Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • be lisaun 24 p. 160-p. 165 par. 1
  • Hili liafuan sira ho didiʼak

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Hili liafuan sira ho didiʼak
  • Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
  • Informasaun seluk neʼebé hanesan
  • Uza nanál nia kbiit iha dalan neʼebé diʼak
    Livru Haklaken fó sai Maromak Jeová nia Ukun—2015
  • “Koʼalia deʼit liafuan neʼebé diʼak atu hametin” malu
    “Hela Nafatin iha Maromak nia Domin”
  • Koʼalia hodi la sidi
    Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
  • Koʼalia “buat neʼebé diʼak atu hametin ema seluk”
    Oinsá atu Hela iha Maromak nia Domin
Haree barak liután
Aprende husi Eskola Serbisu Kristaun nian
be lisaun 24 p. 160-p. 165 par. 1

LISAUN 24

Hili liafuan sira ho didiʼak

Saida mak ita presiza halo?

Uza liafuan sira neʼebé hatudu respeitu no laran-diʼak, fasil atu komprende, no fó sai sentimentu no iha kbiit. Uza liafuan sira tuir ukun-fuan gramátika nian.

Tanbasá importante?

Ida-neʼe hatudu katak ita respeitu rona-naʼin no hafolin mensajen neʼebé ita hatoʼo. No mós, ita bele book rona-naʼin sira atu simu ita-nia mensajen.

ITA uza liafuan sira atu fó sai ita-nia hanoin no sentimentu. Maibé atu bele lori rezultadu diʼak, ita presiza hili liafuan sira ho matenek. Dala ruma, ita bele uza liafuan balu iha situasaun ida, maibé ladún diʼak atu uza iha situasaun seluk. Se ita la hili ho didiʼak, ita-nia liafuan bele hakanek ema nia laran. Dala ruma ema uza liafuan hanesan neʼe tanba sira la hanoin uluk ema seluk nia sentimentu. Liafuan balu iha arti rua neʼebé la hanesan, no dala ruma arti ida halo ema laran-kanek ka hatún sira. (Provérbios [Amsal] 12:18; 15:1) Iha parte seluk, “liafuan neʼebé diʼak” hanesan liafuan neʼebé fó laran-manas, bele halo ema sente haksolok iha laran. (Provérbios [Amsal] 12:25) Ema neʼebé matenek mós presiza hakaʼas an atu buka liafuan neʼebé loos. Bíblia dehan katak Liurai Salomão buka “liafuan neʼebé furak” no “liafuan neʼebé loos kona-ba lia-loos”.—Eclesiastes (Pengkhotbah) 12:10.

Iha língua balu, ema presiza uza liafuan ruma atu hatudu respeitu kuandu sira koʼalia ho ema neʼebé idade liu ka iha pozisaun boot. Maibé sira uza liafuan seluk kuandu koʼalia ho ema neʼebé idade hanesan sira ka idade kiʼik liu. Se ita la halo tuir ida-neʼe, neʼe la hatudu respeitu. La diʼak mós atu uza ba ita-nia an liafuan neʼebé tuir loloos uza deʼit ba ema-boot ka idade ona. Dala ruma Bíblia nia matadalan kona-ba hatudu respeitu mak aas liu fali toman ka lei sira iha ita-nia rai. Bíblia haruka ema kristaun hotu atu “hatudu respeitu ba ema oioin”. (1 Pedro 2:17) Sira neʼebé halo ida-neʼe husi laran, sira sei koʼalia ba ema ho idade oioin iha dalan neʼebé hatudu respeitu.

Klaru katak ema neʼebé laʼós kristaun loos uza liafuan neʼebé kroʼat no foʼer. Karik sira hanoin katak uza liafuan sira hanesan neʼe halo buat neʼebé sira koʼalia iha kbiit liután. Ka sira uza liafuan hanesan neʼe tanba sira la hatene dalan seluk atu koʼalia. Se ema ida toman atu uza liafuan aat antes aprende lia-loos, karik sei susar ba nia atu husik toman neʼe. Maibé nia bele troka duni! Maromak nia espíritu santu bele ajuda nia atu hadiʼa dalan neʼebé nia koʼalia. Maibé ema neʼe mós tenke prontu atu aprende liafuan sira neʼebé diʼak, hanesan liafuan neʼebé bele halo ema sente diʼak no bele hametin ema. No importante atu uza liafuan sira-neʼe beibeik.—Roma 12:2; Éfeso 4:29; Koloso 3:8.

Liafuan neʼebé fasil atu komprende. Buat importante ida mak ita-nia liafuan tenke fasil atu komprende. (1 Korinto 14:9) Se ema la komprende liafuan neʼebé ita uza, neʼe hanesan ita koʼalia língua seluk ba sira.

