Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • mwbr20 Janeiru p. 1-8
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken
  • Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2020
  • Subtítulu
  • 6-12 JANEIRU
  • 13-19 JANEIRU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 3-5
  • 20-26 JANEIRU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 6-8
  • 27 JANEIRU–2 FEVEREIRU
  • RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 9-11
Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken—2020
mwbr20 Janeiru p. 1-8

Informasaun atu uza hamutuk livru Moris Kristaun no Haklaken

6-12 JANEIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 1-2

“Jeová kria moris iha mundu”

(Génesis 1:3, 4) Tuirmai Maromak dehan: “Naroman mosu bá.” No naroman mosu duni. 4 Depois neʼe, Maromak haree katak naroman neʼe mak diʼak, no Maromak hahú haketak naroman husi nakukun.

(Génesis 1:6) Tuirmai Maromak dehan: “Mosu bá fatin mamuk iha leten entre bee sira, hodi haketak bee ba parte rua.”

(Génesis 1:9) Tuirmai Maromak dehan: “Bee neʼebé iha mundu halibur hamutuk bá iha fatin ida, no rai maran mosu bá.” No sai duni nuneʼe.

(Génesis 1:11) Tuirmai Maromak dehan: “Rai hamosu duʼut, ai-horis no ai-hun sira bá, tuir sira ida-idak nia modelu. Ai-horis sira-neʼe sei fó fini no ai-hun sira sei fó fuan hamutuk ho musan.” No sai duni nuneʼe.

it-1-E p. 527-528

Kriasaun

Bainhira Maromak hatete iha loron primeiru, “Naroman mosu bá”, naroman komesa tiru liuhusi kalohan sira maski naroman nia hun seidauk bele haree momoos husi mundu. Karik naroman neʼe mosu neineik-neineik tuir ninia prosesu, hanesan buat neʼebé tradutór ida naran J. W. Watts hatete: “Naroman mosu neineik-neineik.” (Gén 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Maromak haketak naroman no nakukun, no bolu naroman nuʼudar Loron maibé nakukun nuʼudar Kalan. Neʼe hatudu katak mundu hadulas hodi haleʼu loro-matan, atu nuneʼe bele akontese loron no kalan iha parte leste no oeste.—Gén 1:3, 4.

Iha loron segundu, Maromak halo fatin mamuk, ka atmosfera “entre bee sira”. Maromak “haketak bee ba parte rua”. Bee balu nafatin iha rai, maibé bee balu mak iha leten dook husi mundu, no entre bee parte rua neʼe iha klaran mak sai nuʼudar fatin mamuk. Maromak bolu fatin mamuk neʼe nuʼudar Lalehan, maibé neʼe koʼalia kona-ba lalehan neʼebé manu sira semo, tanba Bíblia la dehan katak bee neʼebé iha fatin mamuk neʼe nia leten taka fitun ka planeta sira.—Gén 1:6-8.

Iha loron terseiru, Maromak uza ninia forsa hodi halibur hamutuk bee iha fatin ida, no rai maran mós mosu. Maromak bolu neʼe nuʼudar Rai. Iha loron neʼe mós, Maromak halo duʼut, ai-horis no ai-hun sira, buat sira-neʼe laʼós mosu mesak deʼit ka liuhusi evolusaun. Buat tolu neʼe bele reprodús tuir “ida-idak nia modelu”.—Gén 1:9-13.

(Génesis 1:14) Tuirmai Maromak dehan: “Naroman sira mosu bá iha lalehan hodi haketak loron ho kalan, no sira sei sai nuʼudar sinál ba tempu, loron sira no tinan sira.

(Génesis 1:20) Tuirmai Maromak dehan: “Bee sai nakonu bá ho kriatura sira neʼebé moris, no animál sira neʼebé semo, semo bá iha lalehan neʼebé aas liu rai.”

(Génesis 1:24) Tuirmai Maromak dehan: “Rai sai nakonu bá ho animál sira, tuir sira ida-idak nia modelu, animál neʼebé maus, animál fuik no animál seluk iha rai, tuir sira ida-idak nia modelu.” No sai duni nuneʼe.

(Génesis 1:27) No Maromak kria ema tuir ninia ilas. Nia kria sira mane no feto.

it-1-E p. 528 par. 5-8

Kriasaun

Haree mós katak iha Génesis 1:16 la uza liafuan Ebreu bará, katak “kria”, maibé uza liafuan Ebreu asah, katak “halo”. Tanba loro-matan, fulan, no fitun sira inklui iha “lalehan” neʼebé temi iha Génesis 1:1, neʼe katak buat sira-neʼe kria kleur ona antes tama ba loron haat. Iha loron haat, Maromak komesa “halo” loro-matan, fulan, no fitun sira atu iha ligasaun foun ho rai. Kuandu Bíblia dehan katak “Maromak tau buat sira-neʼe iha lalehan hodi fó naroman ba rai”, neʼe katak husi tempu neʼebá, bele haree loro-matan, fulan no fitun sira husi pozisaun iha rai. No mós loro-matan, fulan no fitun sira “sei sai nuʼudar sinál ba tempu, loron sira no tinan sira” hodi sai matadalan ba ema iha situasaun oioin.—Gén 1:14.

