱ náa ikhaa maxtáa asndu kámuu mbiʼi, ga̱jma̱a̱ xílí ndrígóo mbajyúuʼ xó má a̱jkha̱ʼ› (Sal. 89:34-37). Índo̱ gáʼthá ñajunʼ Mesías nditháan xarigá dí ra̱májánʼ, ga̱jma̱a̱ xúgíʼ rí gaʼni mbajyúuʼ kámuu mbiʼi.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 21:3) Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marathu̱u̱n xa̱bu̱ Israel: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá: “¡Atayáá!, na̱jkhá náa ikháánʼ, maríyaaʼ espada ndrígóoʼ náa xtóo ga̱jma̱a̱ mani gámbíin náa xtaa bi̱ jmbii ga̱jma̱a̱ bi̱ ra̱májánʼ.
w07-S 1/7 14 ¶1
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
21:3. Ndiéjunʼ nindxu̱u̱ “espada” dí Jeobá naríyaʼ rá. “Espada” dí Jeobá najmuu nindxu̱u̱ Nabucodonosor, rey ndrígóo Babilonia, gajmíi̱nʼ soldado ndrígóo mu maʼnimbánuu dí niʼthí maʼni ga̱jma̱a̱ numuu Jerusalén ma̱ngaa Judá. Ma̱ngaa ma̱ndoo mani̱ndxu̱ún bi̱ kuwa náa xuajñu Dios dí rígá mekhuíí bi̱ guaʼdáá tsiakii.
(Ezequiel 23:49) Ga̱jma̱a̱ ikhiin muni rí matamíniiʼ ga̱jma̱a̱ numuu dí nixuʼdámíjná aʼkhá, ma̱ngaa ga̱jma̱a̱ numún xándú bi̱ nda̱a̱ dí e̱jmi̱i̱n; mu muguánu mbuyáá dí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ›”.
w07-S 1/7 14 ¶6
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
23:5-49. Rí nimbáxuun gajmíi̱n eʼwíínʼ xa̱bu̱ ñajunʼ niʼni rí Israel ga̱jma̱a̱ Judá muni xóo má eni ikhiin. Gíʼmaa muñewumíjna rí xambáxulú gajmiúlú xa̱bu̱ numbaaʼ rígi̱ bi̱ muni rí makáwabaaʼ fe ndrígúlú (Santiago 4:4).
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 21:1-13) Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ xóó: 2 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, atani inaʼ náa Jerusalén, ga̱jma̱a̱ arathá ajngáa dí raʼkhí ga̱jma̱a̱ numuu náa rígá dí mikaʼwu, ma̱ngaa aratáriyaʼ ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ba̱ʼ ndrígóo Israel. 3 Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marathu̱u̱n bi̱ kuwa náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Israel: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá: “¡Atayáá!, na̱jkhá náa ikháánʼ, ga̱jma̱a̱ phú gajkhun maríyaaʼ espada ndrígóʼ náa xtóo ga̱jma̱a̱ mani gámbáa náa xtáa bi̱ jmbii ga̱jma̱a̱ bi̱ ra̱májánʼ. 4 Mu mani gámbáa náa ikháánʼ bi̱ jmbii ga̱jma̱a̱ bi̱ ra̱májánʼ, ikha jngó espada ndrígóʼ magajnúu náa xtóo mu magudíin xúgínʼ bi̱ kuwa náa sur ga̱jma̱a̱ náa norte. 