“การสมรสตามประเพณี” ในกานา
โดยผู้สื่อข่าว ตื่นเถิด! ในกานา
ชีวิตสมรส—หลายแสนคนเข้าสู่ความสัมพันธ์เช่นนี้ในแต่ละปีทั่วโลก. ตามปกติพวกเขาทำเช่นนั้นตามประเพณีการสมรสที่ปฏิบัติกันอยู่ทั่วไปในที่ที่เขาอยู่.
ที่กานา รูปแบบการสมรสที่พบเห็นมากที่สุดคือแบบที่เรียกว่าการสมรสตามประเพณี. ในการสมรสแบบนี้มีการจ่ายค่าสินสอด โดยครอบครัวของเจ้าบ่าวจ่ายให้กับครอบครัวเจ้าสาว. การสมรสตามประเพณีมีผู้คนถือปฏิบัติกันในหลายส่วนของแอฟริกาและในที่อื่น ๆ ซึ่งพอจะยกให้เห็นเป็นตัวอย่างได้ เช่น ฮ่องกง, ปาปัวนิวกินี, และหมู่เกาะโซโลมอนตลอดไปจนถึงในหมู่ชาวอินเดียนแดงกัวฮีโร ซึ่งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของโคลัมเบียและทางตะวันตกเฉียงเหนือของเวเนซุเอลา.
การจ่ายค่าสินสอดเป็นธรรมเนียมอย่างหนึ่งในสมัยคัมภีร์ไบเบิล. (เยเนซิศ 34:11,12; 1 ซามูเอล 18:25) เป็นที่เข้าใจทั้งในสมัยโบราณและในปัจจุบันว่า ค่าสินสอดเป็นการชดเชยให้แก่บิดามารดาของฝ่ายหญิงที่ต้องสูญเสียการปรนนิบัติรับใช้ของลูกสาวไป และชดเชยเวลา, พลังงาน, และทรัพย์สินเงินทองที่ใช้ไปในการให้การศึกษาและเลี้ยงดูเธอขึ้นมาก่อนจะสมรส.
ความรับผิดชอบของบิดามารดา
ในประเทศกานาสมัยก่อน การนัดพบและการติดต่อฝากรักไม่เคยมีปรากฏท่ามกลางคนหนุ่มสาว. บิดามารดาจัดการเรื่องการสมรสให้แก่บุตรของตนที่เติบใหญ่ขึ้นมา หลังจากที่ได้เพียรพิจารณาดูชายหนุ่มหรือหญิงสาวในชุมชนที่จะให้บุตรของตนสมรสด้วยได้. บิดามารดาบางครอบครัวในกานายังคงถือปฏิบัติกันเช่นนี้อยู่.
บิดามารดาของเด็กหนุ่มจะพิจารณาองค์ประกอบต่าง ๆ อย่างเช่นบุคลิกภาพของเด็กสาว; ชื่อเสียงของเธอและของครอบครัวเธอ; โรคทางพันธุกรรมที่อาจมีอยู่ในวงศ์ตระกูล; และสภาพฝ่ายวิญญาณ ในกรณีของพยานพระยะโฮวา. หากพึงพอใจ บิดามารดาก็จะไปหาบิดามารดาของเด็กสาวนั้นอย่างเป็นกิจจะลักษณะ เพื่อทำการสู่ขอ.
ทีนี้ บิดามารดาของเด็กสาวก็จะตรวจสอบดูภูมิหลังของเด็กหนุ่มและครอบครัวของเขา. นอกจากองค์ประกอบต่าง ๆ ที่กล่าวไปแล้วข้างต้น พวกเขาจะพิจารณาดูความสามารถของเด็กหนุ่มนั้นในการโอบอุ้มเลี้ยงดูภรรยา—เขาทำงานอยู่หรือว่าตกงาน? หากบิดามารดาของเด็กสาวนั้นพอใจ พวกเขาก็จะแจ้งต่อบิดามารดาของเด็กหนุ่ม และบิดามารดาของทั้งสองฝ่ายก็จะร่วมกันวางแผนรายละเอียดการสมรส หลังจากที่ทั้งหนุ่มเหน้าและสาวเจ้าตกลงปลงใจด้วย.
