KAPÍTULU 24
“Aten-brani bá!”
Kontradór sira-nia planu atu oho Paulo la susesu no Paulo defende ninia an iha Félix nia oin
Bazeia ba Apóstolu 23:11–24:27
1, 2. Tanbasá Paulo la hakfodak ho susar neʼebé nia hasoru iha Jeruzalein?
DEPOIS Paulo livre tiha husi ema-lubun iha Jeruzalein, nia sai dadur dala ida tan. Maibé apóstolu laran-manas neʼe la hakfodak ho susar neʼebé nia hasoru iha Jeruzalein, tanba nia hetan ona avizu katak nia sei “tama komarka no hetan terus” iha sidade neʼe. (Após 20:22, 23) Maski la hatene ho loloos saida mak sei akontese ba nia, maibé nia hatene katak nia sei hetan susar tanba Jesus nia naran.—Após 9:16.
2 Profeta Kristaun sira mós fó avizu ona ba Paulo katak ema sei kesi nia no “entrega nia ba ema husi nasaun seluk nia liman”. (Após 21:4, 10, 11) Foin lalais, ema-lubun koko atu oho nia, no tuirmai grupu Sinédriu haksesuk malu kona-ba buat neʼebé Paulo hatete no “koko atu oho” nia. Agora Paulo sai dadur no soldadu Roma mak hein nia no nia sei hetan tan tesi-lia no defende ninia an. (Após 21:31; 23:10) Klaru katak apóstolu Paulo presiza duni hetan anima!
3. Husi neʼebé mak ita hetan anima atu kontinua haklaken?
3 Iha loron ikus sira-neʼe, ita hatene katak “ema hotu neʼebé hakarak atu moris ho laran-metin ba Maromak nuʼudar Kristu Jesus nia dixípulu sei hetan mós terus”. (2 Tim 3:12) Tan neʼe, ita mós presiza hetan anima atu bele kontinua haklaken. Ita agradese tebes tanba hetan anima iha tempu neʼebé loos liuhusi reuniaun no publikasaun sira neʼebé “atan laran-metin no matenek” mak arranja. (Mt 24:45) Jeová promete mai ita katak la iha inimigu ida mak sei susesu atu hapara liafuan diʼak. Sira sei nunka bele halakon Jeová nia atan sira nuʼudar grupu no nunka bele hapara serbisu haklaken. (Isa 54:17; Jer 1:19) Maibé oinsá ho Paulo? Nia hetan anima ka lae atu bele kontinua fó sasin maski ema fó-terus? Se nuneʼe, oinsá mak Paulo hetan anima, no saida mak nia halo?
Ema “jura” atu oho Paulo maibé la susesu (Apóstolu 23:11-34)
4, 5. Paulo hetan anima saida, no tanbasá neʼe mak tempu neʼebé loos?
4 Bainhira apóstolu Paulo konsege sees husi grupu Sinédriu neʼebé koko atu oho nia, iha kalan neʼe kedas nia hetan anima. Bíblia hatete: “Naʼi hamriik iha Paulo nia sorin no dehan: ‘Aten-brani bá! Tanba hanesan ó fó sasin ho didiʼak kona-ba haʼu iha Jeruzalein, ó mós tenke fó sasin kona-ba haʼu iha Roma.’” (Após 23:11) Jesus nia liafuan neʼe halo Paulo sente kmaan tanba hatene katak nia sei moris atu bele bá Roma no iha priviléjiu atu fó sasin kona-ba Jesus iha neʼebá.
“Mane naʼin-40 liu hein hela nia iha dalan hodi ataka nia.”—Apóstolu 23:21
5 Paulo hetan anima iha tempu neʼebé loos. Iha loron tuirmai, mane Judeu naʼin-40 liu mak “halo planu no jura katak sira sei hetan malisan se sira han ka hemu buat ruma bainhira sira seidauk oho Paulo”. Liafuan “jura” hatudu katak sira deside metin atu oho Paulo. Sira fiar katak se sira la kumpre sira-nia juramentu, buat aat sei kona sira. (Após 23:12-15) Ulun-naʼin amlulik no katuas sira mós apoia sira-nia planu atu lori Paulo mai fali Sinédriu hodi finje katak sira hakarak halo interrogasaun liután atu bele hatene klaru ninia kazu. Maibé loloos, sira-nia planu mak atu oho nia iha dalan.