5 Ga̱jma̱a̱ xúgínʼ muguánu mbuyáá dí ikhúúnʼ mínuunʼ, Jeobá, niriyaʼ espada náa xtóo. Ní xátanga̱a̱ tsudií”›. 6 “Mu ikháánʼ, oh a̱ʼdióo xa̱biya̱, atsína índo̱ naguáʼan, atsína índo̱ xtaa gíná wéñuʼ náa inún ikhiin. 7 Mú, á mu rí ikhiin nutha̱nʼ: ‹Náa numuu rí natatsina rá.›, gíʼmaa marathu̱nʼ: ‹Ga̱jma̱a̱ numuu mbá ajngáa›. Numuu rí phú gajkhun ma̱ʼkha̱, ga̱jma̱a̱ maʼni chíʼgíʼ a̱jkiu̱ún numuu rí mamiñún ga̱jma̱a̱ maʼni wabaʼ ñawúunʼ ga̱jma̱a̱ xúgínʼ mamiñún wéñuʼ ma̱ngaa magajtaa iyaʼ náa ragómiu̱ún. ‹¡Atayáá! Phú gajkhun dí ma̱ʼkha̱ ga̱jma̱a̱ mambanúu›, eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ.” 8 Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ xóó: 9 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, aratáriyaʼ, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marata̱: ‹Rígi̱ dí niʼthí Jeobá: “Arathá: ‹¡Mbá espada, mbá espada! Niriyaaʼ rawunʼ, ga̱jma̱a̱ ninu̱u̱. 10 Numuu rí magajnúu awan rí marujturígú aphúún ikha jngó niríyaaʼ rawunʼ; mu maʼni xngiyaʼ ikha jngó ninu̱u̱›”›”. “Lá maʼdxuxu ráʼ.” “‹Lá naʼni gaʼduunʼ cetro ndrígóo minaʼ a̱ʼdióoʼ, xó má eʼni ga̱jma̱a̱ xúgíʼ ixi̱ xáʼ. 11 “‹Ga̱jma̱a̱ mbáa naxná mu miʼnu̱u̱, mu maʼni gua̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ ñawúunʼ. Rígi̱... mbá espada dí nigájna̱a̱ rawuunʼ, ga̱jma̱a̱ rígi̱... rígi̱ nijuiʼnu̱u̱ má, mu mixnáá mbáa bi̱ nagudíin xa̱bu̱. 12 “Atatsaʼwá ga̱jma̱a̱ atatsaʼwá gíná, oh a̱ʼdióo xa̱biya̱, numuu rí ikhaa ni̱ʼkha̱ náa xuajñuʼ; xtáa náa xúgínʼ bi̱ kuya̱ edxu̱u̱ náa Israel. Bi̱ nuradíin ga̱jma̱a̱ espada kuwa náa majñu̱ʼ xuajñuʼ. Ikha jngó, atraxnúún mu mumi̱ni̱ʼ. 13 Numuu rí niguma gámbáa, ndiéjunʼ garigá á mu naʼni gaʼduunʼ cetro xá. Ikhaa ni xáxtáa itháan,› eʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ.
JULIO 31-AGOSTO 6
GÍʼDOO NUMUU RÍ NA̱ʼKHA̱ NÁA BIBLIA | EZEQUIEL 24-27
“Mbá rí nijuiʼtáriyaʼ numuu Tiro naʼni gujkhuʼ fe ndrígúlú náa Ajngá rawunʼ Jeobá”
(Ezequiel 26:3, 4) Ikha jngó rígi̱ rí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹Gi̱jyooʼ na̱jkhá náa ikháánʼ, oh Tiro, ga̱jma̱a̱ mani rí matsimuu náa ikháánʼ mbaʼa xuajen, xó má lamáa naʼni matuxu̱u̱ olas ndrígóo. 4 Ga̱jma̱a̱ maguma gámbáa xtátsí ndrígóo Tiro ma̱ngaa mani gámbáa náa nundrámii bi̱ nuyama, maguwíi yujndaʼ ndrígóo ma̱ngaa mani xóo pátsí dí mitsaʼtsaʼ›.
