ม้วนหนังสือทะเลตาย
ม้วนหนังสือและชิ้นส่วนของม้วนหนังสือโบราณหลายพันชิ้น ซึ่งส่วนใหญ่พบในถ้ำ 11 แห่งที่คุมราน ใกล้ชายฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือของทะเลตาย (ดู คุมราน) เชื่อกันว่าชิ้นส่วนของงานเขียนในปัจจุบันนี้เคยเป็นส่วนหนึ่งของม้วนหนังสือประมาณ 930 ม้วน ซึ่งมีทั้งงานเขียนที่เป็นพระคัมภีร์และที่ไม่ใช่พระคัมภีร์ ภาษาที่เขียนในม้วนหนังสือทะเลตายส่วนใหญ่เป็นภาษาฮีบรู บางส่วนเป็นภาษาอาราเมอิก และบางส่วนเป็นภาษากรีก
มีการค้นพบม้วนหนังสือเหล่านี้ระหว่างปี 1947 ถึง 1956 ในไหดินเผาที่ซ่อนอยู่ในถ้ำต่าง ๆ ม้วนหนังสือเหล่านี้อาจถูกซ่อนเพื่อความปลอดภัย ประมาณ 1 ใน 4 ของม้วนหนังสือเหล่านี้เป็นสำเนาข้อความคัมภีร์ไบเบิล ซึ่งมีเกือบครบทุกเล่มในคัมภีร์ไบเบิล ยกเว้นหนังสือเอสเธอร์
สิ่งที่ทำให้ม้วนหนังสือเหล่านี้พิเศษมาก ๆ ก็คืออายุของมันซึ่งทำขึ้นประมาณศตวรรษที่ 3 ก่อน ค.ศ. จนถึงศตวรรษแรก ค.ศ. ม้วนหนังสือหนึ่งที่ทำจากหนังสัตว์มีข้อความของหนังสืออิสยาห์ทั้งเล่ม ม้วนหนังสือนี้มีอายุเก่าแก่กว่าสำเนาของหนังสืออิสยาห์ที่มีอยู่ตอนนั้นถึง 1,000 ปี (ดูวีดีโอและภาพ “ม้วนหนังสืออิสยาห์ที่สำคัญ”) เมื่อมีการเอาม้วนหนังสือทะเลตายที่เป็นหนังสืออิสยาห์กับหนังสืออื่นในคัมภีร์ไบเบิล มาเปรียบเทียบกับอย่างละเอียดกับสำเนาพระคัมภีร์ที่ทำขึ้นหลังนั้นประมาณ 1,000 ปีก็พบว่ามีการคัดลอกอย่างถูกต้องแม่นยำมาก ๆ และสิ่งหนึ่งที่น่าสนใจก็คือมีการพบชื่อของพระเจ้าในม้วนหนังสือทะเลตายเยอะมาก ทั้งในม้วนหนังสือพระคัมภีร์และม้วนหนังสืออื่น ๆ
นอกจากนั้น มีการค้นพบม้วนหนังสือโบราณในทะเลทรายยูเดียใกล้กับทะเลตายด้วย เช่น มีการค้นพบที่วาดีมูราบาต ซึ่งเป็นทางน้ำสายหนึ่งที่แห้งขอด ทางใต้ของคุมราน (ดูวีดีโอและภาพ “หนังสือหย่า” และ “หนังสือสัญญาว่าจะชำระหนี้”) อีกแห่งหนึ่งที่มีการค้นพบม้วนหนังสือคือ นาฮาลเฮเวอร์ (ถ้ำที่น่ากลัว) ซึ่งอยู่ทางใต้ของคุมรานลงไปอีก มีการค้นพบชิ้นส่วนสำเนาของฉบับเซปตัวจินต์ภาษากรีกที่ทำขึ้นในยุคแรก ๆ ข้อความภาษากรีกในสำเนานี้คือหนังสือที่ถูกเรียกกันว่าหนังสือของผู้พยากรณ์น้อย ซึ่งมีเททรากรัมมาทอนภาษาฮีบรูโบราณเขียนไว้ด้วย—ดู มธ 1:20