Dala ruma, ema neʼebé halo serbisu oin ida uza liafuan neʼebé sira deʼit mak komprende. Karik sira uza liafuan sira-neʼe loroloron. Maibé kuandu ita uza liafuan sira hanesan neʼe iha situasaun seluk, ema sei la komprende. Liután neʼe, maski ita uza liafuan neʼebé simples deʼit, maibé se ita aumenta ho liafuan barabarak neʼebé ladún importante, karik rona-naʼin sei baruk atu rona buat neʼebé ita koʼalia.

Kuandu diskursu-naʼin hanoin ema seluk, nia sei uza liafuan neʼebé ema hotu komprende, inklui mós sira neʼebé ladún eskola boot. Hodi banati-tuir Maromak Jeová nia ezemplu, nia hatudu katak nia hanoin “sira neʼebé kiak”. (Jó [Ayub] 34:19) Se diskursu-naʼin hanoin katak nia presiza uza liafuan neʼebé ema barak la hatene, nia tenke esplika liafuan neʼe ho fraze neʼebé simples hodi ema bele komprende.

Liafuan simples neʼebé hili ho didiʼak bele kona duni ema nia laran. Se ita hili fraze neʼebé simples no badak deʼit, ida-neʼe sei halo fasil atu ema komprende. Dala ruma ita bele kahur fraze sira-neʼe ho fraze sira neʼebé naruk liu hodi halo ita-nia diskursu rona furak. Maibé kuandu hatoʼo ideia sira neʼebé ita hakarak rona-naʼin atu hanoin-hetan, diʼak atu uza liafuan neʼebé simples no fraze neʼebé badak deʼit.

Uza liafuan oioin no liafuan neʼebé loos. Baibain iha liafuan oioin neʼebé ita bele uza. Entaun, duké uza liafuan hanesan deʼit iha situasaun hotu, diʼak liu uza mós liafuan oioin. Se ita halo nuneʼe, dalan neʼebé ita koʼalia sei rona furak no book ema nia laran. Maibé oinsá mak ita bele hatene liafuan foun sira neʼebé ita bele uza?

Kuandu ita lee livru ruma, marka liafuan sira neʼebé ita ladún komprende, no se ita iha disionáriu ida, haree liafuan sira-neʼe katak sá. Hili liafuan sira-neʼe balu no koko toʼok atu uza se ita iha oportunidade. Maibé, presiza haree didiʼak hodi ita bele temi liafuan sira-neʼe iha dalan neʼebé loos no fasil atu komprende, laʼós atu dada deʼit ema nia atensaun. Hodi hatene liafuan foun sira neʼebé ita bele uza, ida-neʼe sei halo dalan neʼebé ita koʼalia rona furak. Maibé ita mós presiza kuidadu atu la temi sala ka uza sala liafuan sira-neʼe, tanba neʼe bele halo ema hanoin katak ita ladún hatene buat neʼebé ita koʼalia.

Ita la uza liafuan foun atu ema gaba ita, maibé atu ajuda ema komprende informasaun neʼebé ita hatoʼo. Baibain, kuandu diskursu-naʼin uza liafuan aas, nia dada ema nia atensaun ba nia an rasik. Maibé, ita-nia hakarak mak atu ajuda rona-naʼin no hatoʼo informasaun iha dalan neʼebé halo sira gosta atu rona. Bíblia hatete: “Ema matenek uza ninia nanál ho didiʼak hodi fó sai buat neʼebé nia hatene ona.” (Provérbios [Amsal] 15:2) Hodi uza liafuan neʼebé diʼak no fasil atu komprende bele ajuda atu halo rona-naʼin sente kmaan no book sira-nia laran, no sira sei la baruk atu rona ba ita.

Se ita buka atu uza liafuan foun, haree didiʼak katak ita uza liafuan neʼe ho loloos. Karik liafuan rua iha arti besik hanesan maibé uza iha situasaun neʼebé la hanesan. Se ita hatene ida-neʼe, ita bele koʼalia ho moos no la halo rona-naʼin sente hirus ka moe. Rona didiʼak ba sira neʼebé hatene atu uza liafuan ho matenek. Karik ita rona sira uza liafuan oioin atu fó sai ideia ida. Nuneʼe, ita sei aprende oinsá atu hili liafuan sira hodi fó sai ideia ida iha dalan oioin. Ida-neʼe bele ajuda ita liuliu se ita buka liafuan loos atu uza iha situasaun ruma. Maibé antes ita komesa uza liafuan foun, importante atu hatene liafuan neʼe katak sá, oinsá atu temi iha dalan neʼebé loos, no bainhira mak diʼak atu uza.