si-S 133 ¶4
Libro bíblico número 26: Ezequiel
4 Nasngájma mbájmbu xóo nimbánuu rí niʼtáriyaʼ Ezequiel ga̱jma̱a̱ numuu xuajen dí rígá mijngii, xóo Tiro, Egipto ga̱jma̱a̱ Edom. Mbá xkri̱da, Ezequiel niʼtáriyaʼ dí Tiro maguma gámbáa, ga̱jma̱a̱ rígi̱ nimbánuu chíʼgíʼ índo̱ Nabucodonosor nito̱ʼo̱o̱ náa xuajen nda̱wa̱á dí niruguamáʼáanʼ mbá 13 tsiguʼ. (Eze. 26:2-21.) Nákha ikhú taguma gámbáa mbá kayuʼ Tiro. Mú, Jeobá niʼthí rí xuajen maguma gámbáa mbá kayuʼ. Dios niʼtáriyaʼ rígi̱ náa Ezequiel: “Maguwíi yujndaʼ ndrígóo ma̱ngaa mani xóo pátsí dí nixtiʼyuu. [...] Itsí ndrígáʼ ga̱jma̱a̱ ixi̱ ma̱ngaa yujndaʼ ndrígáʼ muxidíí náa tapo̱o̱ iyaʼ” (26:4, 12). Xúgíʼ rígi̱ nimbánuu itháanʼ rí 250 tsiguʼ nda̱wa̱á, índo̱ Alejandro Magno nito̱ʼo̱o̱ náa Tiro xuajen dí rígá náa tapo̱o̱ iyaʼ. Soldados ndrígóo Alejandro niruwa̱a̱ xúgíʼ rí nimigu náa xuajen dí niguámbáa, ga̱jma̱a̱ nidriyaʼ náa lamáa ma̱ngaa nini mbá puente dí mitsídánʼ dí gíʼdoo 800 metros (media milla) rí nijkhanú asndu náa xuajen dí rígá náa tapo̱o̱ lamáa. Ikhú ga̱jma̱a̱ dí naruguamáʼáan, soldados nitsimún náa xtátsí dí gíʼdoo 46 metros (150 pies) dí mitsídánʼ ga̱jma̱a̱ nini gámbáa xuajen nákha 332 ts.g. mbaʼin wéñuʼ nikháñun, ga̱jma̱a̱ mbaʼin wéñuʼ nixtangujui̱i̱n xóo ñumbáá. Xó má niʼtáriyaʼ Ezequiel, Tiro ni̱jkhánú ninindxu̱u̱ ‹Mbá itsí mitsaʼtsaʼ ga̱jma̱a̱ náa nunigojndooʼ amaʼ dí nurawíin ga̱jma̱a̱ e̱gi̱ʼ› (26:14). Náa imbo̱ʼ nijniun Ku̱ba̱ʼ dí Jeobá niʼthí maxná, bi̱ edomitas, bi̱ nini dí raʼkhí kayuʼ mangiin niguma gámbíin, mu mambanúu dí niʼtáriyaʼ Ezequiel (25:12, 13; 35:2-9). Ma̱ngaa rí niʼtáriyaʼ Ezequiel dí maguma gámbáa Jerusalén ga̱jma̱a̱ rí magumaa mbu̱júu̱ ma̱ngaa nimbánuu mbájmbu (17:12-21; 36:7-14).
(Ezequiel 26:7-11) “Numuu dí rígi̱ niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹Atayáá, na̱jkhá ka̱ya̱a̱ náa Tiro Nabucodorosor, rey ndrígóo Babilonia, asndu náa norte, mbáa rey ndrígu̱ún reyes, gajmíi̱n wáyú ga̱jma̱a̱ carros bi̱ na̱jkha̱ gajmíi̱n guerra ma̱ngaa soldados bi̱ nudramiuunʼ wáyú ga̱jma̱a̱ mbá nguáthi̱i̱n xa̱bu̱, asndu mbá xuajen náa kuwa mbaʼin. 8 Maʼni gámbíin xa̱bu̱ xuajñanʼ ga̱jma̱a̱ espada náa xaná, maʼni mbá xtátsí náa ikháánʼ ga̱jma̱a̱ mbaʼa rí maruguamáʼáan ga̱jma̱a̱ makuxi escudo mba̱a̱ ga̱jma̱á ni̱ndxa̱ʼ; 9 ga̱jma̱a̱ máquina dí naʼni gámbáa ma̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ náa xtátsí ndrígáʼ, ga̱jma̱a̱ náa nundramiinʼ bi̱ nuyama muni gámbáa ga̱jma̱a̱ espada ndrígu̱ún. 10 Numuu rí mbaʼin wáyú ndrígu̱ún nagún, mundawanʼ yujndaʼ. Ga̱jma̱a̱ numuu dí nawáán rí naguwáʼ soldados bi̱ nudramiun wáyú ga̱jma̱a̱ rueda ndrígóo ma̱ngaa carro dí nuni ga̱jma̱a̱ guerra ikha jngó xtátsí ndrígá maʼba̱a̱n, índo̱ ikhaa gáto̱ʼo̱o̱ náa xkrugua ndrígáʼ, xóo eni xa̱bu̱ bi̱ nuni kuʼwáʼ náa mbá xuajen dí nimigu xtátsí. 11 Ga̱jma̱a̱ casco ndrígu̱ún wáyú maʼni gachúu xúgíʼ calle ndrígáʼ. Muradíin xa̱bu̱ xuajñanʼ ga̱jma̱a̱ espada, ga̱jma̱a̱ majngutigu náa ku̱ba̱ʼ columnas ndrígáʼ rí gíʼdoo tsiakii.
ce-S 216 ¶3
Lá phú gajkhun dí Biblia na̱ʼkha̱ náa Dios rá.