6. Oinsá mak Paulo hatene kona-ba ema nia planu atu oho nia, no joven sira ohin loron bele aprende saida?
6 Maibé Paulo nia sobriñu rona kona-ba planu neʼe no fó-hatene ba Paulo. Tuirmai, Paulo haruka nia atu fó-hatene ba komandante Roma Cláudio Lísias. (Após 23:16-22) Bíblia la fó sai Paulo nia sobriñu nia naran, maibé ita bele fiar katak Jeová hadomi tebes joven hanesan neʼe, neʼebé ho aten-brani tau uluk Jeová nia povu nia diʼak duké sira rasik nian no halo buat neʼebé sira bele atu apoia Maromak nia Ukun.
7, 8. Cláudio Lísias halo arranju saida atu salva Paulo?
7 Cláudio Lísias mak komandante neʼebé toma konta ba tropa naʼin-1.000. Bainhira nia rona kona-ba planu atu oho Paulo, nia halibur tropa naʼin-470 inklui sira neʼebé lori diman, no sira neʼebé saʼe kuda atu sai husi Jeruzalein iha kalan neʼe kedas no lori Paulo ba Sezareia. Toʼo iha neʼebá sira sei entrega Paulo ba Governadór Félix.a Sezareia mak Roma nia sidade kapitál iha provínsia Judeia. Maski ema Judeu barak hela iha sidade neʼe, maibé maioria mak ema husi nasaun seluk. Neʼe mak sidade neʼebé hakmatek liu fali Jeruzalein, neʼebé ema barak hatudu diskriminasaun no violénsia ba ema husi relijiaun seluk. Sezareia mós sentru ba tropa Roma iha Judeia.
8 Hodi tuir Roma nia lei, Lísias haruka karta ba Félix hodi esplika kona-ba kazu neʼe. Lísias fó sai katak bainhira nia hatene Paulo mak sidadaun Roma, nia salva Paulo kuandu ema Judeu “besik atu oho” Paulo. Lísias hatete katak nia la hetan sala ida neʼebé halo Paulo “merese atu hetan kastigu-mate ka tama komarka”, maibé tanba ema halo planu atu oho Paulo, nia entrega Paulo ba Governadór Félix atu nuneʼe Félix bele rona kontradór sira-nia liafuan duun no halaʼo tesi-lia.—Após 23:25-30.
9. (a) Oinsá mak Lísias kontra Paulo nia direitu nuʼudar sidadaun Roma? (b) Iha situasaun saida mak ita bele uza ita-nia direitu legál?
9 Buat hotu neʼebé Lísias hakerek mak loos ka lae? Lae. Haree hanesan nia hakarak buka oin hodi Governadór Félix bele kontente ho nia. Tuir loloos, nia salva Paulo laʼós tanba hatene katak Paulo mak sidadaun Roma. Lísias mós la temi katak nia haruka ema atu ‘kesi Paulo ho korrente rua’ no ‘baku Paulo ho xikote’. (Após 21:30-34; 22:24-29) Loloos, Lísias kontra Paulo nia direitu nuʼudar sidadaun Roma. Ohin loron, Satanás uza ema neʼebé fanátiku kona-ba relijiaun atu fó-terus mai ita no koko atu hanetik ita-nia liberdade atu adora Maromak. Maibé hanesan Paulo, dala barak Maromak nia povu uza sira-nia direitu legál atu bele hetan protesaun.