Baibain, diʼak liu atu esplika ho klaru buat neʼebé ita hakarak koʼalia duké koʼalia jerál deʼit. Porezemplu, ida-neʼebé mak diʼak liu? Diskursu-naʼin hatete: “Iha tempu neʼebá, ema barak sai moras.” Ka nia hatete: “Depois Funu Mundiál Primeiru, iha fulan balu nia laran deʼit, maizumenus ema naʼin-21.000.000 mate tanba kona moras gripe españól.” Se diskursu-naʼin koʼalia ho klaru duké uza deʼit liafuan sira hanesan “iha tempu neʼebá”, “ema barak”, no “sai moras”, neʼe sei ajuda rona-naʼin sira atu komprende buat neʼebé nia koʼalia. Maibé atu bele koʼalia iha dalan hanesan neʼe, ita presiza hatene didiʼak informasaun neʼebé ita hatoʼo no hili ho didiʼak liafuan atu uza.

Uza liafuan neʼebé loos mós bele ajuda ita la uza liafuan barabarak atu esplika pontu importante ruma. Se ita uza liafuan barabarak, neʼe bele halo susar ba ema atu komprende pontu neʼebé ita hakarak fó sai. Hodi uza liafuan simples no fraze badak bele ajuda ema atu komprende no hanoin-hetan. Ida-neʼe mós sei ajuda ita atu fó sai hanorin neʼebé loos. Jesus hanorin iha dalan neʼebé diʼak liu hotu tanba nia uza liafuan neʼebé fasil ba ema atu komprende. Diʼak atu ita aprende husi Jesus nia ezemplu. (Haree ezemplu balu iha Mateus 5:3-12; Marcos 10:17-21.) Koko atu fó sai ita-nia hanoin hodi uza liafuan simples no fraze sira neʼebé badak deʼit.

Uza liafuan atu fó sai sentimentu no rona furak. Nuʼudar ita buka liafuan foun neʼebé ita hakarak atu uza, hanoin mós kona-ba sentimentu husi liafuan sira-neʼe. Porezemplu, haree liafuan sira neʼebé mak makaʼas liu, liafuan neʼebé mak atu esplika pontu ruma, no liafuan neʼebé mak hatudu domin no laran-diʼak.

Bíblia iha ezemplu barak kona-ba liafuan sira hanesan neʼe. Porezemplu, liuhusi profeta Amós, Maromak Jeová husu povu Izraél ho laran hodi dehan: “Buka buat neʼebé diʼak, laʼós buat neʼebé aat . . . Odi buat neʼebé aat, no hadomi buat neʼebé diʼak.” (Amós 5:14, 15) Bíblia dehan katak Maromak “fila kotuk” ba ninia povu kuandu sira la laran-metin ba nia. (Apóstolu 7:42) Hodi koʼalia kona-ba ema Izraél nia sala boot, Jeová husu: “Ema bele naʼok husi Maromak ka lae? Maibé imi naʼok husi haʼu.” (Malaquias [Maleakhi] 3:8) Kuandu Daniel nia maluk naʼin-tolu hetan koko iha Babilónia, Daniel esplika kona-ba situasaun neʼe hodi dehan: “Nabukodonosor sai laran-nakali” tanba Sadrak, Mexak, Abednego lakohi adora liurai nia estátua, tan neʼe liurai haruka ema atu soe mane joven sira-neʼe iha “fornu neʼebé lakan makaʼas”. Atu ajuda ita komprende fornu neʼe manas oinsá, Daniel hatete katak liurai haruka ninia atan sira atu “halo fornu neʼe sai manas dala hitu liu fali baibain”. Ida-neʼe manas tebetebes toʼo liurai nia atan sira mate bainhira sira hakbesik fornu neʼe. (Daniel 3:19-22) Loron balu antes Jesus mate, nia koʼalia ba ema iha Jeruzalein, no ho laran Jesus hatete ba sira: “Dala hira ona mak haʼu hakarak atu halibur ó-nia oan sira hanesan manu-inan halibur nia oan iha nia liras okos, maibé imi lakohi! Haree! Maromak husik ona imi-nia uma.”—Mateus 23:37, 38.

Liafuan neʼebé ita hili ho didiʼak bele halo istória neʼebé ita konta sai moris liu iha rona-naʼin nia hanoin. Se ita uza liafuan neʼebé bele book rona-naʼin nia sentimentu, sira bele sente katak sira mós hola parte iha istória neʼe. Ida-neʼe sai hanesan sira bele “haree” no “kaer” buat neʼebé ita koʼalia, sira bele “horon” no “sente” hahán neʼebé ita temi, no sira bele “rona” lian husi buat neʼebé mosu iha istória neʼe no mós rona lian husi ema neʼebé ita koʼalia.