3 Tiro ninindxu̱u̱ mbá xuajen dí nigiʼdoo numuu náa naguáʼnu barco dí nirígá náa Fenicia bi̱ niniu̱u̱n dí ra̱májánʼ xa̱bu̱ Israel, bi̱ nduyamajkuíí Jeobá bi̱ nikuwa náa mijngii xuajen Tiro. Itháan rí 250 tsiguʼ kidíiʼ Jeobá niʼthúunʼ gaʼyee Ezequiel dí maʼni gámbáa mbá kayuʼ Tiro. Jeobá niʼthí: “Mani rí matsimuu náa ikháánʼ mbaʼa xuajen [...] Ga̱jma̱a̱ maguma gámbáa xtátsí ndrígóo Tiro ma̱ngaa mani gámbáa náa nundrámii bi̱ nuyama, maguwíi yujndaʼ ndrígóo ma̱ngaa mani xóo pátsí dí mitsaʼtsaʼ. Maʼga̱nú mani̱ndxu̱u̱ náa nunigojndooʼ amaʼ dí nurawíin ga̱jma̱a̱ e̱gi̱ʼ náa tapo̱o̱ lamáa.” Ezequiel ma̱ngaa niʼthí wapháá ndiéjunʼ mbiʼyuu timbá xuajen dí maruguamáʼáan Tiro, ga̱jma̱a̱ bi̱ kayá edxuu náa xuajen rúʼko̱: “Na̱jkhá ka̱ya̱a̱ náa Tiro Nabucodorosor, rey ndrígóo Babilonia”. (Ezequiel 26:3-5, 7.)
(Ezequiel 26: 4) Ga̱jma̱a̱ maguma gámbáa xtátsí ndrígóo Tiro ma̱ngaa mani gámbáa náa nundrámii bi̱ nuyama, maguwíi yujndaʼ ndrígóo ma̱ngaa mani xóo pátsí dí mitsaʼtsaʼ›.
(Ezequiel 26:12) Ikhiin murawíi dí guáʼdáála, ma̱ngaa xúgíʼ rí natagujua̱, ga̱jma̱a̱ muni gámbáa xtátsí ndrígáʼ, ma̱ngaa muni gámbáa guʼwáaʼ rí nanigua̱ʼ wéñuʼ. Itsí ndrígáʼ ga̱jma̱a̱ ixi̱ ma̱ngaa yujndaʼ ndrígáʼ muxidíí náa tapo̱o̱ iyaʼ›.
it-1-S 83
Alejandro
Nda̱wa̱á dí niʼngo̱o̱ a̱jma̱ nutu nixmínaʼ gajmíi̱n soldados ndrígikhaa bi̱ óo Persia (timbá náa mijngii mañu Gránico raga̱jma̱ náa xkua̱ ndrígóo Isos, náa mbaʼin wéñuʼ soldado persa, nuthi dí ninindxu̱ún mbá tikhu millón soldados, nigañún), Alejandro tagajnuu raxkúún bi̱ persas, rí phú nindoo maʼni gámbáa xuajen Tiro. Mbayuuʼ tsiguʼ kidíiʼ nijuiʼthá dí xtátsí, torre ga̱jma̱a̱ guʼwá dí rígá náa Tiro maguma gámbáa ga̱jma̱a̱ magadíí náa lamáa. (Eze 26:4, 12.) Nakujmaa dí Alejandro nijmuu dí nijmiguu náa xuajen, dí rígá náa i̱mba̱ ridoo iyaʼ rí mbayuuʼ tsiguʼ kidíiʼ niʼni gámbáa Nabucodonosor, ga̱jma̱a̱ nijmuu mu maʼni mbá puente dí 800 m. dí mbaaʼ asndu na̱jkha̱nú náa gíwanʼ Tiro. Rí niguma puente ma̱ngaa máquina dí nuxmíjná ga̱jma̱a̱ niʼni gámbáa xuajen rúʼko̱ nákha julio tsiguʼ 332 ts.g.
