Haʼu simu Maromak nia hanoin kona-ba raan
Esperiénsia husi doutór ida
HAʼU hamriik iha ospitál nia salaun enkontru nian atu fó sai ba doutór seluk kona-ba rezultadu husi autópsia ba pasiente tumór nia mate-isin. Haʼu hatete: “Ita bele halo konkluzaun katak pasiente neʼe mate tanba hemólise [katak glóbulu mean hetan estragu] no rins falla tanba simu transfuzaun raan barak.”
Profesór ida hamriik no hatete ho hirus: “Ó duun katak ami hatama raan ho tipu seluk ba pasiente neʼe ka?” Haʼu hatán: “Lae, laʼós hanesan neʼe.” Haʼu hatudu foto balu kona-ba parte kiʼik husi pasiente nia rins sira, no hatete: “Ita bele haree katak glóbulu mean barak iha pasiente nia rins sai aat, no neʼe mak halo pasiente nia rins falla.”a Situasaun sai manas liután no haʼu sente laran-taridu tebes. Maski haʼu mak doutór foun no nia mak profesór, maibé haʼu sente katak haʼu presiza fó sai haʼu-nia hanoin.
Iha tempu neʼebé situasaun neʼe mosu, haʼu seidauk sai Testemuña ba Jeová. Haʼu moris iha tinan 1943, iha sidade Sendai, iha rai-Japaun nia parte norte. Tanba haʼu-nia apá mak patolojista no psikiatra, haʼu deside atu estuda medisina. Iha tinan 1970, bainhira haʼu tuir ona eskola médiku ba tinan rua, haʼu kaben ho feto ida naran Masuko.
Estuda kona-ba patolojia
Masuko serbisu atu bele sustenta ami-nia família nuʼudar haʼu halo hotu haʼu-nia estudu. Haʼu gosta tebes medisina. Haʼu admira tebes ema nia isin-lolon neʼebé kmanek. Maski nuneʼe, haʼu nunka hanoin katak iha Kriadór. Haʼu hanoin katak estuda medisina bele ajuda haʼu atu sente katak haʼu-nia moris iha folin. Tan neʼe bainhira haʼu sai doutór, haʼu deside atu kontinua haʼu-nia eskola medisina hodi estuda kona-ba patolojia. Doutór patolojista sira estuda kona-ba moras ida nia karaterístiku, saida mak hamosu moras ida no moras neʼe nia impaktu ba ema.
Bainhira haʼu halo autópsia ba pasiente oioin neʼebé mate tanba kankru, haʼu komesa duvida se transfuzaun raan mak diʼak duni ka lae. Pasiente kankru neʼebé grave bele mós iha moras anemia tanba lakon raan barak. Baibain kimioterapia halo moras anemia sai aat liután, tan neʼe doutór sira rekomenda transfuzaun raan. Maibé haʼu komesa hanoin katak karik transfuzaun raan mak halo kankru daʼet ba parte seluk iha pasiente nia isin. Ohin loron, ema rekoñese ona katak transfuzaun raan bele hanetik ema nia sistema imunidade atu laʼo ho didiʼak, no neʼe bele aumenta posibilidade atu mosu tan tumór no halo susar liu ba pasiente kankru atu sai diʼak fali.b
Iha tinan 1975, haʼu hasoru situasaun neʼebé haʼu temi ona ohin. Profesór neʼe mak tau matan ba pasiente neʼe no nia mak doutór espesialista kona-ba raan. Tan neʼe nia hirus tebes bainhira haʼu hatete katak transfuzaun raan mak halo pasiente neʼe mate. Maski nuneʼe, haʼu kontinua esplika rezultadu husi autópsia neʼebé haʼu halo no neineik-neineik nia sai kalma.