Iha loron lima, Maromak komesa halo kriatura sira neʼebé book an iha mundu. Maromak la halo kriatura ida deʼit neʼebé dezenvolve hodi sai barak, maibé nia kria barak tebes liuhusi ninia kbiit neʼebé boot. Bíblia hatete: “Maromak kria animál boot sira iha tasi no kriatura hotu neʼebé book an bá-mai iha bee laran, tuir sira ida-idak nia modelu, no mós animál hotu neʼebé semo, tuir sira ida-idak nia modelu.” Tanba Maromak kontente ho buat neʼebé nia halo ona, nia haraik bensaun ba sira atu bele “sai barak” no ida-neʼe bele akontese duni tanba kriatura hotu neʼe Maromak fó ona kbiit atu bele iha oan no sai barak “tuir ida-idak nia modelu”.—Gén 1:20-23.

Iha loron neen, “Maromak kria animál fuik tuir sira ida-idak nia modelu, animál maus tuir sira ida-idak nia modelu no animál seluk iha rai tuir sira ida-idak nia modelu”, no buat hotu neʼe diʼak, hanesan ho kriasaun sira neʼebé Maromak halo ona antes neʼe.—Gén 1:24, 25.

Iha loron neen nia rohan, Maromak kria kriatura ida neʼebé foun, neʼebé pozisaun aas liu animál sira, maibé la aas liu fali anju sira. Neʼe mak ema, neʼebé Maromak kria tuir ninia ilas. Génesis 1:27 koʼalia lalais deʼit kona-ba ema, hodi dehan “[Maromak] kria sira mane no feto”. Iha Génesis 2:7-9 esplika liután, hodi dehan katak Maromak kria ema husi rai-rahun, no huu iis moris nian ba ninia inus, no mane neʼe sai ema neʼebé moris, neʼebé ninia hela-fatin mak iha jardín neʼebé furak no iha ai-han barak. Iha situasaun neʼe, Jeová uza parte husi mundu neʼe atu kria mane neʼe, no depois, Maromak kria mós feto ida husi Adão nia ruin knosen. (Gén 2:18-25) Hodi kria feto ida ba Adão, ema sai kompletu tuir “modelu” ida.—Gén 5:1, 2.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 1:1) Horiuluk kedas Maromak kria lalehan no rai.

w15-E 6/1 p. 5

Oinsá siénsia kona Ita-nia moris

Mundu no universu nia tinan

Sientista sira siʼik katak mundu neʼe tinan biliaun haat ona no katak universu mak tinan biliaun 13 ka 14 ona. Bíblia la temi ho loloos data ida neʼebé Jeová kria universu. Bíblia mós la hatete katak mundu neʼe tinan rihun ida ka rua deʼit. Versíkulu primeiru iha Bíblia hatete: “Horiuluk kedas Maromak kria lalehan no rai.” (Gén 1:1) Tanba liafuan sira-neʼe la koʼalia espesífiku, entaun neʼe la kontra malu ho sientista sira neʼebé kalkula mundu nia tinan.

it-2-E p. 52

Jesus Kristu

Jesus laʼós Kriadór ida. Maski Oan-Mane hola parte atu halo kriasaun sira, maibé neʼe la dehan katak nia mós Kriadór ida hanesan ninia Aman. Kbiit atu kria mai husi Maromak liuhusi ninia espíritu santu, ka forsa. (Gén 1:2; Sal 33:6) No tanba Jeová mak hun ba moris hotu, neʼe katak kriasaun moris hotu inklui buat neʼebé bele haree no la haree, iha tusan ba Jeová. (Sal 36:9) Tan neʼe, Oan-Mane laʼós Kriadór ida, maibé Jeová kria buat hotu liuhusi nia. Jesus rasik rekoñese Maromak nuʼudar Kriadór ba buat hotu, no Bíblia tomak mós konkorda ho ida-neʼe.—Mt 19:4-6.

TREINU KONA-BA HAKLAKEN

w08-E 2/1 p. 5

Bíblia nia resposta halo ita sente dame iha laran

Hodi hatene katak liuhusi Maromak mak “família hotu iha . . . rai mosu mai” neʼe troka dalan neʼebé ita haree ema seluk. (Éf 3:15) Neʼe mós sei troka dalan neʼebé ita haree ita-nia an no ita-nia problema sira. Neʼe sei kona ita-nia hanoin iha dalan tuirmai neʼe.

Bainhira ita tenke foti desizaun susar, ita sei la hanoin demais kona-ba ema nia opiniaun oioin neʼebé sira fó sai. Ho fiar metin ita sei sadere ba konsellu husi Bíblia. Tanbasá? Tanba “eskritura hotu mai husi Maromak no neʼe diʼak atu hanorin, atu fó konsellu, atu halo loos buat hotu, no atu fó dixiplina tuir hahalok loos, atu nuneʼe Maromak nia atan bele iha kbiit, no sai prontu hodi halo serbisu diʼak hotu”.—2Ti 3:16, 17.