Guʼyááʼ rí gíʼdoo numuu
(Ezequiel 24:6) “Ikha jngó rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹¡Phú gíná nindxu̱u̱ xuajen dí nuradíin eʼwíínʼ, daan dí ma̱ja̱nʼ rawunʼ, dí ni̱ʼkha̱ skamuu, ga̱jma̱a̱ na̱nguá nigajtaa skamuu! Atríyaaʼ mámbá chíʼgíʼ náa ikhaa; ragíʼmaa muriyala suerte náa ikhaa.
(Ezequiel 24:12) ¡Xkujndu! Niʼni rí makánajkoo mbáa, mú na̱nguá gajtaa skamuu dí rígá náa ikhaa. ¡Gudaʼlá náa aguʼ ga̱jma̱a̱ skamuu!›.
w07-S 1/7 14 ¶2
Rí itháan nagajnuriyoo náa libro ndrígóo Ezequiel (parte 1)
24:6-14. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthún rí na̱ʼkha̱ skamuu daanʼ rá. Jerusalén rí nixtuguamáʼáan naʼni mbríguu ga̱jma̱a̱ mbá daanʼ dí ma̱ja̱nʼ rawunʼ. Rí ni̱ʼkha̱ skamuu nandoʼ gáʼthúnʼ dí ra̱ʼkhá tháán xkawiʼ rígá náa xuajen: Rí mitsaga wéñuʼ, rí nubúunʼ gajmiún eʼwíínʼ ga̱jma̱a̱ rí nuxidíí eʼdi. Ra̱ʼkhá tháán mixkawiʼ rí maski asndu narajkuáaʼ náa xámbúʼ dí mijkha wéñuʼ na̱nguá gajtha̱a̱ náa rí ni̱ʼkha̱ skamuu.
(Ezequiel 24:16, 17) “A̱ʼdióo xa̱biya̱, atayáá, marigu kaʼyáʼ dí nandaʼ xtayáá wéñuʼ, ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa maraxna̱a̱ tsoxtaʼ, ni má ragíʼmaa matambiyaʼ ni ragíʼmaa magajnúu iyooʼ idaʼ. 17 Atatsina ga̱jma̱a̱ xáratha̱ nimbá ajngáa. Xáraxtaa gíná ga̱jma̱a̱ numún bi̱ nikháñun. Atagrígu xtíin edxa̱ʼ, ga̱jma̱a̱ atajngráʼaʼ chádaʼ. Ga̱jma̱a̱ ragíʼmaa matruguáá stawanʼ, ga̱jma̱a̱ pan ndrígu̱ún xa̱bu̱ ragíʼmaa miʼtsu”.
w88-S 15/9 21 ¶24
¡Jeobá naríyaʼ espada!
24 Nda̱wa̱á, Ezequiel ndiyóoʼ maʼni dí nimbáa tséʼni. (Atraxnuu Ezequiel 24:15-18.) Náa numuu dí gaʼyee xasngájma dí nagáwiinʼ a̱jkiu̱u̱n índo̱ gakháñuu a̱ʼgiu̱u̱ rá. Mu masngájma dí bi̱ judíos maguanu tsiánguá índo̱ guyáá dí maguma gámbáa Jerusalén, xa̱bu̱ bi̱ kuwa ikhí ga̱jma̱a̱ náa templo. Ezequiel niʼthí má ndiéjunʼ garigá ga̱jma̱a̱ xátanga̱a̱ maʼthí ajngóo Dios asndu índo̱ gajuiʼtháán dí maguma gámbáa Jerusalén. Xúʼko̱ má kayuʼ, bi̱ cristiandad ga̱jma̱a̱ xa̱bu̱ ede̱ bi̱ a̱jma̱ inún maguanún tsiánguá índo̱ gaʼkhanú mbiʼi rí maguma gámbíin. Ga̱jma̱a̱ nda̱wa̱á rí gagiʼduu “majphú mba̱a̱ gaʼkhu”, índo̱ bi̱ kaxtaʼwíin guthi rí ni̱ʼkha̱nú mbiʼi dí makhañún. (Mateo 24:21.) Mú índo̱ espada ndrígóo Dios ga̱ʼkha̱ náa cristiandad, xa̱bu̱ ede̱, ikhiin bi̱ naguanún tsiánguá, ga̱jma̱a̱ iʼwíínʼ xa̱bu̱ ‹muguánu mbuyáá dí ikhaa nindxu̱u̱ Jeobá›. (Ezequiel 24:19-27.)