Liafuan sira neʼebé hili ho didiʼak bele halo ema hamnasa ka tanis. No mós bele fó esperansa, bele book ema neʼebé laran-tun hodi iha hakarak atu kontinua moris no book nia atu haburas domin ba ninia Kriadór. Esperansa kapás husi Bíblia, hanesan buat neʼebé ita lee iha Salmo (Mazmur) 37:10, 11, 34; João 3:16; no Apokalipse 21:4, 5 ajuda ona ema barak iha mundu tomak atu sente kmaan.

Nuʼudar ita lee Bíblia no livru sira husi “atan laran-metin no matenek”, ita sei haree katak sira uza liafuan no fraze oioin. (Mateus 24:45) Labele lee deʼit buat sira-neʼe no depois haluha kedas. Hili liafuan sira neʼebé ita gosta liu, no koko toʼok atu uza liafuan sira-neʼe kuandu koʼalia loroloron.

Koʼalia tuir ukun-fuan gramátika nian. Ema balu hatene katak dala ruma dalan neʼebé sira koʼalia la tuir ukun-fuan gramátika nian. Se nuneʼe, saida mak sira bele halo atu hadiʼa ida-neʼe?

Se ita eskola hela, diʼak atu aprende koʼalia hodi tuir ukun-fuan gramátika nian. Se ita ladún komprende kona-ba ukun-fuan gramátika nian ruma, ita bele husu mestre atu esplika kona-ba ida-neʼe. Labele hanoin katak atu hatene uitoan, neʼe toʼo ona. Karik kolega eskola sira la iha razaun atu koʼalia tuir ukun-fuan gramátika nian, maibé ita iha. Ita hakarak haklaken iha dalan neʼebé diʼak liu.

Karik ita aprende língua neʼe kuandu ita tinan boot ona, ka karik ita la iha oportunidade atu tuir eskola. Se nuneʼe, labele sai laran-tun. Hakaʼas an atu hadiʼa dalan neʼebé ita koʼalia, no halo nuneʼe tanba ita hakarak atu haklaken liafuan diʼak iha dalan neʼebé diʼak liután. Baibain, ita aprende kona-ba gramátika kuandu ita rona beibeik ema seluk koʼalia. Entaun, rona didiʼak kuandu irmaun neʼebé iha esperiénsia barak ona hatoʼo diskursu. Kuandu ita lee Bíblia no ita-nia livru sira, haree oinsá liafuan sira-neʼe tau hamutuk sai fraze sira. Haree mós kona-ba situasaun saida deʼit mak uza liafuan no fraze sira-neʼe. Tuirmai, koko toʼok koʼalia hodi halo tuir ezemplu diʼak sira-neʼe.

Ema sira ho naran-boot no kantadór dala ruma uza liafuan sira neʼebé la tuir ukun-fuan gramátika nian, no ema barak gosta halo tuir dalan neʼebé sira koʼalia. Ema neʼebé faʼan droga ka la tuir Maromak nia matadalan kona-ba morál, dala barak sira inventa liafuan neʼebé sira gosta. La diʼak ba ema kristaun sira atu halo tuir sira-nia dalan atu koʼalia. Se ita halo nuneʼe, ema sei haree ita nuʼudar ema neʼebé halo hahalok aat hanesan ho sira.—João 17:16.

Sai toman atu koʼalia iha dalan neʼebé diʼak loroloron. Tanba se ita sai baruk atu uza liafuan diʼak iha ita-nia moris loroloron nian, ita mós sei halo nuneʼe kuandu ita hatoʼo diskursu. Maibé se ita uza beibeik liafuan diʼak sira, neʼe sei halo fasil ba ita atu halo hanesan neʼe kuandu ita hatoʼo diskursu no mós kuandu ita haklaken ba ema seluk kona-ba lia-loos.

OINSÁ ATU HADIʼA

  • Husi matadalan sira iha lisaun neʼe, hili pontu ida neʼebé ita hakarak atu hadiʼa. Halo ida-neʼe ba fulan ida ka liu.

  • Hanoin kona-ba pontu neʼe kuandu ita lee, no mós kuandu ita rona irmaun sira neʼebé iha esperiénsia barak ona atu hatoʼo diskursu. Hakerek liafuan foun sira neʼebé ita hakarak atu uza. No iha loron ida ka rua tuirmai koko toʼok atu uza liafuan sira-neʼe.

HALO TREINU TUIRMAI NEʼE: Nuʼudar ita prepara lisaun atu estuda iha Livru Haklaken ka iha Estudu Bíblia iha Kongregasaun ba semana neʼe, hili liafuan balu neʼebé ita la hatene ninia arti. Se ita iha disionáriu, buka liafuan sira-neʼe, ka husu ema seluk neʼebé iha matenek kona-ba língua atu esplika ba ita liafuan sira-neʼe katak sá.

Liafuan sira neʼebé haʼu hakarak atu uza

Liafuan foun Liafuan neʼebé fó sai sentimentu

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․ ․․․․․․․․․․․․․․

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe