คุมราน
ชื่อของลำธารที่แห้งขอดทางตะวันตกเฉียงเหนือของทะเลเดดซี อยู่ใกล้กับซากปรักหักพังของชุมชนชาวยิวโบราณที่มีชื่อเสียงเนื่องจากมีการค้นพบม้วนหนังสือทะเลตายที่นั่น
ปัจจุบันสถานที่นี้เรียกว่ากีร์เบตคุมราน อยู่ห่างจากเมืองเยรีโคลงไปทางใต้ประมาณ 13 กม. ในปี 1947 มีการค้นพบม้วนหนังสือทะเลตายครั้งแรกในถ้ำหลายแห่งบริเวณนั้น ดูเหมือนว่าคนที่เคยอาศัยอยู่ที่นี่ในศตวรรษแรกได้เอาม้วนหนังสือไปไว้ในถ้ำ นักวิชาการหลายคนบอกว่าคนเหล่านี้คือชาวยิวนิกายเอสซีน พวกเขาเอาเอกสารสำคัญไปซ่อนไว้ในถ้ำก่อนจะหนีจากการบุกโจมตีของกองทัพโรมันในปี ค.ศ. 68 กองทัพโรมันได้ทำลายชุมชนชาวยิวแห่งนี้และอาจตั้งกองทหารรักษาการณ์ไว้ที่นี่จนถึงประมาณปี ค.ศ. 73