La iha tan moras ka mate
Maizumenus iha tempu neʼebá, ferik Testemuña ba Jeová ida vizita haʼu-nia feen. Ferik neʼe uza liafuan “Jeová” kuandu koʼalia ho haʼu-nia feen, no haʼu-nia feen husu liafuan neʼe katak sá. Ferik neʼe esplika katak Jeová mak Maromak loos nia naran. Masuko lee Bíblia husi kiʼik kedas, no Bíblia neʼebé nia lee la uza Maromak nia naran, maibé uza fali “NAʼI”. Agora nia hatene katak Maromak iha naran.
Masuko komesa kedas estuda Bíblia ho ferik neʼe. Bainhira haʼu fila husi ospitál tuku ida kalan-boot, ho kontente Masuko hatete ba haʼu: “Bíblia hatete katak iha futuru moras no mate sei la iha tan.” Haʼu hatán: “Neʼe furak tebes.” Nia hatutan tan: “Tanba mundu foun besik ona, haʼu lakohi ó soe tempu.” Haʼu komprende sala no hanoin katak nia hakarak haʼu atu la sai tan doutór. Tan neʼe haʼu hirus tebes no neʼe hamosu problema iha ami-nia moris kaben nian.
Maski nuneʼe, Masuko nafatin buka dalan atu ajuda haʼu. Nia halo orasaun hodi husu Maromak atu ajuda nia hetan eskritura neʼebé diʼak no tuirmai nia hatudu ba haʼu. Liafuan iha Eclesiastes 2:22, 23 book tebes haʼu-nia laran. Eskritura neʼe dehan: “Saida loos mak ema ida manán husi ninia serbisu makaʼas no husi ninia hakarak neʼebé book nia atu serbisu makaʼas iha loro-matan okos? . . . Iha kalan mós ninia laran la hakmatek. Neʼe mós saugati deʼit.” Eskritura neʼe kona haʼu-nia situasaun. Haʼu serbisu makaʼas loron no kalan, maibé haʼu la sente kontente neʼebé loos.
Loron-domingu ida iha fulan-Jullu 1975, bainhira haʼu-nia feen bá tuir reuniaun iha Reuniaun-Fatin husi Testemuña ba Jeová, derrepente haʼu deside katak haʼu mós sei bá tuir reuniaun. Haʼu-nia feen hakfodak tebes bainhira haree haʼu iha neʼebá. Testemuña sira iha neʼebá simu haʼu ho laran-diʼak. Husi loron neʼe, haʼu tuir reuniaun domingu-domingu. Maizumenus fulan ida liutiha, irmaun ida komesa estuda Bíblia ho haʼu. Haʼu-nia feen hetan batizmu fulan tolu liutiha husi tempu neʼebé nia simu vizita husi Testemuña sira.
Simu Maromak nia hanoin kona-ba raan
Lakleur haʼu aprende katak Bíblia haruka ema Kristaun atu ‘hasees an husi raan’. (Apóstolu 15:28, 29; Génesis 9:4) Tanba haʼu duvida ona kona-ba transfuzaun raan mak diʼak ba saúde ka lae, la susar ba haʼu atu simu Maromak nia hanoin kona-ba raan.c Haʼu hanoin: ‘Se Kriadór mak hatete nuneʼe, entaun neʼe mak buat neʼebé loos.’
Haʼu mós aprende katak ema hotu sai moras no mate tanba Adão nia sala. (Roma 5:12) Iha tempu neʼebá, haʼu halo hela peskiza kona-ba ema nia uat sira. Bainhira ita sai ferik-katuas, ita-nia uat sira sai toos no kloot no neʼe bele hamosu moras hanesan moras fuan, moras iha uat sira iha kakutak no moras rins. Tuir loloos, lójiku atu fiar katak problema sira hanesan neʼe mai husi sala neʼebé Adão halo. Tuirmai, haʼu ladún laran-manas tan kona-ba medisina. Só Jeová deʼit mak bele halakon moras no mate.