Migixnuu Biblia
(Ezequiel 25:1-11) Ga̱jma̱a̱ Ajngá rawunʼ Jeobá niʼthúunʼ xóó: 2 “A̱ʼdióo xa̱biya̱, atani inaʼ náa e̱ji̱i̱n Ammón ga̱jma̱a̱ aratariyaʼ ga̱jma̱a̱ numún. 3 Ga̱jma̱a̱ gíʼmaa maratha ga̱jma̱a̱ numún e̱ji̱i̱n Ammón: ‹Atadxawíín ajngóo Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ. Rígi̱ rí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: “Ga̱jma̱a̱ numuu dí niratá ¡Ajá!, ga̱jma̱a̱ numuu templo ndrígóʼ, numuu rí nini gachíí, ga̱jma̱a̱ náa ku̱ba̱ʼ ndrígóo Israel, numuu rí niguámbáa, ma̱ngaa numuu guʼwá ndrígóo Judá, numuu rí ni̱jkha̱ kiʼdiin i̱mba̱ níʼkhá, 4 ikha jngó gi̱jyooʼ na̱jkhá náa ikháánʼ mu maxna̱ʼ náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ dí maraʼdáá, ga̱jma̱a̱ muni náa ikháánʼ campamentos ndrígu̱ún dí gíʼdoo xtátsí ga̱jma̱a̱ muni tabernáculo ndrígu̱ún náa ikháánʼ. Ikhiin mu̱phu̱ xndú ndrígáʼ, ga̱jma̱a̱ ikhiin muwa̱a̱n yaʼdú ndrígáʼ. 5 Ga̱jma̱a̱ mani rí náa Rabá muphiʼtsu camello ga̱jma̱a̱ náa mbu̱ya̱a̱ xu̱únʼ mugu̱ ndrígu̱ún e̱ji̱i̱n Ammón; ga̱jma̱a̱ ikháanʼ muguanula mbu̱ya̱a̱ dí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá”›”. 6 “Numuu rí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹Ga̱jma̱a̱ numuu dí nitaxúba̱a̱ ñawáanʼ ma̱ngaa rí nitajngupraʼa ma̱ngaa nitatsíjma má xúʼko̱ ga̱jma̱a̱ numuu ku̱ba̱ʼ ndrígóo Israel, 7 ikha jngó dí gi̱jyooʼ xtáá; nikruíyaʼ ñawúunʼ náa ikháánʼ, ga̱jma̱a̱ phú gajkhun dí maxnáaʼ xóo dí matrawíi náa xuajen; ga̱jma̱a̱ phú gajkhun mani gámbáanʼ náa xuajen ga̱jma̱a̱ náa xuajen mba̱ʼu̱. Mani gámbáanʼ, midxu̱ʼnúʼ ma̱ta̱ya̱a̱ dí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá›. 8 “Rígi̱ dí niʼthí Jeobá Tátá bi̱ kaʼyoo maʼtáñajunʼ xúgíʼ numbaaʼ: ‹Ga̱jma̱a̱ numuu dí Moab ga̱jma̱a̱ Seír nithi: “¡Atayáá! Goʼwóo Judá nindxu̱u̱ xó má i̱ʼwáʼ xuajen”, 9 ikha jngó gi̱jyooʼ na̱jkhá mu mambáʼtoo níjniúu Moab náa xuajen, náa xuajen ndrígóo asndu náa nawa̱a̱ mbayuuʼ, rí mitsaan ndrígóo ku̱ba̱ʼ, Bet-jesimot, Baal-meón, asndu náa Quiryataim, 10 asndu e̱ji̱i̱n Ammón maxnu̱u̱ bi̱ kuwa náa nagájnuu a̱jkha̱ʼ; mu i̱ʼwáʼ xuajen xarmáʼáan a̱jkiu̱ún kuñún Amonitas. 11 Ga̱jma̱a̱ náa Moab ma̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ gamiéjunʼ ga̱jma̱a̱ numuu raʼkhí dí nini; ga̱jma̱a̱ maguanu mbuyáá dí ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá.