LISAUN 29
Kualidade lian nian
ITA bele book ema nia laran laʼós deʼit liuhusi buat neʼebé ita dehan maibé mós liuhusi dalan neʼebé ita fó sai ida-neʼe. Se ema neʼebé koʼalia ho ita iha lian neʼebé furak, kalma, no laran-diʼak, ita sei gosta tebes atu rona ba nia duké ba ema neʼebé iha lian makaʼas liu, loos ka lae?
Atu bele iha kualidade lian neʼebé diʼak, neʼe laʼós deʼit katak ita tenke treinu ita-nia lian, maibé inklui mós hadiʼa ita-nia hahalok. Kuandu ema ida kontinua aprende kona-ba lia-loos husi Bíblia no halo tuir, ida-neʼe sei sai klaru liuhusi ninia koʼalia. No liuhusi ninia lian, nia bele hatudu sai hahalok diʼak sira hanesan domin, kontente, no laran-diʼak. (Galásia 5:22, 23) Kuandu nia hanoin tebes ema, nia sei hatudu ida-neʼe liuhusi ninia lian. No se ema neʼe uluk iha toman atu muramura, maibé agora nia hatudu ona agradese hodi troka ninia hahalok, ninia liafuan no nia lian sei hatudu sai kona-ba neʼe. (Lamentações [Ratapan] 3:39-42; 1 Timóteo 1:12; Judas 16) Maski ita la komprende língua neʼebé ema ida koʼalia daudaun, maibé liuhusi ninia lian ita bele hatene kedas se ema neʼe koʼalia ho foti-an, kritika, no koʼalia makaʼas, ka se ema neʼe koʼalia ho haraik-an, pasiénsia, laran-diʼak, no domin.
Dala ruma, ema iha kualidade lian neʼebé ladún diʼak tanba moras ida estraga nia garganta ka nia moris mai ho problema iha ninia parte isin nian neʼebé ajuda nia atu koʼalia. Situasaun sira-neʼe karik la bele hadiʼa ho kompletu iha mundu aat neʼe. Maibé, se nia aprende atu uza didiʼak parte isin nian neʼebé ajuda atu koʼalia, karik ida-neʼe sei hadiʼa uitoan ninia kualidade lian nian.
Ema ida-idak nia lian la hanesan, maibé ita-nia objetivu mak atu halo diʼak liután ita-nia lian rasik laʼós atu halo tuir deʼit ema seluk nia lian. Saida mak bele ajuda ita atu halo ida-neʼe? Iha buat importante rua.
Dada iis ho didiʼak. Atu uza didiʼak ita-nia lian, ita presiza iha iis neʼebé natoon no kontrola dalan neʼebé ita dada iis. Selae, ita-nia lian sei la iha forsa, no ita-nia koʼalia karik sei kotu-kotu.
Parte pulmaun nian neʼebé luan liu laʼós iha hirus-matan nia leten. Parte neʼe haree hanesan boot tanba kabaas nia ruin. Tuir loloos, parte pulmaun neʼebé luan liu mak iha diafragma nia leten. Diafragma neʼe liga ho knosen-ruin parte kraik, no ida-neʼe mak haketak hirus-matan husi kabun.
Se ita halo nakonu deʼit anin iha pulmaun parte leten kuandu ita dada iis, lakleur deʼit iis neʼe sei lakon. Ita-nia lian sei la iha kbiit, no ita sei kole lalais. Atu dada iis ho didiʼak, ita tenke tuur ka hamriik loos no muda ita-nia kabaas ba kotuk uitoan. Hakaʼas an atu la hatama deʼit anin iha pulmaun parte leten kuandu ita koʼalia. Halo nakonu uluk anin iha pulmaun parte kraik. Kuandu parte neʼe nakonu ona, ita-nia knosen-ruin parte kraik sei sai luan liu. Iha tempu hanesan, diafragma sei muda ba kraik hodi muda sees aten-boot no aten sira, no ita bele sente hanesan buat ida dudu ita-nia sintu ka ita-nia kamiza neʼebé iha ita-nia kabun. Maibé, ita-nia pulmaun laʼós iha parte sira-neʼe; ita-nia pulmaun iha knosen-ruin nia laran. Atu koko ita-nia an, tau liman iha knosen-ruin nia parte kraik. No dada iis naruk. Se ita dada iis ho didiʼak, ita sei la halo kabun tama no hiʼit saʼe ita-nia kabaas. Maibé, ita sei sente deʼit ita-nia knosen-ruin muda saʼe no tun uitoan.
Tuirmai, hakaʼas an atu hasai anin ho loos. Keta halakon deʼit anin hodi husik ida-neʼe sai ho lalais. Diʼak atu hasai neineik-neineik. Maibé keta koko atu kontrola iis hodi halo toos ita-nia kakorok. Tanba neʼe sei halo ita-nia lian rona hanesan ema buti netik ka lian lotuk. Forsa husi uat iha kabun no husi uat entre knosen-ruin mak halo anin sai, no mós diafragma mak buat neʼebé dudu anin atu sai lalais.
Hanesan ema neʼebé halai-taru tenke treinu, diskursu-naʼin mós bele kontrola ninia iis hodi treinu. Hamriik loos ho kabaas ba kotuk uitoan, dada iis atu halo nakonu pulmaun nia parte kraik, no neineik-neineik hasai anin no iha tempu hanesan konta hodi haree se ita bele tahan iis toʼo númeru hira. Tuirmai treinu atu lee ho lian makaʼas nuʼudar ita dada iis iha dalan hanesan neʼe.
Halo mamar uat sira. Buat importante ida atu ajuda ita iha kualidade lian neʼebé diʼak mak hodi kalma nafatin. Ita bele koʼalia iha dalan diʼak liután se ita kalma nafatin. Ita-nia neon no isin tenke kalma, tanba estrese bele halo uat sai toos.
Halo kalma ita-nia neon hodi haburas hanoin neʼebé loos kona-ba ema neʼebé rona ita. Porezemplu, kuandu ita haklaken ba ema, hanoin-hetan katak ita hatene ona buat folin-boot kona-ba Jeová no ninia hakarak, maski ita estuda Bíblia ba fulan balu deʼit. No ita vizita sira tanba sira presiza ajuda, maski sira rasik hatene kona-ba neʼe ka lae. Iha parte seluk, se ita hatoʼo diskursu iha Reuniaun-Fatin, klaru katak ita-nia rona-naʼin barak mak Jeová nia povu. Sira mak ita-nia belun, no sira hakarak ita atu hetan susesu. Tuir loloos, la iha ema seluk koʼalia ba rona-naʼin hanesan ita-nian tanba sira hanoin no hadomi ita.
Atu halo mamar uat iha ita-nia kakorok, ita tenke hanoin kona-ba uat sira-neʼe no hakaʼas an atu halo sira mamar. Hanoin-hetan katak ita-nia lian-talin sai nakdedar kuandu anin liuhusi neʼe. Ita-nia lian bele troka depende ba kakorok nia uat toos ka mamar, hanesan mós viola nia lian bele troka se ita afina nia talin toos liu ka mamar liu. Kuandu ita halo mamar lian-talin, ita-nia lian mós sei tun liu. Halo mamar ita-nia kakorok nia uat mós bele ajuda ita atu loke nafatin parte ida iha inus laran, no ida-neʼe sei kona duni kualidade lian nian.
Halo mamar ita-nia isin tomak, katak halo mamar ita-nia ain-tuur, liman, kabaas, no kakorok. Ida-neʼe sei ajuda atu halo ita-nia lian sai moos no ema bele rona maski husi dook. Ita bele kompara ita-nia lian ho viola nia lian. Atu viola fó sai lian neʼebé diʼak, ita la bele duni atu tau buat todan iha nia leten. Nuneʼe mós, se ita-nia uat sira metin ka toos, ita-nia lian sei la sai ho diʼak. Maski lian sai husi kakorok, maibé parte seluk hanesan inus, ruin sira iha hirus-matan, nehan no ibun bele ajuda atu halo diʼak liután ita-nia kualidade lian nian. Kuandu ita halo uat sira sai mamar, ita bele kontrola ita-nia lian ho didiʼak no koʼalia ho sentimentu. Ita bele koʼalia hodi ema hotu bele rona.