Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
5-11 MARSU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | MATEUS 20-21
“Ema naran deʼit neʼebé hakarak sai ema-boot iha imi-nia leet tenke serbí imi.”
nwtsty média
Merkadu
Hanesan ho dezeñu neʼebé hatudu iha Programa no nota, merkadu balu iha deʼit dalan ninin. Ema sira neʼebé faʼan sasán tau sasán barak tebes iha dalan no neʼe taka dalan ba ema seluk atu laʼo liu. Ema bele bá no sosa presiza loron-loron nian, sasán sira neʼebé halo husi rai-mean, sasán karun oioin no mós modo neʼebé fresku. Tanba iha tempu uluk seidauk iha jeleira, ema tenke bá merkadu loron-loron. Merkadu mós sai fatin ba ema atu rona notísias foun husi ema neʼebé mai vizita, fatin ba labarik sira atu halimar, no mós fatin ba ema atu buka serbisu. Iha merkadu, Jesus kura ema moras no Paulo haklaken. (Aps 17:17) Maibé ema eskriba no farizeu sira neʼebé foti an gosta atu buka atensaun iha fatin públiku sira-neʼe.
nwtsty nota estudu ba Mt 20:20, 21
Zebedeu nia feen: Nia mak apóstolu Tiago no João nia inan. Tuir livru Marcos, apóstolu Tiago no João mak hakbesik ba Jesus no husu atu hetan pozisaun no podér. Maibé, tuir loloos, sira mak haruka sira-nia inan, Salomé atu husu ba Jesus. Karik Salomé mak Jesus nia tia.—Mt 27:55, 56; Mc 15:40, 41; Jo 19:25.
ida iha Ita-nia liman-loos no ida iha Ita-nia liman-karuk: Pozisaun rua neʼe hatudu kbiit no autoridade, maibé pozisaun neʼebé aas liu mak sempre iha liman-loos.—Sal 110:1; Aps 7:55, 56; Rom 8:34.
nwtsty nota estudu ba Mt 20:26, 28
atan: Ka “ema neʼebé serbí”. Baibain, Bíblia uza liafuan gregu diákonos atu refere ba ema neʼebé ho haraik an la para atu serbí ema seluk. Bíblia uza liafuan neʼe atu refere ba Kristu (Rom 15:8), Kristu nia atan (1Ko 3:5-7; Kol 1:23), atan ba kongregasaun (Flp 1:1; 1Ti 3:8), atan sira neʼebé serbí iha uma (Jo 2:5, 9) no funsionáriu sira (Rom 13:4).
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
nwtsty nota estudu ba Mt 21:9
Ami harohan, salva: Lia orijinál mak “Osana”. Neʼe mak liafuan gregu neʼebé mai husi lia-ebraiku no signifika “ami harohan, salva” ka “favór ida, salva”. Fraze neʼe uza atu harohan ba Maromak hodi husu salvasaun ka manán funu, no bele tradús mós nuʼudar “favór, fó salvasaun”. Ikusmai fraze neʼe uza iha orasaun no mós knananuk. Liafuan ebraiku neʼebé hakerek iha Sal 118:25, mak parte husi knananuk sira neʼebé hakerek iha Salmo (Mazmur) 113-118 neʼebé baibain ema kanta durante tempu Festa Salvasaun nian. Tan neʼe, bainhira ema haree Jesus, sira hanoin-hetan kedas ba tempu neʼe. Dalan ida neʼebé Jeová hatán ba orasaun atu salva David nia Oan mak liuhusi fó moris-hiʼas ba Jesus. Iha Mt 21:42, Jesus temi fali liafuan husi Sal 118:22, 23 atu refere ba Mesias.
David nia Oan: Liafuan neʼe hatudu katak Jesus mai husi David nia liña jerasaun no mós katak Jesus mak Mesias neʼebé Maromak promete ona.
Uza ai-figeira atu hanorin lisaun kona-ba fiar
Maibé tanbasá mak Jesus halo ai-figeira neʼe sai maran? Jesus esplika ninia razaun hodi dehan: “Haʼu hatete loloos ba imi: Se imi iha fiar no la laran-rua, imi laʼós deʼit halo buat neʼebé haʼu halo ba ai-figeira neʼe, maibé se imi hatete ba foho neʼe: ‘Hiʼit ó-nia an no soe tiha ba tasi’, ida-neʼe sei akontese duni. No buat hotu neʼebé imi husu iha orasaun, hatudu fiar bá, no imi sei simu.” (Mateus 21:21, 22) Hodi koʼalia liafuan sira-neʼe, Jesus temi fali lisaun importante kona-ba fiar bele muda foho ida.—Mateus 17:20.
Entaun, hodi halo ai-figeira sai maran, Jesus uza ida-neʼe nuʼudar lisaun atu hanorin katak ita presiza tau fiar ba Maromak. Nia hatete: “Buat hotu neʼebé imi husu iha orasaun, fiar bá katak imi simu ona, no imi sei hetan duni.” (Marcos 11:24) Neʼe mak lisaun importante ba Jesus nia dixípulu hotu. Iha tempu neʼebá, Jesus nia liafuan neʼe mós importante tebes ba apóstolu sira tanba lakleur tan sira sei hasoru susar oioin. Iha mós ligasaun seluk tan entre ai-figeira neʼebé sai maran ho hahalok fiar.
Hanesan ai-figeira neʼebé iha tahan deʼit no la fó fuan, husi liʼur nasaun Izraél haree hanesan halo tuir Maromak. Maromak halo aliansa ho ema Izraél, no sira finje halo tuir Maromak nia ukun-fuan sira. Maski nuneʼe, nuʼudar povu ida, sira-nia hahalok hatudu ho momoos katak sira la iha fiar ba Maromak no la fó fuan neʼebé diʼak. Sira mós lakohi simu Maromak nia Oan-Mane! Tan neʼe, hodi halo ai-figeira sai maran, Jesus hatudu rezultadu neʼebé nasaun Izraél sei hetan tanba sira fiar-laek no la fó fuan.
12-18 MARSU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | MATEUS 22-23
“Halo tuir mandamentu rua neʼebé boot liu”
nwtsty nota estudu ba Mt 22:37
laran: Bainhira liafuan neʼe uza iha dalan simbóliku, baibain neʼe kona-ba ita mak ema oinsá loos. Kuandu liafuan neʼe temi hamutuk ho liafuan “moris” no “neon”, neʼe bele iha arti neʼebé espesífiku liu no baibain refere liu ba ema nia sentimentu, hakarak no hanoin. Liafuan tolu neʼe (laran, moris, no neon) bele uza hamutuk iha tempu hanesan, hodi hatudu katak ita presiza iha domin neʼebé kompletu ba Maromak.
moris: Ka “ema”.
neon: Neʼe mak ita-nia kbiit atu hanoin. Ema ida tenke uza ninia kbiit atu hanoin hodi bele hatene didiʼak Maromak no haburas domin ba nia. (Jo 17:3; Rom 12:1) Liafuan husi eskritura Deu 6:5, iha lia-ebraiku orijinál uza liafuan tolu ‘laran, moris no kbiit’. Maski nuneʼe, livru Mateus neʼebé hakerek iha lia-gregu uza fali liafuan “neon” duké “kbiit”. Karik iha razaun oioin ba ida-neʼe. Razaun primeiru, lia-ebraiku antigu la iha liafuan ba “neon”, maibé lia-ebraiku antigu uza liafuan “laran” neʼebé mós bele refere ba ema nia neon. Iha dalan simbóliku liafuan neʼe bele refere ba ita mak ema oinsá loos, neʼe inklui hanoin, sentimentu, atitude, no motivasaun. (Deu 29:4; Sal 26:2; 64:6; haree nota estudu kona-ba laran iha versíkulu neʼe.) Tan neʼe bainhira tradús liafuan “laran” husi manuskritu sira iha lia-ebraiku, Septuajinta Lia-Gregu tradús liafuan neʼe nuʼudar “neon”. (Gên 8:21; 17:17; Prv 2:10; Isa 14:13) Razaun seluk tanbasá Mateus uza liafuan “neon” duké “kbiit” bainhira temi liafuan husi eskritura Deu 6:5 mak tanba liafuan “kbiit” iha lia-ebraiku bele inklui kbiit ka forsa fíziku ka kbiit atu hanoin. Karik tanba ideia mak atu hanesan deʼit iha lia-ebraiku no lia-gregu, tan neʼe hakerek-naʼin evanjellu sira la uza liafuan neʼebé hanesan bainhira sira temi fali eskritura husi Deuteronômio (Ulangan).
nwtsty nota estudu ba Mt 22:39
Ida tuirmai: Liafuan iha Mt 22:37 mak Jesus nia resposta ba ema farizeu sira, maibé tuirmai Jesus temi ukun-fuan ida tan husi Moisés nia Ukun-Fuan (Lev 19:18), hodi hanorin katak ukun-fuan rua neʼe sempre laʼo hamutuk no neʼe mak hun ba Ukun-Fuan tomak no profeta sira-nia liafuan.—Mt 22:40.
maluk: Liafuan gregu neʼebé tradús nuʼudar “maluk” (iha lia orijinál, “ida neʼebé besik”) bele refere ba ema neʼebé hela besik ita. Maibé neʼe mós bele refere ba ema naran deʼit neʼebé ransu hamutuk ho ita.—Lc 10:29-37; Rom 13:8-10.
nwtsty nota estudu ba Mt 22:40
Ukun-Fuan . . . profeta sira-nia liafuan: “Ukun-fuan” refere ba livru Gênesis (Kejadian) toʼo Deuteronômio (Ulangan) iha Bíblia. “Profeta sira-nia liafuan” mak livru sira iha Eskritura Lia-Ebraiku neʼebé profeta sira mak hakerek. No kuandu temi hamutuk, neʼe refere ba Eskritura Lia-Ebraiku (Testamentu Tuan) tomak.—Mt 7:12; 22:40; Lc 16:16.
hun: Verbu gregu signifika “atu tara”, eskritura neʼe uza iha dalan simbóliku katak “atu sadere ba ka bazeia ba”. Jesus hakarak hatudu katak laʼós deʼit Ukun-Fuan Sanulu mak bazeia ba domin, maibé Eskritura Lia-Ebraiku tomak mós bazeia ba domin.—Rom 13:9.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
nwtsty nota estudu ba Mt 22:21
Fó ba Liurai Roma buat neʼebé Liurai Roma nian: Jesus nia liafuan sira-neʼe mós hakerek iha Mc 12:17 no Lc 20:25, no só ida-neʼe deʼit mak Bíblia hakerek Jesus nia liafuan kona-ba Liurai Roma. “Buat neʼebé Liurai Roma nian” mak inklui selu taxa neʼebé governu husu, hatudu respeitu ba ukun-naʼin sira no mós halo tuir lei sira.—Rom 13:1-7.
Ba Maromak buat neʼebé Maromak nian: Neʼe katak ita adora Maromak ho laran tomak, hadomi nia ho ita-nia moris tomak no halo tuir nia ho laran-metin.—Mt 4:10; 22:37, 38; Aps 5:29; Rom 14:8.
nwtsty nota estudu ba Mt 23:24
imi taʼes susuk, maibé imi tolan kuda-kamelu: Susuk mak animál neʼebé kiʼik liu no kuda-kamelu mak animál neʼebé boot liu, no sira la moos ba ema Izraél. (Lev 11:4, 21-24) Jesus uza komparasaun neʼe, atu koʼalia kona-ba ulun-naʼin relijiaun sira neʼebé taʼes sira-nia hemu atu moos nafatin husi susuk, maibé sira rasik la hanoin kona-ba buat neʼebé importante husi ukun-fuan sira no neʼe atu hanesan ho tolan kuda-kamelu.