ทำไมบิดามารดาบางคนจึงยังคงเอาเป็นธุระในการหาคู่ให้แก่บุตรของตนที่โตเป็นผู้ใหญ่แล้ว? หญิงคนหนึ่งที่อินเดียซึ่งบิดามารดาของเธอจัดเตรียมการสมรสให้บอกว่า “คนหนุ่มสาวจะสามารถตัดสินใจเลือกเองในเรื่องที่สำคัญมากเช่นนี้ได้อย่างไร? นับว่าดีกว่ามากที่จะปล่อยให้เป็นธุระของคนที่มีทั้งอายุและประสบการณ์ ซึ่งทำให้เขารู้ว่าควรเลือกใครจึงจะเป็นการฉลาดสุขุมที่สุด.” ความเห็นของเธอสะท้อนทัศนะของชาวแอฟริกาจำนวนมากด้วย.
อย่างไรก็ตาม ยุคสมัยกำลังเปลี่ยนไปในกานา. การนัดพบและการติดต่อฝากรักกำลังเป็นที่นิยมมากขึ้นทุกที. เมื่อการติดต่อฝากรักมาถึงขั้นที่เห็นว่าเหมาะสม คู่รักก็แจ้งความประสงค์ของพวกเขาต่อบิดามารดา. หลังจากที่มีการติดต่อกันระหว่างบิดามารดาของพวกเขา และหลังจากที่เหล่าบิดามารดาเองก็พอใจว่าเป็นคู่ที่เหมาะกันดี ทั้งสองครอบครัวก็ดำเนินการต่อไปด้วยการทำพิธีอย่างเป็นทางการซึ่งเป็นที่รู้จักกันทั่วไปในภาษาต่าง ๆ หลายภาษาของกานาว่า การเคาะประตู ซึ่งก็หมายถึงประตูวิวาห์นั่นเอง.
พิธีเคาะประตู
บิดามารดาของทั้งคู่จะแจ้งให้สมาชิกครอบครัวทราบวันที่จะมาชุมนุมกันพร้อมทั้งจุดประสงค์ของการชุมนุมนั้น. คำ “สมาชิกครอบครัว” นี้ใช้หมายถึงครอบครัวขยายของชาวแอฟริกา ซึ่งรวมไปถึงลุงป้า, น้าอา, ลูกพี่ลูกน้อง, ปู่ย่าตายาย. เมื่อถึงวันที่กำหนดไว้ ตัวแทนทั้งหลายจากทั้งสองครอบครัวก็มารวมกันเพื่อร่วมพิธี. ฝ่ายชายจะอยู่ร่วมด้วยในงานหรือไม่ก็ได้ ไม่บังคับ. ต่อไปนี้จะกล่าวอย่างรวบรัดถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นคราวหนึ่งในพิธีเคาะประตูดังกล่าว.
เถ้าแก่ฝ่ายหญิง (ถญ): [พูดกับตัวแทนฝ่ายชาย] เรารู้เหตุผลที่พวกคุณมา แต่ตามธรรมเนียมเรายังคงต้องถาม. อะไรพาพวกคุณมาถึงนี่?
เถ้าแก่ฝ่ายชาย (ถช): เจ้าเควซีลูกชายเราผ่านหน้าบ้านคุณแล้วเห็นดอกไม้ที่สวยงามดอกหนึ่ง จึงอยากขออนุญาตคุณเด็ดดอกไม้นั้น.
ถญ: [แกล้งทำเป็นไม่รู้เรื่อง] ไม่เห็นมีดอกไม้ในบ้านนี้นี่นา. คุณตรวจดูเองได้เลย.
ถช: ลูกชายเราไม่เข้าใจผิดหรอก. เราขอยืนยันว่า มีดอกไม้สวยเช่นว่าในบ้านนี้จริง ๆ. ดอกไม้นั้นชื่อ อาฟี.
ถญ: ถ้าอย่างนั้นก็เป็นดอกไม้มนุษย์นะซิ. เอาล่ะ อาฟีอยู่ที่นี่จริงอย่างว่า.
