ENTREVISTA | RACQUEL HALL
Feto Judeu ida esplika tanbasá nia analiza ninia fiar
Raquel Hall nia amá mak ema Izraél neʼebé tuir relijiaun Judeu no ninia aman mak ema Austríaku neʼebé troka ninia relijiaun hodi tama fali relijiaun Judeu. Ninia amá nia inan-aman mak sionistas neʼebé muda ba rai-Izraél iha tinan 1948. Neʼe mak tinan neʼebé rai-Izraél hetan independénsia. Ami husu Racquel saida mak book nia atu analiza ninia fiar nuʼudar ema Judeu.
Konta toʼok Ita-nia moris ba ami.
Haʼu moris iha tinan 1979 iha Estadus Unidus. Bainhira haʼu tinan tolu haʼu-nia inan-aman soe-malu. Haʼu-nia amá haboot haʼu tuir ema Judeu nia tradisaun no haruka haʼu ba ema Judeu nia eskola naran ieshivas. Bainhira haʼu tinan hitu, ami muda ba rai-Izraél ba tinan ida. Iha neʼebá, haʼu tuir eskola naran kibutz, no ami aprende halo serbisu agrikultura hamutuk. Tuirmai ami muda ba rai-Méxiku.
Maski área neʼebé ami hela la iha sinagoga, maibé haʼu nafatin halo tuir ema Judeu nia kostume. Haʼu sunu lilin iha loron Sábadu, lee husi ema Judeu nia livru santu no halo orasaun hodi uza ami-nia livru orasaun nian, naran sidur. Iha eskola, dala barak haʼu konta ba haʼu-nia kolega eskola katak haʼu-nia relijiaun mak relijiaun primeiru. Haʼu seidauk lee Testamentu Foun neʼebé koʼalia kona-ba Jesus Kristu nia hanorin no serbisu haklaken. Tuir loloos, haʼu-nia amá hatete katak haʼu labele lee Testamentu Foun tanba nia taʼuk livru neʼe sei estraga haʼu-nia neon.
Tanbasá Ita deside atu lee Testamentu Foun?
Bainhira haʼu tinan 17, haʼu muda fali ba Estadus Unidus atu tuir universidade. Iha neʼebá, haʼu hasoru ema Kristaun ida neʼebé hatete katak haʼu-nia moris sei falta buat ruma se haʼu la koñese Jesus.
Haʼu hatán: “Ema neʼebé fiar Jesus mak laʼo sala dalan.”
Nia husu: “Ó lee ona Testamentu Foun ka?”
Haʼu hatán: “Lae.”
Nia hatete: “Se nuneʼe, neʼe katak ó falta koñesimentu no fó sai deʼit ó-nia opiniaun kona-ba buat ruma neʼebé ó rasik la hatene ho didiʼak.”
Ninia liafuan kona loos haʼu-nia laran, tanba uluk haʼu sempre hanoin katak ema neʼebé fó sai sira-nia opiniaun maski seidauk hatene informasaun kompletu, ema neʼe mak beik. Entaun haʼu foti ninia Bíblia, lori ba uma no komesa lee Testamentu Foun.
Buat neʼebé Ita lee fó impaktu saida ba Ita?
Haʼu hakfodak bainhira aprende katak ema neʼebé hakerek Testamentu Foun mak ema Judeu. No bainhira haʼu kontinua lee, haʼu aprende katak Jesus mak ema Judeu neʼebé laran-diʼak, haraik an no hakarak ajuda ema, laʼós aproveita sira. Haʼu mós bá biblioteka no empresta livru sira kona-ba Jesus. Maibé livru sira-neʼe hotu la book haʼu atu fiar katak Jesus mak Mesias. Livru balu hatete katak Jesus mak Maromak. Ba haʼu ida-neʼe la lójiku. Haʼu hanoin: “Entaun, Jesus halo orasaun ba sé? Ninia an ka?” No liután neʼe, ikusmai Jesus mate. Maibé kona-ba Maromak, Bíblia hatete: “[Maromak] nunka mate.”a
Entaun Ita halo saida?
Haʼu hatene katak lia-loos la kontra malu, entaun haʼu hakaʼas an atu buka lia-loos. Ho matan-been, haʼu halo orasaun ba Maromak ho laran. Neʼe mak dala primeiru haʼu halo orasaun ba Maromak hodi la uza haʼu-nia sidur. Kuandu haʼu halo hotu orasaun, haʼu rona ema dere haʼu-nia odamatan. Neʼe mak Testemuña ba Jeová naʼin-rua. Sira fó haʼu publikasaun ida atu estuda Bíblia. Publikasaun neʼe no mós haʼu-nia diskusaun ho sira halo haʼu fiar katak sira-nia fiar bazeia ba Bíblia. Porezemplu, sira fiar katak Jesus mak “Maromak nia Oan-Mane”b, laʼós parte ba Trindade no nia mak “Maromak nia kriasaun primeiru”.c
Lakleur depois neʼe, haʼu fila fali ba rai-Méxiku. Iha neʼebá, haʼu kontinua estuda ho Testemuña sira kona-ba profesia sira neʼebé liga ho Mesias. Haʼu hakfodak tanba iha profesia barak kona-ba Mesias. Maski nuneʼe, haʼu nafatin duvida uitoan. Haʼu hanoin: ‘Jesus mesak deʼit mak kumpre profesia sira-neʼe ka lae?’ no ‘Oinsá se nia mak ema neʼebé matenek atu finje sai hanesan Mesias?’
Saida mak halakon Ita-nia dúvida?
Testemuña sira hatudu ba haʼu profesia sira neʼebé ema labele finje deʼit atu kumpre. Porezemplu, tinan 700 antes Jesus moris, profeta Miqueias fó sai katak Mesias sei moris iha Belein, Judeia.d Sé mak bele kontrola fatin neʼebé nia sei moris? No Isaias hakerek katak ema sei oho Mesias nuʼudar kriminozu maibé ema sei hakoi nia ho ema riku.e Jesus kumpre profesia sira-neʼe hotu.
No evidénsia ikus neʼebé halo haʼu fiar katak Jesus mak Mesias mak liga ho ninia liña jerasaun. Bíblia hatete katak Mesias sei mai husi Liurai David nia liña jerasaun.f Ema Judeu antigu iha lista kompletu kona-ba ema nia liña jerasaun, tan neʼe se Jesus la mai husu David nia liña jerasaun, ninia inimigu sira sei fó sai ida-neʼe ba ema hotu. Maibé sira labele halo nuneʼe tanba iha evidénsia klaru neʼebé hatudu katak Jesus mai husi David nia liña jerasaun. Ema-lubun mós bolu nia nuʼudar “David nia Oan”.g
Tinan 37 depois Jesus mate, iha tinan 70 EC, Roma nia tropa sira halakon Jeruzalein no lista kona-ba ema nia liña jerasaun mak lakon. Neʼe hatudu katak atu hatene Mesias nia liña jerasaun, nia tenke moris antes tinan 70 EC.
Oinsá ida-neʼe fó impaktu ba Ita?
Deuteronómio 18:18, 19 fó sai nanis katak Maromak sei hili profeta husi ema Izraél nia leet, no profeta neʼe sei sai hanesan Moisés. No Maromak hatete: “Se ema ruma la rona ba haʼu-nia liafuan neʼebé nia koʼalia hodi haʼu-nia naran, ema neʼe tenke hatán mai haʼu.” Tanba haʼu estuda kleʼan Bíblia tomak haʼu fiar katak Jesus husi Nazaré mak profeta neʼe.
f Isaias 9:6, 7; Lucas 1:30-32. Mateus kapítulu 1 hakerek kona-ba Jesus nia liña jerasaun husi ninia aman, no Lucas kapítulu 3 hakerek kona-ba Jesus nia liña jerasaun husi ninia inan.