Iha fulan-Marsu 1976, fulan hitu depois haʼu komesa estuda Bíblia, haʼu la kontinua tan haʼu-nia peskiza sira iha ospitál neʼebé universidade mak tau matan. Haʼu taʼuk katak haʼu sei nunka hetan fali serbisu nuʼudar doutór, maibé ikusmai haʼu hetan serbisu iha ospitál seluk. Iha fulan-Maiu 1976 haʼu hetan batizmu. Haʼu deside atu uza haʼu-nia moris hodi serbí nuʼudar pioneiru. Haʼu komesa serbí nuʼudar pioneiru iha fulan-Jullu 1977.
Defende Maromak nia hanoin kona-ba raan
Iha fulan-Novembru 1979, haʼu no Masuko muda ba kongregasaun ida iha distritu Chiba neʼebé presiza liután haklaken-naʼin. Haʼu hetan serbisu part-time iha ospitál ida. Loron primeiru neʼebé haʼu tama serbisu, doutór sira hobur haʼu no husu: “Tanba ó mak Testemuña ba Jeová, entaun ó sei halo saida se pasiente ida presiza hetan transfuzaun raan?”
Ho respeitu haʼu esplika katak haʼu sei halo tuir buat neʼebé Maromak hatete kona-ba raan. Haʼu esplika katak iha ai-moruk seluk neʼebé ita bele uza duké fó transfuzaun raan no haʼu sei hakaʼas an atu ajuda haʼu-nia pasiente sira. Depois koʼalia tiha ba oras ida, xefe ba doutór sirurjia hatete: “Haʼu komprende. Maibé se pasiente neʼebé tama ospitál lakon raan barak, ami mak sei tau matan pasiente neʼe no ó la presiza envolve.” Ema koñese doutór neʼe nuʼudar ema ulun-toos, maibé depois ami koʼalia tiha ba malu, ami komesa iha relasaun diʼak no nia sempre respeitu haʼu-nia fiar.
Haʼu-nia fiar kona-ba raan hetan koko
Bainhira ami serbí iha Chiba, irmaun-irmán sira harii sukursál foun ba Testemuña ba Jeová iha sidade Ebina. Semana ida dala ida, ami bá neʼebá atu fó konsulta ba irmaun-irmán neʼebé harii Betel foun. Fulan balu liutiha, ami simu konvite atu serbí full-time iha Betel Ebina. Tan neʼe iha fulan-Marsu 1981, ami komesa hela hamutuk ho voluntáriu naʼin-500 liu. Iha dadeer, haʼu ajuda hamoos sentina no hariis-fatin iha fatin konstrusaun no iha lokraik haʼu fó konsulta.
Haʼu-nia pasiente ida mak irmán Ilma Iszlaub neʼebé muda husi Austrália ba rai-Japaun iha tinan 1949 nuʼudar misionária ida. Irmán Ilma iha moras leusemia no doutór sira hatete katak fulan balu tan nia sei mate. Irmán Ilma lakohi simu transfuzaun raan atu bele hanaruk ninia moris no deside atu hela iha Betel toʼo nia mate. Iha tempu neʼebá, ai-moruk hanesan eritropoetina neʼebé ajuda isin prodús glóbulu mean seidauk iha. Tan neʼe, dala ruma ninia emoglobina tun toʼo grama 3 ka 4. (Normál mak 12 toʼo 15) Maibé haʼu hakaʼas an halo buat neʼebé haʼu bele atu ajuda nia. Irmán Ilma kontinua hatudu fiar metin ba Maromak nia Liafuan toʼo nia mate iha fulan-Janeiru 1988, neʼe mak tinan hitu liutiha husi tempu neʼebé nia hetan moras.