ถช: เราต้องการเคาะประตูและสู่ขออาฟีให้แต่งงานกับเควซีลูกชายของเรา.
ถึงตรงนี้ครอบครัวฝ่ายชายก็ให้ของบางอย่างเช่น เครื่องดื่มต่าง ๆ และเงินจำนวนหนึ่ง. มีความแตกต่างกันไปแล้วแต่เผ่าในเรื่องปริมาณและชนิดสิ่งของที่นำมาให้. พิธีนี้พอจะเทียบได้กับพิธีหมั้นแบบตะวันตก และในบางกรณีก็มีการตกลงกันให้มีแหวนหมั้นด้วย.
ทีนี้ ตัวแทนฝ่ายหญิงก็จะถามเธอต่อหน้าคนที่เฝ้าดูอยู่ว่า จะให้รับของที่นำมาไหม. ด้วยคำตอบรับของเธอ ทุกคนที่อยู่ที่นั่นก็จะเป็นประจักษ์พยานถึงความเต็มใจของเธอที่จะแต่งงาน. ทั้งสองครอบครัวจะตกลงนัดวันที่สะดวกกันทั้งสองฝ่ายเพื่อมาจ่ายค่าสินสอดและจัดงานสมรส. พิธีปิดลงด้วยการเสิร์ฟของว่าง.
พิธีสมรส
จำนวนคนที่มาร่วมงานที่บ้านของฝ่ายหญิงหรือบ้านของตัวแทนฝ่ายที่ได้เลือกไว้เพื่อจะจ่ายค่าสินสอดและจัดงานสมรส ตามปกติแล้วจะมีมากกว่าจำนวนคนที่ร่วมในพิธีเคาะประตู. ทั้งนี้เพราะตอนนี้มีมิตรสหายมากมายที่เข้าร่วมงานด้วย.
บรรยากาศเปี่ยมไปด้วยความยินดี. คนหนุ่มสาวที่เป็นโสดต่างก็กระสับกระส่ายอยากเห็นว่ามีการนำเอาอะไรมาให้เจ้าสาว. แต่บรรยากาศที่เปี่ยมด้วยความสุขนี้กลับเขม็งขึ้นเมื่อครอบครัวเจ้าสาวบ่นว่าสินสอดทองหมั้นไม่ครบ. ผู้ที่เฝ้าดูอยู่บางคนหายใจไม่ทั่วท้องเมื่อครอบครัวเจ้าสาวดูท่าจะไม่ยอมลดราวาศอก. เถ้าแก่ฝ่ายเจ้าบ่าวหว่านล้อมด้วยเหตุผลอย่างชำนิชำนาญขอความเห็นใจจากครอบครัวฝ่ายเจ้าสาว. อารมณ์ที่เขม็งอยู่ผ่อนคลายลงเมื่อครอบครัวเจ้าสาวยอมผ่อนปรน. บรรยากาศเปลี่ยนไปอีกครั้ง. ถึงตอนนี้ก็เป็นการเลี้ยงฉลองรื่นเริงและเสิร์ฟอาหารว่างกัน.
ต่อจากนั้น เถ้าแก่ฝ่ายเจ้าสาวก็เรียกให้ผู้มาร่วมงานเงียบเสียงลงและกล่าวต้อนรับทุกคน. เขาถามเหล่าตัวแทนฝ่ายเจ้าบ่าวเกี่ยวกับภารกิจของพวกเขา. เถ้าแก่ของเจ้าบ่าวก็แจ้งเหตุผลที่มา พร้อมทั้งกล่าวย้ำเตือนความจำของผู้ที่อยู่ในงานว่า ได้มีการเคาะประตูและได้รับอนุญาตให้เข้ามาแล้ว.
จากนั้นเถ้าแก่ของแต่ละครอบครัวก็แนะนำสมาชิกที่ใกล้ชิดของครอบครัวต่อผู้มาร่วมงาน รวมทั้งคนที่อนุญาตให้ฝ่ายหญิงสมรสได้ เช่นเดียวกับคนที่สนับสนุนฝ่ายชายในการสมรส. พิธีดำเนินต่อไป.
ถญ: [พูดต่อบรรดาตัวแทนของเจ้าบ่าว] โปรดนำสินสอดทองหมั้นที่ฝ่ายเราเรียกออกมาเถิด.
เถ้าแก่ฝ่ายเจ้าสาวนับค่าสินสอดเพื่อให้ทุกคนเห็นเป็นพยานว่าสินสอดมีอยู่ครบ. ถ้าตัวแทนฝ่ายเจ้าบ่าวรู้สึกว่าครอบครัวเจ้าสาวโก่งราคาเรียกร้องมากไป พวกเขาก็จะพูดคุยตกลงเรื่องนั้นเป็นการภายในก่อนวันสมรส. อย่างไรก็ตาม ครอบครัวฝ่ายชายจะมายังพิธีโดยที่เตรียมตัวพร้อมจะต่อรองขอลดหย่อนการเรียกสินสอดพิเศษใด ๆ อยู่แล้ว หากมีบางคนในครอบครัวเจ้าสาวที่ดูท่าว่าจะตกลงด้วยได้ยากหน่อย. แต่ไม่ว่าจะอาศัยอยู่ที่ไหนก็ตาม ค่าสินสอดเบื้องต้นที่ตกลงกันไว้—ไม่ว่าจะมากน้อย—ต้องจ่ายให้ครบถ้วน.
บางครอบครัวกำหนดเรียกสินสอดเป็นสร้อยคอ, ตุ้มหู, และเครื่องประดับอื่น ๆ ของผู้หญิง. ในภาคเหนือของกานา ค่าสินสอดอาจมีเกลือ, ลูกนัทของต้นโคลา, ไก่ต๊อก, แกะ, และแม้แต่วัวรวมอยู่ด้วย. มีอยู่อย่างหนึ่งคือเงินสด ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของค่าสินสอดอยู่เสมอ.
ขณะที่การเจรจาดำเนินต่อไป เจ้าสาวจะไม่ปรากฏตัวออกมา แต่จะคอยดูอยู่ใกล้ ๆ นั้นเอง. เจ้าบ่าวจะมาร่วมงานด้วยหรือไม่ก็ได้ ไม่บังคับ. โดยวิธีนี้ คนที่อยู่ไกลออกไปก็สามารถจะขอให้บิดามารดาทำการตกลงเรื่องการสมรสให้แก่เขาได้. อย่างไรก็ดี ในโอกาสที่กำลังพรรณนาถึงอยู่นี้ เจ้าบ่าวมาร่วมงานด้วย. ตอนนี้ก็ถึงคราวฝ่ายครอบครัวของเขาจะเรียกร้องบ้าง.
ถช: เราได้ทำตามทุกอย่างที่เรียกเอาจากเราแล้ว แต่เรายังไม่เห็นลูกสะใภ้ของเราเลย.
พิธีสมรสไม่ใช่เรื่องเคร่งเครียดไปเสียหมด; แต่เป็นวาระที่จะได้สนุกสนานกันด้วย. ตอนนี้ครอบครัวสาวเจ้าก็ตอบเสียงเรียกร้องจากครอบครัวฝ่ายชายที่ขอดูตัวเจ้าสาว.
ถญ: เราก็อยากจะให้เจ้าสาวอยู่ที่นี่นะแหละ. แต่เสียดาย เธอเดินทางไปต่างประเทศและเราไม่มีหนังสือเดินทางและวีซ่าที่จะเดินทางไปพาเธอกลับมา.
ทุกคนรู้ว่านั่นหมายถึงอะไร. โดยไม่ชักช้า ครอบครัวเจ้าบ่าวก็นำเงินจำนวนหนึ่งมาให้—เงินจำนวนนั้นจะเป็นเท่าไรก็ได้เท่าที่เจ้าบ่าวสามารถมีให้ได้—และแล้วในชั่วพริบตาเดียวนั้นเอง! หนังสือเดินทางและวีซ่าในจินตนาการก็เสร็จเรียบร้อย. และเจ้าสาวก็กลับมาจากการเดินทางของเธอ!
เพื่อให้สนุกมากขึ้น บางเผ่าจัดให้เพื่อนบางคนของเจ้าสาวสวมบทบาทเป็นเจ้าสาว. ตัวปลอมแต่ละคนก็จะถูกปฏิเสธอย่างไม่มีการอ้อมค้อมจากฝูงชน จนกระทั่งเจ้าสาวตัวจริงถูกพาออกมาท่ามกลางเสียงปรบมือแสดงความชอบใจกันยกใหญ่. จากนั้นเถ้าแก่ของเธอก็จะเชิญเธอให้มาดูของต่าง ๆ ที่เป็นสินสอด. จะมีการถามเธอว่า ของที่เจ้าบ่าวนำมานั้นจะให้รับไว้หรือไม่. ความเงียบเข้าครอบงำเมื่อทุกคนคอยคำตอบอย่างกระวนกระวาย. ฝ่ายหญิงนั้นบ้างก็ขวยเขินบ้างก็กล้าพูด แต่คำตอบไม่อาจเป็นอื่นไปได้นอกจากบอกให้รับไว้ ตามติดด้วยเสียงปรบมืออย่างกึกก้อง.
หากเจ้าบ่าวอยู่ด้วย ครอบครัวเจ้าสาวก็จะขอรู้จักเขาบ้าง. ทีนี้เรื่องสนุกก็จะดำเนินต่อไปโดยไม่ถดถอย ถ้ามีการจัดให้เพื่อนคนหนึ่งของเขาแสร้งทำทีเป็นเจ้าบ่าว. เพื่อนของเขาจะลุกขึ้น วางท่าให้เห็นว่าสำคัญอยู่เต็มประดา แต่ก็จะถูกโห่ไล่ให้ลงมาในทันทีนั้นเอง.
บิดามารดาของเจ้าสาวร้องขอพบหน้าลูกเขยของตัวเอง. คราวนี้ลูกเขยตัวจริงก็จะยืนขึ้น ฉีกยิ้มอย่างมีความสุข. ครอบครัวเจ้าสาวจะอนุญาตให้เธอไปหาสามีของเธอ เขาก็จะสวมแหวนให้เธอหากว่ามีการกำหนดกันเอาไว้ให้เป็นส่วนหนึ่งของค่าสินสอด. แหวนเป็นสิ่งใหม่ที่มาจากทางตะวันตก. ส่วนเจ้าสาวก็จะสวมแหวนให้เขา. บรรยากาศเต็มไปด้วยการแสดงความยินดีและความชื่นบาน. เพื่อความสะดวกและประหยัด บางคู่ในปัจจุบันจัดพิธีเคาะประตูและพิธีสมรสในวันเดียวกันเลย.
สมาชิกที่เป็นผู้มีประสบการณ์ของทั้งสองครอบครัวและคนอื่น ๆ ต่างก็พากันมาให้คำแนะนำคู่สมรสใหม่ถึงวิธีที่ทั้งสองจะสามารถประสบความสำเร็จในชีวิตสมรสจนกระทั่งความตายจะพรากพวกเขาจากกัน. เพื่อจบงานวันนั้นอย่างสดใส ก็จะมีการเสิร์ฟของว่างให้รับประทานกัน.
พิธีสมรสสิ้นสุดลง! ในประเทศกานา นับจากวันนั้นไป ชุมชนนั้นถือว่าทั้งสองเป็นคู่ที่สมรสกันแล้วอย่างถูกต้องตามกฎหมาย. หากมีเหตุบางประการที่ทำให้สมาชิกคนสำคัญในครอบครัวฝ่ายหญิงไม่สามารถเข้าร่วมพิธีได้ ก็จะมีการส่งเครื่องดื่มบางอย่างไปให้เขาเพื่อเป็นการยืนยันว่าได้มีการทำให้การสมรสนั้นบริบูรณ์แล้ว. หากเจ้าบ่าวและเจ้าสาวเป็นพยานพระยะโฮวา พยานฯ ทั้งสองก็จะจัดให้มีคำบรรยายตามหลักคัมภีร์ไบเบิล แล้วก็มีการเสิร์ฟของว่างหลังจากนั้น.
ในประเทศกานา บางคู่จัดพิธีสมรสแบบตะวันตก ซึ่งที่นี่เรียกกันว่าการสมรสแบบจดทะเบียน หรือการสมรสตามกฎหมาย. การสมรสแบบนี้สามารถตกลงทำกันโดยที่มีบิดามารดายินยอมหรือไม่ก็ได้ ตราบที่ทั้งคู่บรรลุนิติภาวะแล้ว. ในการสมรสตามประเพณี ความยินยอมของบิดามารดาเป็นสิ่งที่ขาดเสียไม่ได้เป็นอันขาด.
ในการสมรสแบบจดทะเบียน คู่สมรสให้คำปฏิญาณการสมรส. แต่ไม่มีการให้คำปฏิญาณในการสมรสตามประเพณี. รัฐกำหนดว่า คู่สมรสทุกคู่ที่ทำการสมรสตามประเพณีต้องมาจดทะเบียน และพยานพระยะโฮวาก็ยินยอมทำตาม. (โรม 13:1) จากนั้นก็จะมีการออกใบทะเบียนสมรสให้.
ตั้งแต่สมัยโบราณมาจนกระทั่งโกลด์โคสต์ ซึ่งปัจจุบันคือกานา ได้กลายเป็นอาณานิคมของบริเตน การสมรสตามประเพณีเป็นการสมรสรูปแบบเดียวที่ทำกันในประเทศนี้. ต่อมาชาวบริเตนได้นำเอาการสมรสแบบตะวันตกเข้ามาใช้ในการสมรสสำหรับพลเมืองของตนที่อาศัยอยู่ที่นี่. คนพื้นเมืองของประเทศนี้ได้รับอนุญาตให้ทำการสมรสแบบนี้ด้วยเช่นกัน และจนถึงปัจจุบันก็เป็นเวลาหลายปีมาแล้วที่การสมรสแบบตะวันตกและการสมรสตามประเพณีมีการปฏิบัติเคียงคู่กันมา. ในกานา การสมรสทั้งสองแบบได้รับการยอมรับว่าถูกต้องตามกฎหมาย ดังนั้นจึงเป็นที่ยอมรับได้สำหรับพยานพระยะโฮวา. ขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคลว่าจะเลือกแบบไหนที่เขาชอบ.
ในบางประเทศทางแถบแอฟริกา การสมรสตามประเพณีจำต้องจดทะเบียนกันก่อนจึงจะถือว่าคู่นั้นสมรสกันอย่างถูกต้องตามกฎหมาย. อย่างไรก็ตาม ในกานาการสมรสตามประเพณีดังที่ได้อธิบายไว้ข้างต้นมีผลทางกฎหมายโดยไม่ต้องจดทะเบียน โดยถือว่าคู่นั้นสมรสกันแล้วอย่างถูกต้องตามกฎหมายเมื่อได้ทำการสมรสตามประเพณีนั้นอย่างครบถ้วนสมบูรณ์. ในภายหลัง การจดทะเบียนสมรสให้แก่คู่ที่สมรสตามประเพณีก็ทำด้วยจุดมุ่งหมายที่จะลงไว้ในทะเบียนประวัติเท่านั้น.
การสมรสเป็นของประทานอันเปี่ยมด้วยความรักของพระเจ้าต่อมนุษยชาติอย่างแท้จริง ของประทานที่โดดเด่นไม่มีใดเหมือนที่แม้แต่เหล่าทูตสวรรค์ก็ไม่ได้รับ. (ลูกา 20:34-36) การสมรสเป็นสัมพันธภาพที่ล้ำค่าซึ่งควรค่าแก่การรักษาเอาไว้เพื่อถวายพระเกียรติแด่ผู้ริเริ่มให้มีการสมรสขึ้น นั่นคือพระยะโฮวาพระเจ้า.
[รูปภาพหน้า 23]
แลกแหวนสวมให้แก่กัน