19-25 MARSU
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | MATEUS 24
“Matan moris nafatin iha dalan espirituál iha loron ikus sira-neʼe”
it-2 p. 279 par. 6
Domin
Ema nia domin bele sai malirin. Jesus Kristu fó sai nanis ba ninia dixípulu sira kona-ba buat neʼebé sei akontese iha futuru, nia dehan katak ema barak neʼebé hatete katak sira fiar ba Maromak, sira-nia domin (agápe) sei sai malirin. (Mt 24:3, 12) Apóstolu Paulo esplika katak iha loron ikus sira, ema sei “hadomi osan”. (2Ti 3:1, 2) Neʼe hatudu katak ema bele haluha buat neʼebé loos no sira-nia domin uluk nian bele sai malirin. Tan neʼe importante tebes atu kontinua hametin ita-nia domin ba Maromak hodi hanoin kleʼan kona-ba Maromak nia Liafuan no moris tuir Ninia matadalan sira.—Éf 4:15, 22-24.
w99 11/15 p. 19 par. 5
Ita serbí Maromak ho laran tomak ka lae?
5 Jesus koʼalia kona-ba ita-nia tempu: “Hanesan Noé nia loron, nuneʼe mós ho tempu neʼebé Oan-Mane husi ema toʼo ona mai. Iha loron sira neʼebá antes rai-nabeen, ema han no hemu, mane no feto sira kaben, toʼo loron neʼebé Noé tama ba ró laran. No sira lakohi rona toʼo rai-nabeen mosu no halakon sira hotu, nuneʼe mós sei mosu iha tempu neʼebé Oan-Mane husi ema toʼo ona mai.” (Mateus 24:37-39) Tuir loloos, la sala atu han no hemu no mós kaben, tanba kaben mak arranju ida neʼebé mai husi Maromak. (Gênesis [Kejadian] 2:20-24) Maibé, se ita rekoñese katak buat sira-neʼe sai importante liu iha ita-nia moris, diʼak atu halo orasaun kona-ba neʼe. Jeová bele ajuda ita atu buka uluk Ninia Ukun, halo buat neʼebé loos, no serbí nia ho laran tomak.—Mateus 6:33; Roma 12:12; 2 Korinto 13:7.
Apóstolu sira husu Jesus atu fó sinál
Jesus hatete ba ninia dixípulu sira katak sira presiza matan-moris no sai prontu. Jesus uza ai-knanoik ida atu hatudu katak importante tebes atu matan-moris: “Hanoin ida-neʼe bá: Se uma-naʼin hatene ona iha oras saida mak naʼok-teen sei mai, nia sei kontinua atu hadeer no la husik naʼok-teen neʼe atu tama nia uma. Nuneʼe mós hatudu imi-nia an prontu bá, tanba iha oras neʼebé imi la hanoin nia atu mai, iha oras neʼe mak Oan-Mane husi ema sei mai.”—Mateus 24:43, 44.
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
nwtsty nota estudu ba Mt 24:8
terus foin hahú: Liafuan gregu refere ba moras neʼebé feto ida sente kuandu besik atu tuur-ahi. Eskritura neʼe uza liafuan neʼe atu refere ba tempu susar, moras no terus oioin, no karik hatudu katak hanesan ho moras tuur-ahi, terus no susar sira sei aumenta ba beibeik no sai aat liután durante loron ikus sira-neʼe antes terus boot neʼebé temi iha Mt 24:21 akontese.
nwtsty nota estudu ba Mt 24:20
tempu malirin: Udan-boot, bee-saʼe, no malirin durante tempu neʼe halo susar ba ema atu halo viajen, buka hahán no mós buka fatin atu deskansa.—Esd 10:9, 13.
loron Sábadu: Iha área sira hanesan Judeia, ukun-fuan kona-ba loron Sábadu mak makaʼas tebes, no neʼe halo susar ba ema neʼebé halo viajen dook no lori sasán barak. Laʼós neʼe deʼit, iha loron Sábadu, sidade nia portaun sira mós taka metin.—Haree Aps 1:12 no Parte 16 husi livru Informasaun neʼebé ajuda ita atu komprende Bíblia.
26 MARSU–1 ABRÍL
RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | MATEUS 25
“Matan-moris nafatin bá”
(Mateus 25:1-6) (Mateus 25:7-10) (Mateus 25:11, 12)
Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia
Apoia Kristu nia alin sira ho laran-metin
7 Ohin loron, ita komprende ho momoos ona ai-knanoik bibi-malae no bibi-timur nian. Ita hatene katak “Oan-Mane husi ema” ka “Liurai” mak Jesus. Liurai nia ‘alin sira’ mak sira neʼebé hetan kose-mina ho espíritu santu, neʼebé sei ukun hamutuk ho Jesus iha lalehan. (Roma 8:16, 17) “Bibi-malae” no “bibi-timur” mak kona-ba ema ida-idak husi nasaun hotu. Sira sei hetan tesi-lia bainhira tempu neʼebé terus boot besik ona atu remata, neʼebé lakleur tan sei akontese. Ita mós hatene katak Jesus sei tesi lia ba ema hotu tuir hahalok neʼebé sira hatudu ba ema kose-mina sira neʼebé sei iha rai. Ita fó-agradese ba Jeová tanba nia ajuda ita atu komprende ho klaru liután ai-knanoik neʼe no mós ai-knanoik seluk tan neʼebé hakerek iha Mateus 24 no 25!
“Imi haʼu-nia belun sira”
16 Se Ita iha esperansa atu moris iha rai neʼebé Maromak nia Reinu mak ukun, oinsá mak Ita hatudu katak Ita habelun ho Kristu nia alin sira? Mai ita haree dalan tolu. Dalan primeiru mak hodi hola parte iha serbisu haklaken ho laran tomak. Kristu haruka ninia alin sira atu haklaken lia-foun diʼak iha mundu tomak. (Mt 24:14) Maibé, Kristu nia alin sira neʼebé ohin loron sei hela iha rai la bele halaʼo responsabilidade neʼe se la hetan apoiu husi sira-nia maluk bibi seluk. Tuir loloos, kuandu ema husi grupu bibi seluk hola parte iha serbisu haklaken, sira ajuda Kristu nia alin sira atu halaʼo serbisu neʼebé importante neʼe. Kristu no grupu atan laran-metin no matenek hafolin tebetebes apoiu husi sira-nia maluk bibi seluk neʼebé hatudu katak sira mak belun neʼebé loos.
17 Dalan segundu ba grupu bibi seluk atu ajuda Kristu nia alin sira mak fó osan atu apoia serbisu haklaken. Jesus hatete ba ninia dixípulu sira atu halo belun ho nia no Maromak Jeová hodi uza osan. (Lc 16:9) Neʼe laʼós katak ita bele sosa sira atu sai ita-nia belun. Maibé, hodi uza sasán neʼebé ita iha atu apoia serbisu haklaken iha mundu tomak, ita hatudu ita-nia domin no katak ita hakarak habelun sira, laʼós deʼit ho liafuan, maibé “ho hahalok no lia-loos”. (1 Joao 3:16-18) Ita fó apoiu ida-neʼe kuandu ita bá haklaken, kuandu ita fó osan atu harii no tau matan ba ita-nia reuniaun-fatin, no kuandu ita fó osan ba serbisu haklaken iha mundu tomak. Maski buat neʼebé ita fó uitoan ka barak, Maromak Jeová no Jesus hafolin buat neʼebé ita fó ho laran-haksolok.—2 Kor 9:7.
18 Dalan terseiru atu ita hatudu katak ita Kristu nia belun mak hodi halo tuir buat neʼebé katuas sira iha kongregasaun hatete ba ita atu halo. Irmaun sira-neʼe hetan knaar nuʼudar katuas tanba Kristu hili sira liuhusi espíritu santu. (Ef 5:23) Apóstolu Paulo hatete: “Rona imi-nia naʼi-ulun sira no halo tuir buat neʼebé sira dehan ba imi.” (Ebr 13:17) Maibé, dala ruma ita sente katak susar atu halo tuir matadalan neʼebé katuas sira fó neʼebé mai husi Bíblia. Karik ita hatene kona-ba sira-nia fraku, no ida-neʼe karik halo ita hanoin sala kona-ba sira-nia konsellu. Maibé, Kristu nuʼudar Ulun ba kongregasaun, hakarak uza sira maski sira sala-naʼin. Nuneʼe, dalan neʼebé ita simu ka la simu sira-nia pozisaun nuʼudar katuas bele kona ita-nia relasaun ho Kristu nuʼudar belun. Kuandu ita la haree deʼit ba katuas sira-nia sala, maibé ho laran-kontente halo tuir buat neʼebé sira hatete, ita hatudu ita-nia domin ba Kristu.