Durante tinan barak, serbisu-naʼin voluntáriu sira iha sukursál iha rai-Japaun presiza hetan operasaun. Haʼu tenke gaba doutór sira iha ospitál sira neʼebé besik Betel tanba sira sempre apoia ami no halo operasaun hodi la uza raan. Dala barak haʼu asiste iha sala operasaun bainhira doutór sira halo operasaun. No dala ruma haʼu ajuda atu halo operasaun. Haʼu agradese tebes ba doutór sira neʼebé respeitu Testemuña ba Jeová nia fiar kona-ba raan. Serbisu hamutuk ho doutór sira-neʼe fó haʼu oportunidade barak atu koʼalia kona-ba haʼu-nia fiar. No doutór ida sai ona Testemuña.
Tanba doutór sira hakaʼas an atu halo tratamentu médiku ba Testemuña ba Jeová hodi la uza raan, neʼe lori benefísiu oioin iha área medisina. Operasaun neʼebé la uza raan lori benefísiu oioin ba pasiente sira. Peskiza sira hatudu katak pasiente barak sai diʼak lalais liu no ladún iha problema depois hetan tiha operasaun.
Haʼu kontinua aprende husi Doutór neʼebé diʼak liu
Haʼu hakaʼas an atu kontinua aprende buat foun iha área medisina nian. Maski nuneʼe haʼu mós kontinua aprende husi Jeová, no nia mak Doutór neʼebé diʼak liu. Nia la haree deʼit ba buat neʼebé iha liʼur maibé mós haree ema nia laran. (1 Samuel 16:7) Nuʼudar doutór ida, haʼu koko atu tau fokus ba ema, laʼós tau fokus deʼit ba ema neʼe nia moras. Hodi halo nuneʼe, haʼu bele tau matan ba pasiente ho diʼak liután.
Haʼu kontinua serbí iha Betel no haʼu hetan ksolok boot hodi ajuda ema seluk aprende kona-ba Jeová no ninia hanoin kona-ba raan. Haʼu harohan katak lakleur tan Maromak Jeová sei halakon moras no mate.—Esperiénsia husi Yasushi Aizawa.
[Nota-rodapé]
a Livru ida (Modern Blood Banking and Transfusion Practices) husi Dr. Denise M. Harmening, hatete katak pasiente neʼebé uluk simu ona transfuzaun raan, isin-rua, ka transplanta orgaun, karik ikusmai ninia isin sei hatudu reasaun ba transfuzaun raan no neʼe bele estraga ninia glóbulu mean. Ema nia rins falla tanba rezultadu husi glóbulu mean neʼebé hetan estragu. Iha situasaun sira-neʼe, baibain antes fó transfuzaun raan doutór halo teste, maibé neʼe labele deteta antikorpu neʼebé hamosu reasaun makaʼas ba transfuzaun raan. Livru ida (Dailey’s Notes on Blood) hatete katak glóbulu mean bele hetan estragu maski pasiente simu raan uitoan deʼit husi raan ho tipu neʼebé la hanesan. Bainhira pasiente nia rins falla, neineik-neineik nia mate tanba rins labele ona hamoos foʼer husi raan.
b Iha fulan-Agostu 1988, jornál ida (Journal of Clinical Oncology) fó sai: “Pasiente kankru neʼebé simu transfuzaun raan antes, depois ka durante operasaun, susar tebes atu sai diʼak fali se kompara ho pasiente kankru neʼebé hetan operasaun maibé la simu transfuzaun raan.”
c Atu hetan informasaun liután kona-ba Bíblia nia hanorin kona-ba raan, haree broxura ho títulu Bagaimana Darah Dapat Menyelamatkan Kehidupan Anda? husi Testemuña ba Jeová.
[Liafuan importante]
“Haʼu esplika katak iha ai-moruk seluk neʼebé ita bele uza duké fó transfuzaun raan no haʼu sei hakaʼas an atu ajuda haʼu-nia pasiente sira”
[Liafuan importante]
“Operasaun neʼebé la uza raan lori benefísiu oioin ba pasiente sira”
[Dezeñu]
Leten: Hatoʼo diskursu Bíblia
Liman-loos: Hamutuk ho haʼu-nia feen, Masuko