“Haʼu kontente atu koʼalia hodi defende haʼu-nia an” (Apóstolu 23:35–24:21)
10. Ema duun Paulo ho krime sériu saida deʼit?
10 ‘Guarda sira tau matan ba Paulo iha Herodes nia palásiu’ iha Sezareia hodi hein kontradór sira atu mai husi Jeruzalein. (Após 23:35) Loron lima liu tiha, sira toʼo. Ema sira-neʼe mak Amlulik Boot Ananias, advogadu ida naran Tértulo, no katuas balu. Foufoun, Tértulo gaba Félix ho objetivu atu halo kontente nia.b Tuirmai, Tértulo hahú koʼalia kona-ba Paulo, hodi dehan: “Mane neʼe sempre halo problema, no sempre book ema Judeu hotu iha mundu tomak hodi kontra governu, no nia mak ulun-naʼin ba grupu relijiaun ida neʼebé ema bolu nuʼudar ‘Ema Nazaré’. Nia mós koko atu halo foʼer templu, tan neʼe mak ami kaer nia.” Ema Judeu seluk mós “hahú duun Paulo, no dehan katak buat sira-neʼe loos”. (Após 24:5, 6, 9) Kuandu ema ida book ema seluk atu kontra governu, sai ulun-naʼin ba grupu relijiaun neʼebé perigu, no hafoʼer templu, neʼe mak krime sériu neʼebé bele sai razaun atu hetan kastigu-mate.
11, 12. Oinsá mak Paulo defende ninia an?
11 Tuirmai Félix fó lisensa ba Paulo atu koʼalia. Paulo hatete: “Haʼu kontente atu koʼalia hodi defende haʼu-nia an.” Nia hatete ho klaru katak buat neʼebé ema koʼalia mak la loos. Nia nunka hafoʼer templu no la book ema atu kontra governu. Nia esplika katak durante “tinan barak” nia la iha Jeruzalein no foin mak bá Jeruzalein atu lori “prezente ho laran-sadiʼa” ba ema Kristaun neʼebé kiak tanba rai-hamlaha no hetan terus husi ema seluk. Nia mós fó-hatene katak antes tama templu, nia “hamoos an ona tuir ukun-fuan” no “sempre hakaʼas an atu nafatin iha konxiénsia neʼebé moos iha Maromak nia oin no mós iha ema nia oin”.—Após 24:10-13, 16-18, nota.
12 Maski nuneʼe, Paulo mós hatete katak nia halo serbisu sagradu ba ninia beiʼala sira-nia Maromak “tuir buat neʼebé sira bolu nuʼudar ‘grupu relijiaun foun ida’”. Maibé nia fó sai katak nia fiar “buat hotu neʼebé iha Ukun-Fuan no Profeta sira-nia liafuan”. No hanesan ho sira neʼebé duun nia, nia mós fiar katak Maromak sei fó “moris-hiʼas ba ema neʼebé hatudu hahalok loos no mós ema neʼebé hatudu hahalok la loos”. Tuirmai nia sadik sira neʼebé duun nia: “Husik ema sira neʼebé hamriik iha fatin neʼe mak fó sai rasik sala saida mak sira hetan kuandu sira tesi-lia ba haʼu iha Sinédriu nia oin. Karik sira bele duun haʼu kona-ba buat ida deʼit. Neʼe mak kuandu haʼu hamriik iha sira-nia leet haʼu koʼalia ho lian makaʼas, hodi dehan: ‘Ohin haʼu hetan tesi-lia iha imi-nia oin tanba haʼu fiar katak ema mate sei moris-hiʼas!’”—Após 24:14, 15, 20, 21.
13-15. Tanbasá Paulo nia ezemplu mak diʼak mai ita bainhira koʼalia ba autoridade sira?
13 Paulo hatudu ezemplu diʼak mai ita atu banati-tuir se ema lori ita ba autoridade sira tanba ita-nia adorasaun, no duun katak ita hamosu violénsia, ka book ema atu kontra governu ka ita mak membru ba “grupu relijiaun foun ida” neʼebé perigu. La hanesan ho Tértulo, Paulo la koko atu halo governadór kontente ho liafuan neʼebé midar. Paulo nafatin kalma no hatudu respeitu. Nia koʼalia ho matenek no fó sai buat neʼebé loos ho klaru. Paulo hatete katak “ema Judeu balu husi provínsia Ázia” neʼebé uluk duun nia kona-ba hafoʼer templu la tuir enkontru neʼe, no tuir lei, sira tenke mai hatoʼo sira-nia akuzasaun ba Félix.—Após 24:18, 19.
14 Buat neʼebé importante liu mak Paulo la taʼuk atu fó sasin kona-ba ninia fiar. Paulo ho aten-brani fó sai ninia fiar kona-ba moris-hiʼas, maski uluk neʼe hamosu problema boot kuandu nia koʼalia iha Sinédriu nia oin. (Após 23:6-10) Bainhira Paulo defende ninia an, nia tau énfaze ba esperansa moris-hiʼas. Tanbasá? Tanba Paulo fó sasin kona-ba Jesus no Jesus nia moris-hiʼas. Neʼe mak buat neʼebé kontradór sira lakohi simu. (Após 26:6-8, 22, 23) Sin, razaun neʼebé ema lori Paulo ba tribunál mak tanba ninia fiar ba Jesus no Jesus nia moris-hiʼas.
15 Hanesan Paulo, ita mós bele fó sasin ho aten-brani no hetan forsa husi Jesus nia liafuan ba ninia dixípulu sira, neʼebé dehan: “Ema hotu sei odi imi tanba haʼu-nia naran. Maibé ema neʼebé tahan toʼo rohan mak sei hetan salvasaun.” Ita presiza hanoin barak kona-ba saida mak ita sei koʼalia ka lae? Lae, tanba Jesus promete: “Bainhira sira lori imi atu bá tribunál, keta sai laran-taridu kona-ba saida mak imi sei koʼalia. Maibé koʼalia deʼit buat neʼebé espíritu santu fó ba imi iha tempu neʼebá, tanba laʼós imi rasik mak koʼalia maibé espíritu santu mak ajuda imi koʼalia.”—Mc 13:9-13.
“Félix sai taʼuk” (Apóstolu 24:22-27)
16, 17. (a) Saida mak Félix halo kona-ba Paulo nia kazu? (b) Tanbasá Félix sai taʼuk, no tanbasá nia hakarak kontinua hasoru Paulo?
16 Neʼe laʼós dala primeiru neʼebé Félix rona kona-ba ema Kristaun nia fiar. Bíblia konta: “Félix husik problema neʼe ba tempu seluk, tanba nia hatene didiʼak kona-ba Naʼi nia Dalan [Neʼe refere ba hanorin Kristaun] no nia dehan ba sira: ‘Kuandu komandante Lísias tun mai, haʼu sei halo desizaun kona-ba buat neʼebé imi duun ba nia.’ No nia haruka xefe tropa nian atu hatama Paulo ba komarka, maibé fó liberdade uitoan ba nia, no husik ninia belun sira atu tau matan ba buat neʼebé nia presiza.”—Após 24:22, 23.
17 Liutiha loron balu, Félix no ninia feen Drusila neʼebé mak ema Judeu, bolu Paulo no “rona Paulo esplika kona-ba fiar ba Kristu Jesus”. (Após 24:24) Maibé bainhira Paulo koʼalia kona-ba “hahalok loos, kontrola an, no kona-ba tesi-lia neʼebé atu mai, Félix sai taʼuk”, karik tanba nia halo ona buat aat oioin, no ninia konxiénsia fó-sala ba nia. Tan neʼe, nia haruka Paulo atu bá, hodi hatete: “Agora ó bele bá ona, kuandu haʼu iha fali tempu mak haʼu bolu ó.” Depois neʼe, Félix bolu beibeik Paulo, laʼós tanba hakarak aprende kona-ba lia-loos, maibé tanba nia espera katak Paulo sei fó osan ba nia.—Após 24:25, 26.
18. Tanbasá Paulo koʼalia ba Félix no ninia feen kona-ba “hahalok loos, kontrola an, no kona-ba tesi-lia neʼebé atu mai”?
18 Tanbasá Paulo koʼalia ba Félix no ninia feen kona-ba “hahalok loos, kontrola an, no kona-ba tesi-lia neʼebé atu mai”? Hanoin-hetan, sira hakarak hatene kona-ba “fiar ba Kristu Jesus”. Paulo hatene kona-ba sira-nia hahalok neʼebé la morál, laran-aat, no la justisa. Tan neʼe, nia fó sai ho klaru kona-ba saida mak Maromak nia hakarak ba ema neʼebé atu sai Jesus nia dixípulu. Buat neʼebé Paulo hatete hatudu katak Félix no ninia feen nia hahalok mak kontra duni Maromak nia hakarak. Paulo ajuda sira atu komprende katak Maromak sei tesi-lia ba ema hotu kona-ba sira-nia hanoin, liafuan, no hahalok, no katak Maromak nia tesi-lia ba sira mak importante liu fali Félix nia tesi-lia ba Paulo. Tan neʼe mak Félix “sai taʼuk”!
19, 20. (a) Saida mak ita presiza halo bainhira haklaken ba ema neʼebé interese maibé lakohi troka sira-nia hahalok? (b) Oinsá mak ita hatene katak Félix laʼós Paulo nia belun?
19 Iha serbisu haklaken, karik ita hasoru ema neʼebé hanesan Félix. Foufoun sira hatudu interese ba lia-loos, maibé lakohi troka sira-nia hahalok. Ita presiza matan-moris bainhira ajuda sira. Hanesan Paulo, ita bele koʼalia ho respeitu ba sira kona-ba oinsá atu halo Maromak kontente. Karik lia-loos neʼe sei book sira-nia laran. Maibé, se ita haree ho klaru katak sira lakohi troka sira-nia hahalok, ita la presiza obriga sira, no buka fali ema seluk neʼebé hakarak duni atu hatene lia-loos.
20 Bíblia fó sai Félix nia motivu, hodi dehan: “Tinan rua liutiha, Pórsio Festo mak troka fali Félix, no tanba Félix hakarak atu ema Judeu sira gosta nia, nia husik deʼit Paulo iha komarka laran.” (Após 24:27) Félix laʼós Paulo nia belun. Félix hatene katak sira neʼebé tuir “Naʼi nia Dalan” laʼós ema neʼebé book ema seluk atu kontra governu. (Após 19:23) Nia mós hatene katak Paulo la kontra Roma nia lei. Maibé, Félix nafatin husik Paulo iha komarka laran tanba hakarak “ema Judeu sira gosta nia”.
21. Saida mak akontese ba Paulo depois Pórsio Festo mak sai governadór, no Paulo hetan forsa husi neʼebé?
21 Hanesan hatudu iha versíkulu ikus husi Apóstolu kapítulu 24, Paulo nafatin iha komarka laran bainhira Pórsio Festo mak sai governadór hodi troka Félix. Depois neʼe, Paulo presiza hasoru ulun-naʼin oioin atu defende ninia fiar. Sin, ema lori Paulo ba “liurai sira no governadór sira-nia oin”. (Lc 21:12) Hanesan ita sei aprende tuirmai, Paulo sei fó sasin ba ukun-naʼin ida neʼebé boot liu iha tempu neʼebá. Maibé durante akontesimentu sira-neʼe hotu, Paulo nia fiar nunka sai fraku. Ita bele fiar katak Paulo nafatin hetan forsa husi Jesus nia liafuan: “Aten-brani bá!”
a Haree kaixa “Félix, governadór ba área Judeia”.
b Tértulo fó agradese ba Félix tanba nia lori “dame” ba nasaun. Maibé tuir loloos, bainhira Félix mak governadór, violénsia iha área Judeia sai barak liu fali tempu neʼebé governadór seluk mak ukun. Tértulo mós la koʼalia buat neʼebé loos bainhira hatete katak ema Judeu “sempre agradese tebes” ba buat neʼebé Félix halo. Loloos, ema Judeu barak odi Félix tanba nia hanehan povu no halo violénsia makaʼas bainhira povu kontra governu.—Após 24:2, 3.