Atu halo tuir Bíblia nia konsellu, presiza duni hakaʼas an no dixiplina an. Karik ita mós presiza halo buat neʼebé ita la gosta no kontra ita-nia hanoin rasik. (Gén 8:21) Maibé se ita fiar katak Aman ida neʼebé iha domin mak kria ita, ita mós sei fiar katak nia mak hatene diʼak liu kona-ba dalan saida mak ita tenke hili. (Isa 55:9) Ninia Liafuan dehan: “Tau fiar ba Jeová ho ó-nia laran tomak, no labele sadere ba ó-nia matenek rasik. Hanoin didiʼak kona-ba nia iha ó-nia dalan hotu, no nia sei halo loos ó-nia dalan sira.” (Prv 3:5, 6) Se ita halo tuir konsellu neʼe, neʼe sei hamenus laran-taridu neʼebé ita sente bainhira ita hasoru susar no foti desizaun sira.

Bainhira ema hatudu diskriminasaun ba ita, ita sei la sente folin-laek tanba hanoin katak ema husi kultura ka rasa seluk mak diʼak liu fali ita. Ita sei iha dignidade tanba ita-nia Aman, Maromak Jeová “la todan ba sorin, no iha nasaun hotu, Maromak simu ema hotu neʼebé hamtaʼuk nia no halo buat neʼebé loos”.—Aps 10:34, 35.

Ita mós sei la hatudu diskriminasaun ba ema seluk. Ita hatene katak la iha razaun neʼebé loos atu sente katak ita mak diʼak liu fali ema husi rasa seluk, tanba “husi ema ida deʼit mak [Maromak] halo nasaun hotu atu hela iha mundu tomak”.—Aps 17:26.

Klaru, hodi hatene katak ita la mosu mesak deʼit, maibé Maromak mak kria ita, halo ita sente dame iha laran. Maibé ita presiza buat seluk tan atu bele sente dame nafatin.

13-19 JANEIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 3-5

“Konsekuénsia husi lia-bosok primeiru”

(Génesis 3:1-5) Samea mak animál ida neʼebé matan-moris liu animál fuik hotu iha rai-luan neʼebé Maromak Jeová kria ona. Samea dehan ba feto neʼe: “Maromak dehan duni katak imi labele han ai-fuan husi ai-hun hotu iha jardín neʼe ka?” 2 Feto neʼe hatán ba samea: “Ami bele han ai-fuan husi ai-hun sira iha jardín neʼe. 3 Maibé kona-ba ai-fuan husi ai-hun neʼebé iha jardín nia klaran, Maromak dehan ona: ‘Imi labele han ai-fuan husi ai-hun neʼe, imi labele kaer ai-hun neʼe. Se lae, imi sei mate.’” 4 Rona tiha neʼe, samea dehan ba feto neʼe: “Tuir loloos, imi sei la mate. 5 Tanba Maromak hatene katak iha loron neʼebé imi han ai-fuan neʼe, imi-nia matan sei nakloke no imi sei sai hanesan Maromak hodi hatene buat diʼak no aat.”

w17.02 p. 5 par. 9

Jeová nia hakarak sei sai loos!

9 Diabu Satanás uza samea ida lohi Eva hodi kontra Jeová. (Lee Génesis 3:1-5; Apk 12:9) Tanba Jeová hatete ba Adão no Eva katak laʼós ai-fuan husi ai-hun hotu iha jardín Eden mak sira bele han, tan neʼe Satanás uza Jeová nia mandamentu neʼe hodi hamosu duvida katak Jeová lakohi fó buat neʼebé diʼak ba sira. Buat neʼebé nia koʼalia mak hanesan liafuan sira-neʼe: ‘Imi la iha liberdade atu halo buat neʼebé imi gosta halo ka?’ Tuirmai nia lohi Eva hodi dehan: “Tuir loloos, imi sei la mate.” Depois Satanás bosok nia atu la presiza rona ba Maromak, nia dehan: “Maromak hatene katak iha loron neʼebé imi han ai-fuan neʼe, imi-nia matan sei nakloke.” Satanás nia liafuan neʼe hanesan hatete katak Jeová lakohi sira han ai-fuan neʼe tanba ai-fuan neʼe bele fó matenek espesiál ida ba sira. Ikusliu nia halo promesa falsu ba sira hodi dehan: “Imi sei sai hanesan Maromak hodi hatene buat diʼak no aat.”

(Génesis 3:6) Entaun, feto neʼe haree katak ai-fuan husi ai-hun neʼe diʼak atu han no ai-hun neʼe haree furak, sin, ai-hun neʼe haree diʼak tebes. Nuneʼe nia hahú kuʼu ai-fuan neʼe no han. Tuirmai, nia fó ai-fuan ba ninia laʼen bainhira hamutuk ho nia, no ninia laʼen mós han.

w00-E 11/15 p. 25-26

Buat neʼebé ita aprende husi feen-laʼen primeiru

Susar ba Eva atu halo buat neʼebé loos ka lae? Tuir loloos, la susar! Hanoin toʼok Ita mak iha ninia situasaun. Buat neʼebé samea hatete kontra duni buat neʼebé Jeová no Adão hatete ona. Ita sente oinsá bainhira ema neʼebé Ita la koñese duun katak ema neʼebé Ita hadomi no tau fiar mak koʼalia bosok? Loloos Eva tenke hakribi no hirus, no la rona buat neʼebé samea hatete. No mós, samea neʼe sé, neʼebé brani tebes atu hamosu duvida kona-ba Maromak nia laran-loos no ninia laʼen nia liafuan? Tanba hatudu respeitu ba arranju ulun nian, loloos Eva presiza husu uluk matadalan antes nia foti desizaun. Hanesan neʼe mós ho ita se ita hasoru situasaun neʼebé kontra Jeová nia matadalan. Maibé Eva tau fiar liu ba Tentadór neʼe nia liafuan. Nia foti desizaun rasik kona-ba buat neʼebé diʼak no buat neʼebé aat. Tanba nia hanoin beibeik kona-ba buat neʼebé samea hatete, ikusmai nia gosta tebes kona-ba ideia neʼe. Nia halo sala neʼebé boot tebes tanba hanoin beibeik kona-ba buat neʼebé sala, duké halakon ideia neʼe husi ninia hanoin ka koʼalia kona-ba neʼe ho família nia ulun!—1Ko 11:3; Tgo 1:14, 15.

Adão rona ba ninia feen

Eva mós komesa influénsia Adão atu halo sala. Tanbasá mak Adão lalais deʼit atu monu ba tentasaun? (Gén 3:6, 17) Adão hasoru problema kona-ba laran-metin. Nia sei halo tuir ninia Kriadór, neʼebé fó buat hotu ba nia, inklui mós ninia feen doben Eva ka lae? Adão sei buka matadalan husi Maromak kona-ba buat neʼebé nia tenke halo agora ka lae? Ka, nia sei foti desizaun sala hamutuk ho ninia feen? Adão hatene ho loloos katak buat neʼebé Eva hakarak atu hetan liuhusi han ai-fuan neʼe mak la loos. Apóstolu Paulo hakerek: “Diabu la lohi Adão, maibé feto neʼe monu duni ba Diabu nia lohi no kontra Maromak nia ukun-fuan.” (1Ti 2:14) Tan neʼe, Adão ho neon hili atu kontra Jeová. Nia taʼuk atu ketak husi ninia feen mak boot liu fali ninia fiar ba Maromak atu hadiʼa situasaun neʼe.

(Génesis 3:15-19) Haʼu sei halo ó no feto neʼe odi malu, nuneʼe mós ho ó-nia bei-oan no ninia bei-oan. Nia sei harahun ó-nia ulun, no ó sei hakanek ninia ain-tuban.” 16 Maromak dehan ba feto neʼe: “Haʼu sei aumenta liután ó-nia moras durante tempu neʼebé ó sai isin-rua. Ho moras makaʼas mak ó sei tuur-ahi, no ó sei hakarak nafatin besik ba ó-nia laʼen, no nia sei domina ó.” 17 No Maromak dehan ba Adão: “Tanba ó rona ona ba ó-nia feen nia liafuan no han ai-fuan husi ai-hun neʼebé haʼu bandu ó hodi dehan: ‘Ó labele han ida-neʼe’, haʼu sei fó-malisan ba rai tanba ó. Iha ó-nia moris tomak, ó sei halo serbisu todan hodi hetan ai-han husi rai. 18 Rai sei hamosu ai-tarak no duʼut aat ba ó, no ó tenke han modo neʼebé moris iha rai-luan. 19 Ho kosar-been mak ó sei han ai-han toʼo ó fila fali ba rai, tanba ó mai husi rai. Ó mak rai-rahun no ó sei fila fali ba rai-rahun.”

w12 1/10 p. 4 par. 2

Maromak loloos hanoin feto sira ka lae?

Maromak fó malisan ba feto sira ka lae?

Lae, Maromak la fó malisan ba feto sira. Tuir loloos, nia fó malisan ba “samea uluk nian, neʼebé ema hanaran Diabu”. (Apk 12:9; Gén 3:14) Maski Maromak hatete katak Adão sei “domina” ninia feen, maibé neʼe la hatudu katak Maromak simu atu mane kontrola feto. (Gén 3:16) Tuir loloos ho liafuan sira-neʼe, Maromak fó-hatene nanis kona-ba rezultadu aat neʼebé Adão no Eva sei hetan tanba sira halo sala.

w04-E 1/1 p. 29 par. 2

Pontu importante husi livru Génesis—I

3:17—Oinsá mak rai hetan malisan, no toʼo bainhira? Malisan ba rai katak susar tebes atu fila rai no halo toʼos. Tanba rai hetan malisan, rai iha ai-hun tarak no duʼut tarak barak tebes, neʼe mós kona Adão nia bei-oan toʼo Noé nia aman, Lamec hatete katak “ita-nia liman . . . sai kole tanba rai neʼebé Jeová fó-malisan ona”. (Gén 5:29) Depois Rai-Nabeen liu tiha, Jeová haraik bensaun ba Noé no ninia oan sira. Nia hatete ninia hakarak atu sira halo nakonu mundu. (Gén 9:1) Iha tempu neʼebá, Maromak nia malisan ba rai mós la iha tan.—Gén 13:10.

it-2-E p. 186

Moras tuur-ahi nian

Moras tuur-ahi nian mak moras neʼebé mosu durante prosesu atu partus. Depois Eva halo tiha sala, Maromak hatete ba nia katak rezultadu husi sala neʼe mós sei kona prosesu atu partus. Se karik nia nafatin laran-metin, Maromak nia bensaun sei hamutuk ho nia no prosesu atu partus mós sei lori kontente, tanba “bensaun husi Jeová mak halo ema sai riku, no Nia la fó susar hamutuk ho ida-neʼe”. (Prv 10:22) Maibé agora, tanba isin la perfeitu ona, tan neʼe hamosu moras. Maromak hatete: “Haʼu sei aumenta liután ó-nia moras durante tempu neʼebé ó sai isin-rua. Ho moras makaʼas mak ó sei tuur-ahi.” (Gén 3:16) Dala ruma bainhira Bíblia dehan katak Maromak halo buat ruma, neʼe dehan katak Maromak husik atu ida-neʼe akontese.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 4:23, 24) Depois neʼe, Lamec hatoʼo liafuan tuirmai neʼe ba nia feen Ada no Zila: “Rona haʼu-nia lian bá, imi Lamec nia feen sira, see tilun ba haʼu-nia liafuan: Haʼu oho ona mane ida tanba nia hakanek haʼu, sin, haʼu oho mane joven ida tanba nia baku haʼu. 24 Se ema neʼebé oho Caim tenke hetan kastigu ba dala 7, entaun, ema neʼebé oho Lamec tenke hetan kastigu ba dala 77.”

it-2-E p. 192 par. 5

Lamec

Poezia neʼebé Lamec hakerek ba ninia feen sira hatudu oinsá ema iha tempu neʼebá halo violénsia makaʼas. Lamec nia poezia hanesan neʼe: “Rona haʼu-nia lian bá, imi Lamec nia feen sira, see tilun ba haʼu-nia liafuan: Haʼu oho ona mane ida tanba nia hakanek haʼu, sin, haʼu oho mane joven ida tanba nia baku haʼu. Se ema neʼebé oho Caim tenke hetan kastigu ba dala 7, entaun, ema neʼebé oho Lamec tenke hetan kastigu ba dala 77.” (Gén 4:23, 24) Iha neʼe, Lamec hakarak fó sai katak nia la iha hakarak atu oho ema, hanesan Caim halo, maibé nia hakarak defende an deʼit husi ema neʼebé baku no hakanek nia. Liuhusi ninia poezia neʼe, nia husu protesaun husi ema neʼebé hakarak selu fali hodi halo aat ba nia.

(Génesis 4:26) Kona-ba Set, nia mós iha oan-mane ida, neʼebé nia hanaran Enos. Iha tempu neʼebá, ema hahú temi Jeová nia naran.

it-1-E p. 338 par. 2

Hatete aat

Kleur antes Rai-Nabeen, Abel uza ona Maromak nia naran. (Ebr 11:4) Tan neʼe, ita bele fiar katak bainhira Bíblia dehan ema “hahú temi Jeová nia naran” iha Enos nia tempu, sira la uza Maromak nia naran iha dalan neʼebé diʼak no loos. (Gén 4:26) Matenek-naʼin balu hanoin katak ema iha Enos nia tempu uza sala Maromak nia naran hodi fó naran neʼe ba ema ka ba sasán neʼebé ema adora. Se neʼe mak loos, neʼe katak sira hatete aat Maromak.

20-26 JANEIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 6-8

“Nia halo nuneʼe duni”

(Génesis 6:9) Tuirmai neʼe mak istória kona-ba Noé. Noé mak ema neʼebé laran-loos. Nia moris ho hahalok loos iha ninia jerasaun nia leet. Noé laʼo ho Maromak loos.

(Génesis 6:13) Depois neʼe, Maromak dehan ba Noé: “Haʼu deside ona atu halakon kriatura hotu, tanba ema halo rai neʼe nakonu ho violénsia, tan neʼe haʼu sei halakon ema no rai.

w18.02 p. 4 par. 4

Banati-tuir Noé, Daniel, no Job nia fiar ho hahalok halo tuir

4 Noé hasoru susar saida deʼit? Toʼo tiha Enoc nia tempu, (Noé nia aman nia avó) ema komesa sai aat ona. Sira koʼalia “buat aat” kona-ba Jeová. (Jud 14, 15) Komesa husi tempu neʼebá, ema nia hahalok violénsia neineik-neineik sai barak. No iha Noé nia tempu, mundu tomak sai “nakonu ho violénsia”. Anju aat sira tun mai rai, nakfila an ba ema hodi kaben ho feto iha rai. No sira-nia oan mós iha hahalok neʼebé aat no halo violénsia. (Gén 6:2-4, 11, 12) Maibé ema seluk bele haree katak Noé la hanesan. Bíblia hatete katak “Jeová haree Noé nuʼudar ema neʼebé monu loos ba ninia laran. . . . Nia moris ho hahalok loos iha ninia jerasaun nia leet. Noé laʼo ho Maromak loos.”—Gén 6:8, 9.

(Génesis 6:14-16) Nuneʼe, halo ró ida ba ó-nia an, halo neʼe ho ai-rezinoza. Ó tenke halo kuartu sira iha ró nia laran no taka ró nia laran no liʼur ho alkatraun. 15 Ó tenke halo ró hanesan tuirmai neʼe: Ninia naruk metru 133 ho balu, luan metru 22 no aas metru 13. 16 Ó tenke halo janela ba ró neʼe sentímetru 45 husi leten hodi naroman bele tama. Ó tenke tau odamatan ba ró neʼe iha ninia sorin no ó tenke halo andár iha okos, andár segundu no andár terseiru.

ia p. 22 par. 12

Nia “laʼo ho Maromak neʼebé loos”

12 Noé no ninia família presiza tinan 40 ka 50 atu halo ró boot neʼe. Sira tenke tesi ai-hun sira, taa didiʼak no tau hamutuk. Sira tenke halo ró neʼe ho andár tolu, kuartu sira, no mós iha odamatan boot ida. Sira mós halo janela sira, no halo kakuluk ho didiʼak hodi bee bele suli tun.—Gén 6:14-16.

(Génesis 6:22) Noé halo tuir mandamentu hotu neʼebé Maromak fó ba nia. Nia halo nuneʼe duni.

w11 15/9 p. 18 par. 13

Halai toʼo rohan ho laran-metin

13 Saida mak ajuda Jeová nia atan sira-neʼe atu halai toʼo rohan ho laran-metin? Mai ita lee Paulo nia liafuan kona-ba Noé. (Lee Ebreu 11:7.) Noé seidauk haree rai-nabeen neʼebé halo lakon ema no animál hotu. (Gén 6:17) Nia mós seidauk haree udan boot. Maibé Noé la hanoin katak rai-nabeen neʼe la bele akontese. Tanbasá? Tanba nia fiar katak Jeová sempre kumpre buat neʼebé nia hatete. Tan neʼe, Noé la hanoin katak susar demais atu halo tuir Jeová. Nia halo buat hotu neʼebé Jeová haruka nia atu halo. Bíblia hatete: “Nia halo nuneʼe duni.” (Gén 6:22) Noé iha serbisu barak. Nia tenke halo arka ka ró neʼebé hanesan kaixote boot, halibur animál oioin, rai ai-han barak ba ema no animál, fó avizu ba ema kona-ba rai-nabeen, no tau matan ba ninia família hodi hametin sira-nia fiar ba Jeová. La fasil ba Noé atu halo buat hotu neʼebé Jeová haruka. Maibé, Noé nia fiar ba Jeová ajuda nia atu halo serbisu hotu toʼo rohan ho laran-metin. Tan neʼe, Jeová salva nia ho ninia família no haraik bensaun barak ba sira.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 7:2) Ó tenke lori animál hitu husi animál moos hotu, animál aman no inan; no lori animál rua husi animál hotu neʼebé la moos, aman ida no inan ida;

w04-E 1/1 p. 29 par. 7

Pontu importante husi livru Génesis—I

7:2—Saida mak sai nuʼudar hun atu halo diferensa entre animál neʼebé moos no la moos? Hun atu halo diferensa liga ho sakrifísiu sira iha adorasaun no laʼós buat neʼebé bele han no labele han. Antes Rai-Nabeen, animál nia naʼan ema nunka han. Liafuan “la moos” no “moos” kona-ba hahán, mosu iha Moisés nia Ukun-Fuan, no neʼe lakon bainhira Ukun-Fuan neʼe la vale ona. (Aps 10:9-16; Éf 2:15) Noé hatene animál saida mak diʼak atu fó nuʼudar sakrifísiu ba Jeová. Depois nia sai tiha husi arka, “Noé harii altár ida ba Jeová no foti animál moos balu no manu balu neʼebé moos, no hasaʼe animál sira-neʼe nuʼudar sakrifísiu sunu nian iha altár leten”.—Gén 8:20.

(Génesis 7:11) Bainhira Noé tinan 600 ona, iha loron 17 fulan-segundu, bee kleʼan hotu iha lalehan nakloke no odamatan sira ba bee hotu iha leten nakloke.

w04-E 1/1 p. 30 par. 1

Pontu importante husi livru Génesis—I

7:11—Bee neʼebé hamosu Rai-Nabeen boot mai husi neʼebé? Durante “loron” segundu, Maromak kria “fatin mamuk” ka mundu nia atmosfera. Iha tempu neʼebá, iha bee “neʼebé iha okos” no bee “neʼebé iha leten”. (Gén 1:6, 7) Bee neʼebé “iha okos” mak bee neʼebé iha nanis ona iha rai. Bee neʼebé “iha leten” mak vapór ka bee-suar barak tebes iha lalehan, no neʼe mak “bee kleʼan hotu iha lalehan”. Bee sira-neʼe mak tun mai rai iha Noé nia tempu.

27 JANEIRU–2 FEVEREIRU

RIKUSOIN HUSI BÍBLIA | GÉNESIS 9-11

“Mundu tomak iha língua ida deʼit”

(Génesis 11:1-4) Iha tempu neʼebá, mundu tomak iha língua ida deʼit no ema uza liafuan sira neʼebé hanesan. 2 Bainhira sira laʼo daudaun ba parte leste, sira hetan rai-tetuk iha rai-Sinear, no sira hahú hela iha neʼebá. 3 Tuirmai, sira dehan ba malu: “Mai! Mai ita halo bloku no tunu neʼe ho ahi.” Entaun sira uza bloku duké fatuk, no alkatraun nuʼudar simente. 4 No sira dehan: “Mai! Mai ita harii sidade ida ba ita-nia an no uma aas ida ho tutun toʼo lalehan, atu nuneʼe ita sei hetan naran-boot, hodi ita labele namkari ba fatin oioin iha mundu tomak.”

it-1-E p. 239

Babilónia Boot

Babilónia antigu. Ema harii sidade Babilónia neʼebé iha rai-Sinear, iha tempu neʼebé hanesan ho tempu neʼebé ema koko atu harii torre, ka uma aas iha Babel. (Gén 11:2-9) Objetivu husi harii torre no sidade neʼe laʼós atu fó hahiʼi ba Maromak nia naran, maibé objetivu mak atu lori naran boot ba sira-nia an. Torre barak neʼebé arkeólogu sira hetan iha Babilónia antigu no iha fatin seluk iha Mezopotámia hatudu katak torre primeiru neʼebé ema koko atu harii liga ho relijiaun. Jeová nia desizaun hodi hapara konstrusaun ba torre neʼe hatudu ho klaru katak torre neʼe liga ho relijiaun falsu. Naran Babel iha lian Ebreu katak “konfuzaun”. Maibé, ema sira neʼebé hela iha sidade Babel, troka sidade neʼe nia naran, tanba signifika husi naran Babel fó-hanoin sira kona-ba kastigu neʼebé sira hetan. Naran foun neʼebé sira fó, iha lian Sumer (Ka-dingir-ra) no Akad (Bab-ilu) katak “Maromak nia portaun”, nafatin liga sidade neʼe ho relijiaun.

it-2-E p. 202 par. 2

Língua

Livru Génesis konta kona-ba tempu depois Rai-Nabeen akontese, ema barak tebes halo serbisu hamutuk atu halaʼo projetu neʼebé kontra Jeová nia hakarak neʼebé nia fó sai ba Noé no ninia oan-mane sira. (Gén 9:1) Duké laʼo namkari atu ‘halo nakonu rai’, sira hakarak atu halibur ema hotu iha fatin ida deʼit, neʼebé ikusmai hanaran rai-Sinear iha Mezopotámia. Fatin neʼe mós ikusmai sai nuʼudar sentru ba relijiaun nian, hamutuk ho ninia templu ida.—Gén 11:2-4.

(Génesis 11:6-8) No Jeová dehan: “Haree bá! Sira mak povu ida deʼit ho língua ida deʼit, no neʼe mak buat neʼebé sira hahú ona atu halo. Agora, buat naran deʼit neʼebé sira hanoin atu halo, sira bele kumpre duni ida-neʼe. 7 Mai! Mai ita tun bá neʼebá hodi haketak sira-nia língua, atu nuneʼe sira labele komprende malu.” 8 Entaun husi fatin neʼe, Jeová halo sira namkari ba fatin oioin iha mundu tomak, no neineik-neineik sira para hodi la harii tan sidade neʼe.

it-2-E p. 202 par. 3

Língua

Maromak neʼebé Kbiit Boot Liu Hotu haketak língua neʼebé sira uza. Nuneʼe, sira labele serbisu hamutuk hodi halo projetu neʼe ho susesu. Ikusmai sira mós forma grupu sira tuir língua neʼebé sira koʼalia hodi namkari ba rai oioin. Língua neʼebé la hanesan mós taka dalan ba ema atu halo buat seluk tan iha futuru neʼebé kontra Maromak. Tanbasá? Tanba se ema koʼalia língua oioin, neʼe halo susar ba ema atu tau hamutuk sira ida-idak nia matenek no forsa atu halo planu ruma neʼebé aat. Tanba sira koʼalia língua neʼebé la hanesan, neʼe halo susar atu halibur hotu koñesimentu neʼebé grupu ida-idak hetan, neʼebé laʼós husi Maromak, maibé liuhusi sira-nia esperiénsia. (Kompara ho Ecl 7:29; Deu 32:5.) Maski língua neʼebé la hanesan halo ema haketak malu, maibé ida-neʼe mós lori buat neʼebé diʼak tanba bele hanetik ema nia hakarak la diʼak neʼebé sei lori deʼit susar. (Gén 11:5-9; kompara ho Isa 8:9, 10.) Se ita haree rezultadu husi ema ohin loron tau sira-nia ideia no koñesimentu hamutuk hodi halo planu neʼebé la diʼak, fasil atu komprende tanbasá Maromak hapara ema iha tempu uluk atu harii torre iha Babel.

(Génesis 11:9) Tan neʼe mak ema hanaran sidade neʼe Babel, tanba iha fatin neʼe mak Jeová haketak língua iha mundu tomak no husi fatin neʼe Jeová halo sira namkari ba fatin oioin iha mundu tomak.

it-2-E p. 472

Nasaun sira

Tanba ema labele ona komprende malu, grupu ida-idak neʼebé iha língua hanesan forma sira rasik nia toman, kostume, hahalok no relijiaun tuir sira rasik nia hakarak. (Lev 18:3) Tanba dook husi Maromak, grupu ida-idak halo estátua barak kona-ba maromak falsu sira.—Deu 12:30; 2Rs 17:29, 33.

Keʼe no hetan buat murak husi Bíblia

(Génesis 9:20-22) Tuirmai Noé hahú fila rai no kuda uvas. 21 Bainhira nia hemu tua-uvas neʼe, nia sai lanu, no nia hasai nia roupa iha ninia tenda laran. 22 Kanaan nia aman Ham haree Noé nia isin-molik, no Ham fó-hatene ba ninia maun naʼin-rua iha liʼur.

(Génesis 9:24, 25) Bainhira Noé oin-moos ona husi tua-uvas neʼe no nia hatene buat neʼebé ninia oan-ikun halo ba nia, 25 nia dehan: “Malisan ba Kanaan. Nia sei sai atan neʼebé kiʼik liu ba ninia maun sira.”

it-1-E p. 1023 par. 4

Ham

Karik Kanaan rasik mak envolve an iha buat neʼebé akontese iha Génesis 9:20-27 no ninia aman Ham la korrije nia. Ka Noé bele haree katak hahalok aat iha Ham sei kona Kanaan nia jerasaun hotu, no Noé fó sai profesia kona-ba neʼe. Malisan neʼe sai loos bainhira ema Izraél husi Sem nia jerasaun manán ema Kanaan. Sira neʼebé la mate, hanesan ema Gibeão, sai atan ba Izraél. (Jos 9) Tinan atus ba atus liutiha, malisan neʼe mós sai loos iha dalan neʼebé kompletu liután bainhira Média ho Pérsia, Grésia no Roma, neʼebé mai husi Jafet nia jerasaun, mak ukun Kanaan nia bei-oan sira.

(Génesis 10:9, 10) Nia sai nuʼudar kasadór ho kbiit boot neʼebé kontra Jeová. Tan neʼe mak iha lia-dadolin neʼebé dehan: “Nia hanesan deʼit Nimrod, kasadór ho kbiit boot neʼebé kontra Jeová.” 10 Sidade primeiru sira neʼebé nia ukun mak Babel, Erek, Akad no Kalne, iha rai-Sinear.

it-2-E p. 503

Nimrod

Sidade primeiru sira neʼebé Nimrod ukun mak Babel, Erek, Akad, no Kalne, iha rai-Sinear. (Gén 10:10) Tan neʼe, ita bele fiar katak nia mak ida neʼebé haruka atu harii Babel no ninia torre, ka uma aas. Ema Judeu nia tradisaun mós konkorda ho ida-neʼe. Istória-naʼin Josefo hakerek: “Neineik-neineik Nimrod komesa hanehan ninia povu. Nia hanoin katak dalan atu ema la taʼuk ba Maromak mak hodi obriga sira atu sadere ba Nimrod nia kbiit. Nia ameasa atu selu fali Maromak se Maromak planu atu halakon fali ema ho rai-nabeen, tanba Nimrod sei harii uma neʼebé aas liu fali bee sira, atu hatudu katak nia la konkorda kona-ba ninia beiʼala sira neʼebé mate iha Rai-Nabeen. Povu sira laran-manas atu halo tuir Nimrod, tanba tuir sira-nia haree, hakruʼuk ba Maromak katak ita tenke sai atan. Tan neʼe, sira komesa harii uma aas neʼe . . . no sira halo serbisu neʼe lalais tebes.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2025)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe