การค้นคว้าที่น่าทึ่งเพื่อได้ยาใหม่
โดยผู้สื่อข่าว ตื่นเถิด! ในอังกฤษ
ยาง, โกโก้, ฝ้าย, และยาแก้ปวด สิ่งเหล่านี้มีอะไรที่เหมือนกัน? ทั้งหมดอาจได้จากพืช. นอกจากน้ำตาลและออกซิเจนซึ่งได้จากขบวนการสังเคราะห์แสงแล้ว พืชสีเขียวยังผลิตสารพิเศษอีกหลายหลากจำพวกจากตัวสารเคมีพื้นฐานชนิดอื่น ๆ. สารเคมีอันดับรองเหล่านี้ทำให้พืชแต่ละชนิดมีคุณสมบัติเด่นเป็นเอกลักษณ์ของตน.
อาการแสบคันจากต้นตำแย รสซ่าของลูกแอปเปิล และกลิ่นหอมละมุนของดอกกุหลาบล้วนเป็นผลจากการผสมผสานกันของสารเคมีหลายชนิดที่สร้างขึ้นโดยพืชนั้น ๆ. ด้วยเหตุนี้ สิ่งที่ดูเหมือนเป็นผลิตผลหนึ่ง แท้จริงแล้วเป็นสารผสมที่สลับซับซ้อนมาก.
โรงงานเคมีธรรมชาติ
ลองพิจารณากลิ่นอันเป็นแบบเฉพาะของโกโก้. คุณทราบไหมว่าจนกระทั่งปัจจุบันนี้ นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบสารเคมีประเภทระเหยง่ายถึง 84 ชนิดซึ่งผสมผสานกันเพื่อก่อเกิดกลิ่นที่ไม่มีใครเหมือนนี้? สารที่มีอยู่ในเมล็ดโกโก้นั้นมีความสลับซับซ้อนอย่างยิ่ง และมีการใช้ความพยายามอย่างมากในช่วงหลายปีหลังนี้เพื่อจะระบุตัวสารเหล่านั้น. และนั่นเป็นเพียงผลิตผลทางธรรมชาติตัวหนึ่ง เท่านั้น.
คอเลสเตอรอลเป็นสารจำพวกไขมันชนิดหนึ่ง อาจจะรู้จักกันดีที่สุดเนื่องจากความเป็นไปได้ที่เกี่ยวพันกับโรคหัวใจของมนุษย์. กระนั้น ในพืชบางจำพวก สารนี้เป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างกลุ่มสารเคมีที่มีความสำคัญคือสเตอรอยด์. สเตอรอยด์ รวมเอาวิตามินดี, ฮอร์โมนต่าง ๆ (เช่น คอร์ติโซน) และยาบางชนิด เช่น ยาต้านการอักเสบเบตาเมทาโซน เป็นต้น. สารไดออสเจนิน เป็นสเตอรอยด์ชนิดหนึ่งที่ใช้ในการทำยาคุมกำเนิดแบบรับประทาน สารนี้ผลิตโดยพืชจำพวกกลอยบางชนิด. อีกด้านหนึ่ง สารคอร์ติโซนนี้ทำจากสารเฮคอเจนิน ซึ่งเป็นสารสเตอรอยด์ธรรมชาติที่สกัดจากเยื่อบาง ๆ ของพืชจำพวกปอหลังจากใช้ทำเส้นใยแล้ว. ยาใหม่หลายชนิดในปัจจุบันครั้งแรกก็ได้จากเนื้อเยื่อของพืช.
พืชและมนุษย์
แม้ว่า การที่มนุษย์ใช้ยาสังเคราะห์ถือเป็นการพัฒนาของวงการแพทย์สมัยใหม่ แต่สารสกัดจากพืชก็ถูกนำมาใช้เป็นยารักษาโรคทั่วไปมานานหลายพันปีแล้ว. บันทึกโบราณของชาวอัสซีเรีย พรรณนาถึงการใช้ไม้ดอกชนิดหนึ่ง (common anemone) ในการบรรเทาความเจ็บปวด. และหนังสือการแพทย์อียิปต์ที่เขียนบนกระดาษพาไพรัส ตั้งแต่ยุคฟาโรห์ก็ได้เปิดเผยถึงการใช้สมุนไพรอย่างกว้างขวาง.
องค์การอนามัยโลกได้บันทึกการใช้สมุนไพรประมาณ 20,000 ชนิดทั่วโลก. เฉพาะในประเทศอังกฤษ ประมาณกันว่า มีการใช้สมุนไพร 6,000 ถึง 7,000 ตันในแต่ละปี เป็นส่วนประกอบของผลิตภัณฑ์สมุนไพรต่าง ๆ ถึง 5,500 ชนิด และในสหรัฐ ก็ประมาณกันว่า ใบสั่งยาของแพทย์มากกว่าครึ่งสั่งยาที่ผลิตมาจากพืช.
การค้นหายาใหม่
เนื่องจากมีพืชซึ่งเป็นที่รู้จักกัน มากถึง 250,000 ชนิดทั่วโลก แต่ละชนิดก็มีศักยะของสารประกอบทางเคมีเป็นเอกลักษณ์ของตัวเอง นักวิทยาศาสตร์ค้นหาวี่แววอย่างไม่ละลดเพื่อจะได้ยาที่มีประโยชน์. แนวทางหนึ่งที่เห็นได้ชัดก็คือการศึกษาถึงวิธีที่ประชาชนรักษาโรคภัยโดยการใช้พืชชนิดต่าง ๆ ที่ขึ้นในท้องถิ่นนั้น.
การค้นพบสารโคเคน เริ่มต้นจากการสังเกตผลของการเคี้ยวใบโคคาซึ่งขจัดความรู้สึกหิวและผ่อนคลายความรู้สึกอ่อนเพลีย. โดยการแยกสารออกมา และปรับปรุงลักษณะโครงสร้างโมเลกุลโคเคน นักเคมีสามารถผลิตอนุพันธ์สังเคราะห์ของสารนี้ได้ชนิดหนึ่งซึ่งนำไปใช้เป็นยาชาเฉพาะที่. ถ้าทันตแพทย์ของคุณฉีดยาให้ส่วนหนึ่งของขากรรไกรคุณชา เพื่อช่วยคุณไม่ให้ประสบความเจ็บปวด ก็มีโอกาสเป็นไปได้มากทีเดียวว่าคุณได้รับประโยชน์จากการวิจัยนี้.
ข้อมูลที่มีคุณค่าเป็นอันมากเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากพืชยังคงเก็บอยู่ในแหล่งรวบรวมเอกสารทางพฤกษศาสตร์. หลังจากที่นักวิทยาศาสตร์ใช้เวลามากกว่าสี่ปีในการตรวจสอบตัวอย่างพืชถึง 2.5 ล้านตัวอย่างในหอเก็บตัวอย่างพืชตากแห้งเกรย์ และสวนพฤกษชาติอาร์โนลด์แห่งมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ก็สามารถบ่งชี้ชนิดพืชมากกว่า 5,000 ชนิด ซึ่งเคยถูกมองข้ามไปฐานะเป็นแหล่งที่มีศักยะในการทำยา.
แนวทางค้นคว้าอีกอย่างหนึ่ง จะใช้วิธีเปรียบเทียบส่วนประกอบทางเคมีของพืช. ถ้าพืชชนิดหนึ่งมีสารที่เป็นประโยชน์ พืชชนิดที่อยู่ในวงศ์เดียวกันก็อาจจะมีคุณค่าด้วย. เมื่องานวิจัยต้นไม้ชนิดหนึ่งทางภาคเหนือของออสเตรเลีย, คือมอเรตัน เบย์ เชสต์นัต ได้แยกเอาสารคาสตาโนสเปอร์มินออกมา ซึ่งเป็นสารพิษที่มีฤทธิ์ต่อต้านเชื้อไวรัส นักพฤกษศาสตร์ที่ค้นคว้าเรื่องพืชซึ่งอยู่ในวงศ์เดียวกัน ได้แนะให้ศึกษาวิจัยต้นอเล็กซา แห่งทวีปอเมริกาใต้ด้วย.
การวิจัยเพื่อต่อต้านโรคมะเร็ง
บางครั้ง ร่องรอยข้อมูลอาจจะนำไปผิดทางและแล้วก่อให้เกิดผลที่ไม่ได้คาดหมาย. ตัวอย่างเช่น เคยมีการอ้างว่า สารสกัดจากแพงพวยฝรั่งของเกาะมาดากัสการ์ใช้รักษาโรคเบาหวานได้. นักวิจัยชาวแคนาดาได้เริ่มทำการตรวจสอบ แต่พวกเขาต้องประหลาดใจเพราะสารสกัดจากแพงพวยฝรั่งนั้น กดระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายโดยลดการสร้างเม็ดเลือดขาว. สิ่งนี้ทำให้แพทย์ได้ความคิดที่จะทดลองใช้สารสกัดนี้กับโรคลิวคีเมีย มะเร็งของเม็ดโลหิตขาว.
ในที่สุด ได้มีการแยกสารออกมาประมาณ 90 ชนิด โดยมีสองชนิดที่ชื่อว่า วินคริสติน และ วินบลาสติน ได้รับการพิสูจน์ว่ามีประโยชน์ทางการแพทย์. สารทั้งสองมีอยู่ในพืชชนิดนั้นในปริมาณน้อยนิด จนต้องใช้พืชดังกล่าวประมาณหนึ่งตันจึงจะสามารถผลิตวินคริสตินได้ 2 กรัม. ปัจจุบัน ส่วนประกอบเหล่านี้และอนุพันธ์ของมันเป็นประโยชน์ในการบำบัดทางเคมีอย่างหนึ่งซึ่งใช้กันทั่วโลกเพื่อรักษามะเร็งเม็ดโลหิตขาวในเด็ก.
ในตอนปลายทศวรรษปี 1950 สถาบันมะเร็งแห่งชาติของสหรัฐได้ริเริ่มโครงการตรวจสอบคัดเลือก ระยะเวลา 25 ปี ซึ่งในช่วงเวลาดังกล่าว สารสกัดของพืช 114,000 ตัวอย่าง จากพืช 40,000 ชนิด ได้รับการตรวจสอบฤทธิ์ต้านเนื้องอกโดยใช้เซลล์มะเร็งที่เพาะเลี้ยงไว้. ประมาณ 4,500 ตัวอย่างให้ผลที่น่าสังเกต สมควรที่จะทำการศึกษาต่อไป. แต่ดร. วิลเลียม ซี. เอวันส์ นักเภสัชเวทผู้เป็นที่ปรึกษาชี้แจงว่า “นับเป็นเรื่องที่เป็นไปได้ยากมากที่จะค้นพบจริง ๆ สำหรับยารักษาโรคมะเร็งที่มีฤทธิ์ในวงกว้าง” อันเป็นผลโดยตรงจากการวิจัยดังกล่าว แม้จะสำคัญมาก. โรคมะเร็งแต่ละชนิดแตกต่างกันมาก และมีเซลล์มะเร็งที่เพาะเลี้ยงซึ่งเจริญเร็วเพียงไม่กี่ชนิดเท่านั้นถูกนำมาใช้ในการทดลองเหล่านี้.
ยาใหม่จากพืชที่รู้จักกันมานาน
พืชซึ่งเป็นที่รู้จักกันอย่างดี ทำให้นักวิจัยต้องขบคิดต่อไป. ยกตัวอย่างเช่น ปัจจุบัน ขิงถูกนำมาใช้เป็นยาแก้คลื่นไส้อาเจียน มีผลดีโดยเฉพาะสำหรับต้านการเมารถเมาเรือ.a สำคัญกว่านั้น ขิงอาจช่วยบรรเทาอาการผู้ป่วยจากโรคพยาธิใบไม้ได้. การทดลองกับเด็กนักเรียนที่ป่วยด้วยโรคพยาธิดังกล่าวในประเทศไนจีเรียโดยใช้ผงขิงอัดเป็นเม็ด สามารถหยุดการมีเลือดในปัสสาวะของผู้ป่วย และลดจำนวนไข่ของพยาธิใบไม้.
นักวิจัยเพียงแค่เริ่มต้นงานศึกษาค้นคว้าเรื่องอาณาจักรพืชเพื่อแสวงหายาต่าง ๆ เพิ่มมากขึ้น. แม้แต่พืชที่โดยเทียบเคียงแล้วรู้จักกันอย่างดีก็ยังคงไว้ซึ่งความลี้ลับมากมาย. ปัจจุบันชะเอมเป็นที่ต้องการมาก เพราะสารเคมีที่ได้ค้นพบในชะเอมเป็นยาต้านการบวมอักเสบที่มีประสิทธิภาพ และอนุพันธ์ต่าง ๆ ของสารดังกล่าวสามารถบรรเทาโรคข้ออักเสบของบางคนได้. อนึ่ง บรรดานักวิทยาศาสตร์กำลังตรวจสอบถั่วลันเตาเพื่อหาผลการต่อต้านเชื้อราและการต่อต้านเชื้อจุลินทรีย์ด้วย.
การทำลายพืชพันธุ์ชนิดต่าง ๆ อย่างไร้ความรับผิดชอบในบางพื้นที่ของโลก ก่อนที่จะมีการบันทึกข้อมูลของพืชเหล่านั้นไว้ ย่อมหมายความว่าการสืบค้นหายาใหม่ต้องดำเนินต่อไปอย่างรวดเร็ว. การวิเคราะห์ด้านเคมีอย่างระมัดระวังเกี่ยวกับพืชและการอนุรักษ์ไว้ซึ่งลักษณะทางพันธุกรรมของพืชเหล่านั้นนับเป็นเรื่องเร่งด่วนที่สุด แม้สำหรับพืชชนิดที่รู้จักกันอย่างดีแล้ว. แต่ยังมีปริศนาข้อหนึ่งที่รอการเฉลยอยู่: สารเคมีพิเศษมากมายเหล่านี้อำนวยประโยชน์ประการใดต่อตัวพืชเอง? ตัวอย่างเช่น เพราะเหตุใดที่ผักเบี้ยใหญ่ผลิตสารนอร์เอดรีนาลีนในปริมาณมาก ซึ่งสารนี้เป็นฮอร์โมนชนิดหนึ่งที่มีความสำคัญต่อสุขภาพของมนุษย์?
อันที่จริง ความรู้ของพวกเราเกี่ยวกับความสลับซับซ้อนของชีวิตพืชยังอยู่ในวงจำกัดมาก. แต่ส่วนที่พวกเรารู้แล้วก็บ่งชี้ถึงการออกแบบที่ครอบคลุมทุกสิ่ง นำเกียรติยศสู่ผู้ออกแบบองค์ใหญ่ยิ่ง.
[เชิงอรรถ]
a โปรดดูหน้า 31 ของอะเวก! ฉบับ 22 กรกฎาคม 1982.
[รูปภาพหน้า 28]
ขิงถูกใช้เป็นยาแก้อาการเมารถเมาเรือ